Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 42, 21 October 1921 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

SOLOMON HANOHANO, LUNAHOOPONOPONO

 

POALIMA

KA OLOHANI O NA LIMAHANA KAAHI

 

            Aole paha he ninau ano nui iloko e keia mau la e nanaia aku nei, apuni ka aina, elike la me na hoike i hoea mai i Hawaii nei, no ka hooholo ana ae o kekahi mau hui uniona o na limahana o na hui kaahi like ole, e hoala i olohani nui, ma ka la 30 o keia mahina, no ka mea mai ana i ko kakou halawai ana ma Hawaii nei, me kekahi kulana kupilikii, e konoia mai ai kakou, e uku aku i na kumukuaipipii, o na meeai, e komo mai nei i Hawaii nei, mai Amerika mai.

            Ua hookahuaia kela manao olohani o na hui uniona o na limahana o na hui kaaahi  mamuli o ka hooholo ana o na hui alahao, e hoemi i na ukuhana o ko lakoi mai lima hana maluna o na kahua kupono a lakou i manaoio ai, perla wale no e hiki ai ke hoomauia aku ka hoohholoia ana e na kaahi, ma keia mua aku.

            Ma kekahi olelo ana ae no keia ninau olohani, he paio keia mawaena o na hui alahao kaaahi, ame na hui nuiona, o na limahana e noho hana ana malalo o lakou, no ke ake ana o kekahi aoao e lanakila malua o kekahi; ma keia hana nae, ke ole e uwaloia ae mammua o ka manawa e hooholoia ai kekahi ninau kahiko e ku nei ina paha no ka hiki i na hui'uniona ke noho rula ia Amerika ame ka ole.

            Malia paha he mea maikai ka ike ana aku i ka hopena o keia hana olohani, i hoolalaia e na hui uniona; aka o ka hopena nae o keia hana, o ka lehulehu ke auamo ana i na hopena ko'iko'i o na pilikia.

            He hapa nuku wale no na limahana uniona, o na makaainana Amerika, o ka hapanui, aia ma ka aoao e ku-e ana i ka olohani, e ike aku auanei kakou, ma keia mua aku, aole e ku wale mai ana ka hapanui o na makaainana, a nana i ka hookoia o kela manao o ka poe olohani, aka e hookeia aku ana lakou a pilipu i ka paia, e hiki hou ole iho ai ke ku ma ke kahua a lakou i hoohiki ai; mamuli o ka hiki ole ke alo ae, mai ko lakou komo okoa ana aku i ka pilikia ame ka poino, ka haawina a lakou i manao kuhihewa ai, na ha'i e auamo.

            Ua loaa ka hoomaopopo ana i na hui kaahi ma Amerika Huipuia i keia la, o ke kumu e hoemiia mai ai ke kumukuai o na meaai iloko o ka aina, o ia no ka hoemi ana mai i na kaki o ka halihali ana i an meaai ame na waiwai kalepa mai kekahi wai a i kekahi; i wahi nae e hiki ai ia hana hoemi i ke kaki o na ukana ame na ohua e hoemi pu ia mai ka ukuhana o na lima hana.

            O ke emi o an kumukuai o na meaai, ame na pono e ae o ke ola ana, o ka hauoli ia iloko o na lala o na hui uniona; o ka mea apiki nae, no ka hoemiia aku nei; a iloko pu kekahi o na lala o na hui uniona; o ka mea apiki nae, no ka hoemiia aku o ko lakou makemake ana e olohani; a ma kekahi olelo ana ae hoi; me kela mau hoemi no, ma o na kumukuai la o na meani, ame na kaki o na kaaahi, e mau no ko lakou ohi ana i ko lakou mau uku nunui, a e hoohoka aku ana hoi i na hui kaaahi ma na ano apau.

            Iloko o keia wa maluhia o ka aina, o ka ninau ukuhana o na limahaua, kekahi ninau nana, e paa nei i ke kumukuai o na mea apau iluna. Ua ike na limahana i kela pilikia, no ia ike, i ae aku ai lakou ma kekahi maui oihana no ka noemiia mai @  ko lakou ukuhana; a o ka paakiki ana o na limahaua o na hui uniona o na hui kaahi, e hoala io aku i ka olohani, aole loa he kanalua ke olelo ae, e hoea mai ana lakou, i kahi e kua ai i ka hoka, a e lilo ai ko lakou ikaika i mea ole ma keaia hope aku.

