Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 41, 14 October 1921 — Page 4

Page PDF (1.63 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

KE KUOKOA, HONOLULU, MEI 4, 1867

Hunahuna Huikau

 

            Na H@aolepo@pe Na Ier@e@salena.- A@ia ma ke @h@olanakauhale o Ierusalema he ekolu ha@@@ poe Hoolepope.  A mailoko mai o na @k@o@h@i #elua hane@ri a me ka iwakalua a keia @@@. ua hookaawale ia eono k@ola no ka la@k@@ mau keiki i mau wahi e hoonaauao ia @@ @@@@.  Aohe no i olelo ia he poe I@udaio @@@@.  He poe paha n okahi e mai lakou? @@@ paha?

 

            N@ NO KA KANAKA.- Mamua iki iho o @ka @hoomaka ana o ke kaua huliamahi ma ke @A@@@@ Ripu@halika o Amerika Huipuia, o @ka @@ o na kanaka o ka mokuaina o Tesa@ @ o ka @oono haneri tausani a me @ke  @hiku @haneri tausani.  Aka, i keia wa, @na @o a@ a hiki i ka 1@,200,000 ka nui o na @h@@@.  I @ka pau ana iho nei o ke kaua, ua @h@@@ nui mai na kanaka a pau o kela @ana @keia aina n@sauao maloko oia mokuaina.

 

            @NUI KA LOKOMAIKAI.- Ua ohi ia ma ke @hulanakauhale o N@u Ioka, he umikumamaono @tausani @dala no na ohana o ka poe i haule @ai iloko o ke kai maluna o ka moku @hei@@ Fleetwing a kakou i lohe iho nei mamua.  Aohe no i ka@ua mai ua mea ho dala.  Kai @oo ua loaa la ka pu@n dala no na ohana oia poe @aoloko mai o ka pua dala heihei a lakou i @pili ai, eia ka he nele loa.  Ua pono @nui ka nele, e pakele la hoi na ola, "pau pu @ko'i @kiao a me koa waiwai i ka make."

 

            NA @KEAUA O KE KAU.- Ma ke ahiahi Poakahi iho nei, ua poluluhi mai na no kaalelewa o @ka @ani, a @ua ike ia aku na ao eleele @lipolipo o ka lewa e haakokohi mai ana @i @ki kahi mau kulu wai ua, aka, aole nae i ha@ule hoku mai, a hala loa i ka pili o ke ao, @akahi no a kulu liilii mai.  A i ka owekewe@ke @aua @ne e wehe kai-ao, ha@ule makawalu mai la na paka ua, a hoopulu iho la ma@luna o na Alanui o ke kulanakauhale Alii o @Honolulu, a me he mea la, pela aku no pa@hi ma kekahi mau mokupuni e aku o na moku @nai a Kamehameha Nui, Ahikanana. 

 

            HOIKEIKE NE HOLANI.- I na malama mua o keia makahiki, he hoikeike nui no ka mokupuni o Na Holani wale iho no kai ma@lama ia ma ke kulanakauhale o Melebona, a ma ka la 22 iho nei o Feberuari ka hoopau ia ana oia hoikeike.  O ka nui paha o ka poe i hele aku e makaikai ia hoikeike, ua hiki aku i ka 300 tausani kanaka.  O ka nui o na dala loaa no ka poe komo e makaikai, ua hiki aku ka h@uina i ke $48,000.  @Pokeokeo no.

 

            MAU @LUA @CULA HOU.- Ua hiki mai ka lono, ua loaa hou, he mau lua eli gula ma Nu Holani a ma Nu Kilani i keia mau manawa mai nei, aka, aohe nae he manao nui ia o ia mau lua gula, no ka mea, he nui loa paha ke one a me kekahi mau mea e iho i loaa pu ma ia mau lua.

 

            HOOHANA IA KE KANAGALU.- Ma ke Pa@nalaau o Nu Holani, ua hookomo ia kekahi holoholona he Kanugalu (Kangaroo) i ka ili ka@uo-kaa, a hoohana ia ma ka hookaa huila ana, ua liko kona ikaika me ka hapalua o ka ikaika o ka lio hookahi.  I na e molowa ia i ka wa e hana ana, alaila, hoopa ia aku la ke kui-pine, a hoihoi loa ae la ia.  He k@eu aku.

 

            AI'IKI KA HAOLE.- Ma ka mokuaina o Nu @Ierese, e noho ana kekahi kanaka aihue lio, a i kekahi manawa, ua hoopaa ia oia iloko o ka halepaahao no kona kolohe.  M@aloko @elaila i ma@re ai i wahine nana, a iloko no oia wahi, loohia oia i ka pupule, a hoihoi ia iloko o ka halemai pupule.  Kai no hoi ka hoihoi ana ilaila e pa@n ana la, aole, @e nahuka iho ana kela, holo aku la mailaila aku, a aihue hou ho lio, a eia ua haole la ke hoopaa hou ia nei.  Pehea aku la la kona kokoolua o ka hale hooluhi?

 

            AOHE I KANAMAI KA NUI.- O ka nui o ka @nupepe Telegarapa i paiia ma Ladana e puka ana i kela kakahiaka keia kakahiaka, he hookahi @haneri me kanakolu kumamawalu @tausani a me ehu nupepea.  Ea, eueu no hoi ka poe pai oia wahi.

