Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 38, 23 September 1921 — Page 4
| This text was transcribed by: | Dawn Delatorre |
| This work is dedicated to: | To my mother, Gloria Thompson |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T.H. POALIMA, SEPATEMABA 23, 1921
NUPEPA KUOKOA
SOLOMON HANOHANO, LUNAHOOPONOPONO
HOOPUKAIA I NA KAKAHIAAKA POALIMA APAU
POALIMA SEPATEMABA 23, 1921
KA PAPA KOMISINA HOOPULAPULA
Ma ka Poakolu o ka pule aku nei i hala, i hookohu ae ai o Kiaaina Farrington i na hoa o ka papa komisina hoopulapula, he ekolu mau kanaka Hawaii, ame hookahi haole, o ka hoea ana mai la hoi keia, i ka piha pono ana o na hoa o kela papa komisina, e hooneeia aku ai na hana hoopulapula imua, me ka hakalia ole.
Ua kukuluia kela papa komisina, ma o ka mana la o ke kanawai hoopulapula. o ka hooholoia ana e ka ahaolelo lahui; me ka ili ana mai hoi o ke ko’iko’i, o ka hoohana ana aku i ua kanawai la, no ka hana hoopulapula maluna o keia komisina, no ka pono o na kanaka Hawaii, ma na aina o Molokai ame Hawaii, no na makahiki elima ma ke ano hoao.
Ma ka manao o keia pepa, ua kupono loa na hoa o kela papa komisina, i kohoia ae e ke kiaaiana, no ka hana nui i kau aku maluna o lakou, e loaa ole ai he mau hoohalahala ana ma kekahi ano, no ka hanaia ana o ka hookohu, ma ke ano hoopilimeaai.
Ma ka huli ana aku ihope, a nana i ka moolelo, o ka hapaiia ana mai o ka hana hoopulapula, ua hookumu mua ia ia maloko o ka Ahahui Puuhonua o na Hawaii, ka ahahui hoi i noho peresidena ia e ke Keikialii Kalanianaole; a o ka ahahui hookahi no hoi i lilo ai ka Rev. Akaiko Akana ame Rudolph Duncan i mau lala, nolaila o ko lakou kohoia ana aku i mau hoa no kela papa komisina, ua hookauia ae lakou, ma kahi, e hiki ai ia lakou, ke hooko mai i ka iini iloko o ka Ahahui Puuhonu o na Hawaii, e hoihoi aku i na Hawaii ma na aina aupuni, no ka hoopulapula ana.
No ke Keikialii Kalanianaole, aole he mau hoohewahewa ana, no kona iini me ka makemake, e ulu hou kona lahui, e loaa ia lakou ka noho kuonoono ana ame ke kuokoa. Ma ka manawa e noonooia ana ka bila hoopulapula maloko o ka ahaolelo lahui, ua ku oia ma ka aoaoa e kakoo ana i ka bila, me ka paio ana me ka ikaika no ka pono ame ke ola o kona lahui kanaka; no ia mau hooikaika ana ma kona aoao. i haawi mai ai na hoa o ka ahaolelo lahui, i na mahalo kiekie ana iaia; oiai nae ka poe e ku-e ana i ka hooholoia o kela bila, i hoouna aku ai i kekahi mau loio makaukau loa o Hawaii nei, no ka paio ku-e ana aku ma na ano apau i ka hooholoia o kela bila hoopulapula.
Ua make i’o ka bila hoopulapula mua, mamuli o ka hookuu e ana o ke kau o ka ahaolelo lahui, ua hookomo hou ia aku nae ma ka manawa i noho hou mai ai ka ahaolelo, me kona kino i hoololiia ae, a lilo ia i kanawai i keia la; nolaila aole a kakou hoohewahewa ana, no ko ke Keikialii Kalanianaole, lilo i mea kokua nui ma ka hoohana ana aku i ke kanawai, no ka hoopulapula ana i kona lahui iho.
Aole a kakou hoohewahewa ana no ka Rev. Akaiko Akana, me he mea la, iwaena o na kanaka Hawaii, oia kekahi o na kanaka makee nui i ka pono o kona lahui iho, ma ka hoala ana mai i kekahi mau hana, e pomaikai ai lakou, o ka pilikia wale no nana i kaohi mai i ka holomua o kana mau hooikaika ana, ma ka aoao o na Hawaii, o ia ka haawi ole aku i na kokua ana elike me ia e pono ai, na mea i manaoia.
