Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 33, 19 August 1921 — Page 7

Page PDF (1.62 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

He Moolelo no

WILEBA DANUBA

a i ole

Mai ke Kulana Haahaa a i ka Hanohano

He Moolelo i Piha me na Hana

Hoopahaohao

            "Ua hoi hou mai ke ola ame ka ikaika iloko o kuu kino, o la hana wale no i koe. o ia kou kokua pu ana mai ia makou. ma ka lawe ana i ka wahine opio noluna o ka waapa me ka awiwi loa, a in a no hoi, ua manao oe nau hookahi wale no e hapai aku iaia. he oi aku ia o ka hanohano e loaa ia oe no keia hana nui."

            Me na lima wikani i hopu iho ai ke alakai o ua puulu nei i ke kino o Dane e moe malie ana, a oili mai la iwaho. me ka ukali ana mai o kona puulu mahope on a. alaila iho maile aku la lakou no ka hale malalo. me ka nehe malie loa. a ma kela puka aniani no a lakou o ke komo ana mai iloko o ka hale. ma ia wahi' no lakou i hemo hou aku ai me ka maalahi loa.

            la lakou mawaho o ka hale. kamoe pololei aku la ka hele ana a ua poe nei no kapa o ka muliwai. aia no o dane i ke alakai kahi i hii ai. A e havehae ana hoi o Vitorino i ka lole a Dane, a hookau ae la he mau apana iluna o na lala laau, pela hoi me kekahi mau lauoho, a o ia kana o ka pane ana aku i ke alakai"

            "E lilo ana keia mau me au e hana nei i kumu no ka lunakanawai a no na makai paha e manao mai ai, ua kaualako maoli ia ke kino o ka kakoe pio, a kiola iloko o ke kai; nolula e ike mai oe, ua lawelawe au i na hana apau e ili ole mai ai he wahi hoohuoi ana maluna o kakou; koe wale no ka pepehi maoli ia ana o Ake de Galasia, e Puluka Gawila a in a e hiki ana i na kiure ke ahewa iaia, aole loa he mana ma ka honua nei e hoopakele ae i kela kanaka opio mai ka  auamo ana i ka hoopa'i o ka make."

            I loko o keia mau olelo a ka wahine koa nana i lawelawe i kela hana, aole he pane leo ma ka aoao  o ka nui o na kanaka. no ka mea ua ike no lakou i je jo'ijo'i maoli o ko lakou hewa. ma keia hana, me ke kaumaha pu hoi no ka hoea mai i ka manawa e auamo ai, ke kanaka hewa ole, i na hopena awahia, o ke karaima ana i hana ole ai, a o ka mea oi loa aku o ka ehaeha. o ia no kona ike hou ole i na maka o kana wahine aloha.

            I ko lakou hoea ana aku no kapa o ka muliwai. E waiho ana kekahi waapa nui. Hookauia aku la o Dane mahope o ka waapa, a noho iho la na kanaka ekolu ma ko lakou mau wahi, a hoe aku la i ka waapa. no kahi o ka moku e ku mai ana he hookahi mile ka mamao mai ka aina aku.

            Me ka maalahi wale no kela hoe ana aku a kala poe kanaka i ka waapa ahiki i ka pili ana i ka moku. Ke hhoi liilii mai la ka noonoo maikai iloko o Dane. nolaila hopu hou iho la ke alakai o kela puulu i kana ukana makamae, a hapai aku la iluna o ka moku. me ka hoihoi loa ana aku no ke keena kapena. a hoomoe aku la iaia maluna o kekahi moe. me ke kauoha ana aku hoi ia Vitorine. e noho oia ma ke keena mahope. no ka makaala ana i ke pio ma na ano apau, e hiki ole ai e pakele mai ko lakou mana aku.

            I kela waihoia ana aku o Dane mahope o ka moku. Hoi hou mai la kela kanaka noluna o ka oneki o ka moku a wehe ae la i kona lole hoano-e, aia hoi ahuwale ae la kona mau ano maoli, eia ka he kanaka opiopio wale no oia. he kapena hoi no kela moku i aa e lawelawe i kela hana lawe malu i ka wahine opio.

            Hoko no hoi o kela manawa hookahi i wehe like ae ai ua hiea apau i ko lakou mau uhimaka. me na lole loloa, a ikeia aku la. o kela kekahi o ua puulu kanaka hana karaima. e hoohakalia ole ai, i ka lawe ana ae i ke ola o ke kanaka. ke kauohaia aku lakou e hana i kekahi karaima puuwai eleele.

            He elua mau keena i hanaia mahope o ka moku a he kukui ke lewalewa ana iwaenakonu. nana e hoomalamalama ana i na keena a elua. ma kekahi o kela mau keena o Dane kahi i hoomoeia aku ai. ke moe malie la no ua kaikamahine nei me ka ike ole ae i na mea i hanaia aku maluna ona.

