Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 44, 4 November 1921 — Page 3
| This text was transcribed by: | Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun |
| This work is dedicated to: | Dr. Michael J. Chun |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Moolelo o ka halawai hana a ka ahahui kula sabati ahahuina o ka mokupuni o oahu, kau o katoba 1921.
La Hana1.
Noho ka halwai hana o ka Ahahui Kula Sabati Ahahuina o na Kula Sabati o ka Mokupuni o Oahu, ma ka Luakini o Liliuokanai, Waialua, ma ka la 5 o Okatoba 1921; me ka Lunahoomalu Oscar P. Cox ma ka noho, a hoomakaia na hana me ka himeni 27 L. H. ame ku pule a Rev. Wm. Kamau.
Na ka lunahoomalu i kauoha i ke kukauolelo e hoomaopopoia na laia o ku aha ma ke kahea inoa ana a ke kakauolelo, e hoomaka ana mai na lunanui mai.
Rev. H. K. Poepoe, hope pereaidena nui; Mr. Osear P. Cox lunahoomalu, Rev. Wm. Kamau hope lunahoomalu, Jas. H. S. Kaleo, kakauolelo, W. K. Poai, puuku; Rev. S. K. Kamaiopili, boakuka, Paalua D. Kellett kakauleka o na Hawaii, Rev. H. P. Erdman, kakuleka o na lapana, Mr. Osear P. Cox, lunahoomalu komite hoeueu, Mrs. Leialoha Kaleo, lala komite hoeueu Mr. Sam Kauka.
Kahu Kula Sabati Nui ame na hope, Mr. Sam Kauka ame S.K. Kahele, ame Mr. Mahoe na hope.
Na Kahu Kula Sabati Apana ame ua Elele:
Mina Ida G. McDonald K. K. S., Kuwaiahao, Mrs. Wahinemaikai Kaleo, elele; Miss A. Kuna aloha, K. K. S./ Kaumakapili, aole i hikimai; Mrs. Helen K. Kamaiopili elele; Sam Kauka K. K. S., Kalihi ame Moanalua; Mrs. Lydia Kalaiwaa elele; G. K. Kapanokalani, hope K. K. S., Ewa; Mrs. Kiliphoe Smith, elel; Mrs. Rose Kapela hope K. K. S. Waianae, Mrs. Ane Pulaa elele; Jas. Helenihi hope K. K. S. Makua, Mrs. Peter Andrews, elel; J. K. Kauwalu hope K. K. S. Waialua, Mrs. Emma Cox elel; Edward Kahele K. K. S. Kahuku, Mrs. A Watson elel; Mrs. Kamaka, K.K.S., Waikane, aole i hiki mai, Mr. F. L. Kaleimamahu, elele; Mrs J. Hoapili, K. K. S. o Waiakane ma o Mrs. Apo hope, Mrs. Maraea Coney, elele! Mrs. S. K. Kahele, hope K. K.S. Hauula, S. K. Kahale hope K. K. S. Hauula, S. K. Kahele elele; ame ua kala o ka ala Makua, na hoa o ia na lala o ka Ahahui C. E.
Kukala mai ka lunahoomalu ku ka aha, a e hooneeia na hana imua ma ke kohoia ana. o na komite kumau o ka aha elike me ia mulalo iho:
Komite hoike Kahu Kula Sabati Nui: Rev. H. K. Poepoe, Mrs. A. Watson ame J. K. Kauwalu.
Komite hoike Elele: S. K. Kahele, Mrs. Lydia Kalaiwaa ame P. K. Kaponookalani.
Komite Hoalohaloha: J. K. Paele, Mrs. Wahinemaikai Kaleo ame Mrs. Helen K. Kamaiopili.
Komite hana hou: Rev. W. K. Poai, Mrs. Maraea Coney ame Sam Kauka.
Komite pai Jas. H. S. Kaleo, Paalua
1) Kellett âme J. K. Paele.
Na ka lunahoomalu he mau manao hoakaka, e haawi ana i ka mahalo i na alakai Kula. Subati ame na lala o ka aha. a pela hoi i na luna nui i pau ame ke Kahu Kula Sabati Nui i pau a ke hoomaikai aku nei no hoi au i na luna nui hou ame ke Kahu Kula Sabati Nui hou, no ka mea o ka papa hana no e hooneeia nei. Eia hou mamuli o ka hooholo kue ana mai nei o na komite i waihoia mai ui o ka hana o umi tausani dala ua koole mai la o Hawaii ame Maui, a pehea la o Kauai, me ka hui ole o keia komite, a ke noi nei au i keia aha, no ka pono o kela kumuhana, he mea pono ia kakou e hoopanee ahiki i keia kau ae i Apelila, a e loaa i manawa maikai no kakou e noouoo ai, ua lilo no keia hana i mea nau e noonoo nui ai, a me lia lae paipai mau mai aua i kou noonoo e hoonee aku imua, a hooneeia na hana imua ma ke kaheaia ana o na hoike.