 

            KA WELAU AKAU.- Ua pai iho nei keka@lu haole he buke no kona holo makaikai ana i ka akau, 1861 a me 1862, a ua ma@na@e paa oia, e hiki loa ana kekahi poe i ka Welau Akau o ka poepoe honua i na maluna o ka mokuahi e holo ai.

 

            HE MAKANA HAAWI MANAWALEA.- Ua hooholo ka Ahaolelo makaainana o Amerika Huipuia, he bila e alakai ana i ke Kakauolele ana ia ia, e mahele i $190,000 makana wale i ke Kapena, na'lii moku a me na ka@uaka o ka moku kaua Amerika Kearsarge, ka poe nana i hoopiho i kela moku powa.

 

            NA WAHINE HANA.- Ma ka kulanakauhale o Lowela, Maketuseka, he 13.115 na mea e hana nei ma na wili, (mills) a o ka elua hap@akolu o ia poe, he mau wahine wale no.  Ke hana nei ia poe, he 31,000,000 na paona pulupulu, a he 6,000,000 paona hulu hipa iloko o ka makahiki hookahi.

 

            NA MOKU OKOHOLA.- O ka nui o na moku okohola i k@a mai, a i kalewa @inai hoi mawaho o ke awa o Honolulu nei, i keia wahi kaulu-moku uuku, e hoomaka ana mai ka la 17 mai o Ianuari a hiki aku nei i ka la 21 o Aperila i hala, he kanaono kumamaha.  Hookahi o ia poe moku i hiki aku i ka 1,000 pahu aila kohola maoli, a hookahi hoi i kihi aku na pahu aila kohola pama (sperm oil) i ka 420.

 

                        KE K@UNA CAROL@ES MILLS.-  He imi @inoku poho ka hana a keia wahi kuna i holo aku nei ma na mokupuni liihi i na@ba@ba ai kekahi mau moku.  I keia p@ule iho eni ko makou ike ana, e hooili ana i ka aila a me kekahi mau waiwai e iho, a i ka Poaha iho nei, ua holo aku oia i Kaleponi me ia mau @ukana.  Malaila no e hoolei ia aku ai ia mau @ukana.

 

            NA HALE WAIHO DALA O AMERIKA H@EIPEIA.  Ua kukulu ia ma ke Aupuni o Amerika Huipuia, he hookahi tausani elima baneri a me elima hale hoahu dala no ka lejhulehu, oia hoi na @banako e like me ko Bihopa ma.

 

            NO HOAPILI MA.- Ma kahi kiakahi i k@u mai nei i ka Poalua nei, ua lohe mai makou i ke kapena, ua ike oia ia W. Hoapili Kaauwai a me kana wahine ma Nu Kilani, mamua o kona haalele ana ia Nu Kilani a holo aku i Kahiki.  Ua hele loa aku o Hoapili ma iwaena o ka aina, nolaila paha ka ike ole i ka holo ana mai o nei wahi kiakahi.  Aloha no hoi ka Hawaii e noho mai la.  Ho aa ke aloha i ka hale hoopili wale. 

 

            NA MEA HOU O KE ALO ALII

            KA 'LII KA MOI KAMEHAMEHA V.- He maikai no kona ola kino e noho lai nei i keia mau la.  Aia no oia ma Kona Home Ae-kai ma Waikiki kahi e hooluana nei a me kona hiolani ana no malaila.  I ka Poakahi iho nei, ua ike aku makou ia ia ma ka uapo mokuahi o Kilauea kahi e kau ana maluna o kona Kaa.  I hele ae paha malaila e makaikai no ka holo ana o kekahi mau Alii, aole paha.  Ke lohe wale mai nei makou, e holo ana oia maluna o kona K@una hou Kamaile ka moku i kapa mua ia kalama.   E haalele ana paha i ka Poakolu aenei, a holo aku i Molokai.  Ke olioli nei makou e kolokolo e aku ia ia la o luna, e malama ia oe ina na wahi a pau au e naue aku ai.

 

            HE OLUOLU MAIKAI NO KE OLA o ka Moiwahine Kanemake Kaleleonalani.  Ke hele pinepine nei no oia i kana pule, pele mai ka lono.  Aia no kona luana ana a me ka hiolani ana mauka o Hanaiakamalama.  E holo ana oia i Lahaina maluna o Kilauea i keia Poakahi ae, Mei 6, ke loohiaole ka mea e keakea mai ana.

 

            HE MAIKAI A OLUOLU KUPONO LOA ke ola o Hakaleleponi K. Kapakuhaili, kekahi o na Moiwahine Kanemake o keia Aupuni.  Aia no ia ma Kona home ma Honolulu nei kahi e luana mau ai.

 

            KA MEA KIEKIE MATAIO KEKUANAOA, ka makua Alii hookahi e ola nei, aia no oia ma kona home ma Papakanene me ke ola maikai.

 

            KA MEA KIEKIE KE KEIKI ALII, eia no oia me kona kino ikaika e noho mai nei maloko o kona pa ma Pohukaina.  He maikai no kona ola, aohe omaimai.