            Aia hoi ma ka aoao o kona wahi moe, o vitorine kahi i ku aku ai, me ka paa no o ka upi iloko o kona lima, i hoom-uhou ia iho i ka laau hoohiamoe, a hoopili aku la ma na pukaihu o ka wahine opio, alaila hooho ae la ua wahine ino nei:

            "Ua lawa loa keia,  e hiki ole ai ia oe ke ala mai no kekaha mau hora loihi/" alaila puiwa ae la oia, i ka lohe ana aku i ka leo o ke kapena i ka ninau ana mai:

            "Pehea ka loihhi o ka manawa au ehooko aku ai i kau hana a pau pono?"

            "Manao au iloko o ka hora hookahi mai keia manawa aku. e holopono no na mea apau."

            "E wikiwiki oe i kau mau hana i koe, i hakalia wa'e no ka haalele iho o ka moku i ka pii ole mai o ke kai: a e hoomanao nae, e hooluu wale no oe i kona lauoho. me kou waiho maile i kona helehelna pela."

            "Ua maopopo ia'u kou makemake a kuu haku, e hooluu wale ana no au i kna lauoho a eleele. pela me na lihilihimaka. ame na ku'e maka. a e pena pu aku ana hoi au i kona ili. a hauliuli. me keia waihooluu hou maluna on a. e li'o ana oia i wahine huapala. o ke ano nae i kaokoa loa mai kona ano kahiko ae."

            "Ua pono kela, a ke hoomaikai aku nei au i kou piha akamai maoli. in a paha aole oe. in a he kanalua loa ka hiki ana e holopono na hana. i lawelaweia i wahi no ka wahine opio. e kaa mai ai malalo o ko'u malu."

            "Aohe au hopohopo ana no kekahi mea, o kau wale no, o ka hoomakaukau mai i kekahi waapa no ka hoihoih ana aku iuka o ka aina, mahope o ka pau ana o ka'u hana. I ka manawa e hoi pono mai ai ka noonoo maikai o ke kane mare, aole he pono e nalowale kana kuke Palani, o lilo auanei ia i kumu e ala mai ai na hoohuoi ana, ua pepehi maoli ia kana wahine. e ke kuke, a ua holo mahuka aku hoi ua kuke nei, no na pee ana." i akaaka ae ai ka wahine kolohe.

            "E makaukau ana ka waapa no ka hoihoi hou ana aku ia o iuka o ka aina. aka e hoomanao nae. o kahi e halaway hou a kaua ma Balize. ke alahele o ka moku e holo 'aku ai."

            "Aole au a poina no kela wahi e hui hou aku ai me oe e kuu kapena. nolaila mai hopohopo iki oe. no ka hooko ole ia o kekahi o kau mau hana i makemake ai na'u e hooko aku."

            Ma kela wahi o na kuka'i olelo ana mawaena o ke kapena ame ka wahine ana o ka hoolimalima ana. no kana mau hana ekaeka maluna o Dane. o ka haale'e mai la no ia o ke kapena. a koe hookahi iho la ka wahine Palani, no ka lawelawe ana aku i na hana e hoano-e ai i ka helehelena o ke kaikamahine opio.

            Wili ae la ua wahine nei i ka uwiki o ka ipukukui a nui, i maopono ai kana mea e hana aku ai alaila lalau aku la i kekahi omole me ka wai haulaula oloko. a ninini ae la maloko o kekahi kiaha aniani. wehe ae la no hoi i kekahi welu huluhulu. o ka noho iho la no ia. me ka hamo ana aku i ka ili o Dane a haulaula. pela hoi me kona helehelena a ke papa aku ua loli loa ko Dane ano. mai kela wahine u'i ae. me ka ili aliali. a i ka wahine u'i. me ka ili haulaula.

            I ka holopono ana o kela hana lalau hou aku la ua wahine mei i kekahi omole me ka wai eleele iloko. a hooluu aku la i ka lauoho. memele o Dane. ahiki i ka eleele ana. pela hoi me na ku'emaka. me na lihilihimaka. a ke nana aku. ua kaokoa loa o Dane. mai kela amo mua mai ona'a o ia ka ua wahine nei o ka hooho ana ae:

            "I leaha aua la ka mea a kuu haku wahine e hana mai ana, i kona wai e nana aku ai iloko o ke aniani o oke ua kaokoa loa ae kona helehelena mai kela ano kahiko ae on a? Pehea la oia e olelo mai ai, no keia kau ana on a iluna o kekahi moku, pela hoi ka malihini o ka poe apau o ka moku iaia. Ke ole au e kuhihewa'e hilo ana ma mea auo hou e hoopuni ana iaia, i mea e loohialai oia i kekahi haawina pupule."

