Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 32, 12 August 1921 — Page 7

Page PDF (1.60 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

He Mo ʻ olelo No

 

WILEBA DANUBA

 

  a i ʻ ole

 

Mai ke kulana Ha ʻ aha ʻ a a i ka Hanohano---

He Mo ʻ olelo i Piha me nā Hana

Ho ʻ opahaohao

 

________

 

            "O ka manawa hea o ka po nei kou manawa i ike hope aku ai ia Mrs. Gawila me ke ola?"

  "Mahope koke iho o ka haplua o ka hora umi o ka po nei!"

            "Ihea kou wahi i ike hope ai iaia?"

            "Ua ukali pu aku au me kuu haku a hoea noloko o kona rumi moe nei, kokua aku la iaia ma ka wehewehe ana i kona mau lole, a hookomo aku la i kona lole moepo, o kona noho iho la no ia maluna o kena noho paipai au e noho mai," me ke kuhikuhi ana mai i ka noho a ka Lunakanawai Buna e noho ana.

            "Lalau aku la oia i kana bue, o ia no kena buke e waiho nei maluna o ke pakaukau a hoomaka iho la e helu-helu, elike no me ka maa iaia, a kauoho mai la ia'u e hoi au e hiamoe, aia a makemake oia ia'u, ma ke kakahiaka ae, ala-iala hookani mai oia i ka hele kahea, haawai aku la au i ko'u aloha iaia, me ka hoi ana mai no ko'u rumi, o keia ka mana-wa hope loa a ko'u mau maka i ike aku ai iaia me ke ola."

            "Ia oe i hoi aku ai no kou rumi, pehea, ua lohe anei oe i kekahi nakeke, a haluku paha, maloko nei o keia hale?"

            "Aole loa a'u mea i lohe!"

            "Eia mahea kou rumi kahi i waiho ai?"

            "Aia ko'u rumi maluna o kaupoku, maluna pono ae  ka rumi o Miss Hiki."

            "O oe anei kekahi iwaena o ka poe mua loa , i ike i ka hanaia ana o ke karaima pepehikanaka?"

            "Ae, mamuli o ke kauoha a Miss Hiki ia'u, e lawe mai i wai wela no kuu haku wahine, ua pii mai la au noluna nei, a i ko'u ike ana i kekahi hiona ku i ka weliweli, o ko'u holo aku la no ia ilalo, a hoike ae la no kela karaima pepehikanaka, pela me ka nalowale ana o kuu haku wahine."

            "Pehea, ua hoomaopopo no anei oe, aia kekahi mau ano maikai ole mawaena o Konela Gawila ame kana wahine?"

            "Aole he mea a'u i hoomaopopo, koe wale no ka oluolu o ko laua mau ano, me ka piha no hoi i ka hauoli."

            Ma kela wahi,i hookuuia aku ai ka wahine Palani e hele, a kaeaia mai la o Miss Hiki, ka wahine malama hale.

E uwe ana keia hoike, ma kona manawa o ke komo ana mai iloko, ua hele hoi kona mau maka a wpehupehu, me ka naka haalulu hoi o kona kino, i kau a mea o ka piha meka pihoihoi.

            Ma ke ano nui ke olelo ae, ua like no ka hoike a keia wahine, me nahoike mamua aku, no ka manawa, hope o ka po aku i hala, o kona ike ana ia Mrs. Gawila; pela hoi kona hoea kino ana aku noloko o ka rumi, me ke kakahiaka, a ike i na hoailona o ke karaima pepehikanaka i hanaia, pela me kona hookolo ana aku mahope o kekahi meheu kapuai wawae, ahiki i kona hoi okoa ana mai i ka hale, no ka manaonao, o halawai aku auanei oia, me ke kino make o kona haku.

            Me kela wahi o kana mau ike i hoomau mai ai no ka Lunakanawai Buna i ka ninau ana:

            "Pehea, aloe anei he manawa au i ike ai, a i ole, i hoomaopopo akui ai paha, no ka hoaa he mano paee mawaena o Konela Gawila me kana wahine?"

            No kela ninau, hiki ole iho la ia Miss Hiki ke uumi i kona uwe ana; noke okoa ae la oia i ke kuwo a me ka leo haalo'ulo'u i kamailio mai ai oia:

            "Ua oi aku ka pono e nanahu mua au i kuu alelo, mamua o ko'u pane ana akuy i kena ninau.          Aka nae, o ka pono ke hanaia , a haule mai ua lani. He mea oiaio e na keonimana, aia he kuee mawena o Konela Gawila me kana wahine, ma kaaoao nae o Gawila, aole no kana wahine, oia kekahi o na wahine maikai loa, me ka pilipaa o kona noonoo no Gawila, aka elike me ka nui aku o kona aloha i kela kanaka, pela ka nui o ko Gawila hoowahawaha iaia."