No ka hiki ole ana mai o ke Kahu Kula Sabati Nui. ua hapaiia ka hoike papahelu a na Kahu Kula Sabati apana.
Na P.K. Kapanookalani i ko Ewa hoike; na Mrs. Rose Kapela i heluhelu i ko Waianae; na Jas Helenihi i ko Makua; na J. K. Kauwalu i ko Waialua; na Mrs. L. K. Kahele i ko Hamala; ua Mrs. K. Apo i ko Kaneohe.
Na ke kakauolelo i heluhelu i na hoike o Kawaiahao, Kaumakapili, Kahuku ame Waiakane a waihoia na hoikeapau mamaua ae i ke komite.
Naka lunahoomalu he mau olelo hoakaka e pili ana i ka hoike e ke Kula Sabati o Kaumakapili, elike me na itamu i hoikeia o na hoolilo; a ao mai la oia i na Kula Sabati, he mea pono e Jawe mai kela me keia hoike o na hoolilo ma na itamu e hoakaka aua i na mea i hooliloia.
Na ka lunahoomalu i waiho mai he leka mai ka aha Makua mai e noi mai ana, i na kokua a ka Ahahui Kula Sabati no ke kumuhana o ekolu tausani ($300000) a ka Paeaina i waiho mai i keia aha.
Ma ke noi, ua hoopaneeia ka noonoo ana a ka la apopo aponoia ka hoike a haweia a noonoo pakahi.
Kumuhana 1 E hoike Kula Sabati ma kahi e noho ai ka Aha. Make noi, ua kapae loa ia ke kumuhana.
Kumuhana 2 Ehookuku himeni ana kahi e noho ai ka aha, o na loaa no ia Kula no, apanoia.
No ka hiki ana i ka manawa ua hoopanee a noho hou i ka la apopo me ka himeni 88 I. H., ame ka pule a Rev. H.P. Judd, hova 3:00 p. m.
La Hana 2 Oct. 6, 1921
Noho hou ka halawai Hana a Ahahui Kula Sabati elike me ka hoopaneeia ana; me ka hope Lunahoomalu Wm. Kamau ma ka noho, a hoomaka ia na hana me ka himeni 46 L. H., ame ka pule a ka hope lunahoomalu.
Hapaiia ka lulu no ka waihona o ka aha, a ua loaa na dala he $6.28.
Ma ke noi ua kapaeia ke kaheainoa hilinaiia ke kakauolelo no ka moolelo o ka aha a hooneeia no hana imua.
Na J. K. Kauwalu i waiho mai i ka hoike a ke komite o ka hoike a ke Kahu Kula Sabati Nui a apanoia.
Na M. K. Benjamin i ka hoike a ke Komite o na Hoike Papahelu. Na luna nui 71, huina haumana 1417, huinaloaa $13394.93; huina hoolilo $5275.96; koena ma ka waihona o na Kula Sabati $7,118.97., a ma ke noi a L. K. Kupau, ua aponoia ka hoike.
Na S. K. Kahele i ka hoike a ke konite o na hoike elele. He 11 ka nui o na hoike i komo mai i loko o ka lima o kou Komite, a ma ka nana ana a kou komite, ua maikai a holomua no Kula Sabati a pau; a ma ke noi, ua aponoia, ka hoike a ke komite.
Na Mr. L. K. Kupau he olelo hooholo, uo na mea e pili ana i na Kahu Kula Sabati, aole lakou e lilo i mau elele imua o keia aha, ua laweia a noonoo, a mamuli o na hoakaka a ke kakauolelo, e papa ana ke kumukanawai o keia ahahui pela. Nolaila, ua unuhi hou ia ka olelo hooholo.
Hapaiia ka noonoo ana i na kumuhana i koe.
Kumuhana 3 Kekula Baibala i ka la noa, ua aponoia.
Kumuhana 4. Papaiaoa'o na bebe, aponoia.
Kumuhana 5 Hoonaauao ana i ua haumana Kula Sabati no na hana Misiona apuni ke ao nei aponoia.
Kumuhana 6 Papainoa o na haumana Kula Sabati.
Kumuhana 7 Ka Hoaloha. E hoomahuahua hou ae ka laweia ana, aponoia
Kumuhana 8 Ka hoike a ka elele e hoi aku ai a hoike imua o kona Kua Sabati. E hoikeia ma na mea ano nui wale no o na hana i hanaia ame na mea i hooholoia.