            Aia maloko o Amerika i keia la, he heluna majuajua o na limahana, e hoaa mai la i ka hana, iwaena o lakou, he poe kekahi i noho hana mua in a na hui kaaahi e lilo ana i mea no lakou e hauoli ai in a no ka hoea io mai i ka hookoia ana o kela olohani, pela iho la lakou, e hoolakoia ai me na hana, e pono ai ko lakou lakon mau ohana.

            Ke kaena nei na alakai o na hui uniona, i ka nui o ko lakou mana, e hoohamau aku, i ka niniu ana o na huila o na piikia, ma o ka nele la i na meaai, ke alahele e ko ai ka lakou kumu olohani; he hana paakiki nae ia a lakou i manao ai; no ka mea aole i lawa ko lakou mana ame ka ikaika, e paa aku ai i na kaaahi, a e hoopololi aku hoi i ka lelulehu, ka poe, a lakou i manaoio ai, e lilo mai ana i mau pio, no ko lakou mau manao hookiekie ame na hana ku i ke aloha ole.

            Ina no paha e hiki ana i na limahana uniona, ke kaohi i ka holo ana o na kaaahi, mamuli o ka nele i ka poena lakou e hooholo, aia no mawaho ae o na kaahi na kaa kalaka nunui i makaukau mau, e halihali aku i na meaai, ame na ukana kalepa ma na wahi like ole o ka aina, elike me ka Pelekane i hana mai ai no ka pono o kona mau makaaimana ma ka manawa olohaui; ua lako o Amerika i keia la me ia mau kaa no ka halihali ana i na meaai ma na wahi like ole o ka Uniona.

            He mea hiki ole i na limahana, in a no he lala @o ka hui uniona, a uniona ole paha, ke kaukai aku, e hoomauia ka ukuhana e loaa ana ia lakou iloko o ka wa kaua; ke emi mai nei ke kumukuai o kekahi mau mea lelulehu e pono ai ke ola ana: aia wale no a emi mai na ukuhana, alaila emi mai ka mea a kakou e uku aku ai, in a aole pela, alaila na kakou ponoi no e uku aku ana ia mau kumukuai pipii, aole na ka poe e ae.

 

KA UKUHANA O NA LIMAHANA MAHIKO

 

            Ua hoopuka ae nei ka Ahahui o ka Poe Kanuko, i ka papa ukuhana o na lima hana ma na mahiko, he iwakalua-kumamaono dala no ka mahina, me na uku manuahi o umi pakeneka no ka mahina; he ukuhana haahaa no kela, ke hookukuia ae me na ukuhana e loaa nei i na limahana, ma kekahi mau hana mawaho nei; aka ke laweia mai a hookuku, ke ano o ka noho ana o na limahana mawaho nei, me ko na mahiko, ua oi loa aku ke kulana oluolu a laki o na limahan mahiko.

            O ka põe e noho hana mai nei ma na mahiko i keia manawa, he hana hawawa loa na lakou ka manao ana e haalele aku i na hana a lakou e lawelawe mai nei i keia manawa, ma na mahiko, ua ahona, ka hoomanawanui ana me ka uku e haawiia aku ana ia lakou, mamua o ka hoi ana mai iwaho nei, e noho hoaa ai, me ka nui o na hoolilo, o ka noho ana.

            Ua maopopo ia kakou apau, eia ke kopaa ma ke kahua, e loaa ole ai na pomaikai i n ahaku mahiko, mamuli o ke emi loa o ke kumukuai, a o ke umu no hoi ia i hoemiia mai ai ka ukuhana o na limihana, i keia wa; o ka mea maopopo loa in a aole kela makee o ka poe kanuko, e ku mau aku kela oihana iloko nei o ka aina, in a ua ahona, ka hoopau ana i ka oihana mahiko, mamua o ka halawai ana me na poho, ma keia manawa e nee nei.

            Ke haalele mau nei na limahana Kepani, i ka noho hana ana ma na mahiko, mamuli o keia ukuhana @aahaa; o kela kekahi noonoo hawawa, me ka maopopo ole o ka lakou mau hana e lawelawe aku ana, koe wale no paha, ko lakou huli hoi aku no Iapana.

            O ka manao ana mai o na limahana Kepani e noho mawaho nei, a huli aku i mau hana hou na lakou; aole no ia he ninau maalahi, no ka mea, ke ku mai nei ke kanawai kuloko ame ke kana wai federala, aole loa e hoohanaia na Kepani ma na hana o ke aupuni, koe wale no a lilo oia he kupa makaainana Amerika.