            No keia mau hoakak a Miss Hiki, ua aea pono ae la ke poo o ka lunakanawai opiopio iluna aka kulou pono mai la nae ka Lunakanawai Bunaimua, a ninau mai la:

            "Heaha na kumu ai ike ai no ka hoowahawaha ana o Konela Gawila i kana wahine opiopio? E loaa ana anei kekahi manao hoowahawaha iloko o kekahi kane no kana wahine, i aloha mai iaia a i hoike mai i kona mau ano oluolu me ka maikai, elike me ia au i kamailio mai nei?"

            "Ae, a oiai nae, he mea au i mare kane ole, nolaila he uuku loa ka'u mea i ike no ke ano o ka wahine ame ke kane; he hookahi nae mea mapopo loa ia'u i ka manawa e hookikinaia aku ai kekahi kanaka, e mare i ka wahine ana i heihoi ole ai, e komohia ana ka manao hoowahawaha iloko on a, no kela wahine, in a no he anela maemae loa ua wahine la, o keia iho la ka'u me i ike o Konela Gawila."

            "Alaila, e olelo mai ana anei oe, ua hookikinaia aku keia wahine opio e mare me Konela Gawila, me ka hoihoi ole no o kela kanaka opio? wahi hou a ka Lunakanawai Buna, me ka hele a pii ka ula ma kona mau papalina.

            "Aole loa he wahi kanalua iki iloko o'u, o ke kulana oiaio iho la ia i hoea mai i ka mareia ana o Konela Gawila me Ake De Galacia."

            "Ma kou manaoio, o ka mea pololei anei ia?"

            "Ke kaumaha koa nei au i hoike aku imua o oluna e na keonimana, ua paa loa kuu manao pela."

            "E oluolu ana anei oe e hoakaka mai i na mea oiaio nana i alakai i kou noonoo ahiki i kou manaoio ana?"

            "Ae e na keonimana!" me ka holoi ana ae o Miss Hiki i kona mau waimaka, me ka nana ana aku maluna o ka lunakanawai aoo, a nana aku ana no hoi i kona kokoolua, a hoomau hou mai la i ke kamailio ana:

            "O ka mea a'u e hoike aku ana ia olua, he mea ia a kekahi mea okoa ae mawaho o'u i lohe ole ai : aole no o'u manao e hoike ia mea, koe wale no, eia au malalo o ka hoohiki, he pono ia'u ke hoike i na mea oiaio wale no, aole he hoopunipuni kekahi iloko olaila. O ka makee nui iloko o'u, o ia no ka hanaia o ke kaulike aine ka pololei.

            "Ua maopopo loa ia'u ua hookikinaia aku ka lede opio, no ke apono ana mai o Konela Gawila, e lilo i wahine mare nana, malalo o keia mau kumu: He mau keiki hanai laua e elua na Kapena Fula, o ka iini ame ka makemake maoli iloko o kela kanaka, o ia no ka hohuiia o kana mau keiki ma ka mare, i ole ai e mahelehele liilii ia kona mau waiwai, aka i holo pololei aku no ia maluna o laua a elua."

            "E kahamaha aku ana au ia oe e Miss Hiki ma keia wahi. Pehea i maopopo ai ia oe. o ka makemake ame ka iini o Kapena Fula, o ia no ka mare ana o kela mau opio? wahi a ka Lunakanawai Buna.

            "No ka mea, imua ponoi o'u. i hoakaka mai ai o Kapena Fula i kona manao, no kekahi mau manawa lehulehu : a ua loho no hoi au i ka hoike okoa ana ae o Kapena Fula i kona manao ia Konela Gawila. o keia ka mea a'u i makemake au ai e kamailio, kahamaha e mai nei nae hoi oe."

            "Ina pela, e huikala mai oe ia'u, e hoomau aku i ka hoike ana mai i na mea aku i koe?"

            "I kinhoi, akaaka wale aku la no o Puluka Gawila no na olelo a kona makuakane, me ka hea paani la, aka nae no ka noke mau aku o Kapena Fula i ke mailio ma ke ano kui'o akahi no a manaoio mai o Gawila. Hoike okoa aku la o Kapena fula, no kona lawe aku ia Dane, i kaikamahine hookama nana, me ke ki-pe okoa ana aku i ke kanaka opio, lna oia e ae ana e lawe aku ia Dane i wahine mare nana, alaila e mahele hapalua no oia i kona mau waiwai apau mawaena o laua ; aole nae ia he kumu e hoololi ae ai o @iawila i kona manaom me ka hooiaio ana mai imua o kona makuakane, aole loa he mana ma ka honua nei, nana e hookikina aku iaia e mare me Dane.