Kumuhana 9 O na loan ma na Hoike Kula Sabati o kela me keia Kula Sabati, e hookaawaleia i 5 pakeneka no ka Papa Amerika a 5 pakeneka no ka Papa Hawaii, ua aponoia, na kela me keia Kula Sabati e hooholo no ko lakoa apono a apene ole paha.
Kumuhana 10 Koho ana i komite mai keia aha aku no ka hui pu ana aku a hana pu me na Ahahui Huiia (Union) o na Kula Sabati o ke kulanakauhale nei. Ua nui na mea i ka mailioia a o ka hopena, ua kapae loa ia.
Ke kumuhana o $300000 a ka aha makuai noi mai aii na Kula Sabati, no ka lakou kokua. Ua hoihoi hou ia aku no i ka aha makua na lakou no e hooponopono ia hana, aole kuleana o keia aha no ia moa.
Kumuhana Keola o ka Aha Paeaina, e uoho mai ana ma Kawaihao i keia Kau ae o 1922. Ua hoohololoia, aole e emi iho malalo o $25.00 a kela me keia Kula Sabati, aole no hoi i paniia aluna no na haawina a ke aloha.
Na Mrs. Helen K. Kamaiopili noi, e hoomahuahuaia ka uku o ke kakauolelo o keia aha a i ka umi dala (410.00) aponia.
Kumuhana Kahi âme ka manawa e noho ai o keia aha. Ma ke noi Wahinemaikai Kaleo, e noho ma kahi e noho ai o ka aha makua, aponoia.
Kumuhana No ka waihona o $2500000 i ka Papa Hawaii no na Hawaii ame ka waihona o ka aina hoopulapula o elima makahiki e hoea maiana, i 50 keneka o ka mea hookahi ka mahina. Ua waihoia i ke Komite o ka aha makua nana e noonoo, a waiho mai i hoike i keia kau ae. Komite Re. A. Akana, Wm. Kamau, Mr. L. K. Kupau. J. K. Nakila ame M. K. Benjain.
Malamaia he lulu no ka bebe hanau hou nona ka inoa, Lydia Kaahamokupuni Kupau, a loaa na dala he umi me ke kauohaia o ka puuku e hookoaku i ka makana a ka aha, aponoia.
Ma ke noi a Wahinemaikai Kale, ua ke kakauolelo e haawi aku i hoemaikai na keia aha, i ka Ekalasia, Kula Sabati, ahahui E. E., oka Ekalasea o Waialua aponoia.
JAS. H. S. KALEO,
Kakauolelo
Ahahui Mokupuni o Oahu, Waialua, Oct. 6, 1921.
MEXICO CTY, Oct. 25- Eia na koa federala ke hookolo nei mahope o ka meheu o ka poe powa na lakou i paa a i powa i kekahi kaaahi mawaho loa aku o ke Kulanakauhale o Mekiko, a pakele aku me na dala i hiki aku i ka 200000 pesos. Ua hakaka aku na koa e kiai ana i ke kaaabi me na powa. Eono o ia mau koa i make a he elima i hoehaia.
HE HOOMANO ALOHA AU OLE NO KUU PAPA ME DAVID FREEMAN
MR. J. D. FREEMAN.
I ka luaahooponopono o ka Nupepa Kuokoa Aloha kana E oluolu mai oe i kekahi rumi kaawale o ka moku lawe ohua o ka paeaina huiia o Hawaii nei, no kau wahi ohua e kau ae la maluna o ia hoi he puoio waimaka e haale nei i ka lihilihi; i lawe hele ia aku hoi mai ka puka ana a ka la, a ka welonai Lehua, i ike mai ai na kini makamaka, ame na hoaloha o kuu papa heleloa, e noho mai la mai Hawaii a Niihau.
Ua haalele mai kuu papa iau a me kuu kaikunane, e noho mai la i ka laula o Amerika ame ka ohana hoi apau.
Ua make kuu papa maloko o ka Halemai Moiwahine, i ka la 1 o Sepatemba, a ua hoihoiia mai kona kino i ku hale waiho kupapau o Silvva. a malaila i ike hope iho ai ka ohana i kona helehelena, a koe hoi maua, me kuu kaikunane e noho mai la i ka laula o Amerika. Auwe! kuu ike ole ia oe a! Libaliha wale hoi au ke hoomanao ae ia oe e kuu papa, ka mea mana makou i imi iho, kau poe keiki aloha. Aole, aole au e ike hou ana ia oe, a i kou maka aloha, ua pau, ua pau no ka wa mau loa.
Aole oe i hele mua mai e ike iuu mamua o kou hele ana ma ka aina maha mau mao. Oia, ua hoike mai oe e hele mai ana oe e ike iau, eia ka o ka lono kauamaha ke hiki mai ana i ou nei kau leialoha, auwe uo hoi kuu ike hou ole ia oe e papa e! Ua pau no hoi kou lohe hou ana i kou leo aloha e kuu makua.