            E nanea ana no a wahine nei kahea ana no ka leo o ke kapena i ka i ana moi.

            "Ua holopono anei kau mau hana apau? Aohe he nui o ka manawa i koe, no ke kakali ana, oiai ke emi nei ke kai, aka ua lawa no nae keia manawa, no ka hoihoi ana aku o ka waapa ia oe iuka o ka aina."

            "Ua pau ka'u hana, aka e iho mai nae oe ilalo nei e nana ai, ua like maoli keia me kekahi hana mana, i ka holopono loa o ka'u mau mea apau i hoano-e ai i ka wahine opio."

            I ho mai la ke kapena ilalo o ke keena mahope o ka moku, kilohi aku la ia Dane, i hoano-eia kona helehelena me ke pepa, aia ka hoohihi me ka mahalo pu iloko o ua kanaka nei, no kela loli ano hou maluna o ka helehelena o ka wahine opio, a o ia kana o ka pane ana mai:

            "I le keuaku ka u'i o keia wahine. iloko o kau mau hana hoano-e iaia, aka nae ua oi pakela loa kau kona u'i, me kona mau auo mua. No'u iho ua kupono iho la keia i ko'u makemake, o keia ka u'i hoohihi-loa a na kane i o ka mea oi loa aku nae o ke kupono o kau mea i hana aku ai o ia no ka hiki ole o kona mau hoaloha ke hoomaopopo mai iaia. a o ka lua, he mea hoomaalahi mai ia, i ke kuai hoolilo ana aku iaia, i ka poe e makemake mai ana."

            "Ke haawi aku nei au i ko'u mahalo nui ia oe e kuu kapena. no kou apono ana mai la i ka'u mau mea apau i hana ai."

            "Aole a kaua kualehelehe wale ana, ua makaukau ka waapa nou. nolaila e pii kaua iluna oka onek," wahi a ke kapena, o ko laua haalele iho la no ia ialoko o ke keena kapena, a iloho o ka manawa pokole loa, aia laua ma ka aoao o ka moku kahi i ku ai, oiai hoi ka waapa e pili ana mawaho mai o ka moku me na kanaka eono maluna. e kakali mai ana o ke kau aku o na ohua.

            I ke kau ana aku o ke kapena ame ka wahine Palui maluna o ka waapa, o ka hoeia aku la no ia no ka mokupuni a hooleleia aku la ka wahine Palani iuka, me ka pane hope ana aku o ke kapena:

            "Mai poina oe no ka hui pu ana ae me a'u ma ka la mua o lune ma Balize."

            "Aole au e poina e kakali mai oe no ko'u hoea aku iloko o kela manawa." wahi a ka wahine Palaui, me ka luawai ana mai i kona aloha hope, o ke kaha aku no la hoi pololei no kahi o ke kakela e ku mai ana.

            E wehewehe ae ana ke alaula o ka wanoao, ma ka manawa i hoea aku ai ua wahine nei no ka hale a komo aku la iloko me ka pii loa aua aku poloko o ka rumi o Dane e noho mai ana o Eiene iloko, kela kaikamahine lawelawe o Dane:

            "E he põe auei kekahi i ala o ka hale nei i keia manawa?" i ninau aku ai ka wahine, Palani.

            "Aole he põe i ala, koe wale no ko'u lohe ana aku nei i ka nonolo o na puaihu o ka wahine malama hale, e hoike mai ana i kona pa'uhia loa i ka hiamoe."

            "Ina pela, aole a kaua hoonohonoho hou ana i ho naloko nei o keia rumi, aka e hoi kaua uoloko o ka kaua mau rumi, mamua o ke ala ana ae o kekahi mea, aI ike ia kaua maloko nei no ka mea aole keia he wahi hana uuku, aka he hana e ili mai ai kekahi pono nui maluna o kaua."

            Mahope iho o ka lawelawe hou ana aku i kekahi mau hana. e kuhiwewaie mai ai, ua hana maoli ia ke karaima pepehikanaka maloko o kela rumi, o ka haalele iho la no ia o ua mau wahine nei. a hoi aku la noloko o ko laua mau umi pakahi mahope o ke kaleka.

            No ke kauwa lawelawe a Dane, hakalia no hoea oia holoko o kona rumi, o ka haule aku la no ia hiamoe, aka no kona kokoolua nae. wehe ae la oia i na puka aniani o kona rumi. i komo mai ai ka malamalama iloko, alaila hele aku la e auau, me ke komo ana mai i kona lauoho ku'i. me ka epane keokeo, a ke nana aku iaia, he kino kane kona ma na ano apau. elike no me kela ano mau. i kamaaina ma ke kakela.

Mokuna X111.