He wahaolelo oia ma ka aoao o na kanaka Hawaii, i hoounaia aku maloko o ka ahaolelo lahui, no ka pono o ka bila hoopulapula, a ua ike oukou e na Hawaii, i kona mau manao hoakaka imua o na hoa o ke komite, iaia ka noonoo ana i ka bila hoopulapula, he mau manao kuhohonu, e makee ana no ke ola o kona lahui iho, a no ko lakou noho kuokoa ana; nolaila ua pomaikai na kanaka Hawaii, i kona lilo ana i hoa no kela komisina, e lilo ai oia, i mea kokua nui mai, i na Hawaii, e makemake ana, e hoi aku a noho maluna o na aina hoopulapula.
No Rudolph Duncan, he kanaka opio oia i hoike mai i kona makee i ka pono o kekahi heluna nui o na kanaka Hawaii, ma ke ano o kana oihana e paa nei malalo o ka hui kaa uwila, he luna hoohana nui no na alahao; iaia auanei i kau ae la ma keia kulana ano nui, i pili loa aku i ke ola o kona lahui, a i ka pomaikai hoi o keia Teritore, ke manaoio nei keia pepa, e lilo ana oia, i mea kokua nui mai i ka holomua o kona lahui ponoi iho.
No George Cooke hoi, he kanaka oia iloko o ka hana mahiai ame hanai holoholona, o kona ike a makaukau ma kela mau oihana, o ke kahua nui ia o kona kikooia ana aku e ke Kiaaina, i hoa no keia papa komisina, a oiai ma Molokai, kahi mua loa i makemakeia ai e hoao i keia kanawai hoopulapula, e lilo ana oia, i mea kokua nui mai i ka papa holookoa.
I ka hoohuihui ana ae i na ano o na hoa o kela papa komisina, ke manaoio nei ke Kuokoa, ua hoohana aku ko kakou kiaaina, i kona mana hookohu, me ka naauao, e hoike okoa mai ana hoi ia hana, no ka nui o kona manao makee, e ike aku i ka holopono o ka hana hoopulapula i manaoia, no ka ka lahui Hawaii, no keia mau makahiki mua elima.
Me kela kupono nae o na hoa o ka papa komisina, aole no ia he kumu e holomua ai ka hana hoopulapula, aka ua ili aku no ke ko’iko’i nui maluna iho o na Hawaii ponoi, ka hoike ana ae ia lakou iho, he poe lakou e hoao ana, a e hooikaika ana ma na ano apau, e loaa ia lakou he nohona kuokoa ana a e pau hoi ka noho hoopiliwale ana aku malalo o ha’i, a iwaena hoi o na lahui malihini.
HIKI OLE KE ALO AE
He mea minamina, ka hiki ole i kekahi mau luna oihana, ke hoomauia aku ma ko lakou kulana oihana, ke hoea mai i ka manawa no ka hookohu ana aku i mau panihakahaka ma ko lakou mau makalua, no ka mea o ka aoao kalaiaina ka mua e nanaia ai, a mahope ke kupono o ke kanaka.
I kamailio ae la makou i keia ninau mamuli o ka hiki ole ia Kiaaina Farrington, ke hookohu hou aku i ka Makai Kiekie W. P. Jarrett, ma ke kulana ana e paa nei, no ka mea ua ui aku ke kiaaina i ke komite kuwaena Repubalika, i ke kanaka kupono no kela wahi, a ua haawiia aku na kakoo ana e ke komite ia John C. Lane, no ia kulana, he hoike ana mai keia, aia ke kauka’i ana aku a ke kiaaina, maluna o ka aoao kalaiainaa, aole hoi mamuli o kona manao ponoi iho.
Me he mea la, iloko o ka noonoo o ka hapanui o ko Honolulu nei poe, aole a lakou kanaka mahalo e ae, no kona kupono, elike la me Mr. Jarrett, ua hooiaio mai oia ma kana mau hana, i kona lilo ana i mea mahalo nui ia, aole wale e na makaainana, aka e na paahao pu, i kaa aku malalo o kana malama ana.
O ke ano iho la nae keia o ke kalaiaina, aohe a kakou hoohewahewa ana no ia mea, a o ke kumu no hoi ia, i kamailio mau ia ai, he papale lele wale ka oihana aupuni i ka makani.
Ma ka manawa i kohoia ae ai ka Peresidena Hardingm ma ke poo o ke aupuni o Amerika Huipuia, ua hooiaio aku ka poe ko’iko’i o Hawaii nei iaia, aole he mea kupono e ae no ka noho kiaaina o Hawaii nei, mamua o Konela J.C. McCarthy, a he mea pono iaia ke hookohu hou mai i kela kanaka ma ia kulana; o ka pane maopopo loa a kakou e hoohewahewa ole ai, aole he hana ku i ke kalaiaina, ka hookohu ana o kekahi Peresidena Repubalika, i Demokarata. aka e hookohu mai ana no oia i Repubalika, elike me ka Repubalika ana o kona aoao kalaiaina, pela kakou i ike ai i ka lawe ana ae o Kiaaina Farrington i kela kulana.
