Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 40, 7 October 1921 — HE AKUA E KE KANE E, HE IKEOLE E KA WAHINE E! [ARTICLE]

HE AKUA E KE KANE E, HE IKEOLE E KA WAHINE E!

Hoaknkn:—moolelo keia no ke"kahi mau nH»a elua, he kiinē anie kn wahine. Mamuli o kekahi kuhihewa i hanaiu e kc knne, i kahea niai ai kn wKhine i keia ' He akua ke kane e"! la wa pu no hoi ke kane i hooho mai ai: "He ikeole e ka vrahine''! Nolaila o na ani lalaii o ke kul Keneki o ke panana « na lalaliu paeira o ka onakapeni,. e oluolu o ke kapena. ame kuu uiea heluhelu e huikala ilio i ka meakakau. Aia 110 i ke au o noho ana na kupuna o kakou āole i hiki mai o Kaluiolekaukau ina, e noho ana ka Mokupuni o Molokai, nialalo o na ohana alii ehia c noho ana i Kalae. He it}au ohana 'lii maikai loa keia, aole ku-e. a imi i u " inu e mokunhana ai aka, o ka laua i hana ai, ua kukulu ae kela ame keia 0 laua i na hale halau Loha, ame na leahua Maika, ma o a niaanei o ka aina, i wahi no ko laua mau makaainana e hnuoli ai, a he niau ohana alii puni lealea maoli no i ka nana aku, no ka mea, i na la Q ka lealea i hooi ke ao t iluna Q ke kahua maika,, ame na kumu pili na aoao elua e pili ai a k& x ntt PH*» alaila, maika na moho ol«el& ulu. Nolaila o fc«ahi alii ame ka poe pili kakalalo maffye bna ma kekahi aoao, a pelā no heu kpkahi aoao, mamuli o keia iilau • ham a keia inau alii, ua unua mai na/jftttak:i o na pali Koolau, a pela no hoWko ka huli Kona, ahiki 1 Halawa, o |£a manao no o ka loaa 0 ka laki, hoi puolo i ke alo o, ka wnhine, me ka ohana. I ka wa e pau ai o ka maika ann, o ka. poe i laki, hoi puolo tvo, aoka poe, no hoi i kahi ka neo, olala ka la; he mea lealea wale iho, la no ia i keia mau ohana alii. Ia wa, e kahea mai ai ka luna o na lealea oka la, I4 E ka Aoliko, eka humakaainana, aia ka le'ale'a o keia po i ka hale hahiuloha o Hanakamuimui; ua. lohe aku la hele ae, i ike i na kaikumahinp o ka makani Popoknpa o Kaeleawaa, m<> qa Pupukanioe o ka uka. o Waialala, na liinihini kani kuamnuna i ke alo o Paniofcio, na iwa anaimaka a ka ikioe i Hoolehua, na lehua lihilihikuku i ke nlo o Kanna me Knkalia, mt kihene pua k6ki'o a. ka maknni lawelawemaile, ame na u'i ililahilah'i o na. la'i elua n ka'nianu, o keia po»« apau la, iie por puu le'a wale m», ina nianu oo keknhi mai «a Koolau mai, u pela no hoi mai ka huli Kona mai, e hui aku me ka mea iai:t ka hana o keia po. Eia na' le'ale'a e malaniaia ana 1 he poniu, he hula keia, he olioli, he ohelo, he kilu me ka maile ume i ka pili o ke anmoe. Nolaila hni ka aha. Maniuli o keia ma\i hooko'iko'i ole!o. ua louia ae la ka puiiwni o na nialihini nnie na knmnaina pu e kā hauoli, no ia hauoH, ko peki iho la ka mnnao e noho a ike kumaka i ka le 'ale 'a, kono mai la kamaaina, hoi kauhah? aku la, kamau ke'a, i Kahalnuaoiar, kgli aku o ka wa o ka hana, 1 ka nde ana o ke aho ahialU, nia na mea npau i ke kahua, ua hele a piha aia na lamalama hua kukui ke aa nei ma-o a niaanei, e hoahuwale ana i na mea apau. X ka wa 'e hoomaka ai o na le'ale'n, aia keia anaina nui makolukolu ua piha me ka uhane o k& hauoii, a i ka liope loa o na le'ale'a, o ia ka ume, a na keia le'ale'a hope, e hoohui ae i ka opuā me ka la, n poeleele ka mnhina i Kukuipahu, a i ka pau nna o nn la hnuōli, hoi aku la ka poe i ko lakou wahi, hie ka haanou ana o na olelo, hu no hoi ,i ke kula -o Kaiolohia ka le'ale'ā o ke alo o na alii o Kalae, ka hele ia o ka lihilihi lehua o Kaana, a nei i ke kula pilipiiiula.

