Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 36, 9 September 1921 — HOOMAHA I KA WA IKIIKI WELA O KE KAONA. [ARTICLE]

HOOMAHA I KA WA IKIIKI WELA O KE KAONA.

I puiwa hik.ii' 1 !® ■au i ,ka haluhi o moe ipo, ua a0 aua c ika Inuwai. , Eleu ae la a pna kahi opeope o ke Bal>ati keia, nookomo ko wāho ia loko, o ka lilo mai la no ia i. ke ko a ke au, aole. nae maluna o na waa ka*ulua ho ūmi ihu, aka maluna 0 ka waa ihu muolo a ka haore f he pupule ka' holo, hele nei ma ke alahele ke fve ak» la i ka unaunahi ia mai ka hee. pikopiko nui o' Kula, a me na wahi e ae o ka aini\. la'u 1 kau ae ai iluna o kahi kiekie o ka aina paku mai la i ka maka. Na wahi apau a'u e ike nei he nani oiai ka'u alahele no k'ahi kiekie o ka aina, ke maalo ae l a na mca nliuli o ke awawa, ke hana niai la lioi ka olu kohai o ke ea huihui o ke kuanauna i kp.'u wahi pauku kino, i nahua kikepaia e, na kukuna welii o ka la, e nahunahu pu ana i ke alo piko o na keiki o ke kaonja. A i kaulana ai ka huaolelo, Na Keiki i'oola. A o ia haawina like no hōi i na kaikamahine, nihi makat»i alo ua Kuahine, ua haao o Nuuanu. a no oukou au e hoomanao nei. Nani wale ka pua i Honolulu, Kikii pāu nei ke kaona, Pulu i ka huna wai Piula, •* Me kaA lihilihi ō pua rose, Honi aku au o ke 6naona, Ke ala o ma pu i ka poli, Lawe ae oe a kiekie ? Kau i ka haleipukukui, E-kuhi ana no paha oe, No uka wau o kalihi lou, Ka inoa ua ike ae oe, I ko 'u helu e kau ana, 0 ka iki ulu i ka-Nekina, ' Nana e ko-ke-na pine, Pa iho, pa ae, pa mai, | paalulu, ke kahua maika, Ua nui paha keia ōlina leo no oukou oiai eia au i ke kuahiwi kualono hoi ma kahi i hea ia ka inoa o OHnda.

la'u i hiki ai i keia wahi .o 01hida, haalele mai la koa' waa. i koa' kanaka, a hoomaha liilii, a nee aku la ka motio a ko'u mau kapuai no ka hale o ka la, ke pekipeki wawae noi, iHea ole nae na aui ale o ke alahele i ka nui o ka makemake c ike i ka rmui moe o ka la iloko o kona kakela kupaianaha. Ua hele n'o-hoi a hora 5 a oi o ke ahiahi akahi no" au ahiki aku i ka paehumu 0 'ka lihilihi o Haleakala, ke ano niau no' o kft 'malihini o ke ake. no a ike, mo ia mau no o'u ka.malihini a ku kāiiokamo aiia imua o. kl kahi lua nui hohonu, a'u i moeuhaae uaua ole ai, Jela iho la ke ano o keia kūāhiwi, 'piLāe la ka lia i ko'u mau eeiao, oleakak ae la na hulu mahamaha 1 ka eeliia, q noonoo iho la loko, penei iho la "£»h*' ) 4e alanpi palalaha a lakou ma e haa mai ai iluna o kahi kiekie, paha, a i palenia. he lua hohonu. I laila ulu ae la na noonoo like ole elike no me ke nno o ke kanaka, lamalama mai lā iloko o ko'u 11001100 na mea he nui wale ka poe ma keia ala palaa'u i heluhelu ai iloko o na buko a me na nupepa, na moolelo na kaao, ame »ia mea i hakuia .e ke kanaka niamuli o kona manāo koho, a i ka hoihoi ana āe i keia mak mea like ole apau, ka hookumu aua ame kona hopena. O keia kuahiwi o Haleakala, o kekahi ia o na wahi nani loa o ke ao nei, ilōko o ko kaua mau mokupuni, eia ilurta b keia kuāhiwi ā mauna hoi ke kahua hale o Ka'oa'o ,kekahi alii nui o M&ui, aka, aole nae i ike ia kahua, mamuli o fca nele i ka mea i ike nana e l kuhikuhi mai, ke noe nei ke ano ahi- | ahi a ke noonoo ae nei no kahi e lapuu j iho ai o kjsihi pauku kino; ua lohe au i ka olelo a ka poe lie ana o Keanaalaea 1 ka inoa o ia paha keia a'u e pupue nei ! me ko'u mau hoa t aole paha, aia ka 1 pono o kfe ao. Elike nie ka leo o Kaleleonalani. Ka nahele o aipō nui, kunihi mai aipo iki, Lawelawe na lima o ke anu, kipu, paa māi e ka noe, Halana wai ae ;ko lalo, na hoa i ka heu kalikala; Hoolale i kf ahi lala poli, pulupulu i ka pu-a limu, Ua noho poai apuni, le'a qi kulou a Ema, MtP e ka pono o ke ao, i loaa k'ipapa Aola. Pela/okoa iho la n° au i keia po, Ihe ika haupu pu ae, eia paha au ke jnoe pu nei me Piabolo iloko o ka lua hohonu o Oeheuā, aole nae he huila mai o ka paea'(alii), ua pio kahiko. I Ka-! hiki ka po, 1 K*ahiki ke ao, he mau maka kiaa ko la lawai'a, ala ae la keia a oleuu iluna, ke pualena loa mai la 'kA malamalama, ke haka pono nei au i ka wa e pukfc iae ai o ka la, ku ae la au iluna, !a au i ike &ku ai i ka o ana āe o na kuluna o ka la i ka paia lani, a kau ae la i Hanakaulun» «a uluna hoi-'o ka la, o ka wa ia i oili mai ai o kt la, me he mea la mailoko ne o ke kai, me kona nani nui, me he la hQ popoali i oi aku ka puoko ula mamua o ka ahi'enaena, aia hoi na ao hekili o ka'mala ke "hoohaha la ma na aoao o kona alahele, me he mea-la e pii pololei mai ana i liahi a'u e ku aei, o ke kakai ao opua e kau kikepa ana malalo ibo o ke kuahiwi ia mea nā' n i paliaohw »° i* i ka wa i loaa feai ai i na iakuna olinolino o ka la. U* k«huli ap 1* iloko o na waihoolu* i like ole-iwe k» «"I ke pii mai noi,