Ma kela kumu alakai hookahi, e hiki ole ai ia Kiaaina Farrington, ke hoomau hou aku ia Jarrett, i makai kiekie no ke Teritore, no kona Demokarata ana, aka e hookohu aku ana oia i Repubalika ma ia wahi, elike me kona Repubalika ana.
Oke kupono o John C. Lane, a kupono ole no kela kulana, he ninau hope ia, na ka hana a ke kanaka e lawelawe aku ana, e hoike mai; he hookahi nae mea a ke Knokoa e manaoio nei, ia John C. Lane e noho aku ai ma kela kulana, e huki pu aku ana oia i kekahi heluna nui o na Repubalika no ke pani ana ae i na makalua i paaia e na Demokarata, na kulana hoi i kaa aku ai ka mana hookohu iloko o kona mau lima.
KA PUUKU HOU O KE TERITORE
Ma ka wae ana ae o Kiaaina Farrington i ka inoa o A. Lewis Jr., no ke kulana Puuku o ke Teritore, ua kikoo mai oia i kekahi kanaka e hiki ole ai e loaa na hoohalahala ana, no ka mea ua lawa ka makaukau, ame ke kupono iloko ona, no kela kulana, a ua pomaikai hoi ke Teritore, i ka loaa ana he puuku elike me ko Mr. A. Lewis Jr. ano.
No na makahiki loihi, i paa ai o Mr. A. Lewis i ke kulana peresidena no ka banako Hawaii, me ka mahalo nui ia o kana lawelawe hana ana, a ua haawiia aku na hilinai piha ana a ka poe kuonoono maluna ona, no kona makaukau, ka hoopono ame ka makee i ka pololei.
Oia kekahi o naa loio ma keia kulanakauhale; me ka piha o kona mau lima i na hana like ole, e waiho aku ana nae oia ia mau hana, no ka lawe ana ae i keia kulana oihana hou, aole no ka nui o ka uku o keia oihana, aka no ka hooko ana aku i kekahi hana ko’iko’i i kau mai maluna ona, o ia no kona lilo aku i kauwa na ka lehulehu.
E haawiia na mahalo ana i ke Kiaaina Farrington, i kona wae ana ae i keia kanaka lawelawe oihana, no ka malama ana i ka pahuhao o ka waiwai o ka lehulehu.
KA PULE HOOMAEMAE
Ma ka pule mua ae nei o ka mahina o Okatoba, e komo ana na makaainana o keia kulanakauhale, i na hana hoomaemae. Ua kuahaua ae nei ke Kiaaina Farrington, e lilo ia, i manawa no ka hoomaemae ana i na pa, ame na wahi pelapela.
He hana maa keia i na makahiki aku nei i hala, i ka wa e noho kiaaina ana o Konela C. J. McCarthy, a ua ike maoli ia aku no hoi ke kulana maemae o kekahi mau wahi o ke kulanakauhale nei, nolaila i ka hoea ana mai i kela pule, e hooko na kanaka apau i kela leo, kuahaua, no ka mea he mea maikai ka hoomaemae, a e hookaawale ia aku hoi, na mea apau, e loaa mai ai ka poino, i ka wa o ka pauahi.
Ma keia hana hoomaemae, e hoahu kela ame keia ohana, a mau ona paha o na home, i ka lakou mau opala mawaho o na puka-pa, a e hoea aku ana na kaa, no ka halihali ana aku ia mau opala, ma na wahi i hookaawaleia, no ke puhi ana i ke ahi.
He nui na pomaikai ma keia hana hoomaemae nolaila mai hoohemahema i keia hana, e hoopakeleia ae ai ke ola, ame ka waiwai!
Maluna o na keiki o Hilo na mahalo kiekie ana, no ka hiki ana ia lakou ke kaili ae i ka lanakila o na heihei waapa o ka Poaono nei!
Nuhou Kuloko
Maloko o ka Luakini o Kawaiahao ka hoike Kula Sabati ma keia Sabati iho, he hoike hapaha keia, elike me ia i malama mau ia ai ma na hapaha makahiki apau.
Aole he bana mawaho o Kapiolani Paka ma keia auwina la Sabati iho, e lilo ana ka bana ma kela la mauka ae nei o Kalihi-uka, ma ka home o na keiki makua ole.
Ahiki aku la i ka Poakahi nei, he iwakalua-kumamalima, ka nui o na hihia okimare i hooloheia imua o ka aha hookolokolo, mai ka la ekahi mai nei o keia mahina.