Ua hanauia kuu papa, ma Kawaipapa, Hana, Maui , mai ka puhaka mai o Nuuhiwa, ame David Freeman kuu kuku, he Haole Pelekane, mai ia laua mai i puka mai ai he elua keiki, oia o Henry ame kuu papa David, ua make mua no kuu unele Henry, a o kuu papa aloha aku la no hoi mahope, a ua haalele iho la ia makou e noho u aku nona, a e kanikau mau aku iaia no ka wa pauole.
Ua piha i kuu papa na makahiki, he 77m ame na la keu, a kapae iho la iau kana lei aloha mahope nei a au aku la i nei muliwai eleele nui akea a ka make, i hiki ole ke anaia kona loa me kona laula.
Ua hanauia kuu papa i ka mkakahiki 1844, i ka mahina o Augate, i ka la 24, o kuu papa aloha, ua hookoo oia i ka pili aloha ana i ka wahine, i ka makua i ke keiki, i ka moopuna i kupuna, ame na hoaloha, o ka eha o kuu papa i haalele mai la ia makou ka ohana, ame na hoaloha, he manaonao no ke hoomanao ae, oini, ua loihi no kona hoomanawanui ana ia mau huuluu a kaumaha i na la i hala.
He eha ma ka wawae kona mai ia i hele aku la ua hele mua no i ke kauka a pau no ia pilikia loaa hou no, a oke kolu no hoi keia haalele wale mai la ia makouauwe no hoi au e, ke hoomanao ae i kona hora hope loa, oiai oia e aneane ana ma kae o ka muliwai o ka make, alawaalawa ae ana paha kona moau maka mao a mao, aole paha ana mea e ike ae ai, oiaim oia wale no, aole ohana ma kona aoao a ma ke kae hoi o kona moe make auwe kuu minamina e!
He mea nui kau wahine ia oe a e hooikaika ana no hoi i ka imi ana i mea nona e pono ai, oiai, ua haalele iho la oe iaia me ke kumu ole, a ia makoa no apau. Auwe, Auwe kuu papa hoomanawanui i kuu mau leialoha, na ohana a ko makou mua loa. Ua pau ko oukou lohe hou ana i kona leo aloha ame na maka aloha o ko oukou kupunakane, a ua pau no hoi kona maaloalo ana imua o oukou, a ua oau no hoi ko oukou haawi hou ana i kaoukou whi hipuu iaia, piai ua hoopale mai la oia ia oukou ua huhu pahaia oukou no ko oukou hookuli iaia, a ua pau no hoi kona hii hou ana ia oukou, aole paha oukou i malama pono ia kukm ke hele nei a haalelo ia oukou aole e hoihou mai ana, a aole no e kapa hou ana ia oukou he mau moopuna nana, ua pau, ua pau no ka mau loa.
Auwe no hoi oe e papa aloha ole iau e, a i na luhi no hoi au, o ia hoi kuu mau pokii aloha, Miss Lizzie ame Helen Hookano Smith, kau mau luhi o na la elemakule, a he hoa au kai no hoi nou no ka hele ana mai ike iau kau leialoha, i ka aina nei ka ehaeha, a aole hoi oe e papa e helo hou mai ana me laua, e ou mau poki e ua huhu o papa ia olua no ko olua lohi loa, ku ae ila no o papa hele ana, aina ka hopu hewa la i ka ia he alamihim e mihi ae ana no au i kou lohi loa o ke kauoha ana i kuu papa e hele mai e ike iau. Auwe no hoi e ka eha o kuu naau ke hoomanao ae ia mau la i hala, a pela no hoi kuu bebe Kalama, ka luhi hope loa hoi a kuu papa o kona mau la kanikoo.
Ke haawi aku nei au i kou hoomaikai i na hoaloha ame na makamaka i hele mai e ike i kuu mea aloha a i haawi iho i makana pua no ka makou meaaloha, a ke haawi aku nei o papa i kona aloha a nui loa ia oukou a ke haawi aku nei no hoi o papa i kona aloha a nui loa ia oukou apau e na Waieha, Maui holookoa no apau a peia no hoi na hoaloha o kuu papa e noho mai la i ka lai o ke kaona o Honolulu, haawi hope nei oia i aloha ia oukou a nui loa, ame na keiki hoonohohua mekala kou welina pau ole, ame oe e Mr. Lunahooponopono kou aloha.
O makou iho na ka Ohana.