            Ma ka manawa hoi o ka waapa i pili aku ai i ka moku. ke ao loa ae la i kela wa. o ka haawi koke aku la no ia o ke kapena i ke kauoha. I kona poe kanaka e huki i ka heleuma iluna, pela hoi me na pe'a. a iloko o ka hapalua hora wale no, aia ka moku ke holola, a oiai he maikai ka makana e pa la iloko o kela manawa. hui pu iho hoi me ka ikaika o ke ko ana a ke au iwaho, iloko o na hora elua wale no, ua kaawale loa ua moku nei i ka moana. me ka ike koli'uli'uia mai o na kapakai o ka aina.

            Iloko o keia manawa a ka moku e holo nei, ke hoi liilii mai la ka noonoo maikai iloko o Dane, aole he mea a ae me ia oia hookahi wale no kela e moe la maloko o kona rumi, a i ke kaakaa ana ae o kona mau maka. ike ae la oia i ke kaokoa loa o ke kilina o kela rumi. mai kona rumi mai.

            Aole loa he wahi lihi maopopo iki iaia o na mea apau, e laa ke ano o kona hoea ana maluna o ka moku, alaila leha ae la kana nana ana ma o a maanei, a ike aku la i kekahi wahine Paele e noho mai ana ma kahi numao, aole hoi o kana kaikamahine lawelawe.

            He hiona malihini loa keia iaia, uolaila kuwakuwai ae la oia i kona mau maka. me he mea la, ua kuhihewa paha kana mau mea e ike nei, aka iaia nae i nana hou ae ai, he o ia mau no elike me mamua, a o ia kana o ka pane ana ae:

            "Heaha ke ano o e keia wahi a eia au ihea e noho nei. Owai oe e keia wahine Paele, e noho mai nei?

            "Eia oe iluna o ka moku e kuu keiki. o ke kapena o keia moku, ka mea nana i lawe mai ia oe, a he wahine kuene au i hoolimalimaia, no ka noho hana ana maluna nei," i pane mai ai ka wahine Paele.            "Ea, heaha ke ano o kau mea e kaimailio mai nei e keia wahine? Eia anei au maluna o ka moku?" wahi a Dane, me kona ala pono ana ae a noho iluna, aia hoi kona maka ke nana la ialoko o kona keena e moe ana.

            "Ea, heaha ke ano o kau mea e kainailio mai nei e keia wahine? Eia anei au maluna o ka moku?" wahi a Dane me kona ala pono ana ae a noho iluna, aia hoi kona maka ke nana la ialoko o kona keena e moe ana.

            Elike no me ka'u i hoike mua aku nei ia oe, eia oe maluna o ka moku Kite, a o ke kapena nona keia moku, ka mea nana i lawe mai ia oe iluna nei, a ke kapena nona keia moku, ka mea nana i lawe mai ia oe iluna nei, a he mea lawelawe au noluna o keia moku."

            "He keu aku maoli keia a ka mea kupaianaha! Ke holo nei ke Kite ihea? Owai ka inoa o ke kapena o keia moku, a heaha ke Kumu o koha lawe ana mai ia'u iluna nei? O, eia ihea o Kouela Gawila kuu kane? Pehea la oia i ae mai ai i keia hana ku i ka lokoino?" wahi a Dane. me ka piha loa i kea kahaha. me ka hiki ole loa iaia ke hoomaopopop i kekahi mea. e pili ana no ke ano o knoa hoea ana maluna o kela moku.

            "Auhea oe e kuu keiki. aole he wahi mea i maopopo iki ia'u no kena mau ninau lehulehu au e waiho mai nei imua o'u. Aole a'u mea i ike iki no Konela Gawila. aole oia maluna nei o keia moku."

            "Aole ane o Konela Gawila maluna o keia moku? Eia ihea o Kapena Fula?"

            "Aole laua maluna nei o keia moku o oe hookahi waleno ka olua. mawaho ae o na kana ponoi o keia moku."

            "Ea/ aole loa e hookuu ana kuu kane ame ko'u ohana ia'u e holo hookahi ma keia huakai. aole loa! He mea anei kekahi i hoonohoia mai. no ka maluna ana ia'u maluna nei o keia mokua."

            "Aole loa a'u mea i ike, elike no me ka'u i hoakaka mua aku nei ia oe. nolaila, he mea makehewa wale no kou ninau ana mai ia'u i kekahi mea. Eia nae ko'u manao maoli, me he mea la, ua kuai hooliloia mai oe e Konela Gawila i ke kapena o keila moku, pela iho la oe i kau mai ai iluna nei, no ka mea ma ko'u kamaaina. he hana maa ia i na kanaka ili keokeo apau.:

            "Ua opulepuleia paha oe e ekeia wahine Paele, i kamailio mai ai oe i kela mau olelo kohu ole. O konela Gawila ka u kane maee. aole loa oia e hoao e kuai hoolilo aku i kana wahine, i kekahi kanaka okoa. koe wale no paha ma kanaka i like aku ko lakou mau ano me ko na holoholona." wahi a Dane. me ka hele mai la a ulupuni i ka huhu.