O k-a kekahi hoi, o ka'u makemake no a o ka pupukani o ia no oe o ka'inea e lioouweuwe mai ana a ke hopu i ka ii ua koiiu huewai Ihiloa, e ukuhiia ana iloko o ke kiowai, ka kekahi hoi, o ka nani no nana i kaili aku i ko'u hoohihi, o ka hula poniu a ka Ikioo i Hooluehua, nana aku oe i ke kino o ke kanakn, b ia no oe e ka mea i mahole hapa ia oluna, o ke ku ho a ke alopali kalāhale o kaua m?i la, a olalo hoi, o ia no oe o ka *a!e ake kai ike one oka i'a ka j wawae o Hilia, ina e hiki iho i ka ai hoopau, ka hu "a o ka pa u, i |ke alo u-lia, o Umeuiuolehelehe, ilail:» i no oe p lupeaia iho &!,•• a palupalu, waliwali ihe, a owoi ke mele , wahi a I ka poe noho halet he poniu £a hula, a I o he mele. Poahi iio poahi ka maunn, Ano mai ka nahele, , Niniu luai ka pua, Alohi i kuu maka, Na'u i lawē a—, Ka uka o nn—u—, V ike anii e—. Oia ke oki, Ma—aha—ke, Ma—aha—ke. Ke hana aku oe 1 k<»ia poe hnla, hie he mea la, aohē iwileuamoo, i paa i ka aliialu ili, a oiai lakoh la e hehihewa mai ana i lee kihi laula b Kealiā, ! ua poina ao la kahhale nei, aoho hoonianaō wahl hulilau ana, eia na'e hoi, wahi a ka poe noho hale hoi mai la oūkou, i ko kauhale nei e nkiku ai. Eiii hD hoi ka ©lelo te'a a keia ka,l»ka, heaha auaaei hoi, o kela «a, he e ia no ka hnakaihele, hoi mai la no ,hoi paha, nanali'no i kahi o IMiemnlkl, ma

haae ka moni, ain ka poiin akti o ka hmipo, halfi ka lu, i, ( ~, i •la o ke kaulana mahina. ni:(u ;tM 'iu o ka i ke kula pili » |< , he mau la «hoomakaukau kci;i kumn. O makou no hoi u na kaiK. k pakee wai nui o kaluiwai. a <mjk,.,. , hoi o nn wahine I.i palin k.i ui , ~ , mali, he pon oiho i ka liili ~ ka pono o ka loaa o kahi ku>iui j M 0 knhi e wahiia nei keia nim, „,| aia ia i Kalaupapa, eia il<>| % ,. ~ hale walaau, he elemakule, na i hlui,,!, au paha e kuu nien heliiln lu , h1 iho ai, ua pau ka pono a Kak i< ;i Aole o ka ia uei pono no k., , ~ he pa-u kahi kapa pnne mai | } , ~ makule nei. anliea oukou .• n |, , it 0 na la iho la no keHa o k;t • . ' t> i lana ke koko, he pono «a. "i mai mua mni, aole maho|M> ;i| ;: llvi mai e na moo ia'n e noln. aki, ;, opeot)e ka'n niau men apan, a L M paia aka no kena mea o k:i no ka ikaiHi ia'u, e noho aku i. ( ~, lailn nin a kn la e 'pii ,ii. ki ~ , kuu ikaika, a hele pu nie ouki-n. ~ , ikaika ia, kaumahu na kua «, , ~y, 1 ka waiwai. Hooknhi 110 ke pa'i a im . li, n ~ m.lnuolnlo, ikaw ;* okeia nuni | k, olflo, eia iloko o keia anaina. k; t nona keia moolelo, a, ke lohe nei i k. u mnu ma apnu, aole no i Ikh.h;, ~, , a kona manao e na olelo a kn p,„ (~•), e pili ana ia. Pau makemake ;ia M'aleka, T ka wiliokai a ka nlulnau i kn n.<, ; , Niniu Molokii poahi Lanai, 1 kn ua nanahu a eha Mo)ok:n, Tke ukikuia e P iuoln'i. La'i ilio la ke kuahiwi o liiliuu, No ka inea, he ahui poln hni^i. no ka ia nei, wahine no ku lae i, K, peno, a he hua ohia nolio mal.i i,„ awawa o Waikolu, au o hnolaw» ; k„ ai i keia i kohu ka inau. He inoa keia no ka Wuikolu. Ekolu mino ono i ka puuwai, Nawai no e meo aku o Hnila. 0 kana hana mau no ka uini,,. K niniu poahi ka pua leluia, 1 ka ai kikoni & na niiimi, Manuahi ko ihu e pua Khsh, Ke aln kn i Hk,? nie k»> .»ii:un:i, Nolnila, ua lawa no k > kaiiik i k, ipukai a Kulukulua, o Haili o Moku»la. he mau ainn kuahiwi ole li<> kii:iiiim no ko Hilo o Pnnnewn, aka, i k« ona i lohe aku ai i nn olelo a Kuinl:oi nhi (ka inon o ka olomnna) na punf , iu ae ln ke knmalenn o k.n hanoli il. V> onn, no keia knum.aha o kn kna i k;, waiwai. ( Ut)(in»atii;i nkii.' i