            "Ua hooi hloa ia ae kahuhu ame ka piena o Kapena Fula, ahiki i kona olelo okoa ana mai, aole loa oia e kapa hou aku ana i a Puluka he keiki nana, a kipaku aku la iaia e hele e huli i wahi hou nona e noho ai, me ka manao ole mai he home keia noua, ma keia hope aku. E ku aku ana no au maloko o ka holo, hoolohe i ka laua mau oelo a he manawa pokole mahope iho@ oili mai la o Puluka Gawila, me kona ike ole mai nae ia'u, maluna o ka loho ana aku iaia e kamailio ana iaia wale iho no:

            "  'Ina he mea hupo au e puni wale aku ai no e mare me Dane no kona waiwai, e lilo ana au i kanaka ino loa, me ka pepehi ana aku iaia a make, i loaa hou ai ia'u ka lanakila.' "

            "Auwe no ka hoi e!" i hooho ae ai ka lunakanawai aoo.

            "O kela ae la na huaolelo oiaio loa a'u i lohe aku ai, " i hoomau hou aku ai no o Miss Hoki i kana kamailio ana. "Ma kela po no , i haalele mai ai o Puluka Gawila i ka home o kona makuakane nei; a e ike mai olua e na keonimana i ka hoala hou ia ana mai o kela mauhuaolelo iloko o kuu noonoo, i ka manawa a'u i lohe ai he ekolu ae nei pule i hala. no ka hoohuiia aku o na opio ma ka mare. Aole loa e poina kela mau olelo ia'u a o kuu manao paa, o Konela Gawila maoli no ka mea nana i hoopoino aku i ke ola o kana wahine, i wahi e kaawale loa ai oia, elike me kona makemake ole e hauhoa aku iaia iho malalo o Dane."

            "Auhea oe e Miss HIki, aole au i makemake e loho i kou manao, o na mea oiaio wale no au i ike ai, kau e hoike mai. Ua lawa ae la na mea i makemakeia nou, " wahi a ka Lunakanawai Buna.

            I ka haalele ana akuy a Miss Hiki ialoko o kela keena, ia wa huli aku ai ka Lunakanawai Elinafoda, a pane aku la i kona mua: "Ke manao nei au, mamula o na oleloike a ka hoike hope iho nei, ua lawa loa ia no ka hoopuka ana aku kekahi palapala hopu i keia manawa."

            "Pela no ko'u manao e hoopuka koke ia he palal hopu no Konela Gawila." wahi a ka Lunakanwahi Buna, me ka haawi ana ae i ke kauoha i ka mea nana e hoopaa ana i na oleloike, no ka hoopihapiha, i hakalia wale no i kou kakau inoa mai, " i pane mai ai ke kakauolelo, me ka waiho pu ana mai ka palapala imua o ka Lunakanwai Bona.

            Kakauinoa iho la ka lunakanwai aoo i ka palapala hopu, alaila haawai mai la i ka makai e ku ana ma ka puka , me ka i ana mai:

            E hele koke aku oe e hooko i keia palapala maluna o Konela Gawila," o ka lalau mai la no ia o ka makai i ka palapala a hele aku la noloko o ka rumi e noho mai ana o Puluka Gawila me ka nauki.

            "Ua makemakeia oe e Konela Gawila, " i pane mai ai ka makai, me ka paa ana aku o kekahi lima maluna o ka poohiwi, me ka hoikeike pu ana kau i ka palapala hopu.

            Mamuli o ka phia o Konela Gawila me ke kaumaha aole one hoomaopopo mai i na olelo a ka makai i kamailo aku ai iaia; ike aku la no paha ka makai no kela noho mumule loa mai o ke konela opio, nolaila palua aku la oia i kana kamailio ana , me ka kuhikuhi ana ae i ka palapala hopu, akahi no a mapopo mai i ua o Konela Gawila, ka hana a aku makai i hoea aku ai imua ona, ia wa i ku ae oia iluna, me ka minoaka ana mai a pane ae la"

            "Ke ike aku la au, ua hoea mai nei oe no ka hopu ana ia'u o ka manao o ia mea, o ia no ke komo aku o ko'u mau lima i na kupeehao, elike me na lawehala e ae, " alaila ukali mai la mahope o ka makai, no kahi e nohio aku ana o ua lunakanawai.

            E hoomakaukau ana ka Lunakanawai Buna, no ke kakau ana 'aku i kona inoa maluna o kekahi palapala huli, ma ka manawa i komo aku ai o Konela Gawil iloko, a haawai mai la i ka palapala i ka maka'i me ke kauoha pu ana mai e hele e huli ialoko o ka rumi o Konela Gawila.