           

            KA MEA HANOHANO R. KEELIKOLANI, eia no oia ma kona pa ma Pelekane kahi e luana nei me ke ola maikai.  Eia pu no hoi kana kane ke noho pu nei.  Makai ua Kiaaina wahine nei o Ainahou i ka Poakahi iho nei, e nana paha i ka holo ana aia mau pilikana ona.

 

            NA'LII O KA AINA.- He maikai wale no na ola kino o na 'lii malalo nei, no lakou na inoa, A. Keohokalole, Col. D. Kalakaua, Hon. C. Kanaina, L. Kamakaeha, Likelike a me Pauahi.  O na 'lii nona no inoa ekolu @inahope, ua holo aku lakou i Hawaii maluna o ke Kilauea i ka Poakahi iho nei.

 

Na Mea Pili Aupuni

 

            Ma ka la 30 o Aperila, o keia makahiki, ua hookohu ia o Rupe Severance o PUnaluu e ke Kuhina Kalaiaina, i Luna Nana no na lio kea, e like me ka Pauku 119 o ke Kanawai Kivila, no ka Apana o Koolauloa, Mokupuni o Oahu.

            Ma ka waiwai o Kaopae k. o Kahana, Koolauloa i make.  Paolua, Mei 14- hora 10 kakahiaka, ma Honolulu, Oahu, e hoolohe no ka Mea Hanohano E. H. Alani. ka Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie, i ke noi a Kahaole a me Hooma@na no k ahookohu ia laua i lunahooponopono waiwai no ka waiwai o ka mea i make.

            ma ka waiwai o Kapela k. o Keahialaka, Puna, Hawaii i make.  Paolima, Mei 31, hora 10 kakahiaka, ma ka Hale Hookolokolo ma Hilo, e hoolohe no ka Mea Hanohano Rupe A. Laimana, i ke noi a L. Lainaholo, no ka hooponopono i kana moowaiwai no ka waiwai o ka mea i make.

            E malama ia ana ke kau jure o ka mokukupuni o Kauai, ma Nawiliwili, ma ka hora 9 o ke kakahiaka, la 7 o Mei nei.  Nolaila, o na jure maoli a pau i hoolahaia, e pono ka @naue e i o la honua, o poohu auanei ka lae.

 

Make i aloha nui ia.

 

            E KA NUPEPA KUOKOA E; ALOHA OE:- Ua make o Kaawaloa, w., no Keahialaka, Puna, Hawaii.  O ka nui o kona mau makahiki, he kanakolu a oi.  He wahine malama i ka olelo a kana mau kane, a no ka nui o ko maua aloha iaia, ua haku iho maua i wahi kanikau nona:

Aloha ka la wela o Haehae ke hiki mai,

Hiki mai no ko aloha e uwe no maua,

Auana maua o kahi e ike ai-e,

Ike aku maua o ko kino wailua,

Haalele ae ia maua i ka pili a kakou-e,

Aloha kahala ka lehua ke kahiko o ke kino,

Hoi ka uhane i ka nahele i ka uka "Ohuia"-e,

Oia uka nahele a kakou e noho ai,

E pili ai kakau hookahi oe elua maua,

            Kaawaloa aloha oe.

                        J. W. NAHOLO. A. K. KALUA.

Keahialaka, Puna, Hawaii, Aper. 28,1867.

 

Manao Aloha

 

I ka mea mahal@oia.  K@apena W. H. Dimond, me ka mahalo:

            O makou na @Komite i koheia ma ka la 12 o maraki @iho nei e ka PUalii Kaua Lio Helu 1. e noho ana ma Honolulu nei, ke kulanakauhale alii o ko Hawaii Pae Aina.  Ua ili mai maluna o makou ka hanohano e pane aku no kau p@elapaia o ka la 12 o Maraki. e noi mai ana e hookuu aku ia oe mai ka noho Kapena ana no ka Mahele B, iloko o ka Pua@li Kaua Lio holookoa.  A no ka mea hoi, ke hoike aku nei makou i ke aloha a me ka minamina paumako a me ke kaumaha luuluu i ka ukana a ke aloha no kou haalele ana mai i keia Aupuni a me ka oihana hanohano au i lawelawe ai i na makahiki i hala me kou akamai a hoomanawanui, me ka hilinai ole i k aukuia mai, aka, me ke kumukuai makamae, oia hoi ke aloha.  A no ka mea, ua loohia mai maluna o ka Puali holookoa ka minamina a me ke kaumaha o ka naau ma ka wa o kou kaawale ana aku mai keia Puali aku, kekahi aa mole a keia Puali i hilinai ai, a makua hoi nana i hooholo pono i na hana a pau me ka lanakila iloko o keia Puali.  A no kau palapala noi, nolaila, ke hookuu aku nei keia Puali ia oe me ke aloha paumako, a me ka minamina pau ole.  A no ka mea hoi, o kau mau hana maikai a me ke akamai noeau, he mea no ia na keia Puali e hoomano ai iloko o na wa a me na manawa a pau.  No ka mea, ke hoike aku nei ko keia Puali i ko lakou aloha imua ou ina ka haawi ana i wahi paina aloha mamua ae o kou haalele ana mai i ke one a Kakuhihewa a me ko keia Pae Aina mai Hawaii o Keawe a Kauai o mano.  A e hoi ana oe i ke one hanau o na makua, ka aina nona na kuahiwi i kau ia e na hoku, a ke Aupuni hoi nona ke kapa ana aku he naauao a me ka noeau malolo ae o ka la.