MISS HANNAH FREEMAN
âme ka ohana
NA HANA NO KE KAKOO ANA I KA NINAU HOOPULAPULA
(Kakaua no ka Hana Hoopulapula)
He Mau Manao Hoakaka
Manuli o ka lokomaikai o ka Mea Hanohano L. A. Thurston, ka on a o ka Nupepa Kuokoa, ua haawiia mai he hookahi wahi o keia nupepa no na manao hoakaka pili i ka ninau hoopulapula i ka lahui Hawaii. E loaa ana ma keia pepa na manao, aole wale no no na aina hoopulapula ma Molokai ame Hawaii aka me na manao pili i ke ola o keia lahui. Nolaila e ikeia aku ana kekahi mau manao maluna o keia kumuhana ano nui ma keia mua aku.
O kekahi, e weheia ana ma keia mau kolamu he wahi no na ninau e makemakeia ana e na kanaka Hawaii ame na pane maluna o ia mau ninau; pili paha i na aina ame na hana e hoohanaia aku ana; na holoholona e makemakeia ana e hanai ame na oihana i manaoia e ke komisina, he mau mea ia e holomua ai ka noho ana o na kanaka Hawaii.
Ka ninau wai paha kekahi ninau ano nui. Oka ninau mai ka mea e pau ai ke kuhihewa! UaU makaukau ke komisina e pane i na ninau apau e waihoia mai ana. O na leka apau ame na ninau apau e hoounaia mai i ke kakauolelo, Geo. P. Cooke.
O ka hana pookela i loko o keia ninau hoopulapula, o ia no ka loaa ana o ke kulana mua o keia lahui Hawaii. Ma keia, o ia uo ka loaa ana o na kino kilakila ola maikai i ka lahui Hawaii, ke kulana o na kino o ko lakou mau kupuna, mamua aku o ke komo ana mai no na lahui okoa o ko na aina e, ame ka lakou mau mai like ole, A e hui pu ana me keia ka loaa ana i kela ame keia kanaka Hawaii, o ka noho kuokoa ana, nona iho ka pomaikai o kona hooikaika ana, oiai nae aole paha i loaa keia kulana hope i na kupuna kahiko kaukou. Aka, heaha la ka waiwai o keia hoonaauaoa ana o kakou in a aole e loaa ana ia mea he noho kuokoa ana, ka mea hookahi i loaa ole i na makaainana o ka wa kahiko. A in a aole e loaa ana keia oho kuokoa ana, alaila, ua waiwai ole keia mau hoonaauao ana, ua oi loa aku ka pono o ka noho naaupo ana, no ka mea iloko o ia noho kahiko ana ua loaa i na kanaka na kulana oiwi kino kilakila.
I mea e loaa ai keia kino maikai, e kaawale oia mai na wahi kupono ole mai. Eloaa iaia na ea maikai, a e kaawale oia mai na wahi kupono ole mai. E loaa iaia na ea maikai, a e hoohana kona kino ma na hana e loaa ai i ke kino ka ikaika, mamuli o ka hanu ana i na ea maikai. O ke ola o ke kino, aoe mai ka ai wale mai no, aka mai ke ea mai ku ai wale mai no, aka mai ke ea mai ka oi aku. Ina e nele ana ka opu i ka ai no kekahi mau la, aole e make ana ke kino, aka, in a e nele ana i ke ea e make koke ana, me ka nui no nae o ka ai. Nolaila, o na ea huihui i komo ole ia e na anoano mai kekahi mea kupono e loaa i kekino o keia ame keia kanaka.
Aole na Aina Hoopulapula he Wahi Piepiele Pomaikai
Aole e hiki e manoa o keia mau aina hoopulpula i monaoia no na Hawaii he wahi ia e piepiele ai kakou no na pomaikai o keia mua aku. Ma keia o ia no ka manao ana e hoi kakou iluna o na aina, a e hoolimalima hou aku i kekahi poe okoa aku, a o ku kakou hana o ka noho iluna o ka pa, a na hai e hoohana mai na aina o kakou, a o kuhi lona omilumilu e ukuia mai ana e ka poe hana i ka aina, ko kakou pomiakai.
Ma keia ninau, ua ikeia ia keia au la, ka noho ana o kekahi poe ona i kekahi mau aina hookuonoono, a na hai e hoohana i na aina. Ma kekahi mau wahi, aole ikeia o ka on a o na aina, o ka poe hoolimalima wale no. O ka nui o na pomaikai mailoko mai o ka aina, ua lilo aku i ka poe o ko na aina e , a o kahi uku makahiki o elima paha dala o ka eka, o ia ka mea e loaa ana i ka haku aina.
Ua makemakeia na kanaka Hawaii e hoi a e noho maluna o ko lakou mau apaua aina, a e hoohaua ko lakou mau lima ma na mea o ia aina. Iua ua makemake oia i mau kanaka hana kokau iaia, he ninau okoa ia, aka o ka hoolimalima hou ana aku i ka aina, a e noho wale iho no oe, o ia ka mea e kueia nei.