            I ka hala ana aku o ka makai, huli mai la ka Lunakanawai Buna, a kamailio mai la i ke konela, me ka i ana mai:

            "Me mea kaumaha na'u ka hoike ana aku imua o e Konela Gawila, ua ili iho maluna o ko'u hokua kekahi hana ko'iko'i e hiki ole ai ia'u ke alo ae, koe no ka hooko ana aku i ike kanawai. Ma na mea e hoopuni ana i ka nalowale ana o kau wahine, a hui pu iho me na oleloike a Miss Hiki, ua lawa ia mau mea no ka hoopuka ana aku i palapala hopu nou."

            Mamua o ka hiki ana i a Konela Gawila ke pane aku ma kona aoao no kela mau hoakaka a ka Lunakanawai Buna, ua weheia maila ka puka a komo ana no ka makai, e paa ana iloko o kona lima he kuka, a mahope aku hoi on a, na kauwa lehulehu a ku nui ana ma ka puka, me ka hele no hoi o ko lakou mau ano a piha me ke pihoihoi.

            "Heaha kena mea au e paa mai nei e ka maikai?" wahi a ka Lunakauawai Buna, me ka leo kuoo.

            "He kukua keia o ka loaa ana aku nei ia'u a ma ko'u manaoio, maila e lio ana keia kuka i mea nana e hoomalamalama ae i ko kakou pohihihi, maluna o keia hihia ano nui loa. Ua loaa aku nei keia kukaia'u ua kauia ma kahi waiho lole o ke konela nei. E ike mai ana oe, ua ua hele na pulima o keia kuka a kihe'ahe'a me na kulu koko, pela no hoi me na pakepake, me he mea la ua hookomoia aku kekahi mea maloko o na pakeke e ka lima i paumaele i ko koko. Ke ole au e kuhihewa o ke kauwa wale no a Konela Gawila, ka mea hiki ke hoakaka mai i na mea e pili ana no keia kuka."

            "E lawe mai i ke kuka maanei nei no ka nana ana aku a e hele aku hoi e kii i ke kuwa a Konela Gawila. " wahi a ka lunakanawai aoo.

            Waiho aku la ka makai i ke kuka iluna o ke pakaukau, no ka nana ana mai a na lunakanawai, oiai hoi na kauwa i komoaku ai ilkok e ake ana o ka ike pono aku i no hoailona maopopo loa, no ka hauka'e o kela kuka i ke koko, aka nae iwaena o ka poe apau maloko okela rumi, aole he mea i oi aku o kona pilia me-ke kahaha elike me Konela Gawila, ua aneane maoli kela kanaka e lilo i kiapohaku i ka noho maile loa me ka onioni ole.

            Aole loa he hookahi h@aoleo i kamaiioia, oiai na lunkanawai e nana wai i kela kuka a ilko no hoi o na minke helu wale no , komo ana ka makai me Kopala Noka, ke kauwalawelawe a ke konela opio.

            Elike me na hoike mamua aku pela hoi i hoohikiia mai ai keia hoike, a iaia i noho iho ai ilalo, hoomake koke mai la no@a Lunakanawai BUna e ninau:

            "O oe anei ke kauwa a Konela Gawila?"       

            "Ae, a o Kimo Noka ko'u inoa."

            "Pehea ua ike mua no anei oe i keia kuka?"

            "Ae, o kekahi no keia o ua kuka o kuu haku, o keia kona kuka i komo ai ma ka po nei."

            :Laia o ka hoi ana aku noloko o kona rumi, ua wehe anea oia i keia kukua mai iaia aku?"

            "Aole. Ia maua o ka hoea ana aku noloko o kona rumi komo lole, ho-a ae la au i ka ihoiiho kukui, @aliala lalau mai la kuu haku i ka ihoiho kukui, a olelo mai la ia'u e hoi au @ hiamoe, o ko'u hemo mai la no ia iwaho, a pani mai la oia ka puka a paa, aole ona wa e wehe ae ai kona kuka."

            "Ma kou manawa i pane aku ai i ka @@@@ kahea a kou haku i keia kakahiaka, ua ike hou anei oe i keia kuka?"

            "I ko'u hoea ana aku imua o kuu haku, kauoha mai la oia ia'u e lawe aku i paalohe hou i kupao ne ke ao, aole au i ike hou i keia kuka."

            "Ua makemake anei oe e ninau ae i keia hoike e Konela Gawila? i pane mai ai ka lunakanawai Elinafoda.

            "Aole a'u mea e ninau aku ai iaia. Ke ae aku nei au i ka pololei o na oleo apua ana i hoike aku nei; aka nae ke hoole loa aku nei au no ko'u pili i ka hewa ma kekahi ano."