                        O makou iho me ka inahalo,

                                                D. KALANIKAHUA,

                                                J. K. KAUNAMANO,

                                                W. PINEHASA WOOD.

 

Hoola ana.

 

            E KA NUPEPA KUOKOA E ALOHA KAUA

            Ma kou Helu 11 o ka la 23 o Maraki i kikaha ai ko iwa, ua ike au i na mea i hai ia mai e kou Lunahooponopono, no na mea e pili ana i ka wahine i pepehiia ma Lanai nei, nona ka inoa o Mahaoi, ua oiaio no na mea i haiia mai, eia ka hoomaopopo ana. 

            Ua hakaka, o Mahaoi me Lauoho ka wahine manuahi a Papalua.  I kekahi manawa loaa pono aku la o Papalua me ka wahine ana, e kalohe ana laua, a ku iho la keia, a kahea iho la penei.  "He wahine kalohe oe i kuu kane," pane mai ua wahine nei penei no ia, ke kalohe hoi, ke kalohe ana ma ka lae.

            Eia no ka, ma kona wahi no, pela iho la kana olelo hoonaukiuki, ia wa, pii mai la ka ona o ka lama, o kane eleele iaia nei, a pane mai la ke kane penei, "Ino e mau kou huhu i, keia wahine a'u, alaila e pau kou ola ia'u.

            Makau iho la keia, a ku a hoi i ko laua hale me ke kaumaha, no kela olelo o kana kane iaia, ua pinepine ko laua hakaka ana a pela mau ka hana, a keia kane aloha ole i kana wahine o ka wa opiopio.

            Nolaila, ua make keia wahine, mamuli o ka olelo aloha ole a ke kane lima menemene ole, a i kona la i make ai, a mahope mai oia mau la, kuka iho la lakou, o ua kane lima kakauha nei a me kona poe pilikana, e hoopii i ke kino, o ka mea nana i ike ua make, oia hoi kona kaikunane pokii.

            I ka hoopii ana iho, a hana ia, i @inua o ka @Hainku a me na opu noonoo eono aohe wahi mea a pili aku ka hewa i ka mea i hoopii ia.  A mano ka lehulehu o ka mea make na Papalua no i pepehi, no ka mea ua mau ka inaina o keia wahine, no ka lilo loa o kana kane, i kela wahine.

            Nolaila, ua oiaio loa na mea a pau i haiia mai ma kou kino holookoa.  Eia ka mea kupanaha ia Papalua, o ka hopu ana i ka laau nui kanokano a Kekuaokalani ia 'Hoolehelehekii' ku ke kii i kai o Ka-hua, hoi ana a Hamohamo loaa ka ia he Alamibi, mibi e Kauluiki ma i ka hune.'

            Aka, i na la o ka hoopii, k@u kaliki i ka ua o Nuuanu, a nohe wahi mea a ike wale iho ia Ma@ho.  Ua oki kaua, o oukou no ia me kuu aloha nui.       N. MAHAOI PELE.

            Kalulu Lanai, Aperila, 17, 1867.

 

Na mea hou i hoopokole ia.

 

            E hana ia ana he punawai e inu ai no ka lehulehu ma na kini o.Alanui Betela a me Alii ma Honolulu nei, e ka Puali hoole inu wai-ona.

            Ma ka Poalua e hiki mai ana Mei 7, elua ma@s hana nui oia la ma keia Aupuni.  He hana e ehaeha ai na manao, a he hana e hauoli ai.  Ma ia la hookahi, he hoike Kula ma Lahainaluna, a he hookolokolo pepehi kauaka hoi ma Kauai.

            Mai ka la 27 aku o Mei nei a hiki i ka la 18 o Iulai, e like loa ana na hora oia mau la mai ke kakahiaka a po, aole e oi na hora o kekahi imua o kekahi.

            No ka ua nui ana iho nei iloko o na la mua elua o keia pule, ua paa na lepo puehu o ua kulanakauhale Alii nei.  Aohe no nae e emo ke pa iho ka la, pikao na wahi pohopoho o na Alanui.

            Ma keia Poakolu ae e hiki mai ana.  ua lohe mai makou, e halawai ana ka Puali Kinai Ahi Helu 4.  Ua makemake ia na lala a pau e hele ae.

            Ma keia Poaha e hiki mai ana, e halawai hou ai ka Ahahui Paio o Kawaiahao maloko o k@e lakou keena mau, no hapai ana i na hana i hoopanee@ia i ka halawai i hala.  Ua makemake ia na lala a pau e naue pau loa ae.

            Ua lohe wa@ie mai makou, ua hoomakaukau ke Kiaaina o Maui i kona hele; no ka hookipa ana i ka Moiwahine Emma Kaleleonalani.

            Mawaena o na ohua o ke Kilauea i holo aku nei i ka Poakahi, o Ka Mea Hanoha@ko P. Kanoa, ke kiaaina o Kauai kekahi ma@luna o@na.

            Aohe no he lohe iki ia mai no ka moku Hokuao kahiko i holo aku nei i Kioa.  O ka nui o na kanaka maluna ona.  he eiwa ke hui pu ia me ke kapena.