            O ka lawelawe ana aku i ka lakou mau hana ponoi iho, aole no ia he hana maalahi, he nui no na Kepani e paa mai nei ia mau hana, e lawe ole ai ka hoolako ana aku i kekahi heluna mahuahua; nolaila he oi loa ae ka palekana, o ka hoomanawanui ana, i na hana o na mahiko, malia, he manawa no me keia mua aku, e pii hou mai ai ke kopaa iluna,  o ka hoopii hou ia ae no ia o na ukuhana.

            O kekahi kumu koikoi no hoi, e hoomau aku ai i ka noho hana ana ma na mahiko, o ia no kekahi mau pono loaa wale mai, e laa ka hale e noho ai, ka wahine ka wai ame ka lapaauia me ka uku ole, he mau hoolilo nui no kela, in a mawaho nei ka noho ana; e lilo ana no na ukuhana nunui, i mea ole, me kela mau hoolilo kumau o k anoho ana o na limahana; o ka pilikia wale no, o ia ka pipii o na kumukuai, eia nae, me ia uuku no o ka ukuhana, a pipii hoi na meakuai, he oi ae no ka nui o ana dala i hoahuia e na limahana mahiko, mamua o ka na limahana mawaho nei, e ohi ana i na ukuhana nunui o ka mahina.

 

KA MEA HANOHANO HOLSTEIN I ELEELE LAHUI

 

            Ua hoike ae nei a Mea Hanohano H.L. Holstein o Kohala, Hawaii, a o ka lunahoomalu hoi o ka hale o na lunamakaainana o ka ahaolelo kuloko, no na makahiki lehulehu, he moho oia e holo aku ana no ke kulana a ke Keikialii Kalanianaole i paa ai no na makahiki he iwakalu i kaahope ae nei.

            O keia ka moho hookahi i oili okoa mai nei a ku iwaho, o na moho a ae, i oili okoa mai nei a ku iwaho, o na moho a ae, i lohelohe wale ia, a i houpuupuia ae hoi, ke noho hamau mai nei no lakou, no ka kaha ana paha i ko lakou kulana ikaika, mamu ao ka hoike ana ae no ko lakou holo moho, ma kela kulana.

            Iwaena o na kanaka Hawaii, me he mea la o ka Mea Hanohano Holstein, kekahi o na kanaka makaukau ola, i na hana oloko oka ahaolelo; iloaa hoi ka ike laula no na hooponopono ahaolele e pono ai o Hawaii nei; i loaa hoi ka ike kupono io maoli no ia kulana elele lahui; e haaheo ai ka lahui Hawaii, ma on a la.

            He makaukau oia ma ka olelo Beritania, he ike hoi i n arula o ke anaina o na kanaka kaukanawai; me ke kamaaina. i ke ano o ka paani ana i na hana kalaiaina e hoea mai ai i ka hookoia ana, o na hana i makemakeia e loaa na kakoo ana a no hoa oloko o ka ahaolelo.

            Iloko o na kau lehulehu, i noho ai ka Mea Hanohano Holstein, he lunahoomalu no ka hale o na lunamakaainana o ko kakou ahaolelo kuloko, ua haawiia aku na mahalo kiekie ana a na makaaianana iaia, no ke ano o kana hookele ana i na hana o kela hale kaukanawai, ame ka makaala ana i ke ano o ka hooliloia ana o na dala o ka lehulehu.

            Ua lawa na makahiki loihi o kona paa ana i ke kulana luna hoomalu no ka hale o na lunamakaainana o ka ahaolelo kuloko, me ka makaukau=, no ka hookiekie an aae iaia ma kekahi kulana, ano nui, no kai makala ana i na hooponopono ahaolelo i pili ia Hawaii nei ma ka ahaolelo lahui ma Wakinekona.

            NUHOU KULOKO

            Ua hoopaneeia ka noho ana oka aha mokupuni o Kauai, ahiki iloko ae nei o ka mahina o Novemaba.

            He $400 ka hoopai o Mrs. Kiku Marishige, he wahine Kepani, no ke kuai waiona, no elua manawa me na koina o ka aha,

            O ke Senatoa John H. Wise Kekahi moho e loheloheia aku nei e holo ana no ke kulano Elele ma kahi o ka Elele Jonah Kuhio Kalanianaole.

            Maka Poakolu nei i kauia aku ai ka hoopai maluna o Dan Kam@ha ka makai i kapaeia ai mai ka hana aku,

he $25 no ka hewa hoeha.

            Eia no ke kupai nei na palapala a na makmaka ma keia keena, e hoomanawanui niai no, a loaa kahi kaawale o ka nepepa, alaila hoopukaiai aku.