Ua hele na palapala a na makamaka o ka hoouna ama mai i keia keena a kupa’i e waiho nei, e oluolu mai no e hoomanawanui, ahiki i ka loaa ana o kahi kaawale o ka nupepa no keia pule ae.
Ua hoike ae ka Elele Kalanianaole, aole oia e huli hoi hou aku ana i ka ahaolelo ma Wakinekona, koe wale no a makemakeia mai oia, e hoea aku no na mea e pili ana i ka olelo hooholo, no ka hoopae ana mai i na limahana Pake no Hawaii nei.
Ua hoopuka ae nei o Kiaaina Farrington, he kuahaua ma ka Poalua nei, e hookaawale ana i ka pule mua o ka mahina ae nei o Okatoba, he pule no ka hoomaemae ana o na makaainana i ko lakou mau pa-hale.
Oiai e holo aku ana ka mokuahi Mauna Kea, no Kapalakiko, no ka hooponopono hou ana ae i kekahi mau wahi pilikia, o ka mokuahi Kilauea ke pani aku ana ma kona wahi, e hoomaka ana ma ka Poakolu o keia pule ae.
Ma ke kakahiaka o ka Poakahi iho nei i lawe ae ai ka Loio Oliver P. Soares i kana hoohiki oihana, mamua o ka lawelawe ana aku i na hana o kona kulana hou, he hope loio Amerika, no ka aha federala.
Mahope iho o ka hoohala ana i kekahi manawa ma ka mokupuni o Hawaii i huli hoi mai ai ka Hope Loio Kuhina Atkinson, a wahi ana, he mau kaukani dala o na auhau uku ole ia i hookaaia mai e ka poe hoohemahema i ko lakou auhau ma kela mokupuni.
Mamuli o ka wae ana ae o Kiaaina Farrington i ka Mea Hanohano A. Lewis Jr., i puuku no ke Teritore, ma kahi o ka Puuku Metzger, ua lilo ia i mea e hoohauoliia aku ai ka manao o kekahi poe lawelawe oihana o keia kulanakauhale, mamuli o ko lakou manaoio ana, o kela ke kanaka kupono hookahi ma ia kulana.
Ma ka mokuahi Niagara o ka haalele ana aku ia Hilo ma ka Poaono i hala i kau aku ai o Mr. ame Mrs. George L. Desha Sr., no ka ike ana i ka laua keiki ma Nu Kilani, e hala ai he mau mahina eono ia laua malaila, mamua o ka huli hoi hou ana mai no Hawaii nei.
Ma na leka lehulehu i hoea mai keia kulanakauhale, mai na hoa mai o ka ahaolelo lahui, ua maopopo loa ka haawi mai o kekahi heluna nui o na hoa kaukanawai o na hale a elua i na kokua ana, no ka hooholoia o ka bila, e hookomo mai i na limahana Pake no Hawaii nei.
Ma ka hoike Kula Sabati i malamaia ma Kalihi, ma ke Sabati aku nei i hala, ua hiki aku na loaa lulu ma ia la, i ka ekolu kaukani ekolu haneri me ka iwakalua, me ke komo ole mai o kekahi mauloaa e ae, mai na meaai i kuai hooliloia aku mahope iho o ka hoi ana o ka lehulehu.
He noi ka i waihoia mai i keia keena e hoike aku i na hoahanau o ka Ahahui Kokua ame Manawalea o na Poola i ka wa e loaa ai kekahi hoahanau i ka ma’i e hoike koke ae i ke komite ola o ka ahahui, Joseph Kaahea, ma ka Halepule o Kawaiahao, ma o ka hele kino ana ae a i ole ma ke kahea ana ae paha iaia ma ke kelepona, Helu 3267.
NA MARE.
John K. Sison ia Nellie E. Simerson, Sept. 13.
Henry Kanoho ia Jene Mitchell, Sept. 15.
Ralph W. Wilder Jr., ia Phoebe Keanini, Sept. 17.
William Kaleleiki ia Rebecca Punoho, Sept. 19.
Aalona Kauwe ia Mrs. Annie Peters, Sept. 20.
NA HANAU.
Na Kong Kau ame Nelly Makalena, he keikikane, Sept. 13.
Na Jos. Kaiapoepoe ame Martha Hanu he keikikane, Sept. 18.
Na F. K. Baker ame Hattie Moikeha, he keikikane, Sept. 18.
Na Mr. ame Mrs. William Kahale, he keikikane, Sept. 18.
Na David P. Fuller Jr., ame Ellen Maimaikona, he keikikane, Sept. 20.