            Ua hoololi ia aenei ka inoa o ke kuna Kalama a he inoa hou nona keia Kamaile.

            Ua lono mai makou he mau paka ua koikoi kai haule makawalu iho ma ka ehu kai o Puaena iloko iho nei o na la mua.

            I keia mau la, ua nui loa na pai ai i hiki mai ma Honolulu nei, no Molokai, Maui a me Hilo mai.  Eaho iki ae la hoi keia, ua hala elua wahi paina ana no ke pai hapalua.  I na hoi e maumaua loa mai, palekana.

            Ua hana ia ma Tahiti, he mau wahi moku liilii loa elua, he mea nanea na kamalii; na mea a pau, he niho palaoa wale no, ka moku, pea, kaula, na huila a me kekahi mau mea e iho, He moku manuwa pea kekahi, a he mokuahi kekahi.  Ua lawe ia mai laua i Honolulu nei, a na Vikoa i hoikeike mai ia makou.

            Ma ke ahihi poeleele o ka Poaha nei, he papa leo mawaena o na kahu ilio ma Kamoiliili, kai no la o ka ulele iho, e uoho mai ana no ka ke Aupuni ilio malaila mai.  Maloko no oia hale i papa leo ai na kahu ilio, he keiki opiopio akamai i ka ulana moena.  He wahine palaualelo no ka paha kau ea?

            Ua hoomaikai loa ia ke kahua o ka hooilina kupapau o na 'lii ma Maunahoano Nuuanau.  Ua ke like ia a ua maikai ke nana aku.

            Ia makou e hoi ana e pai i ka kakou nei pepa, aohe he hoailona no ko ka manuwa Lakawana hoi mai.  E hiki mai ana paha i keia mau la iho.

            O ka nui o na hihia imua o na Lunakanawai Kiekie a me na Lunakanawai Kaapuni o na mokupuni e ae o na hooponopono ana o na waiwai o ka poe make.

            Heaha ka pono o ke kanaka Hawaii i ka lawe ana mai i Hawaii nei i ka wahine e ana i mare ai ma ka aina e a haalele, a lilo aku ia kane i na puni kolohe a ka Hawaii?  E oki ia aku ia mai ke kumu laau aku, oiai he hana pono ole kana.  Ua ike no ka aohe makemake, lawe mai keia @ianei.

 

Mau mea i ike ia no Honolulu

 

            "E hooikaika kino ia oe iho,

            Ma ka hele wawae, a me ka holo lio ana."

           

            Ma ka nana ana i ke ano o ka noho ana o na kanaka o Honolulu nei, a me ke ola ana, aia wale no o ka poe mikiala, eleu, inolowa ole, mikimiki, alaila ola ka noho ana.

            Ina auanei oe e hakilo aku i ka poe kanaka kauo kaa la e ike aku no a anei oe; i kahi e loa no ka mea ukana, a i nei loa no hoi ke kanaka kauo kaa, o ka nakeke e aku la no ia o na huila.  O ka ohi no a pau, o ka holo no a pau, o ka ikaika n oa pau; a i ka pono o ka lilo mai ia oe, alaila helu ka la.  A ina hoi oe e aluli ae i ka poe maauauwa poi, maauauwa paka hoi, oia kaina like no ka molowa ole i ke kiai ma kapa alanui a po ka la.  A o ka poe halihali mauu ai a ka lio, a me k@a poe kalewa lio, e ike aku no oe i ko lakou mau maka e @aloalo ana @ina  kela aoao o ke alanui a me keia aoao; e nana ana o ke kanaka hele mai o ke alanui, me ka manao he kanaka @kii mauu keia, a he haole makemake lio paha kela.  Pela wale no e lia ai a hiki mai la kela me ka pane ole mai, a hala aku ma kela aoao, alaila, maopopo iho la aohe makemake kuai o ia mea, kakali aku ana no o ka hiki hou mai.  Aole no maua e hoololohili loa i ke kamailio ana no keia mau mea, no ka mea, pela no i aoia mai @ai kakou e ka buke nui kahiko; aole i ao mai kela o ke kanaka @lomaloma ai halale la oia ke ai a maona a koe aku, a o ka mea hiamoe wale la, oia ke miki ae i ka poi a pokaukao.  Aole!

            Ma ka naue ana ne ma na pipa alanui o ke kaona, ua halawai mau mai no me ko maua mau maka na hana @ako ole a na wahine Hawaii opiopio, aole e hiki ia maua ke hoopuka ae i ke ano o ka lakou mau hana ma ke akea, no ka mea, he hilahila maoli a he hoowahawaha ka naau i ka ike ana aku ia Hawaii e kupenu ana i ko lakou mau @aahu maemae (inoa) me na ipukai pelekunu a ke daimonio.  Aole no maua i manao, ua pau loa oukou e na iwa bele puukani Hawaii iloko o keia @auna hookahi, aka nae, na lakou la i hana keia mau hana haumia hilahila, ua waia pu ia me ko oukou mau inoa e na wahine Hawaii a pau.  A pehea no auanei e ulu hou ai ka Hawaii?  a e ono e ae ai ka noho ana hemahema, ina penei ka hana a na wahine.  E ona ana, e lealea ana, e olioli ana, e namu ana i ka haole, i ke pukiki, i ka pake, e koi okoa aku ana no, e hoomalimali maoli ana, a e hana ana i kela hana i keia hana i hoowahawahine e ko ke ao poe.  Ua nui, ua lawa na olelo hoonaauao iwaena o kakou, a no ke aha la i mau ai ke ano daimonio iwaena o kakou e noho nei?