            O. Rev. Father Valentin ame Henry Judd ka ke Kiaaina Farrington o ka hookohu ana ae i mau hoa no ka papa kula no hanalima ma kahi o Mrs. B.  L. Max ame James Rath i waiho aku.

            No ka haawi ana aku i kekahi ma kolamu, no na palapala a na makamaka, o puka aku ai i keia pule, ua hoopokoleia mai kekahi mau moolelo; nolaila e opualii mai no e ma makemaka.

            Ma ka po o keia Poalima, e webe ae ana ke Kula Sabati o Makua, he ahamelo maloko o ka Hale Memorial, o ka Papa Hawaii, no ka pomaikai o ko lakou halepule hou, e kukuluia ahu aua.

            Ina no ka holopono mai no na hoolala a na hui union o Amerika e olohani ma ka la 30 o keia mhina, he hopohopo nei koonei poe no ka hoopii hou ia ae o na kumukuai o na mea e kuaiia nei i keia wa.

            Ua makemakeia na lala o ka Ahahui Kaahumanu e hoihoi ae i na tikiki i kuai ole ia no ke tabalo ame ahamele ma ka po Poakahi, Okatoba 24, ma ka home o e Komite, Mrs. Lilia Aholo, ma ke Alanui Ololi Aholo.

            Ua hoea mai ne ka moku papa, i kakuliia aku ai, me ka piha papa, no ke kukulu ana i na hale malumalu o na uwapo ae nei, nolaila he wa wale no keia no ka hoonee ana aku i na koena hana o na hale i manaoia.

            Ma na mea i hoolalaia, in a e hoi ae ana ke keena o ka oihana kukeawa no ka hale aupuni feralia hou, i ka wa e paa ai alaila e wawahiliia aku ana ka hale kukeawa kahiko, no ka hooakea ana ae i ke alanui Papu.

            O ka Mea Hanohano H. L. Holstein, ka i puka okoa ae nei iwaho, no kahoiku ana i ke akea, he moho oia e holo aku ana no ke kulana elele i Wakinekona, ma ka aoao Repuba@ka, i keia kau koho wae moho ae e hoea mai ana.

            I kulike ai me ka hooholo ana a na komisina hoopulapula, ma ka la 4 o ka mahina ae nei o Noveiaba kela komisina e holo aku ai no ka Mokupuni o Molokai, no ka nana ana i na aina e weheia aku ana no ka hoopulapula ana.

            Ma ka heiohei an i malamaia mai ne ma Maui, ua haule o Duke Kahanamok, ia Warren Kealoha ma ka heihei o 150 ia, a ma ka 100 ia o Warren Kealoha ka me pili aku mahope o Kahanamoku.

            Ma ka Mauna Loa o ka Poalu iho nei, i hoea mai ai ka Lunakiai Joseph N. Uahinui o Molokai, a ma ka Mikahala no o ia ahiahi iho, i huli hoi aku ai oia no kona home ma Kaunakakai. He o ia mau no ke lulana eleu o ka lunakiai o Molokai!

            Ua hookohuia mai nei o Patrick Gleason, i luna hookapu waiona no Hawaii nei, i kulike ai me ka lono kelekalap o ka loaa ana mai i keia kulanakauhale. O keia no ka inoa a ke komite kuwaena Repubalika, i hooia aku ai i Wakinekona, no ke kupono mia kela kulana.

            Ua hoike ae o Kiaaina Farrington ma ka Poakolu nei e hookohu ae ana oia ia Joseph Ordenstein i lala no ka pana ola, no ka pana ola, no ke pani ana ae ma ka amakalua i hoohakahakaia iho e Rudolph Duncan, i lilo aku i hoa no ka papa komisina home Hawaii.

            No ka nui loa o na hoolaha e puka aku nei o ka nupepa i keia manawa pela i loaa nui ole ai kai kaawale no na palapala a na makamaka, nolaila e hoopuka wale i a aku ana no na pala@ala, elike me kahi kaawale o ka pep e loaa ana, i kela ame keia pule.

            E malama ae ana ka Aha@@@io na Kaikamahine o Hawaii i k@ lakou halwai kuma@ ma k anuwina la o leia Palua ae Okatoba 25, ma Hanaiakamalama nuuanu, e hoomaka ana ma ka hor ekolu ponoi. Ua makemakeia na lala a@au o kela ahahui e hoea ae ma ia halawai.