NA MAKE.
Helen Irwine, ma ka Home Leahi, Sept. 8.
Ernest K. Puni Jr., ma ka halema’i o na kamalii, Sept. 10.
Mrs. H. K. Molale, ma ka halema’i Moiwahine, Sept. 21.
Nuhou Kuwaho
SACRAMENTO, Sept. 14.- I kulike me na koho i hoolahaia ae i keia la mai ka buro helu kanaka ae, iloko o na makahiki he umi i hala he 30,596 ka pii ae o ka helukanaka o ka lahui Kepani maloko o Kaleponi. Ua koho wale ia he 33 pakeneka o ka lahui Kepani aia malalo iho o ka umi makahiki.
TWIN FALL, Sept. 14.- Ua hoole o Mrs. Lyda Eva Southard i ka pili o ka hewa iaia i keia la ma ka manawa ona i kukuluia ae ai imua o ka aha maanei no ka hoolohe ana i kana pane no ka hewa pepehikanaka ona i hoopiiia ae ai, no ka make ana o kana mau kane, Edward Meyer, he kanaka hanai holoholona no Twin Fall, ke kanaka i make ai ma ka mahina o Sepatemaba, 1920. Ua hoopaneeia kona hookolokolo ana a ka la 20 o Sepatemaba.
HILO, Sept. 14.- Ua hoopaiia o Feliciano Mariada e ka Lunakanawai Ross i keia la he umi-kumamalima makahiki e hana ai ma ka hana oolea maloko o ka halepaahao no ka hou ana ia Estanislas Balden me ka pahi a make iloko o ka manawa o ka ulu ana ae o kekahi hoopaapaa mawaena o laua no ke ano o ka mahele ana i ka io bipi wahine ohi i pepehiia ai e ka mea i hoopiiia.
NA HUA KULINA AI A KA PELEHU O KA UANOE O KOLOA.
Ma ka la eha o keia mahina, hui iho la me kuu hoaloha maikai, ma kona home nani uluwehiwehi i na pua, ma ka halewili o Puuhi, oia hoi o Mr. Moses Kapa, kana aliiwahine, ame ko laua papa, Mr. J. S. Hipa, keiki o ka palekai o Nawiliwili.
No Mr. Kapa, oia ka wiliki kaaahi, o keia halewili, ka mea nana e hoonioni mau ana i ke alanuihao i na ia apau, a e puliki mau ana i ke ki o ke pikuana, i mau ka panee ka holo imua, nanea iho la me ka maikai, me na hookaau olelo ana, iloko o ka ulumahiehie, oiai e hookomo ana kowaho ialoko, ahiki i ke kupalaka ana o Keoni Bulu.
Hora elua, haalele aku la makou apau loa i keia home, a motio mai la ka ihu o ka moku, no na aekai o Poipu, no ka home aloha o ia balala o me nei, Mr. Kanani Mahu, kana ewa, sweet honehone o ka po anu, hooku’i ae la na pou ihu o balala ma i kahi hookahi, puehu liilii ana ka lehu o kapuahi, oiai ua loaa pono aku la i ka pikuana.
Ua nanea iho la me ka olu mahanahana, ma keia aekai, e hoopulupe ana i na kamahele, ahiki wale i ka uhi ana mai o ka po, a hoi aku la, kela ame keia no kona home iho.
La 15 mai, hele aku la i ka lawai’a oopu ma Waika, nui ino keia poe, o kane o ka makua, noho ana iloko o ka wai lwuo o Waika, o ka’u wahi sweet heart kekahi i naue pu aku, no ka luu pu ana iloko o keia wai lepo. e ole nai ia ai wahi oopu kela kanaka o Makahuena.
Ma keia wahi kou mekakau i ike ai i ka nunui maoli o ka oopu, i na oe e pupuu mai i kou lima, pela iho la ka nui o ke poo o ka oopu hookahi, piha pono oloko i ke kelekele, paki liilii ka momona, i kou wa e nahu iho ai, aole pau ka oopu hookahi i na mea elua ke ai, ina e kuaiia hapaha no hookahi.
Ua lawa paha keia mau hua kulina a ka pelehu, ke uwe mai nei o Smile i ka pololi, hainaia mai ana ka puana, e wela ana oe i ka pikuana.
Me ka lunahooponopono ka mahalo nui ame na keiki hoowali hua kepau o kou papapa’i ka welina pau ole.
Owau iho no a mau,
PETER KAMANO SR.,
Makahuena Light Station, Koloa, Kauai.
Maloko o ke kahua o ka pa’lii ka bana ma ka po o keia Poaono iho, no ka hoohauoli ana i ka lehulehu, elike me ka po o ka Poaono aku nei i hala.