            Me kela manawa nae, i haule mai ai ka lauoho o ua o Dane. a nana iho la oia aole kela lanoho gula ulaula, aka he uliuli maoli kohu inika. Hoao ae la kona mau lima e kope. me ka inahao. he kauona ku'i paha. ua hoopania ae nae ia kuhihewa ona. i ka maopopo ana iho. o kona lauoho no kela. a ike pu iho la no hoi oia i ka ili o kona mau lima. ua haulaula. aole hoi ke a'ia'i. alaila nana aku la oia me na maka hulili imua o ka wahine Paele. me ka pane ana aku"

            "Ua on a ia paha oe a i ole. ua pupule paha. i kamailio mai ai oe i kena mau olelo kupono ole no'u ame kuu kane. Ea heaha na mea i hanaia mai maluna o'u? Eia ihea kuu kahu hanai ame kuu kane. O e e Puluka Gawila. e hoala mai oe ia'u mailoko ae o keia moeuhane ino!"

            Me ka hele o ua o Dane a piha i na manao uluahewa, lele mai la oia mailuna mai o kona wahi moe. a holo aku la me ka manao. e pii ae noluna o ka oneki o ka moku. ua ipaa e aku ia nae ola i ka hopuia e ka wahine Paele. me ka wikiwiki ana mai o ua wahine nei i ke kamailio:

            "E noho malie iho oe e kuu keiki, a e kahea ae au i ke kapena e hele mai, mana e hoakaka pono mai i na mea apau imua ou"

            Aole no ko Dane makemake maoli e hooko aku elike me kekaueha a ka wahine Paele. aka no kona puha me ka hoonaukiuki, ame ka inailia pu haule iho la oia maluna o kekahi noho, oiai hoi ka wahine Paele i pii aku ai no ka hui pu ana me ke kapena o ka moku.

            No ao minute paha elima kela kakali ana o Dane, hoea mai la ke kapena, me ka hookoke ana mai ia Dane. a pane mai la.

            "Ea nau anei i kauoha i keia wahine e kii ae ia'u? Aohe hewa o ia makemake. no ka mea he eleu loa au i na kauoha ma ua wahine huapala mai elike me oe." me ke apo aua aku o kekahi lima o ua kapena nei ma ka puhaka o Dane. a kulou mai la imua. me ka manao e honi aku i ke kaikamahine oio. Ua ku ino ae la nae o Dane iluna. me ke pale ana mai i ua kapena nei. a nee aku la no kekahi kihi o ka rumi kapena a haka pono mai la kona mau maka. i hele a hulili i ka inaina o ia no oe o kekahi hona wahine.

            Aohe no hoi he hana wale aku o ke kapena. aka haule iho la oia maluna o ka noho i haalele ia ih oe Dane. a huli aku la pana i ka wahine opio.

            "Owai oe e keia kanaka a ka hilahila ole o ka hono ana e limanui mai ia'u?? Ea. ke ninau aku nei au ia oe. e hoike koke mai i kou inoa ame kau hana?

            "He elua no pane o kena ninau au. o ka mua, he kauwa au malo ou. e ka wahine u'i. a o ka lua, he haku hoi maluna ou. in a palia ua kupono ia i kou manao aole paha?"

            "Ke o'e au e kuhihewa, o oe ka kapena o keia moku. aole anei pela?"

            "Ae, he kapena i'o au no keia moku. a he kapena hoi maluna ou. e kuu aloha."

            "Hele oe pela e kena lapuwale. He keua aky oe a ke kanaka hilahila ole! Eia kuu kane ihea?"

            "Auwe aole au i ike i kau kane malia paha aia iluna o ka mahina no ka mea aole au kane ma ka honua nei. Aole oe e kuu aloha i ike ia mea he kane. a manao au. aole he kane kupono e ae mau. aka owau wale no." alaila kau ae la kekahi wawae o ua kapena nei maluna o kekahi wawae. unuhi ae la hoi he eiga mailoko ae o ka pakeke o kona kuka. a hoomaka iho la e ho a i ke kukapele. no ke puhipaka ana.

            "Ua hiki hoi paha e kamailio mai ana oe ia'u i kena mau olelo kohu ole. no ko ike aole o'u mau hoaloha maluna nei o kei moku. aka nae e hoea mai ana ka la ua e mibi ai me ka walania no keia mau haua. no ka mea aole e moe ana na maka o kuu kane. Konela Gawila. ahiki i ka loaa hou ana o kana wahine. a hookau aku hoi i ka hoopa'i maluna o ka poe na lakou i hookau i na hana hoohaahaa maluna o'u.