            Mahope iho o ko maua kukakuka ana me ka noonoo ana i keia ano o na wahine Hawaii, ua huli hele aku la maua i kahi e hoolanalana ai i ka manao.  He mahalo nui ko maua i ka ike ana aku i kekahi mau ka@oaka ui opio e hapapa ana na lima i ka lepo, ia maua hiki aku @ai ma Waikahalulua me ia mau wahi aku mauka.  E apoapo ana kekahi. a e @waele ana hoi kekahi i na @ouo nahelehele, a e hoo iho ana hoi kekahi i na huli hou, a e ako ana kekahi i na lau pai o ke kalo; a o ko lakou mau helehel@na a pau, he mau helehelena hoihoi wale no i ka hana ke nana aku.  A o na loi i hoopiha ia i ka @raiki mamua, ke hoopiha hou ia nei i ke kalo.  He mea maikai keia i ka ike ana aku e apo mai ana ke kanaka opio i na hana lima.  e like me ka olelo hoolana o ka buke nui.  "E hana i na hana o ke kino oi kau ka la." 

            Aka i ko maua nana ana ae i na loi kaio e hoopani ana i na hale noho o na kanaka, ua wae koke iho ko maua manao i @ka i ana.  "loa o maua kekahi o na lala o ka Papa Ola ina paha ua koi maua e hoomalooia na loi kalo e hoopuni ana i na hale noho o na kanaka."  No ka mea, ua olelo mai kekahi kanaka ike i ke kanawai o ke ola kino, penei: "O na wahi opilopilo, lepo, halana mau o ka wai, oia no na wahi oluolu kupono ole o ke ola o ke kanaka.  ma ia mau wahi e loaa mau no na kanaka i ka mai Rumakeke (Rheumatism) oia ka mai anu, hui o ke kino, na ami, a me ka iwi.  A ma ia mau wahi kahi o@i nui aku o ka mai @fiwa a me na mai e ae; a ina he mai ahulau kekahi, ma ia mau wahi wale no kahi oi nui loa aku o ka make mamua o kahi maloo.  "No ka mea, ua pii ae no ka mahu o na wai opilopilo a me na ea ino o ka wai a iloko o ke ea; a ona kanaka e noho kokoke ana ma keia mau ea ino iloko o ko lakou mau puka ihu, a nolaila ke kumu o kekahi mau mai.

            Ua lohe no hoi maua i ka olelo mai a kekahi Kauka akamai o ke kaona nei penei: "E hookaawale loa ia kahi o na loi kalo ma kahi @okoa, aole iloko o ke kulanakauhale; i mea e maikai pono ai ke ola o na kanaka."

            Mahope iho o ko maua alawa ana ae i na @hiohiona o keia mau wahi, a me ke kamailio ana no keia mau mea i ikeia  maua, ua hoomau hou aku la no maua i ka hele an aa hiki ae la ma ka uapo i M@aemae, aia malaila he puulu pukiki e kuku nui ana, e @uana ana i ka nee malie a ka wai malalo ae o ka uapo, a me ka pahihi mai a na wailele liihi, e hamumu liilii ana.

            Ua ku iki iho no maua e hoonanea i ko maua mau kii onohi me ia mau wai nee malie malalo ae, aole no i liuliu iho ko maua ku ana, hookani e mai la kekahi pukiki i ka pila gita, (gutar.) a hoomaka ae la no hoi kekahi pukiki e lele i o a ianei, e like no me ke ano mau o ka hula pukiki, me ke mele e mele ana i ka waha, i like loa no ke ano ke hoolohe uku me he mea la e i mai ana.

            "Mi-e-ra, Pu-e @to," &c.

            I ko maua hoolohe ana aku i keia, ua komo koke mai la iloko o maua ka hoomanao ana ae i kekahi haiolelo uwila i hanwi ia e Manuela pukiki ma ka luakini ma Kau@makapili, i ka po la Sabati o ka la 14 o Aperila aku nei, e pili ana no ke ano o ko lakou lahui pukiki, he lahui puni lealea.  Ua olelo mai, ia o na pukiki ma Potugala i paa mauka hana mai ka Poakahi a hiki i ka Poaono, o ka la pule wale no ko lakou la hoomaha, he la lealea loa ia no lakou, he la paani, hulahula, a me na oli e ae.  A no ia maa no ka o ka poe pukiki l@uina no ia mau hana lealea ma ko lakou aina pela, ua kuhihewa no lakou pela no ka hana maanei.  I ka hoomaka ana o kekahi poe pukiki l@uina e hiki mai maanei, koho e no lakou aia a ka la pule, alaila, lele @uwati; i ko lakou lele ana mai i ka la pule, ua pani ia ka puka o na hale inu rama, a me na hale lealea e ae: ua mihi nui lakou no ke pho loa ka o ko lakou @innnawa lele uwaki i ka mea lealea ole.