TERITORE O HAWAII
Keena o ka Puuku, Honolulu, Oahu
Ma ka hana e hoopau ana i ka RE-TIRE & SUPPLY COMPANY, LIMITED.
OIAI, o ka RE-TIRE & SUPPLY COMPANY, LIMITED, he hui ia i kukuluia a e ku ana malalo a ma ka mana o na kanawai o ke Teritore o Hawaii, i kulike ai me ke kanawai i hoomakaukauia ma na hana o keia ano, ua waihoia mai iloko o keia keena he palapala noi no ka hoopau ana i ka hui i oleloia, hui pu me kekahi palapala i hooiaioia i hoohui pu ia me ia, elike me ia i koiia ai ma ke kanawai.
NOLAILA, ma keia ke haawiia aku nei ka hoolaha i kekahi mea, a i na kanaka apau, he mau kuleana mamua a e kuleana nei paha i keia manawa, ma kekahi ano iloko o ka hui i oleloia, e pono e waiho mai i na ku-e ana no ka aeia aku o ka palapala noi i oleloia maloko o keia keena mamua ae o ka hora 12 awakea o ka la 28 o Novemaba, 1921, a o kela ame keia mea e makemake ana e hooloheia aku maluna o ia mea, he pono e hoea kino ae ma ke keena o ka mea nona ka inoa malalo iho maloko o ka Hale Mana Hooko, Honolulu, ma ka hora 12 awakea o ka la i oleloia, a e hoike mai i ke kumu, ina he kumu kekahi i wahi e ae ole ia aku ai ka palapala noi i oleloia.
DERBERT E. METZGER,
Honolulu, Sept. 20, 1921.
6470-Sept. 23, 30; Oct. 7, 14, 21, 29; Nov. 4, 11, 18, 25.
EKOLU POE I HOPUIA AE NO KA PEPEHI I KE KEPANI.
O na kanaka na lakou i pepehi i kekahi Kepani elemakule ma ke alanui Nuuanu ekolu mahina i hala aku nei aia iloko o ka hale paahao kahi i hana nui ai i ko lakou mau hoopa’i o elima makahiki pakahi, olike me ia a ke kapena o na makaikiu McDuffie o ka hoike ana ae ma ka po Poalua nei. Ua hoakakaia keia hihia maloko o ka hoike a ke Kanikela Kepani C. Yada o kekahi manawa i hala aku nei e olelo ana he wahi maluhia ole ke alanui Nuuanu no ka hele ana o kekahi poe mahope aku o ka poeleele ana.
O na inoa o kela mau kanaka oia o Joe Bartelles, Emil LeGros ame Joe Louis, ka poe wawahi hale me ke kala kolu, elike me ka makaikiu McDuffie inoa o ke kapa ana aku ia mau kanaka, ua pau loa keia poe i ka hopuia a ma ka manawa i hooloheia ai ko lakou mau hihia ua hoahewaia lakou mahope koke iho o ke komoia ana o kekahi mau hale maloko o ke kaona oia hoi kekahi mau halekuai ame kekahi mau keena oihana. Mamuli o kekahi kala kolu i hookoloia aku ai kela mau kanaka ahiki i ko lakou paa ana i ka hopuia, he lala kolu hoi a na makai o ka hoakaka ana ae me ia mea hana i hoohanaia ai a hemo aneane e pau loa na hale i komoia ai e nei poe kolohe.
Ma ka manawa i ninaninauia ai kela mau kanaka, elike me ka hoakaka a ka Makaikiu McDuffie o ka hoike ana ae, ua ae ae lakou apau i ko lakou pepehi ana i ke Kepani elemakule maluna o ke alanui Nuuanu, hookahi o lakou i hahau aku i ke poo o ke Kepani me ka pauku laau a hina ke Kepani iluna o ke alanui. Ua huliia na pakeke o ke Kepani e lakou, aohe nae he dala i loaa ia lakou, wahi a ka makaikiu.
He manawa pokole mahope mai o ko lakou pepehi ana i ke Kepani ua paa lakou i ka hopuia no ka hewa wawahi hale. O na kanaka na lakou i pepehi i ke Kepani aia lakou iloko o ka halepaahao kahi i hana ai no ko lakou mau hoop’i, a mai ka manawa, mai no hoi i paa ai i kela mau kanaka i ka hopuia a hoopaaia aku i ka halepaahao aohe hoike a hoopii hoi i loaa i ka oihana makai mahope mai, he maluhia wale no ke alanui Nuuanu me ka maka’u ole ia ke hele hookahi kekahi mea malaila i ka po.