Aole no hoi ka poe e mano ana e hoi aku maluna o keia mau aiua e manao he wahi hoomaha ia, a e noho wale ana oia. Aka e ike mua oia, he wahi e koi mai ana i kona ikaika apau; kona hoomanawanui apau; a e haalele ana i na mea apau, no ka loaa o ka ikaika o ke kino ame ka loaa e ka noho kuokoa ana.
Ina e loaa ana i na kanaka Hawaii e makemake nei e hoi maluna o keia mau aina hoopulapula keia mau mea maluna ae, alaila, e loaa ana no ka waiwai o keia hoao hou ana e hoopulapula i ka lahui Hwaii. E hana me ke kokua o kekahi i kekahi e noho like ana me he ohana nui hookahi la. No kekahi ka pilikia e hele aku e kokua. E kokua pu mai na Komisina. Aole e manao ana kakou aia i loko o na lima o keia poe ke ola o ka lahui aka aia no iloko o ko kakou. o oka lakou o ka haawi mai i na meea i makemakeia a i kauohaia ma ke kanawai, a o ka kakou hoi, o ke komo aku e hooko ma na hana i na kauoha a kanawai. Aka, o ko kakou oa, aia no ia kakou ponoi iho.
O ke alanui pookela paha ma keia ninau, o ia no ka moto a kekahi o na Alii o Hawaii nei, o ia hoi, e hookanaka. I ka hoi ana maluna o keia mau aina, e hookanaka kakou. Ehoomanawanui. E pauaho ole. O ka hopena e ike aku ana no kakou e laupai hou ana keia lahui aloha.
KA HUAKAI A NA KOMISINA MOLOKAI
(kaukauia no ka Hana hoopulapula)
E haalele ana na komisina o na aina hoopulapula no molokai i kei ahiahi poalima, Nov. 4, no ka lawe ana i ke kahi poe e nana i na aina, ka wai ama na kahua i manoia i mau wahi e ku kuluia ai he mala mahiai no na mea kanu like ole. E holo pu ana me ke komisina khe poe akeakamai, a laeoo ma na hana hani holohonloa ame kanu mea ai ame mauu na na holoholona. E kaulua iki aku ana paha lakou a huli hoi mai maluna o ka Mauna Loa i ka po poakahi o keia pule ae.
Ke hoomakaukau la na kaimaaina o Molokai i kekahi ahaaina nui na na malihinim a e hoomaka ana ka ai ana ka hora 4 p. m. o ka poaono. He ahaina keia ma ka aoao o ka ahanui o na hana pomaikai o Molokai a he hoomaikai pu no hoi i na Komisina o na aina hoopulapula. Mawaho ae o na komisina he 7 poe i hui pu ia me na kakauolelo a ke komisina.
Ua hoikeia mai e kahi mea imi wai o ke aupuni federala, e loaa no i keia manawa he 186000 galani wai kuahiwi, no ka poe e hoi ana maluna o na aina ame na holoholona. I ka wa kau papaala, e emiiho na @@@ huina galani a i ka 150000. Ma keia hoike e ikeia no ua lawa a oi aku mamua o ka mea i makemakeia . Ua hoike pu mai no hoi keia haole, in a e ehia me na dala uuku wale no ma ke kakua o na kuahiwi o Molokai ua hiki e loaa he 1000000 galani me ka maalahi loa. O keia mau mea kekahi o na mea ano nui i ake ia e ikemaka ia e ke Komoisina ma kea huakai. I na e loaa io keia heluma galani wai o hookahi miliona , alaila e hiki ana e lawelaweia ke kanu ana i na mea me ka wai, a o , ia ke kahua hoowaiwai i na kanaka Hawaii maluna o kekahi hapa o keia mau aina hoopulapula. Ma na aina palahalaha pili ka hukai, ua hiki no e loaa ka wai hapakai no ka hookahekahe ana maluna o na mea kanu. O keia no ka wai e hoohanaia mai nei e ka Hui Hanai Holoholona o Moloki, i noho on a ia e ke kakauolelo o keia Komisina, Geo. P. Cooke, ame kona mau hoahanau. Ua ikeia ka holopono o ka lakou kanu mauu alfalfa me keia wai. Ua hiki e loaa keia wai i na kapuai uuku wale no he wealu. Nolaila, o ka ninau wai, aole ia he ninau paakiki, ua nui ka wai, no ka inu ame ke kanu ana i na mea kanu.
UA HIKI ANEI E HOOLAIA KA MAI LEPERA?