            Kuhikuhi mai la ka Lunakanawai Buna i na kikohukohu koko maluna o na pulima elua o ke kuka, me ka ninau ana mai, heaha la ka ua o Konela Gawila e pane aku ai: ua i aku la ke kanaka opio:

            "Ma kuu oiaio âme kuu hanohano a oiai o ke Akua ko'u lunakanwai oiai ua hilinai aku au Maluna Ono no ke ola, aole loa i maopopo ia'u ke ano i hoea ai kela mau kulu koko ma na lima o kuu kuka, pela hoi ma na pekeke. Ma ka manawa a'u i wehe ai i kena kuka a kiola aku iluna o ka moe, mamua o kuu noho ana i hoa maluna o ka noho paipai, aole loa he wahi kiki eleele, a lepo paha maluna olaila. He maemae wale no elike me ia a'u i komo ai kinohi."

            Ma kela wahi i kukakuka ae na lunakanawai elia, i ka laua mea pono e hana aku ai, a i ka hala ana o kekahi mau minuke, ku ae la ka Lunakanawai ae ai na lunakanwai elua, i ka lua mea pono e hana aku ai ai ka  hala ana o kekahi mau minuke, ku ae la ka Lunakanawai Buna iluna, a kamailio mai la imua o ka lawehala:

            "Elike me ka'u i hoike mua aku nei ia oe e Konela Gawwila, ua ili mai kekahi hana ko'iko' koa maluna iho o ko'u mau hokua, he hana hoi i hiki ole ia' ke aole ae ma kekahi ano, koewale no ka hooko ana kau i kanawai.

            "O ka oleoike a Miss Hiki, no kona lohe ana i na kamailio mawaena ou ame kou makuakane, he mau makahiki ae nei i hala, a hui pu iho me na olelo au i hoopuka ae ai, mahope iho o kou haalele ana kau ia Kapena Fula, e pili ana i kau mea e hana aku ai no ko wahine: o kou lilo ana, o o oe wale no ke Lokoolua o kau wahine ma ka po i hala, ia olua o ka hoi ana mai maloko o ko olua mau rumi, a hui pu hoi me keia koko e ke hapala nei maluna o kou kukua i kahoohuihui ana i keia mau mea oiaio apau, ua laua ia no ka hookau ana ae ia oe, ma-l@ ao n@akahua ko'iko'i loa o ka hoohuoi.

            "Ma ko;u no, owau ka lunakanawai nana e lawe nei i ka ninaninau ana i keia hihia ko'iko'i. ua lilo i hana na'u ka hoouna ana aku i kou hihia iumua o ka aha hookolokolo kiure, a ke lana nei kuu manao, elike me na mea i ike mau ia ma na hihia pohihihi o keia ano, e hoauheeia ae ana na ahewa ana apau, i hooiliia aku maluna ou. E Miki, e hoomakaukau koke mai oe i keia wa, i palapala hoopaahao!"

            "Auhea oe e ka luna kanawai hanohano," wahi a Konela Gawila me ka leo kaumaha i piha me ka ehaeha. "Mamuli o ka nalowale ana o kuu wahine alhoa, ma ke ano pohihihi loa. ua kailiia ae ka hoihoi ame ka hauoli mai ia'u aku. Me kuu manao la hoi, e koe ana me a'u ka noho lanakila ana, i hiki ai ia'u ke huli aku me ka ikaika, i wahi e loaa ai ke kino make, a kino ola paha o kuu wahine eia ka e kailiia aku ana na manaolana apau mai a'u aku: nolaila o ka'u wahi noi wale no i kou hanohano, e hoouna koke ia aku ka lohe ia Kapena Fula, e hoi mai, i hiki ai iaia ke lawe ae i ke ko'iko'i o ka huli ana aku i kuu wahine, oiai au e noho ana ke paahao mamuli o na kumu hoohuoi."

            Pau no kela mau hoakaka a Konela Gawila, o kona noho iho la no ia ilalo a haawai mai la no hjoi ka Lunakanawai Buna i kana hooia ana, no ka hooko elike me ke noi a ke kanaka opio. no ke kauoha ana ia Kapena Fula e hoi mai.

            Ma kela kakahiaka hookahi no i kaa aku ai Konela Gawila malalo o ka makai, a laweia aku la oia e hoopaa maloko o ka halepaahao e oke kalana ma kahi he iwakalua mile ka mamao mai ka Mokupuni Fula aku.

                                                                       

                                                                                    Mokuna XII

            E hoomanawanui iki mai kaua e ka makamaka heluhelu ma keia wahi : ua lio ka nalowale ana o Ake De Galasia, a o Dane hoi i kamaaina ia kaua i mea hoohikilele i ko kaua noo@oo, me ka pohihihi pu, in a paha ua pepehi maoliia oia, a ua laweia aku paha ma ke ano limanui.