PIHA KA HALAWAI I KAHEAIA E KE KIAAINA.
(Mai ka Aoao 1 Mai.)
O Konela George Thorpe ka ukali aku mahope o ka Lunakanawai Dole, me kona uwalo ana mai i na makaainana o Honolulu nei, e lilo lakou i poe kinai ikaika aku i ka okolehao, no ka pono o na haneri koa e hoomoana nei ma keia mokupuni.
Wahi ana ma ke ano hoohalikelike, ua like pu ka okolehao me ke kiana pauda, ina ua makaala loa ia na meahoopa-hu, maloko o na hale i hookaawaleia, i palekana ai ke ola o na koa, pela no e pono ai e kinai loa ia aku ka hele lanakila ana o ka okolehao, i ole ai e hoopoinoia aku ke ola o ka lehulehu.
O ka Poropeka Harada, o ke Kula Kiekie o Hawaii, kekahi mea haiolelo, ma ka olelo Kepani, ame ka olelo Beritania, e uwalo ana hoi i kona lahui ponoi, e lilo i poe hooikaika, ma ke kinai ana i ka waiona, a wahi ana, ua makaukau na Kepani e haawi aku i na kokua ana, i na luna oihana federala maanei nei, i wahi e kinaiia ai ka hana ame ke kuaiia o ka okolehao.
O ka Mekia Kenerala Charles F. Summerall, kekahi mea haiolelo me ka ikaika ma kela po, e hoakaka ana i ke ino o ka waiona, e uwalo mai ana hoi i ka lehulehu, no ka pono o na kaukani koa maanei nei.
Ino Mamua o ka Lepera
No ka pono o na kaukani koa i hoea mai ma Hawaii nei, na kanaka i makaukau e molia aku i ko lakou mau ola ma na kahua kaua, ua noi mai oia i na makaainana, e lilo i poe kokua aku, ma ka hooko ana i ke kanawai kinai waiona.
Ua hoakeke mai oia i ka heluna nui o na koa, ame na luina, i poino ko lakou mau ola mamuli o na hopena ino a ka waiona, ka mea i oi aku ke ino mamua o ka ma’i lepera, no ka mea na ka waiona, i hoolilo ae i na kanaka opio, e lilo lakou i poe hakihaki kanawai.
Ua kuhikuhi mai oia i ka hana a na makaainana, o ia no ka malama ana i ke kulana o na koa, no ka mea na na makaainana, o ia no ka malama ana i ke kulana o na koa, no ka me na na makaainana Amerika ponoi, i waiho aku i ke noi i ka ahaolelo lahui, e hookapuia ka waiona, nolaila he hana pono na na makaainana o keia teritore ke kinai ana i ka waiona, ina lakou i makemake, e kapa mau ia aku o Hawaii nei, ka Paredaiso o ka Pakipika.
Ua hookuuia ka halawai o kela po. me na manao mahalo no na haiolelo i hoakakaia mai, ka nae iloko no o ia manawa hookahi, ke loheia la no na manao namunamu o kekahi mahele o na makaainana, no ka hoaoia, e kinai aku i ka okolehao, no ka mea he makemake lakou i ka waiona.
O KUHIO KA LUNAHOOMALU KOMISINA O NA MOOLELO HAWAII
Ma ka Poakolu o ka pule i hala ka hoike ana ae o ke Kiaaina Wallace R. Farrington i na inoa o na kanaka ana i hookohu aku ai maluna o ke Komisina o na Moolelo o Hawaii, elike me ia i hookumu ia ae e ka ahaolelo kuloko i hala aku nei, noka malama ana i na moolelo e pili ana ia Hawaii nei, ka ohi ame ka hooululu ana i na moolelo ano nui maloko o ke Teritore ame ka hoomakaukau ana i kekahi moolelo o Hawaii i hooponopono hou ia.
O ke Keikialii Jonah Kuhio Kalanianaole ka lunahoomalu o ke komisina, a o na hoa e ae oia ka Prof. K. C. Leebrick o ke Kula Kiekie o Hawaii ame ke Kiaaina. mua Charles J. McCarthy. No na lilo o keia hana a ke komisina ua hookaawale ka ahaolelo i hala he haawina dala o $15,000 ahiki i ka noho ana mai o ka ahaolelo kumau o ke Teritore, a ma ia manawa e waiho aku ai ke komisina i kana hoike piha no ka mea e pili ana i kana mau hana o ka lawelawe ana i ka manawa mamua ae.