            "He nani ia, o oe ke kapena o keia moku. ke koi hou aku nei au ia oe. e hoike mai, i ke ano o ko'uhoa ana mai maluna nei o keia moku. Ma ka'u mau mea nae i hoohuoi ai. ua lawelaweia kekahi mau hana ekaeka loa e oe ame kou poe kanaka. pela wale no au i kaa aku ai malalo o kou malu."

            "E hoopau oe e Zora. i ke kamailio ana i na olelo o kena ano. o kapa aku auanei au ia oe he wahine pupule!" me ak mau no o ke puhi o ke kapena i kona eiga.

            "Auwe! Aole o Zora ko'u inoa!" wahi a Dane. me ka luliluli ana i na olelo o kena ano. o kapa aku aua nei au ia oe he wahine pupule!" me ka mau no o ke puhi o ke kapena i kona eiga.

            "Auwe! Aole o Zora ko'u inoa!" wahi a Dane. me ka luliluli ana ae o kona poo.

            "O Zora kou inoa i kamaaina, i ka poe apau oluna nei o keia moku alaila ua poina ka paha oe. pela hoi kou poina puana i kou kulana."

            "Aole o Zora ko'u inoa i lohe hou oe e keia kanaka ino. aka o Dane ko'u inoa a o Ake De Galacia hoi una kekahi ino okoa aka ma ko'u make ana i ka'u kane, i kapaia mai ai au ma kona inoa Mrs. Puluka Gawila."

            "Ke kaumaha loa nei au i ka hoike ana aku ia oe ua olalau maoli jkou noonoo aole he wahi lihilihi launa aku ou. i na inoa au e kamailio mai la. no ka mea o Zora oe. he mea i make i kekahi kane. E hoao oe e Zora e hoopoina loa i kena mau noonoo olalau ou."

            "Ha! Ha! Ha!" i noke okoa ae ai ua kapena nei i ka akaaka a pane hou mai la "Me he mea la. ma ka la apopo. e olelo mai ana oe a'u. o oe ka wahine mare a Napoliona. Ma ka'u mea i ike o Mrs. Puluka Gawila kekahi o na wahine u'i loa. Me kona ili aiai. he lauoho gula hoi kona me na maka holu. aka no he hauliuli kou ili. i like aku me ka ili o na wahine Paniolo. E nana i ho no hoi oe kou ili ame ke ano o kou lauoho ua kaokoa loa kou mau ano mai ko kela wahine huapala mai, pehea. ke ike mai la anei oe i ka pololei o keia mau olelo

            "Ua maopopo ia ulua lawelaweia kekahi mau hana lapuwale maluria o u, aole keia o ke ano o ko'u lauoho, aole no keia o ko'u ili. aka i wahi e ko ai la manao lapuwale i hoolalalaia e oe ame kou puulu. pela iho la i hookoia ai keia haua ekaeka loa. Heaha nae ma kumu o ko'y hooliloia ana he pio malalo ou. e keia lapuwale. "aole au i maopopo ia mea!"

            "O e na lani! Ua lilo keia mau mea a'u e ike nei, i kumu e haalele mai ai ka noonoo maikai iloko o kekahi kino kanaka. aka nae e hoao ana au ma na ano apau e noonoo me ke akahele loa, i na mea e pili ana ia'u ame kuu kane, mamua aku o ke kupouli ana o kuu noonoo maikailoa. E kokua mai e na lani ia'u. ma ka hoihoi ana mai i na hoomanao ana. i na mea o ka wa i hala. i hiki ai ia'u ke hooholo me ka pololei. me ke kuhihwea ole. O e kuu Akua. e kokua mai ia'u!" alaila hamohamo aela o Dane i kona mau lima ma ka lae. E hoike mai ana. i ka nui o kona ehaeha no kona komohia ana iloko o kekahi poino.

            "E hooikaika oe e kuu aloha. e hoi hou mai hou kou noonoo maikai; o ka mea pono wale no ia nou. mamua o kou mau ano opulepule a'u e ike aku la." alaila ku ae la ke kapena iluna, me. ka pii ana aku noluna o ka oneki o ka moku.

            I ka hala ana aku o ke kapena noluna o ka oneki. palulu ae la o Dane i kona mau lima ma na maka. a noonoo iho la i kana mea pono e hana aku ai iloko o keia manawa o kona polikia. He wahine opio oia me na manao ikaika aole he pono iaia ke noho malie, me ka hana ole aku i na mea e palekana ai, oia. i ka wa e hookauia mai ai kekahi mau hana hoopoino maluna on a. nolaila. mahope o kela noonoo ana, o keia na mea o ka oili ana ae iloko o kona noonoo: O ka mua, o ia no ka loaa ana iaia o kekahi meakaua. no ke kupale ana iaia iho i manawa a ke kapena o kela moku ame kona mau kanaka manao ai e lawelawe mai i kekahi mau hana amanui malona. O ka lua o ia no ka hoauhee loa ana aku i kona manao maka'u apau. a e hoao oia e ai aku i na meaai apa wahi e mau ai ka ikaika iloko o kona kino.