            E alawa ae e ka poe e noho nei ma Kaimuki, i ka hoolaha kahea halawai a ka papa lunakiai, ma kekahi wahi o keia pepa, no ka noonoo ana, i na mea e pili ana i na auhau, i manaoia, e auhau aku, maluna o ka poe apau he mau waiwai kolakou, mloko o ka apana i ano@a, ma @a hanahou, a ka papa lunakiai i hoolala ai.

            MANAGUA, Mie. Oct. 16. Ua hoolahaia ae ma keia la ka lanakila an ao na pualikoa o ke aupuni maluna o ka poe kipi ma ke kaua i hooukaia ma Nueva Segovia, he eono poe i make ma ka aoeaoe o ka poe kipi a he lehulehu ka poe i hoehaia.ß

                                                                                    NUHOU KUWAHO

            Ladana, Oct. 16- Ma ka po aku la i hala ka hoea ana mai o ke Kenerala John Pershing ianei mai Pariea mai no ke komo pu ana ma ka la apopo ma na hana hoohanohano i ua koa o Pelekane i make @ne ka maopopo ole, ma ka manawa e kauia aku ai ka medala hoohanohano a ka abaolelo o Amerika maluna o ko lakou he kupapau. He mau kaukani o na makaainana o Ladana nei i haawi aku i na leo huro no ke kenerala a bataliona o na koa Amerika mai ka. Muliwai Rine mai ke komo pu ana una na hana hoomanao no na koa i make  ma ke la apopo.

            Kansas,City, Oct.16- E malama ana ka Ahahui American Legion i ka na halawai ahaelele lahui maanei e hoomaka ana ma ka la 331 o Okatoba, me ka nana ole aku i ka hoomaka'uka'u mai a na kanaka o na hui unionao na kaaahi e olohani, o ia ke mea i hoikeia ae ma ka po nei. Ua hoolaha ae ke komite a ia ahahui he mau kaukahi o na mokulele e hiki ana e loaa no ka halihali ana mai i na ohya o ia hoi na malihini, na luna nui amena elele i kahi o ka halawai e malamaia ai.

            KAPALAKIKO, Oct 16. Ua loaa aku ke kino o John Aderson, he kanaka hana puna kameki, i kekia la ma loko o kona home, a ua hoike ae ua makai e hopuia aku ana kana wahine mamuli o kona hoohonoiia no ka make ana o Anderson. Ua ulu ae he hoopaapaa mawaena o keia mau mea mamuli o ko Mrs. Anderson hilinai ma luna o kaua keikikane me kana kane mua wahi a na maikai

 

Hoea mai i honolulu neo ka lukanela ekahi de russy

            Ma ka hoea ana mai i Honolulu nei ma ke Sabati iho nei o ka Lukanela Ekahi R. E. De Russy o ka puali pukaa o na papu oia maloko o Honolulu nei i keia manawa na mamo a na kanaka eha no lakou na inoa i kapaia aku maluna o na papa eha o Amerika ma Oahu nei

            O keia Lukauela De Russy i hoea mai nei he moopunakane oia na ke Keherala De Russy i komo iloko o ke kaua kuloko o Amerika i ka 1861-62, a nona hoi ka inoa e o nei maluna o kela Papa ma Waikiki. O ke keikikane a ke Kenerala De Russy kekahi i komo pu i ke kaua kuloko, a o keia Lukaela De Russy i hoea mai nei o ke kolu ia o na kanaka ma inoa like.

            O ke Konela R. MeA. Chofield i waiho aku i ka hana , a e noho nei maloko o Honolulu i keia manawa, a he lunahoohana hoi no ka hui hokele Teritore, oia ke keikikane a ka Lukanela Kenerala Schofield i kaulana iloko o Ke kaua kuloko o Amerika Huipuia, a nona hoi ka inoa e o nei ma kela Pakoa ma Leilehua.

            O na mamo a ke Kenerala S. C. Armstrong, a ma on a la i kapaia ai kela papu ma ka nuku o ke awa o Kou ka Papu Limaikaika, eia ke noho nei ma loko o Honolulu nei.

            O Phillip Weaver, kekahi o na loio o keia kulamakauhale, he moopunakane oia na ke Kenerala Limaikaika. Ma Hawaii nei i hanauia ai o Kenerala Limaikaika a ua komo aku oia i ka pualikoa o Amerika ma ka manawa i ala ae ai kela kaua Kuloko mawaema o ka Akau ame ka Hema maloko o na mokuaina huiia o Amerika, a mahope mai i kukulu ae ai oia i kela halekua Hempton no ka poe paele.