O kekahi mau hookohu ano nui e ae a ke kiaaina o ka hana ana ma ia la oia no kona hookohu ana aku ia George P. Denison i peresidena no ka Ahahui Kalepa o Honolulu, ame Arthur A. Young, ka peresidena o ka hui von Hamm-Young, ma ke ano oia kekahi o na hoa o ke komisina o na hana hou o Waikikil . O na hoa e ae ma ke ano he mau luna aupuni lakou oia ka Meia John H. Wilson, ka lunahoohana o na hana hou o ke Teritore Lyman Bigelow, ame Fred Ohrt, ka evekinia kulanakauhale ame kalana o Honolulu. Ua kaa malalo o keia komisina na hana apau ma Waikiki.
No ke pani ana ma kahi o Alonzo Gartley, kekahi o na kahuwaiwai o ka hale hoahu buke o Hawaii o Arthur G. Alexander ka ke kiaaina o ka hookohu ana ae, me ka hookohuia aku o ka Bihopa Henry B. Restarick no ia papa.
Ua hookohu hou ia aku ke Kauka Guy C. Milnor o Honolulu maluna o ka papa o na kauka na lakou e ninaninau i ka poe noi laikini lapaau, a o John H. Midkiff ka i hookohuia aku i hoa no ka papa Ulia o na hana imipomaikai no ka mokupuni o Kauai, a o W.H. Field ka i hookohu hou ia aku no ka mokupuni o Maui no ia papa like. O George Freeland o Maui ame J. P. Kurst o Hilo ka i hookohuia aku i mau hoa no ka papa o na lunanana halepaahao.
O na hoa o ka papa, ka hana e pono ai ke keiki oia keia malalo nei: Emil Berndt, ko Oahu; Rev. Ernest G. Silva, ko Hilo; Mrs. D. D. Wallace ko Kona; Mrs. B. D. Bond ko Kohala ame ke Kauka R. H. Haggoz Jr., ame Mrs. A. R. Glansyer, no Kauai laua a elua.
WEHEWEHE OULI O KE KANAKA
O ka poe apau, kane a wahine, i hanauia mai ka la 24 mai o Sepetemaba ahiki a komo pu me ka la 23 o Okatoba, ua hanauia iloko o ka LIBRA,(Ke kaupaona,) ka hiku o na hoailona ma ka poiuiulani. He akahai me ka noho malie a mahaoi ole aku; he ake e loaa ka ike, he ike ulu ae, he pihoihoi koke a he ike hakumele; e nui ana ka hoouluhuaia o ka noonoo mamuli o ka nele ame ka lilo ana o ke dala; e hikiwawe ana no ka loaa o ka waiwai, aka nae e hikiwawe ana no ka lilo aku o ia mau pomaikai, eia nae e hoi hou mai ana no ma kekahi alahele okoa. He nui ka naauao ame ke akenui i na hana e pomaikai ai, a mamuli o ka oluolu e loaa nui ana iaia na hoaloha ame ka poe e haawi mai ana i na kokua iaia ma kana mau hana. E holopono ana ma ke kuai ana i na meakani, ka oihana kalepa a ma na hana akamui lehulehu like ole, pela me ka oihana mahiai ame ka hanai holoholona ana. He poe puni ia Venusa, ka hokuhele nani o ke ahiahi. E nui ana na pomaikai e loaa i ka manawa e mare ai, ina nae e mare ana i ka 26 o na makahiki. Iua e ola ana a piha na makahiki i ke Kanakolu, e oia aku ana, a piha na makahiki i ke 63, a ina e piha ana ia mau makahiki e ola aku ana, ke malama pono i ke ola kino, a piha na makahiki i ke kanawalu a oi, a ma ke 88 o kona mau makahiki e haalela mai ai oia i keia ola ana a ma kona onehanau oia e make ai. Ina ma ke ahiahi e hanauia ai e lilo ana i mea makemake nui i ka waiona ame ka piliwaiwai, a mamuli o ka piha akamai a maalea aole e nui ana ke poho mamuli o ia mau hana. Iloko o na la opio e nui ana na hana mokuahana me ka hoomaauia mai, aka nae, he piha aloha i ka poe ilihune; he ku-e i na enemi e hoao mai ana e hookuemi hope i ka holomua o ka hana; he piha hoihoi a oluolu; e lilo ana i mea malama i ka waiwai o kekahi poe lehulehu, a ma ia ano e kau nui ana ke koikoi o ka hana no ka malama ana me ka hoopihoihoi nui ia o ka noonoo; he mea alakai a ao naauao a he hoao mau e uwao i na aoao mokuahana elua me ka hooikaika e loaa ka noho maluhia ana a kuikahi ana mawaena o na mea kaoe.
KAUKA HOMER HAYES
Ua nee ae nei ke keena i ke kihi o na Alanui Likeke me Moi.
Kelepona 2824
6470- lt.