            Mahope iho o kela hookomo ana aku a ka wahine lawelawe Palaniu i lole hou no Dane, hoi aku la ua wahine opio nei a noho iho la maluna o kekahi noho paipai nui, no ka hoonanea ana ahiki i ka wa e lulumimai ai ka makehiamoe ikona mau maka, a i ole, hoea mai paha kana kane.

            Lalau aku la nae ua o Dane i kana buke Baibala no ka heluheluy ana, mamua o kona pule ana, alaila hiamoe aku, alaila ninanu aku la ka wahine lawelawe i kona haki:

            "He mea hou aku anei kekahi au i makemake ai nau'u e hana aku nou?" me ka waiho ana aku o ka wahine Palani, i kekahi pahu paepae malalo o na wawae o Dane no ke kau ana aku iluna olaila.

            "Aole, e hoi oe e hooluolu, aia a ke kakahiaka o ka la apopo, alaila hookani aku au i ka bele kahea."

            O keel na kamailio hope mawaena O Dane ame kana wahine lawelawe a huli hoi aku la ke kauwano ka rumi a noho hookahi iho la no hoi o Dane.

            Oiai no ua o Dane o e noho la, lohe mai la oia i ke pahupahu aku o na kamaa o Konela Gawila, e hoi ae ana noloko o kona rumi, a lohe pu aku la no hoi i ka olelo ana aku o kana kane i kana kauwa, e hoi e hiamoe, a pau loa ae la kona hoe ana aku i ka nakeke, he meha pu wale no, me ka hookahahaia mai hoi o kona noo noo, no kona lohe ole aku i ka nakeke mai o kana kane.

            Ke hoolono ka oia, me ka manao, e hele mai ana o Konela Gawila noloko o kona rumi, aole he wahi hoailona iki no ka hoea mai o kana kane, o kana mea e lohe aku la, o ia ka makeke mai oloko o ka halekuke ma kana hoomaopopo aku e hoomakaukau ana na kawa e hoi aku no ko lakou mau rumi, no ka hiamoe ana.

            Hoolohe aku la oia ahiki i ka meha loa ana o na nakeke apau, aole he lulumi mai o ka makehiamoe, nolaila hoomau aku la no oia i ke ala ana, a iloko o kona nanea, alawa aku la oia i ka uwako eia ka o ka hora l@ ia o ke aumoe; o ka mea nae nana i hookahaha mai kona noonoo, o ia no ke ano pouliuliu o kona ipukukui.

            Ma kana mea nae e hoomaopopo la i ke kumu o ka hapa ana mai o ka malamalama o ka ipukukui, ua alaiia ae' e kekahi mea kino, o ka mea apiki nae, aole i loaa iaia ke koa, e huli ae ai a nana aku, i ka mea nana e hoopouliuli ana i kona kukui aka o ka maka'u ame ka weliweli ka mea i kau aku maluna on a, me ka hiki ole ka haalele iho ialuna o kona noho.

            O ka mea oiaio loa nae e ka makamaka heluhelu, o ka mea kino nana i hoopouliuli aku i ka malamalama o ke kukui, he kino wahine ia, e hoekepue mai ana mahope o ka pali lihilihi o ka puka aniani. Oiai nae he lole wahine ko kela kino kanaka, ma ka mea oiaio nae, he kino ia no kekahi kane, ua paa kona helehelena i ka uhiia me kekahi mea palulu, a maluna hoi o kona po@, ua wa-hiia me ka hainaka eleele.

            Ma kona wawae kekahi kamaa laholio, e lohe o'e ia ai ka makeke, aia hoi ma kona lima akau, e paa ana oia i kekahi mea eleele, me he upi la, a ma kona lima hema hoi, e paa ana oia i kekahi welu keokeo. I ua kino kanaka nei no paha ka ike, aia ka maka'u iloko o ka whine opio, hoomaka mai la oia i kekahi welu keokeo. I ua kino kanaka nei no paha ka ike, aia ka maka'u iloko o ka wahine opio a onioni ae, o ka ua o Dane nei nae e hoomaopopo ae la, he mea kekahi maloko o kela rumi; no ia i pa aku ai kona waha i ka hopuia, me ka hoopiliia ana aku hoi o ka u-pi me ka laau hoohiamoe, e ka mea e ku aku ana mahope o kona noho.

            I kinohi ua noke ae la o DAne i ke kupaka, aka nae, ke paa la no kela mea iaia ma kona waha, me ke kau mau hoi o ka upi imua o ka ihu, a iloko o na sekona helu wale no, ua malule iho la ke kino o Dane me he mea la ua make, me ka hina ana mai o koua poo ihope o ka noho.