            O ka papu Kamehameha e ku mai la ma puuloa ua kapaia ia mamuli o ka na'i aupuni Kamehameha ka nui, ka moi o Hawaii i make ai i ka 1819. He nui na pua a Kamehameha e ola mai nei i keia la, ua maopopo kekahi poe a maopopo ole kekahi.

 

O J. Hakuole Pamaiaulu Ua Hala.

            Ma ka hora I o ka auwina la Poakolu nei i haalelel mai ai o James Hauole Pamaiaulu i keia ola ana maloko o ka home o kana kaikamahine Mrs. William Kamakawiwoole ma ke alanui Peterson, Kapalama, i ke 75 o kona mau makahiki. Maloko o ka hale waihoino make o Mr. Borthwick, ma ke alanui Chaplain i malamain 'ai kona anaina hoolewa, a ma ka hora 3 pm.

o ka auwina la Poaha mai kona hoolewaia ana aku no ka Pa Ilina ma Puuokamalii.

            Ua hanauia oia ma Kipahulu ma ka la 10 o Maraki 1846 mailoko mai o ka puhaka o Nakajhili kona luaui makuahine  a o D.K. Pamaiaulu kona huaui makuakane a no kekahi mau makahiki lehulehu kona noho ana maloko o Honolulu nei. Iaia i hala aku la ua haalele iho oia ma keia ao i kana wahine mare eha mau keikikane ame hookahi kaikamahine oia o Mrs. William Kamakawiwoole, o na keikikena oia o Isaac H. Hakuole o keena auhau James H Hakuole ka maheleoleo o ka hui kaa uwila ame William H. Hakuole he luna no na kanaka hana ma ka uwapo, he mau moopuna lehulehu na makamak@ ame na hoaloha.

 

HOOKHOLA MAI O PAT GLEASON I LUNA HOOKAPU WAIONA

            Wakiekona, Oct. 17- Ua hoolahaia ae i keia la e ka buro o na loaa kuloko Federala ka hookohuia ana aku o Patrick Gleason o  Honolulu i mea alakai a i luna hoi no ka hooko ana aku i ke kanwai hookapu waiona no ke Teritore o Hawaii.

            O Patrick Gleason, ka hope makai kiekie i nei manawa, ua hanauia oia ma Honolulu nei no oia i noho mau ai mai kona hanauia ana mai. Mahope iho o kona puka maikai ana mai ke Kula Kiekie Saua Lui mai i ka 1897 ua lawe ae oia i ke kulana kakauolelo maloko o ka halepaahao o Oahu malalo o William Henry ka makai kekie a o ka hunapaahao nui no hoi e noho aua ia manawa. Elua makahiki mahope mai ua hookohuia aku oia i hope makai kiekie me kona lawelawe pu i ka hana kakauolelo no ka halepaahao, a mai ia manawa mai kona noho ana ma ia mau kulana hana mai ka manawai mai o William Henry ahiki wale i nei manawa malalo o ka Makai Kiekie Jarett.

            He peresidena oia no ka Alumni o kula o Sana Lui, a oia no hoi kekahi lala o Ka hui Ma-lu Elks a he mea kakoo ikaika i ka aoao kalaiaina Repubalika mai kinohi mai o ka hookumuia naa o ia aoao kaluaiaina.

 

AOLE O SHUNGLE KEKAHI MOHO ELELE

            I kulike ai me ia a Mr. Shui@gle o ka hoike ana ae, a o kona manaoio maoli no ia, aole o ia kekahi mono e holo ana no ke kulana Elele lahui no ke pani ana ma kahi o ka Elele J.K. Kalanianaole, a ua hoike ae no oia i ke kumu, o ia hoi mamuli of ka nui o kana mau hana na lakou e kaohi @hope nei a no kona ohana no hoi.

            Ma kona kulana he Komite Repuba lika Lahui o kana i makemake ai e hoike ae e pono i na Repubalika apau e noonoo ai na repubalika apau maloko o ke Teritore.

            He mea pono ia kakoa na Repubalika e paa i na hoalona o ka Elele Kalanianaole ma Wakinekona, oini nae aole ia he Mana maalahi aka he hana ko'iko'i no. E koi aku ana ia i ka naauao o ke kanaka makaukau loa e hiki ana e loaa ia kakou.

 

HE HOALOHALOHA NO MRS. MA

BY PUNI KALEHUA

            E ka Lunahooponopono o ke Kilohana Pookela o ka lahui Hawaii, Aloha pumehana kaua: E oluolu mai hoi in a he wahi rumi kaawale kekahi o ka kaua hiwahiwa, no'u ia wahi rumi, i hooili aku hoi ka'u wahi puolo waimaka ma ia wahi i ike mai ai na kini makamaka o kuu mea aloha, he keiki o Mrs. Mary Puni Kalehua, ua haalele mai i keia ola ana; ma Waialua, Oahu i ka Ehukaoi o Puaena, i ka la 4 o Okatoba, 1921, i ka 21 o kona mau makahiki. Aloha no!