            Mahope iho o ko maua ku iki ana, ua hoi mai la maua, me ka waiho aku nae i ke aloha no Maemae.  "He Kupai."

                        O., a md U.

                        (Aohe no i pau.)

 

            KE KUNA HALEAKALA.- Hookahi hapalua iloko o keia kuna e k@uai k@adala ia ana i keia la maki o Ainahou, mamuli o ke kauoha a na Lunahooponopono waiwai o Walker, Allen &Co.  O ka hora 12 o ke awakea oia ka wa e k@udala ia ai..

 

HANAU.

            Aper. 25, ma Kahehuna, hanau o Kahala @, @a Kahuna@ala me Kualana.

            Feb. 16, ma K@pahulu Maui hanau o Kawa@@@@namole w

            Aper. 26, ma Pnahou hanau o Ka@@@@@ Ka@@@ k

            Dek.  23, ma Ka@p@l@ha Ko@na A. hanau o @@@ k

            Feb. 19, ma Makaluwena hanau o Kapahukula w

            Aper. 14, ma ia wahi no @anau o ha@ha w

            Aper. 16, m@ Puukala K. Akau hanau o Mary Kahalae w

            Aper. 18, ma Kalaoa K@@a Akau hanau o A@@ane k

            Aper. 19, malaila no hanau o Naea H@@@ k

 

MAKE.

            Apr. 19, ma Waikikikai make o Mahoe k

            Aper. 27, ma Waikikikai make o A. M@@aku, @o @@@@@@

            Apr. 18, ma K@laua Kona Akau make o Aikane k

            Mar. 31, ma Kipah@l@ make o Ik@@@ k

            Apr. 8, ma Kaipahul@ make o Z. Kahu@a

            Apr. 23, ma Lahaina make o Ka@@@ w

 

Lio Nalowale!

            3600 MAKANA KE LOAA!

            UA NALOWALE MAI KO C.@.

            Keiki (haole Pa@ Ki@) wahi aku, kona lio @lan@a

            hau@ali.  He wahi @@ko ouk@ ma k@@@ @@@, a @@ua

            wawae o ua lio la le keoheo.  O k@@a @ao kuni,

            he hao ma@amana a@ e ma kekahi o na u@a @o@e.  O ka mea

            e loaa ai a hoihoi mai ma kona Hale Pai Kii ma @onikahaae.

            Honolulu nei, e loaa no ia ia ka uku k@pono no kona @@hi, o@a

            hou ELIMA DALA.               C. L. KEKI (CHSE)

 

MAKEMAKEIA NA IWI!

-

E UKU NO KA MEA NONA KA INOA

mahalo nei $7,000 no k@ @@@a hookahi o na IWI HOLOHOLONA, a e lawe mai ma ka wapo o Ho@@lele.

277-3@                                              KALE OLELOE (H. H@@@@@@)

 

HE MOKU HOLO MAU NO KONA

-A ME-

KAU, HAWAII.

-

E HOLO MAU ANA KE K@NA

"Kona Pa@ket,"

KAPENA BALAAMA. mawaena o Hoo@hala a me Kona, Kau, Hawaii.  No na aka@@ a me @a @@@@, e ninau i ke Kapena @@a ka mok@, a i ole, ia

                                                                                                                        C. WILLIAMS.

            Hooo@@@@, Aper 23. 1@@@                                                              281-6@@

 

Olelo Hoolaha

-

E M@@ NO KA HOLO ANA O KA MOKU @@@

"KILAUEA"

I na awa o M@@@ a me Hawaii, a @@@@ i ka ia @@ o Mei @ haki mai ana                H HA@K@ELO A Co.

                                                                                                                                                            Na A@@@@

            H@@@@@@@. Aper @@, 1@@@

 

E HAALELE ANA KA

Moku Ahi

"KILAUEA"

Ia Honolulu i kela Poakahi keia

Poakahi.

Ma ka HOra 4 ponoi, (a hiki

I ka wa @ hai hou ia @ku ai)  Ae h@l@ ana i

KONA, HAWAII,

A me na Awa hu moku malalo iho nei

LAHAINA,

            KALEPOLEPO,

            KAWAIHAE,

            KAILUA,

                                    KEALAKEKUA

Ma ka hoi ana wai, e haalele ana ia

KEALAKEKUA & KAILUA, ma ka Poakolu

KAWAIHA@,                        "           " po Poaha.

KALEPOLEPO,                   ma kakahiaka Poalima.

LAHAINA,                                    " ka po Palima.

                                    H. HACKFELD & Co.,

@70-@@                                              NA EGINI.

 

OLELO HOOLAHA.

-

E IKE A@ANEI NA KANAKA A PAU

@@ i@ p@p@ aku nei @@@, ka mea @@@a ka mua ma@@@@ iho.  Mai k@m@ hewa kekahi lawala ma kahi lawalama ka @h@ @@@@ o Kaawal@u, Kona @@ma, Hawaii.  O ka mea @ue i @e@a olelo @@pa, e aku i o ia aole @mi mal@@@ iho o k@ Dala Hookahi  O ka p@@ e @o@@ @@@ ma keia aina, ua @@ @a n@ lakou @@ @@waia e @@@ me ko lakou makemake.                            J W KAUI@@.

2@0 3@                                            K@@@@@

 

HALE PAI KII!