(kakauia no ka Hana Hoopulapula)
No na k@nekulia loihi ka imi ana o ka poe naauao o ke ao nei i laau e ola ai ka mai lepera a mai ka ike ua ia ana o keia mai iwaena o na kanaka ma ka hinkina, ahiki mai i kela mau makahiki aku nei i hala, aole i manaoia e hiki e loaa kekahi laau e ola ai keia mai. Ua lilo ke ola ole ana o keia mai i mea makau loa ia. I ka manawa o ka Hau Iesu e hoola na i na mai ua hoomaopopo kakou ua nui ka poe i hoohia i keia mai i hookaawaleia mai ke kulanakauhale aku, a ua lilo no hoi ka poe mai i poe hookae loa ia e na lahui kanaka o ke ao nei. I ke au o ka Haku Iesu, ua loaa ka hooiaia ana o kekahi poe i loohia i keia mai a o ia mau hoola ana o pahea na hoola i ke mua ia maloko o ka moolelo o keia mai.
Aole keia he mai malihini i na kanaka o Hawaii nei o keia la. He oiaio i ke au o na kupuna Hawaii o ka kou, aole ikeia keia mai. Aole keia he mai i kamaaina i ka ike mua i ana i keia mau paemoku e Kapena Kuke aka mahope mai o ia manawa kona ike mua ia ana @ mamuli o kona ano malihini, a oiai o ka lahui pake ka poe na lakou i lawe mua mai i mai i Hawaii nei., ua kapa aku na kanaka HAwaii i keia mai he mai pake a o ia ka ikeia o ka mai lepera ma keia inoa i ka poe o keia hanauna.
Mamuli o ke manoaia he ma ilele keia, a mamuli o ka loaa nui ana o na kanaka Hawaii i keia mai ua hania ke kanawai hookaawale a o ia ke ku o keia kanawai ahiki i keia la. He mau hoololi kekahi i hanahia mahopemai nei, aka, o ke kumu o ke kanawai, o ia mau no ahiki i keia la. I ke ku ana o kae kanawai hookaawale, ua hoi hoiia ka poe mai ma Molokai a malaila i noho mua ai ka poe mai a o ia noho no ahiki i keia ila. I loko o keia mau makahiki i hookaawaleia ai na mai lepera ma keia wahi, ua hooikaika ke aupuni e loaa he hooemiia mai o na ehaeha ame na popilikia oia poe mai. Ua imi ke aupuni i laau ame na kauka naauao no ka hiki ana e hoopaula ka ikaika loa ana o ka mai aka, aole nae i loaa.
Mamuli o ke aloha ohana o ua kanaka Hawaii ua makuia ka hoikeike ana i ka poe mai iloko o ka ohana, a ua lilo keia mau makau ana i mea e hunaia ai ka pe mai e na ohana mamuli o keia huna ana, ua lohe, wale ka poe o keia hanauna i ka moolelo o Koolau, kekahi kanaka Hawaii i huna i kana wahine a kaua kue mai i na makai ame na puali koa i ke au oke Aupuni Pi Ki, a ua make kekahi poe iaia. Ua pee keia kanaka ma na pali o Kalalau, Kauai, a aole oia i loaa a make wale aku.
O ka pe i ike maka i keia mai aole e hiki e hoole i ka mainoino o na biohiona o ka poe mai. Ua like ole kona ano me na mai e ae. Aka, aole nae e hiki e nalowale kona ano ke hoomaka mai. Ua nui ka poe mai i hunaia e na ohana ame ka hana nui e loaa ai ka poe mai. Ua hanaia he mau kanawai hoohuoi, e kokua ana i ke kanawai hookaawale. Ua lilo iloko o na lima o na makai ka imi ana i na unai a ua kipuai kekahi mau makai e na mai a ua kipuai no hoi kekahi poomai e na makai. Mamuli wale mai no keia o ka makemake ole ana o ka oahan e haweia na mai i pili ia lakou. Ua manao kekahi poe he hana hoomainoiho ka iawia ana o na mai ma Kalaupapa, Molokai; a ua kapaia no hoi ia wahi o ka luakuapapu ola o na kanaka Hawaii.
Iloko o na makahiki loihi i hookaa waleia ai na kanaka i loaa i keia mai ma Kalaupapa, ua nui na miliona dala i hooliloia e ke Aupuni Hawaii, no ka malama ana i na mai. Ahiki mai i keia la, ke auamonei no ke aupuni keia mau hoolilo.
Mamuli o ka nui o na hoohalahala a ka poe mai, ua lilo ka malamaia ana o na mai i ninau nune nui la e ka lahui Hawaii. Ina he kupono ole ka malamia ana o na mai ma Kalaupapa, mamua aka nei, aole paha o hilki e oleloia pela i keia mau la. Maamua aka nei ua lilo i hana ui na ke aupuni ke kiai makaala loa ana i na mai o mahuka, aka, i keia mau la, aole kinaiia o ka poe mai, no ka mea ua ike lakou i ka mikai o ka malamaia ana, a ua minamina i ko lakou noho ana. Nake aupuni e malama ahonnui nei i na mai a ma ka mnana aku e hoomauia ana no ia malama ahonui ia ana ahiki i ka mai hope loa.
