Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 38, 23 September 1921 — Piha Ohohiaia ka Halawai ma ka Paka o Aala Loheia na Haiolelo e Ku-e Ikaika Ana i ke Puhi ame ke Kuaiia o ka Okolehao NA KE KIAAINA KELA HALAWAI I KAHEA Komo Pu na Luna Oihana me na Aliikoa ma ka Uwalo Ana i na Makaainana e Kokua [ARTICLE]

Piha Ohohiaia ka Halawai ma ka Paka o Aala

Loheia na Haiolelo e Ku-e Ikaika Ana i ke Puhi ame ke Kuaiia o ka Okolehao

NA KE KIAAINA KELA HALAWAI I KAHEA

Komo Pu na Luna Oihana me na Aliikoa ma ka Uwalo Ana i na Makaainana e Kokua

"Mal.'ilo a<v noi o Aala P.ikn, ma kn ] po o ka Poaha, o "kn pule nku nei i j haln, i akonkoa nc ai ua kaunka hc j nui, i hiki aku pal>a ma kahi o ka umi kaukani, inalalo o ko kahea ana a T<« kiaainn, i kokahi halawai maknainana akoa, no ka hoolohe ana i na haiolelo, e ku-e ana i na hana pnhi »mc kuni o=kolehno, e ikoia uei apuni kela Toritore. lle elua mau bana puhiohe i hoea ao ma kela po, no ka hoonanea ana i ka •lehulehu, aua hoopilia i'o ia aku na mea apau mc na inanao hauoli, aole wale no na leo nani a na bana puhiohe i paani mai ai, aka no na haiolelo naauao liek&hi j- liamailioia mai e ka poe haiolelo. L'a noho hoomaluia kela halawai ® Kiaaina F/irrington, a nana no i wehe mua mai i ka haiolelo o kela po, ine ka hoolauna jiakahi ana mai hoi i" ka poe haiolelo. Wahi ana, he uui na hnna puhi ame kuai okolehao e lawelaweia nei maloko o koia kulanakauhnle, mo. "ke ku-o maoli i ke kanawai hookapu waiona fedorala; .a ina e maopopo ana i na kanaka o Honolulu nei, ke ino o kā okolehao, a hoikoia aku hoi ialakou ka mea pono e hana aku ai, aole loa ona wahi kanalua iki, no ko .ala mai»?> o TTeia liuianakauhale, !i* hooko a*ku i "ka hann, e kinni loā ia ai ka hele lanakila ana o ka okolehao. TTa hoakaka pu ne 110 hoi oia, no kona manaoio i kn niana o ka manao o kn lehulehu, amo kn hoikeia o na ino 0 ka waiona, maloko o na nupepa, ino kona uwalo ana mai hoi Lnua o ka lehulehu i akoakoa ae ma kela halawai, o ka oi loa aku nae, i na makaainana, e hooko ana i ke kanawai, e ku mahope o ke knnawni, aole hoi n liio 1 poe hakihaki kanawai. y Ua lehulehu wale na hoololi kanawai i hookomoia aku. iloko o ka ahaolelo lahui, e pili ana i ke kannwni hoekapu waiona, ua pau wale no nae | kela mau hoololi i ka haule, ho hoike , ana mai kela, wahi a ke kiaaina, i ko jku ana o na kanakn. Amorika oiaio apau mahope o ke kanawai. | Ina eku ana na rflea apau mahope I o >ke kntoawai, alaila e kupono ,ann o Hawaii ne.i e knpaia ka Paredniso o ka Pakipika. Ka I«mia:Tranawai Dole 0 ka Lunakanawai Dole, ke kiaaina mua loa o keia Teritore, ka a ke Kiaaina Fnrrington, i hoolauna mai ai i kela anaina, a wahi ana, he kakoo oia i ke kanawai hooknpu wniona, no k okuimi he hoopoino i ke ola kino, ka hana maoli a ka okolehao, me ka loaa ole o kekahi pono malaila. Re mahalo nui kona no ka waiona maikai, aka nae no ka pono o na mea npau, aole ona nana no ia waiona maikai, aka aia oia mahopo o ka hana e kinai, a e hoopau loa ia ke kuai ame ka hanaia ana o ka okolehao.

O Konela Georgc Thorpe ka ukali aku mahope o ka Lunakanawai Dole, i me kona uwalo ana mai i na makaaiuana o Honolulu nei, e lilo lakou i poe | kinai ikaika aku i ka okolehao, no ka pono o na hanen koa e hoomoana nei ma keia mokupuni. Wahi" ana ma ke ano hoohalikelike, ua like p'u ka okolehao me ke kiana ! pauda, ina ua makaala loa ia na mea-hoopa-hu, maloko o na hale i hookaawaleia, i palekana ai ke ola o na koa, pela no e pono ai e kinai loa ia aku ka hele lanakila ana o ka okolehao, i ole ai e hoopoinoia aku ke ola o ka 'lehulehu. O ka Poropeka Harada, o ke Kula Kiekie o Hawaii, kekahi mea haiole10, ma ka olelo Ecpsni, amo ka olelo j Beritania, e uwalo ana % hoi i kona lahui ponoi, e lilo i poe hooikaika, ma j ke kinai ana i ka waiona, a wahi ana, ua makaukau na Kepani e haawi aku j i na kokua ana, i na luna oihana federala maanei nei, i wahi e kinaiia ai ka hana ame ke kuaiia o ka okolehao. O ka Meltia Kenerala Charles F. Summerall, kekahi mea haiolelo me ka ikaika ma kela po, e hoakaka ana i ke ino o ka waiona, c uwalo mai ana hoi i ka lehulehu, no ka pono o na kankani koa maanei nei. I» Manma o ka I««p«ra Xo ka pono o na kaukani koa i hoea mai ma Hawaii nei, na kanika i makaukāu e molia aku i ko lakou mau ola ma na kahua kaua, ua noi mai oia i na makaainana, c lilo i poe kokufl aku, ma ka hooko ana i ke kanawai kinai waiona. Ua ho&kaka mai oia i ka heluna nui o na koa, ame na luina, i poino ko lakou mau ola mamuli o na hopena ino a ka waiona, ka mea i oi aku ke ino mamua o ka ma 'i lepcra, no ka mea na ka waiona, i hoolilo ae i na kanaka opio, e lilo lakou i poe hakihaki kanawaL ' XJa "kuhikuhi mai oia i ka h&na a na -makaainana, o ia no ka malama ana i ke kulana o na koa, no ka mea na na makaainana Amerika ponoi, i waiho aku i ke noi i ka ahaolelo lahui, e hookapuia ka waiona, nolaila he hana pono na na makaainana o keia Teritore ke kinai ana i ka waiona, ina lakou i makem&ke, e kapa mau ia aku o Hawaii nei, ka Part?daiso o ka Pakipika. TJa hookuuia ka halawai o kela po. »8 na manao mahalo no na haiolelo i hoakakaia mai, ka nae iloko no o ia manawa hookahi, ke loh'eia la no na manao namunamu o kekahi mahele o na makaainana, ao ka hoaoia, e ki&ai akrf i ka o*kolehao, no ka mea, he makeaake lakou i ka waiona. i