Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 41, 14 October 1921 — Untitled [ARTICLE]

(Hoomauia mai.) O ka inoa o ka mea nona keia wahi nanea, o Kalimakopu, o kona ewe hanau, o Iliopii, i Kalaupapa, i na la wini kakala o ka opuu hou, ua hehi aku la oia i ke kahua le'ale'a o Amikiaola, ma ka hoohakau moa, ua nui ino no paha na hoa hoopapa i puehu ka hulu iaia nei, aka i kona halawai ana, me Kauhu-nui-kuakamano Keomaia, ka inoa o ka moa wahine opulepule o ka makani Kilioopu o Waikolu, ia laua i hui ae ai, iluna o ke kihi o Kamalama, ua opa pu ia mai la na wawae o ke keiki o Iliopii, a waiho ana imua o ke alo o Holonaeole, ke kahu o ka moa opulepule, i ka aui ana ae o ka meakakau e hoomaha i kana makapeni, hulu koae, ike aku la ia i ke keiki Kauai, e kiihakake mai ana iluna o Kalalea, a e kani ana ka akaiki le'a a Kwaikini, me ka hooho ana ae ia: Hole Waimea i ka ua Kukpua'u o Hanakahi, He hana kauila ia no Puukapele, Kani ka akaiki le'a a Kawaikini, I ka polokake wai ua o Koolau; Ua iho la pulu ka maka o ka lehna, Ka olu ka ihu o Kauaikanana, I ka holo kainopu ia e ka mauu nene. Auamo mai ka noe ina pali hauliuli, Ku-e a hoopii Kaunuohua, Kaohi ka ii a Kukalakamanu, E hoonohonoho ana i na pauku a ka makemake, Malama e Kawaiko'i i na ihe paku'i a' ke anu, Anu ka pua o ka iliau hoololohe i na kuahiwi, Mai puliki iho hoi oe e kuu mea heluhelu i ka hulu a-i o ka lio ki (ahai huki) o kaua, no na lalani hoou'i kino a na kupuna, aka,' ua maopopo aku la na mea nona neia wahi moolelo, a e hoi ae kaua iluna o ke kuamoo o ka nanea. Ia laua i hui hoao ae ai, ua noho iho la laua me ka hauoli, i kahi o ke kane, i ka lae o Iliopii, aia i kahi e pili ana i ka pali, aia ilaila ka waena mahiai o na kamaaina o Kalaupapa, aia no hoi ilaila ka waena o na makua o keia keiki, o ka aala ame nn meakanu o ka aina kula.