kela ma koia alaiele o ka- hookaulua ole iho, huli ao la au a olelo aku la ko.'n mau lion: . Kukulu kal.iihi .1 ka la i uiana. E eleu mai e nsi hoa, ua hoi ka ojnla i • Awalai', Laula e kf,; nani o ka ukn, i ka piko o ' Haleakalq^ Alia oe e ii'a mai, oia ke arjU i Kanaha, ' A lieaha- ia hana a Moi, i ke kai holu 0 Kahului. Ka L>iapele 0 Haleakala, 0 keia ka lua nui a'u i ike ai, me kd'u niau •maka ponoi, a owai puiwa ole flo hoi i ka ike ana i keia mea' ua hele a Mona Heeia- kapu i ke alpia wahine, Uli ka ili 0 ka laau i ka nahua e ke ahi, Pau ae la ka maha lehua i Kulilikaua, I ka ni iuoino 0 ua'kua ai pohaku ne-i. Ku'i ka ua nei ka papa, ku'i ka ua nei j wale hoi Kilauea, ' Haa ke ane nialiu 'ehu 'e a Ke wawahi niai la iuka o Lumilani, Eha ka pohakau i ka uwalu a ke irbi, He kuahiwi Hawaii ka'u iwaena la,. Ēna mai la na maka o Kaulu ,0 Lono e, O hoolono a—u, 0 hookuK i—41, 0 ka hooleilei nu, 0 Kalei nu o Paoa. O Paio au la, i lono' o—o. He mau kanaemie ia 1 ka wahine, na Kaleiopaoa, ke aikane a Loliiau poaimoleu, no kA jnea, ua ikemaka iho la au i ka oikela 0 kupaianaha, nana 1 hooeohia ia '11, a ua kohu no ke keha ana a ko Maui keiki, o Maui .no ka Oi, no ka mea, eia maanei ke kuahiwi Holeba, kahi 0 ka eehia. Pau ae la ka makaikai ana i keia mau onli phaoho, aia o Kaonohiokala ke noho mai la iloko o ka pu.oko enaena 0 kona halealii, aia hoi ka huila 0 kona kaa ke poahi mau la i ka minuke ame ke aekona; ani aku la ka linia 0 ke komaaina no ke aloha hope ana, kilohi hope ilio la. i ka lua 0 ka wahine i ka piko hoi o Haleakala, ua hele o.loko o'u ia sekona a— Kaanini ae Knupe'a ika nialu ka ohai, 1 ka hana homolele a ka la i ke kula, T ka waiho n Oahu maikai i ka malie, E kuekuone ana i ke one o Kuilima, E hooponopono ana iwaena o ke kanaka, ~