            I ka holopono ana o kela hana a ka mea kolohe, hoopuu hou iho la oia i ka u-pi i ka laau hoohiamoe, a hoopili ae la ma ka waha o Dane no kekahi mau nekona, alaila wehe ae la i kekahi welu keokeo, a uhi iho la maluna o ke kino holooka, i mau ai ka paa o ka laau hoohiamoe iloko e pohala koke ole ae ai o Dane, mahope o ka hala ana o kekahi manawa loihi.

            I ka ike ana o ka mea hoopoino, ua holopono kana mau mea apau i hoolala ai, oili mai la oia iwaho, me ke komo ana aku noloko o karumi e hiamoe ana o Konela iawila, a iaia i ike aku ai, ua pa‘uhia loa ia kela kanaka i ka hiamoe kulipolipo, oili hou mai la oia iwaho, me ke pani ana mai i ka puka a paa, alaila hele aku la a loaa ke alapii, o kona iho aku la no la ilalo, a iloko o ka manawa pokole, ua komo mai la he poe lehulehu iloko, ua kahiko waleia no lakou apau me na lole loloa, a ua uhiia no hoi na helehelena e hiki ole ai ke ikeia aku.

            He hookahi nae mea ano e iwaena o kela poe apau, aole on a lole loihi, oia no o Fine ka wahine Palani kauwa a Ada pii nui aku la lakou a hoea noloko o ka rumi e waiho ana o Dane iloko o ke kulana kupouli o kona noonoo, a ia wa i huli ae ai kekahi mea a ninau mai la:

            "Pehea, ua maluhia anei na mea apau, e lele ole ai ko kakou oili?" wahi ana, me he mea la nae o ke alakai ia o keia poe puule kolohe.

            "Ae, ua malu ke kula, aohe pueo lele," i pane aku ai kela mea nana i hoohiamoe ia

Dane me ka laau.

            "Pehea kana kane, ua holopono anei na mea i hanaia aku nona?"

            "Pehea, ua inu pu anei kana wahine i na mea au i hoomakaukau ai?"

            "Aole, ua hoole oia i ka inu ana i ka waina, a‘u o ka hookomo ana i kela laau hoohiamoe."

            "Alaila ua hoohuoi anei oia aia kekahi hana kolohe i lawelaweia i inu ole ai oia i ka waina?'"

            "Aole oia hoohuoi, he makemake ole maoli no, a ua noi mai oia i wai lemi kona."

            "Ina pela, pehea la i hiki ai ia oe ke hoohiamoe aku iaia i ka hiamoe kulipolipo elike me keia," wahi a ke alakai o kela puulu, me kona kuhikuhi ana ae i ke kino o Dane e uhii ana e ka halii keokeo.

            "Aole oia hiamoe, aka ua oi aku mamua o ka hiamoe, a e hoolohe mai oe: "I ka manawa i hoole mai ai o Dane i ka inu ana i ke kiaha, aæu o ka hookomo ana i ka laau hoohiamoe iloko olaila, aole he maopopo iki o ka‘u mea e hana hou aku ai, aka nae, mamuli o nah hoakaka a Fine, o ia ka hoohanuhanu ana i ka laau hoohiamoe, ahaki no a maopopo ka‘u mea e hana aku ai maluna o ke pio a kakou."

            "Pehea, iloko o na la he umi o kou noho ana mai maloko nei o keia hale, aole anei he mea i hoohuoiia nou?"

            "Aole loa he mea i hoohuoi ia‘u o ka hele no ia ahiki ia Fine nei, aole e hiki iaia ke ike mai i kuu mau umiumi ku‘i, ua kuhihewa maoli no oia, he kane au, me kona hoohie naau mai ia‘u, i ka po nei wale no i hoopauia ai kona pohihihi, i ko‘u wa i hoike okoa aku ai i ko‘u ano oiaio loa imua ona," alaila wehe ae  la ka mea e kamailio ana i ka uhi mai kona helehelena ae, a ahuwale ae la kona ano maoli, eia ka he kino wahine nona na makahiki ma kahi o ke kanakolu.

            "E hookaawale oukou apau mai ia‘u aku, e lawelawe aku ana au i kekahi hana ano nui loa, e aa ole ai kekahi o oukou; he mea pono e loaa ia‘u he wahi nui maloko nei o keia rumi," me ka nee ana aku o ka nui o ka poe e kuku ana a pili ma ka paia, alaila huli mai la ua wahine nei imua, o ke alakai o lakou, a hoomau mai la i kana kamailio ana:

            "He makaukau ka i loaa ia oe no ka oihana kauka, ke makemake nei au, e hoohana mai oe ia ike ou, ma ke oki ana i kekahi aakoko o kuu lima nei" me ka unuunu ana mai i ka lole o kona lima hema, a ahuwale ae la ka lima, mailuna aku o ka poohiwi.