            Me kela manao. e loaa iaia kekahi meakaua, o kona ku ae la no ia ihuna a hele aku la e huli maloko o na ume, e mai ana ma kekahi aoao o ka rumi kapena. he oiai mahiho o na hooikaika ana. i loaa aku ai iaia kekahi pahi hoi a o ia kana o ka hooho ana ae:

            "Akahi a loaa ko'u hoaloha o oe e keia pahi, ke hooko nei au ia oe ma kuu umauma. e pili kokoke loa aku ai me i puuwau, o kou wahi ia e waiho malie ai, ahiki i kuu wa hoohana aku ai ia oe, no ke kupale ana i kuu  ola a no ka hookele ana ae hoi ia'u. mai na kanaka ino mai." o ka hooko iho la no ia o Dane i ka paho mamua o kona lole.

            Hakalia no nae a nalowale aku kela pahi ilojko o kona uma, o ka hamama mai, la no ia o ka puka maluna o ke ala a oili mai la ka wahine Paele, me na meaai no ka aina kakaaka. a waiho ae la maluna o kekahi pakaukau uuku, a mah o kona waiho ana ae i ke pola kope me kekahi mau ao palaoa, o ko Dane hoomaka aku la no ia e ai, me he mea aole loa he wahi manao maikai ole iloko on a. no kela hooka ana on a maluna o ka moku.

            "Ke manzo nei au, ua maikai oe e kuu keiki," wahi a wahine Paele, i ka wa i pau ae ai ka ai ana a Dane.

            "Ae. Ua maikai loa au i keia manawa. E oluolu ana a oe e hoike mai i kou inoa, i hiki ai ia'u ke kahea aku ke mau make au ia oe."

            "O Wenuka ko'u inoa, aole nae au i maopopo iki i ke ku o ke kapaia ana mai o kela inoa maluna o'u. No'u iho a a'u keiki, aole loa no au i ike i ka malama ana i na keiki li aka nae, aole i nele ko loaa ana o ke aloha iloko o'u no lako.

            Hooholo iho la o Dane iloko on a, o ka hana pono wale ma kona aoao, o ia ka hoike ana aku i na manao maikai ino o kela wahine, a e lawe mai hoi iaia, i hoaloha maikai loa no nolaila kamailio hou mai la oia, i ka imua mai:

            "Ma kou manao maoli, owau au i kau ike mai?"

            "Aohe mea hiki ia'u ke pane aku no kena ninau, no ka u aole loa au i ike ia oe unamua. ma ko'u manao koho wale nae, me he mea la. ua hoohihi ka manao o ke kapena ia oe ua uku aku oia i kekahi mau dala mahuahua i wahi e kaa i ai oe malalo o kona malu."

            "Ua maopopo anei ia oe kana mea i makemake ai e ha mai maluna o'u?"

            "Ea,, ua like no ko'u oho pouliuli, me kou, no ua me kela kanaka e hana mai ana nou. aka ane, ke ole au e kuhi kuai hoolilo aku paha i ka poe e makemake mai ana ia oe ma ke dala kana malama."

            "Alaila manao anei oe, he wahine kauwa au elike me wahine e ae, i kuai hooliloia aku i na kanaka nui o ke dala."

            "Aole he kumu, e ae e laweia mai ai oe noluna nei moku. ma kela ano wale no. He oiaio he huapala mali oe. a he u'i nohoi kou helehelena. me ka maikai o kau mailio ana o ke kula lede oiaio, aka nae in a he lede oe."

            "Ma ia wahi e kuu hoaloha, ua kuhihewa loa oe, oiai le de au ma pa ano apau, a o ke kumu o ko'u hoea ana mai luna nei o keia moku, mamuli no ia o na hana limanio. i welaweia. e ka poe o keia moku, o ka hoea ana ae malo ko'u rumi moe, ma ka po nei, a lawe mai la ia'u me ka i hanuhanu ana ia'u i ka laau hoohiamoe, a'u e maopopo ae ai i ka lakou mau mea e hana ana."

            "E hoomaikaiia na lani! He oiaio auei kena mea au e mailio mai la e kuu kaikamahine?" wahi a ka wahine la me ka pihoihoi.

            "Elike me ke ola ana o ke Akua ma ka lani. pela no oiaio loa. o na huaolelo apau i puka aku la mai kuu waha aha.