            Ua hanauia mai kuu mea aloha, mai ka puhaka mai o Hoopii (w) ka'u wahine i hala e aku mamua, ame a'u no hoi kona  papa Joseph Kahihikolo, ma Pelekunu, Mokopuni o Molokai, i Aperila 6, AD 1901. a ko ae la hoi ka olelo a ka Buke Nui; o ia hoi, moku ae la ke kaula gula; naha iho la ka pukeke ma ka luawai, a hoi aku la no hoi ka lepo i ak lepo no ka wa mau loa a waiho iho la i ke aloha keiki na'u e u aku me ke aloha pela hoi me kana kane ame ka ohana apau loa. Walohia wale

            Kahi moolelo pokole o kona ola ana. He hookahi no makahiki mai kona hanauia ana mai, mai ko maua mau puhaka mai, a lilo aku la oia i kona mau kahu hanai oia o Kaheauianl (k) ame Nahua (w) a ua noho oia imua o ko laua alo ma Halawa, Molokai, i ka wailele o Moaula, a ma kana huakai hele no Honollu nei, mare iho la oia me Kalehua, Jr. kana kane a mai ko laua puhaka mai elua mau keiki e ola nei, he kaikamahine ka mua, a he keikikane ka hope.

            He hookahi makahikiki me na mahina keu ko ke kaikamhine, elua wale no hoi pule o ke keikikane, a moe aku la ko laua mama i ka moe kau amoe hooilo no ka wa mau loa, a waiho iho i ka ukana luuluu a ke aloha na'au  e u aku, kana kane ame ka ohana apau loa.

            Ua hoonaauaaoia kuu kaikamahine ma ke kula o Halawa Molokai Nui a hina a ua maamaalea no hoi ma ka ka haole olelo a he hooikaika pu no hoi i na hana Kristiano no ko Kristo aupuni a moe aku la oia me ke aloha nui ia.

            I ka hooki ana i ko'u mau manao aloha keiki, ke haawi aku nei au i ka'u mau hoomaikai ana i kona mau hoaloha o ka aina malihini kahi ana i noho ai me ka kane a waiho iho la kon kino lepo, ma ka ilina o Puuiki, Waialua, Oahu no ka wa mau loa, e kali ana i ka leo o ka pua a ka anela.

            Ke hoomaikai pu ae nie au i ka poe na lakou na makana ho ke pua, i la iho malua o kahe o ka'u mea aloha, a na ke Akua e kiai mai ia kakou apau.

            Me ke aloha ui.

Joseph Kahilikolo

 

HE 194 MAU KINI OPIUMA I HOPUIA MA KAPALAKIKO

            I ka haalele ana mai a ka mokuahi Tenyo Maru ia Honolulu nei no Kapalakiko ua kelekalapaia aku e ka Luna Kukeawa Harry E Marry ma kekahi la o ka pule i hala i na luna o ka oihana kukeawa ma Kapalakiko in a no ke ku aku o ia mokuahi ilaila e huliia mai oluna o ia moku, i ka huliia ana oluna o ia moky i ka manawa i ku aku ai, je 194 mau kini opiuma i loaa aku, ua hunaia ma na wahi i manaoia e nalo loa naa eia nue ua loaa aku la i na luna o ka oihana @ukeawa ma Kapalakiko @ ka waiwaiio o ia mau kini opiuma i loaa mai la aneane i ka $20,000.

            Ua loaa he hoohuoi i ka luna kukeawa Harry E Murray he opiuma aku no koe iluna o ia moku no ka mea i ka manawa i ku mai ai o ke Tenyo Maru ianei ua hooleleia ao he heluna nui o na kini opiuma iluna o ka moku lawe wai bennington, a ua paa he mau kini opiuma i ka hopuin me ka paa pu o kekahi mau kanaka i ka hopuia no ka hoopae ma lu mai i ka opiuma.