            "Heaha ke kumu o kou makemake ana e oki aku au i kou aakoko?" i ninai mai ai ke alakai.

            "He keu aku oe a ke kanaka hupi nui wale! O keia hana a kakou e lawelawe nei, aole loa ma na ano apau e hoohuoiia, he hana aihue, aka e waiho iho kakou i kekahi mau hoailona no la lawelawe maoli ia o ke karaima pepehikanaka maloko nei o leia keena. He elua mea ano nui loa, ma keia hana a‘u e makemake nei e hookoia, o ka mua, o ia no ka loaa aku o ka manao, i ka poe ia lakou ke kuleana o ka hooko ana i ke kanawai, he karaina pepehikanaka maoli ka mea i hanaia, a o ka lua, o ia no ka hooili ana aki i na ahewa ana mahina o ka kane opio, no keia karaima, e noho aku ai oia ma kahi paa loa, e hiki ole ai ke hookolo ae mahope o ko kakou meheu."

            "E hooiaio aku ana au i ko‘u pookela ma ka hana, aole ma na olelo palaualelo wale no, nolaila e oki mai i ke aakoko o kuu lima!" me ka waiho ana aku i kona lima imua o ke alakai o kela puulu.

            Hemo ae la he wahi pahi uuku, i hele no hoi a oi, mailoko ae o ka pakeke o ke alakai o ua puulu nei, alaila oki iho la ma kekahi aakoko, ia wa i kolili aku ai ke koko, o ka hoomaka aku la no ia o kela wahine e hele iloko o ka rumi, me ka hookulu ana i ke koko iluna o ka papahele, e hoohina aua hoi i na noho apau e loaa aku ana iaia, me ka hapala pu ana aku i na kulu koko, a ma kana mau wahi apau e hele ai, aia wale no hoailona, o ke karaima pepehikanaka i hanaia.

            I ka pau ana o kela hana a ka wahine, huli mai la oia imua o ke alakai, a noke ae la i ka akaaka, me ka pane ana aku:

            "O kekahi wahine e ala ana, a e noho ana me ka maikai maluna o kona noho aole loa oia e ae aku ana i ka mea pepehianaka e hookau mai i ka make maluna on a me kona ku ole aku a paio no kona pono. Ua waiho aku la au i na hoailona apau no ka hakoko ana o ka waahine opio me ka mea pepehianaka. a  e ike aku ana no kakou, ma  ka manawa e hoea mai ai o na kanaka o ke aupuni. e lilo ana na hiona a lakou e ike ana ai maloko o keia rumi, i mea nana e kono aku ia lakou. ua hana maoli ia kekahi karaima pepehikanaka ku i ka weliweli. Owai nae ka mea nana i hana i kela karaima? Aole keia he ninau pohihihi. na"u e kokua aku ia lakou, ma ke alakai ana aku ahiki i ka loaa ana o ka lima eleele." i kela manawa i oili mai ai ua wahine nei iwaho a komo aku la no loko o ka rumi komo lole o Kenerala Gawila, a i ka hala ana o na minke elima, huli hoi hou mai la oia, a kamailio ae la kona mau hoa:

            "aAia oia ke hiamoe mai iluna o ka noho, me he mea la ua make, aole oia e ala mai ana, pehea la ka nui o ka nakeke maloko o kona rumi. Ua loaa aku nei kona kukua ia'u e kau ana maluna o ka noho ua hapalapalaia  aku nei na pulima o ke kuka e a;u me ke koko, pela hoi me na pakeke o ke koka, a kauia aku nei ma kona wahi waiho lole; o kela auanei ka mea e hookauia aku ai na hoohuoi ana, oia maoli ka  mea nana i hana i ke karaima pepehikanaka maluna o kana wahine.

            "Ua pau ka'u hana, e nikii koke mai i welu ma kahi o ke @o@o@ e kahe nei. ua hele au a nawaliwali, o ka maule wale aku, no koe." @@@@ i'o mai la ke a'akai o na puu'u nei a nakii iho la i ka wel, a mai maule kela wahine iluna o ka papahele ua paa e aku la nae oia i ka hopuia, e ke kanaka i kapaia k@ alakai, me ka unuhi pu ana @e o ua kanaka nei he omole @@@@ni a hoohainu iho la, a i ka hala ano o kekahi mau mimiuke, @@ ae la ua wahine nei iluna, me he mea la, aole he wahi pilikia iki i hoaa iaia, a pane mai la:

                                                                        (Aole i pau.)