            "Pehea i hiki ole ai ia oe ke uwa ae. ma ka manawa a kanaka ino i hoea aku ai no ka hopu ana ia oe."

            "Ua nanea maoli au. me ka maopopo ola aia kekahi i hana hoohahua i ko'u ola, no ka mea iloko o i ka manawa i moeuhane mua ole ai. o ko'u paa iho la no ia i ka uhiia i huluhulu. me ka hoopili koke ia ana ae o ka upi i hoomame ka laau hoohiamoe, o ka pau ae la no ia o ko'u noonoo o ka'u mea i ike. i ka wa i hoi pono mai ai ko'u noonoo a kai. o ia no ko'u ike ana iho. eia au maluna nei o keia moku.

            "Ea, ke hoomanao nei au i ka hopena o ka mea e hooha hanuia ana me ka laau hoohiamoe. o ia no ka lilo ana o ke noonoo maikai, ma ka ike no'u iho, i ka wa i hukiia ai kekahi niho o'u. ua hoohiamau, aole au i ike iki i ka hukiia ana o kela niho. i ko'u ala ae, eia ka ua hemo, a in a no paha he mau mea e ae keka lakou i haua ai maluna o'u, aole ana no au e ike."

            "Ua like pu ke ano i loaa ia'u, elike me ka mea au e hoaka mai nei. Ma ka manawa a kela puulu kolohe i hoohanuhanu ia'u i ka laaumake. maloko no au o kuu rumi moe. a i ku pubo ana ae. eia ka au maluna nei o ka moku. nolaila a'u mea i maopopo iki mai kela manawa mai o kuu maule a ahiki wale i ka hoi hou ana mai o ko'u noonoo maikai."

            "Ke manaoio aku nei au i na olelo apau au e kamailio e nei e kuu keiki, aole ma ke ano maikai. i laweia mai ai o kau malupa nei o keia moku, aka ma ke ano limanui."

            "E ae mai anei oe, e kau aku ko'u mau manaolana no la lilo i hoaloha maikai no'u?"

            "Ke ae aku nei au i kau noi e kuu keiki. aka nae. he na pono e hana au me ka maalea wale no. e hoohuoi ole ma ke kapena. he mea pono e hoike ae au i ko'u ano hoowahawaha ia oe. me ka hoihoi ole. oiai nae he umu hana hookamawale no kela, i wahi e pulapu aku ai i ka manao o ke kapena waiho malie mai oia ia oe malalo o ko'u malu."

            Nui iho la ka hanu o Dane, no kela mau olelo o pane I mai la:

            "Aole anei he mau hana e ae. au e hoikeike mai ai i kou lana hoaloha oiaio loa no'u?"

            "Heaha hou aku duanei ia hana au i manao ai? I lohe ea,  i ka manawa e loaa aku ai ka ike i kela kapena. he hoale au nou, e kipaku ana oia ia'u. a hoonoho mai i mea okoa ko'u wahi. pela wale no e hiki ai i kela apena ke ike. i hooko pono ia o kana mau kauoha apau."

            "Malia paha o kena i'o ka mea oiaio aka heaha kau i mau ai. no a mea a ke kapena e hana mai ana no'u?"

            "Elike no me ka'u i hoike mua aku nei ia oe, ua makeme oia e lawe aku ia oe i wahine nana, a i ole. kua hoolilo paha i kekahi poe kanaka waiwai ma Nu Ioka. Pehea au oia i aihue mai ai ia oe mai kou mau hoaloha mai? Aole no kekahi kumu e ae. aka no na mea no ia a'u i hoakaka aku ia oe. E hoike mai nae oe i kou moolelo. malia o hiki ia'u noonoo aku. o kekahi mau a'ahele no kou pono."

            Elike me ke koi a kela wahine Paele, pela no o Dane. i ha ko aku ai me ka hoakaka ana mai i kona moolelo. o ia no ko lilo ana he kaikamahine hookama na Kapena Fula. a he hine niare koi na Kopela Puluka.

            "Ke mahalo aku nei au a nui ia oe e kuu keiki: a ke kaua ha loa nei hoi, no kou lawe aihueia ana mai kou mau hoala mai. I hoike aku au ia oe ea. o ke kapena o keia moku. kekahi o na kanaka ino loa, a he hoopae malu kana hana. loihi ko'u noho hana ana malalo on a. a ua ulu ae kekahi nao iloko o'u. e holo mahuka mai iaia mai. ma ka mana maikai mua loa e loaa ana ia'u. No kou pono nae. na kona mai au. hoomau aku i ka noho hana ana malalo o keia kane malia pela iho la e pono like ai kaua." alaila ku ae la ka wale Paele iluna me ka lalau ana aku i na pa meaai, a hoihoi la noluna o ka oneki.

(Aole i pau.)