            I kulike me ka hoakaka a ka moolelo o ka loaa ana mai i Honolulu nei mai Kapalakiko mai, he 97 mau @@ni opiuma i loaa aku au hunaia me ke akamai loa ma kekahi wahi o ka moku, he mau paipu ka i hanaia ma ke ano he wahi e hookahe aku ai i ka wai he mau mea hoohalike wale no nae ia i hanaia ai ma ke ano o kahi ia e nalo ai. Ua loaa hou aku he mau kiri opium i loaa aku au hunaia me ke akamai loa ma kekahi wahi o ka mok@ he mau paipu ka i hanaia ma ke ano he wahi e hookahe aku ai i ka wai he mau mea hoohalike wale no nae ia i hanaia ai ma ke ano o kahi ia e nalo ai. Ua loaa hou aku he mau kiri opiuma i loaa aku ua hunaia me ke holowaa o ka mikini hau, o ka huina nui o na kini opiuma a pau i loaa aku 194, a no lakou ka waiwaiio aucane i ka $20,000.

            Maluna aku o ka mokuahi Gravite State he umi-kumamawalu mau omolo waiseke ame kini i loaa aku i na kauaka o ka oihana kukeawa.

WAIHO I KE KULANA PERESIDE NA O KE KULA NUI O OAHU.

            Ma ke kakahiaka o ka Poakahi @@@@ hoikeia aku ai i na haumana ame na kumukula o ke kula nui o Oahu ka waiho ana mai o ka Peresidena A.F. Griffiths i kona kulana ma ke ano he poo no ke kula nui o Oahum a i nei manawa he kumupoo hoohanohano oia no ia kula elike me ke koho a hooholo ana a ka papa kahuwaiwai o ia kula. Aohe inoa i hoopuaia ae no ka mea e pani aku ana ma kona wahi, eia nae ua waihoia aku ke koho ana iloko o na lima o kekahi komito no ka noonoo a huli ana aku i peresidena hou.

            He iwakalua makahiki i hala aku nei a ia manawa he 24 wale no makahiki o Mr. A.F. Griffiths, i hoea mai ai oia i Honolulu nei a lawe ae la i na hana o ia kula ma ke ano he peresidena, a iloko o ia mau makahiki he iwakalua ana i noho poo ai no ia kula ua hoonuia ae ia halekula a pela hoi me na haawina i aoia aku malaila a kulike aku me kekahi o na kula kiekie ma Amerika. O ke kumuu i hoikea ae no ko Mr. Griffiths waiho ana mai i ka hana mamufi no ia o kona ma'i eia nae, ua hoike ae no ka papa kahuwaiwai o ke kula e noho iho no oia ma Hawaii nei ma ke ano he peresidena no ia kula.

            Ma ka manawa i hauwawain ao ai ka waiho mai o ka Peresidena Griffiths i kona noho peresidena ana no kela kula ua hoopuiwaia aku na haumana aole na kumukula pu o ia kulu oiai he mea hou loa ia ia lakou eia nae ua hoike aku ia lakou e hoomau aku @@@ no o Mr. Griffiths i ka noho peresidena ana no ke kula ahiki i na la hope o makahiki. Ua nui kamihaninaiaa o Mr. Griffiths e na haumana.

            I kulike me ka moolelo e pili ana ia Mr. Griffiths, inia i hoea mai ai i Honolulu nei aole i piha iaia na makahiki he 24, a eia nae, ma kona helehelena ka nana aku me he mea la aia kona mau makahikiki maluna aku o ke kanakolu a iaia e waiho mai ai i ka laua he kanaka opiopio no oia nonoa na makahiki he 44 a kekahi poe nae e nana aku ai iaia he kanaka oia i oi aku ua makahiki maluna o ke kanalima.

            Ua hoonaauao mua ia oia ma ka oihana kumukula ma ke kula nui o st. Lawrenee a mahope mai ma ke kula nui o Harvard, a o kana kula hope loa i komo aku ai mamua o kona holo ana mai i honolulu nei o ia ke kula St. George ma Nupota Rode Ailana Amerika.

            'O ke kumu i liko ai ka Peresidena Griffiths i mea makemake nui ia e na mea apau maloko o ke kula nui o Kapunahou mamuli no ia o kona helehelena oluolu ame kona mau minoaka mai na haumana a i na kumukula wahi wahi a kekahi o na haumana o ka papa ekahi o ka hoike ana ae.

 

HOOLOLO HALWAI AHAHUI MOKUPUNI

            Elike me ka hoololi aha o ka mana wa e noho ai ka halwai e ka Ahahui Ekalesia Mokupuni o Kauai a ka mahina o Novemapa ua nei pela no hoi e hoololi pu ai ka halawai o ka Ahahui Kula Sabati mokupuni o Kauahi a ia manawa.

Abbie Kaauwai, Kakauolelo

Kapaa, Oct. 18 1921