-

AIA KO'U HALE P@@ KII MA

MONIKAHAAE,

Mawa@@@ o ka HALEK@ AI @IPI a @@ ka HALEK@@@@K@ AI o S. SAVI@@@E ma k@ Alanu @@p@ H@ @mi @@ @ @a@@ @@a@ o @@ KII                          E I. K@iki @h@@@

            @@@. @y                                                                            M@a @@. Kii

 

KAUKA LAPAAU.

-()-

Dr. Kennedy (Kenede) kona inoa.

AIA NO KONA HALE K@@KA M@

ke Alanui Papu, @@@@ iho o ke @@@@@ H@@@@@ Honolulu                               @@@@

 

Hale Kuai!  Hale Kuai!

NO @ILAMA@

MAKAI O KA PA O KAAPONE.

-

HE HALE KEIA KEIA I @@HA I NA MEA HE nui make o k@ la @@@@ k@@@ ano e @@@@@@ kanaka

@ @ K h@@@ mai nana                         @@@ 3@@                                    @@ K@AN

 

HLE KUAI!

O KA HALEKUAI O KAHI HAOLE

P@@@@@ ma k@ Alanui M@@@@@@@, ma @@@  (Can't read the entire paragraph)

                                                                                                GR@NWALU and SCHUTTE

276 @@

 

HALE KUAI HOU!

-

UA WEHE @E NEI NA MEA NONA

@a i@ @a mal@@@ @@@ @@ HALE KUAI HOU ma Mon@k@hane. @@@ @@ @@ Hale Kua@ @@@@ a me ka Hale Kauka o @@ K@@@ly @@@@ @a k@ A@@@ P@p@  O k@ kah@ o ma ua, ola hou o SCHUTTE, ua @ ua @@ na kanaka @a@a.  ma la Ha@ehuai o Pama@@@ Kia @@@ @@@@@@ i keia Hale @a ana @@LE he nui w@l@, e laua ai ka @@@ ma@@ o@@ ka@ a me na wahine, oiai he mau ka@@ h@@@ e a @@ mau @ @@ @@@ @@ ma@@@ o o kona hale A e kuai aku ana no m@@ @ @@ @@ n@@@@@@@@@ Hawaii a pau @ na mea i makemake@a.            @@@@@WALD & SCHUTTE..

            271-@@

 

HALE PAI KII.

O MAU A O NA MEA NONA NO INOA malalo @@@ ua maha@@ @@ @@@@ @ @@@@@@@i na @@@ @ @@ p@@ e makemake ana e @u@@ k@ kakou mau @@@@@@ l@na ma k@ aniani a papa pai@ o @@ @@@ @@ a pau loa.  Ke @@@@@@ aku nei maua ia oukou, ua lilo @a maua ke HALE PAI KII o P@@heke (C@@@ Hur@@@).  maluna no o ka Hale Pai Kuokoa.  No@aila. ke noi aku nei maua @@ oukou, e n@@@ @@@ ma k@ ma ua Hale Pai K@i n@@, @@@@ mau @@@@ no maua no Hawaii nei.

                                                PAPAI@H. O. (@K@@@@.)

                                                KI@NI MIKI @@@ (JOHN MEEK Ja.)

3@1 3m

 

OLELO HOOLAHA!

-

NO KA MEA, UA LILO MAI IA'UMA KE

kuai, mai na Luna Hooponopono) Waiwai mai o Hoo @a@@ HAALELEA, na al@a wal@@@@ nei:

            KEALAHEWA ma Kohala, @@ M. K@ka@@@@@ mamua, a me

PUUEPA ma Kohala, @@ M. K#kau@@@@@ mamua. nolaila, ke pap@ ia kau nei na wea a pau, aole e hele wale maluna o @a mau @l@@.                                      A. C@@I@TIANT@@

            @@ Honoipo- Kohala.

 

I KA POE

MAHI PULUPULU!

-

E KUAI NO AU I KA PULUPULU @@AILANA i ka la manawa keia manawa a pau @@@ ka

UKU MAKE PONO LOA

K lawe mai ma kua K@@@a Pulupulu ma Honolulu ne!

27@-3@                                                                                            H. M. WINI

 

NA LAAU HALE

-A ME-

NA MEA KAPILI HALE!

E LOAA NO MA K@

KUMUKUAI HAAHAA LOA

KE KUAI ME

L. L. HULIPAHU (TORBERT,)

MA KE KIHI KOMOHANA AKAU O @@

nui PaP@ a @@ Alanui MOIWAHINE

            Na LAAU ULAULA a me na

                                                LAAU NOUAIKI,

PAPA I KAHI IA A KAHI OLE IA,

            AUKA a me ke KUA o kela ano keia ano,

Papa KEpa, na Pine Pa a me na A@ho Loloa,

            Pili Hale a me @@ Aaho Liilii,

Pani Puka, Pukaaniani a @@ na Olepelepe,

                                                            Kui, Ami, a me na Kui Nao,

PENA

            AILA PENA,

                        AILA HOOMALOO

                                    BENEZOLE,

PEPA HAL o kela ano keia ano ma ke kumukuai haahaa loa

NA ANIANI puka o kela ano keia ano ma ke kumukuai makepono loa.

                                                                        278-3m