la laua e noho ana, ua* haaleje mai la ka makuakane i keia noho ana, a kau iho la ka oo lapa a kona niakua iaia, no ka j)itilarna ann i kona ohiina. Ua kukulu no laua me ka makuakane he hale iwaena mahiai,' a i kekahi manawa, noho no iuka waena, a i kekahi wa, hoi no hoi i kai' o liiopii. 1 keia wa nae a kaua e. hoonanea nei me laua nei, aia laua iwaena mahiai kahi i noJio ai, ua hala nae na la opio, a eia keia i na la u'i no o ke kanaka, aole i kau iho ka ohu o MaumUiina iluna o Poo-ku. He nni no na kauhale e k\i ana ma ia wahi, a e kokoke ana no hoi i ke alanui e pii ai iluna o Kalae, i kapaia o Puupaneenee, .aia no hoi ma kekahi hale e ku ana malaiia, kahi i wa-hiia ai 0 na olelo, a kakou i ike mua ae nei, n o ka.hale hoi e noho ana o ka elemakule Ku'ialauahi, nana na olelo paha 1 ke kaumoha o ke kua i Kli haawe. ,\a ia m»u olelo i hookuku aku i m» kono m(inao e hele i Kalae. I ka makaukau ana o keia poe na lakou na olelo haanul, e hoi i ko lakou wahi, ua helē pu mai la oia me lakou. Ninau aku la i kekahi kanaka, ahea oukou pii hou iluna o Kalae, pane mai Ja no hoi ka hoaolelo o ke ala. e hoi nei, aia i ke kaulana mahina i o Kulua c pii ai makou. Ina hoi ha pela, o kakpu hoi ke pii, heaha la hoi ,wahi a ka hoaolelo, e pii i ikemaka, he ole loa k:i lohe pepeiao, ke ike paha ika le'a--1,. 'a o ke alo o na 'lii o poina ko ike i ka huila, .i ka liolu nape a na hao. Aole no o'u nana ia le'ale'a. no Ka mea, aia no ka'u ijm Niihau i ka hale, wahi a Kalimahopu, ua hnnaiia. o ka *makua a mōle ua'u, i ka wai o Kauikua, manoanoa na palepale o Ohikilolo. Owai keia an e painuu neif wahi a 'ka hoa olēlo. Auwe, o kou ninau iho la no ka hoi ia, me he malihiiii la, mo ko ike iho no ka hoi i Ku'u wahine i ke onA kuilima laula o Ewa, Kuu lau pua makani maumiunu mailalo, I'a hftomahoaia e ka la, Mahoa maiioahoa ka pua i ka la; Lupe ka mauu i ka malu a ka oliai, Mania iho la i ka la moe i ke kula, M.oe aloha i ke kula o Kokoloea a. He mai e! "N r olaila aohe pii o ko'u eleele ilaila, aia ka moa nana i hoeu mai i ko'u manao, o na olelo a Ku'ialauahi, ina e pii hou oukou, aīaila haawi mai ia Kamanuolalo, ka laau puhipuhi i panaia ka inoa o ka makani kuhonua o ke ftwawa o Waihanau, a o ka liina lauahi o ke kahawai o Lenalena, o ia ko kuinu o ko'u hoolaau i ka oukou huaka'i, o kahi kumu pili ia kau i ke kna hookahi hoi ka pii ana nie oukou. Ahiki i kahua maika, ioaa ka hoa pili, a-pa-a-pa, ku ka paila, hana ka haawe, kau i ke kua; pokole ke ala, ku ae no nei 4160 ana; ua kaumaha i ka haawe, o ia hoi no ia a ke alo o ka wahine: . Pukukn'i ana i k® «''l o 0 Maunalahilahi, Awala lua i ke kula o £umanomano, Heaha ka hana a Ku'aiwa i ka malama P°> , E nononoke aua i na kuahiwi ewalu, E niiu ana i na niu haohao o Poka-i,» 1 na ha.nupa wai leliua a ko keKau, Alala ha'u ka waha i ka maVani Kaiaulii, . *

a koupu iho, Pumehana na po hu'ihu'i 0 ke Koolan. Eia hoi k& olelo a koma hoa kāmailio, o kau paha _ja e hooleole la ianei, ahiki <iku o e ilaila, hookahi no kikiao makani a ka Ikio.e, pula ko maka i ka lepo ula o Kalaeloa, lilo oe ilaila e anaanai ai ika la'oW 'o oko maka, a pau ae, i nana iho ko hana, ua kalii ka neo i ko omole (kuewai-ihiloa). Ia lakou nei i hiki aku ai i ka mana alanui, hoi no hoi kēia i ko ia nei hale, a hoi no hoi lakou la. Maanei la, e hookuu ai kaua e kuu mea heluheiu ia" lakou, ua hiki i ka hale; a e aui ae hoi kaua e hui olelo me ka makani Kuhonua o Waihanāu. 0 ( kein inoa Kamanuoialo, he inoa ia ne kekphi holo-a e waiho .la ma ke kuinu o ka pali o ke al&nui o Puupaneenpe, aia iwaena o k.eia holo a kahi i ulu ai o laau. Ma ka olelo a ka poe i lohe a ike paha i ka hana a ka jnea i ike i ua laau la, a i loaa na loina, he lua ole kana mau hana e ho.opahaohapia ai ka noonoo, o ka mea e heluhelu ana i keia, aohe uln o, Jieia laau ma na wahi apau o Molokai, ame na mokupuni e ae. Ma kela holo-a wale no, nonā- ka inoa i kaulana mamuli o na hana a keia laau, o he nui na moo* lelo a'u i lohe ai i ke kamailioia e ka poe, a .hookahi moolelo a ko 'u makualeane i kamailio mai ai ia'u e pili ana i keia laau. līo moolelo k.o keia laau ame ke kumu o kona ulu ana ilaila, he ane like no keia laan me ke Kalaipahou, jna Molokai wale no i ulu ai, olelo liekahi poe mamuli o keia laau i kaulana ai o Molokai, i ka pnle 00. Aole pela ka oiaio, Ka manao, o ka pua Sadinia, Aia me ia la o Ilikipau, . ■ Mahiki holuholu helu ekahi, Nana e hoopii a ka. uwiia, j 1 ka eheu o Kaiipu. hehi ale. | (Aole i pau.) I