•I wāiho pono i ka haiki o ka manaoa Ua waiho hoi ,eia .i lfn haiki o ka huihui aloha na' hoomanao ana, a ke huli hoi nei ma ke alaliele no 01inda ka pahu hopit, oia nee, oia anau, oia holo ,oia lole, ku ana i 01inda i ka ! hora 10 ai m., haalele ia Haleakal.i hora 8 a. m. o ka Poakahi keia, kau ma ke kaa n o Haiku, ke hoonuu nei ka ! maka i na mea like ole mamua o J>r> na niala ko, na mahi hala, aa hana holoinua, kau mai la imua o 'u na olelo a ka !Maktia W. H. Rice Sr., monimoni no. Hele no hoi a ahiahi,. akalii no a hiki i ~ke kulanakauhale Malu i ke-ao ,he mau la ia o ka hoomalia ana i ka aina kuahiwi lua, e hele i ka oni a ke kino, i ko ke a ka wnwa, aohe kainaaina nana e kuhikuhi mai ia Kajkanilua, ke kahua kaua i ahulau ai ka ipiipii ame kekahl mau wahi kaulana e | waiho pouliuli nei imua o keia hanauna hou. . '

Kana no la, i iho la ua -lawa leeia noho a n a ina wnioha. nua uhi pu ia iho hoi ka malihini e na nani like ole* o Maui no ka Oi. Nolaila eueu ae la ka manao, e hoohala i ke koona o kou mau laJioomaha i ka nioku o Hina. la'u e nuakaukau ana me ka'u Ewa no :keia huaka'i, kau mai la ka haili a ke aloha no kuu imau kamaaina hookipa a ka waipahe n ll ' walo, Mr. ame Mrs. Kaholokai, ame ia kaikamahine papa o ka mnkani kilioopu, Miss Hattie Maule; e kuu mau kamaaina e, ke hoolei aku nei maua me ka'u Ewji Swoet i ka hnihui aloha no oukou, mai ka ikoi ae 0 ka puuwai, a e oluolu hoi e lei aku ia lei a mai poina, aka, e hoomaumau ka ikena i mau ai ke koii aloko. Me ia mau haawiua kokoia„i wehe ae ai ka ka pili hooko-o ia- loko, mawaena o na kamaaina ame ka malihini, kau i ke kaa oni ka huila, 110 ke alahele o-La-haina ka pahu hiki ika inalu ulu kau 1 ka mokii, no Molokai ka ihu, a o ke awa pae o Pukoo ka pahu hopu. Oiai au e helo nei maluna o na ale kai o Pailolo ke nana aku nei i ke ka mai a ua mokiipuni noi mo he mea la e i mai ana ia'u, me ka hoohehelo a loleo: Eia mai au.'o anoi, o ka ipo honi a ko ihu, Ia nei oe la ike pono, i ka oni a Mokuhooniki. He manao no ko'u e kepa, e huipa a

lilo o you. Nana aku la i ka ohu ao e kakikepa ana i ke kualnwi a e kiei iho ana maluna oia ohu ao opua ke kuahiwi o Oloku'i, me he hulu keokeo la e pulelo ana i ka makani, ma.ka aoao o ka papale mahiole o Murata, ke koa hololio kaulana o ke ao nei. Me ia mau hiona liikiniua ia'u, ke hauoli e nn loj<o e loaa ana ia'u he manawa niii kupono e ike ai i kekahi man wahi* o keia aina, a aia la. mahe? kffhi i waiko ai o ka Heke o ka ipu liula a Lohiau o ka olelo a ko Kauai keiki. O ka ,Heke o ke Kalukalu o Puna, he hoa uleu ia no Kuini Bele, a i ka keia pule oo hoi, me Molokai nui a Hina ulnwehi, o ka Heke no ia. kuu kapena e, i nni ke aho, oiai he ma u aku n o kahi i koe o keia huaka'i a kaua, oiai nae au. i ke kowa o na moku o Maui me Molokai, ke ike aku la i na kuahiwi ua hele a luluu i ke ao me he papahi lei la. Xana aku la

i kahi kuahiwi o Lanaihale, o ift ohu hookahi no me na kaikuaana, ia wa au r hookapeke ae,,aj i kr peli kani" tnan 0 Haneoe, oke kani aku v la no v ia: la Hoonohonoho ilu n a ke ao ak* makaui, ile ao ua ole ia na ka naulu, 1 hoom&mnlu e malu i. ka he ku wawa, Malu wailua he piha opala na ka wai. 1 hoopiha e pilm ke kaha o Kaunalewa, (E hoomau ia aku ana.)