Ua like paha keia mai me he ao eleele hookaumaha la i uhi iho maluna o ka lahui Hawaii, mai kona ike mua ia ana, ahiki mai ka heluna o ka lahui, hikiwawe mai ka heluna o ka lahui, mamuli o na mai like ole i laweia mai iloko o keia aina, a o keia mai lepera paha kekahi i omo aku i kekahi heluna nui o na Hawaii. Mamuli o ka malihini o na mai like ole i laweiamai, ua hemahema ke kino o na kamaka Hawaii, a ua lawa ole i ka ikaika e pule aku ia mau mai, a o ka hopena ua holomoku aku ka lahui i ka make.
O ka ninau paha a ka lahui e ui iho ai i keia mau la, oiai kakou e ikemaka ana i ka nui o na make iwaena o na kanaka HAwaii, heaha la ka kakou hana e hana ai i pau ka holomoku nui ana o ku make iwaena o na kanaka HAwaii. He ninau ano nui keia. He ninau na ka poe aloha lahui. He ninau na na HAwaii i ake e ike a laupai hou keia lahui aloha, maluna o ka aina i nohoia e ko lakou mau kupuna.
O ka ninau ola o ka lahui HAwaii kekahi ninau ano nui o keia manawa. Ina ua ake na alakai Hawaii e ike i ka laha hou ana o keia lahui aloha puuwai hamama, kilakila o ka oiwi kino, wiwoolo a ake kuokoa, alaila o ka manawa keia e oni ai, a e imi ai i na alanui e hookoia ai kei iini.
O keia mai lepera kekahi moa nana e hooemi nei i ka lahui. I keia la ua ikeia, eia he laau e lapaauia nei keia mai, a ua ikeia ka loaa ana o ke ano ola o kekahi poe mai i lapaaui. Ina ua hiki mai ka manawa e ola ai keia mai, heaha la ka hana kupono a ka lahui e hana ai?
Noko o na makahiki elua i hala aku, ua hookuuia mai kekahi poe mihi i mainaoea ua ola mai Kalihi mai. Ua ikemaka kekahi poe o kakou i kekahi poe mai i loaa kuhohonu maoli no a ua ikemaka pu i ko lakou hookuuia ana mai. Ma ka nana aku, he ola no keia mai ke hooko pono ia na kauoha a na kauka. Alaika, in a he ola io keia mai, a i ole paha he mau hiohiona e manaoelana ai kakou, alaila o ka hana pono, o ia no ka hoopau ana i ka huna i na mai, eliko me na la i kala aku. E lawe mai i na mai oiai e uuku ana ka mai. E hoike mai me ka makau ole. MAi makau kakou i ka lawe mai i ka kakou mau keiki, a i ole ohana paha, no ka mea ina ua hiki e loaa na hiohiona ola, ua oi aku ia mamua o ka hunakele i keia poe mai ahiki i ke kukonukonu loa ana o ka mai a o ka hopena o ka make, a i ole o ka mai e hiki ole ai e loaa na maunaolana o ke ola.
O ka kakou e iini ai e na kanaka Hawaii, e loaa i na kanaka ke ola kino maikai, ke ola loihi ana, ka noho oluolu ana, na hoomaikai a ke Akua i ke kanaka ma keia ao.
HE HOOMAIKAI
Ke haawi aku nei o Mrs. Lucy K. Oba ame na keiki o ke Alanui Cook i ka lakou hoomaikai me ka mahalo nui i na hoaloha lehulehu i haawi mai i ka lakou mau makana pua, a i komo mai hoi e auauao pu me lakou, i na hora o ke kaumaha, no ka lakou mea aloha i haalele mai i keia ola ana, Mr. K. Oba. 6476-Nov.
HALE O NA ALII O HAWAII.
E malamaia ana ka halawai kumu o ka Hale o na Alii o HAwaii (Ahahui Poo) i keia Sabati, Novembaba 6, ma ka Phoenix Hall, hora 2 p.m. He mau hana nui kekahi e makemakeia ana e noonoo, a na makemakeia na lala apau e hiki mai.
Ma ke kauoha a ka iIku Hua.
WM. J. COELHO,
Iku Kau.
6476-Nov. 4
TERITORE O HAWAII
Keena o ka Puuku Honolulu, Oahu.
Ma ka hana e hoopau ana i ka OO KALA AGRICULTURAL COMPANY, LIMITED.
OIAI, o ka OOKALA AGRICULTURAL COMPANY, LIMITED, he hui ia i kukuluia a e ku ana malalo a ma ka mana o na kanawai o ke Teritore o Hawaiim i kulike ai a me ke kanawai i hoomakaukauia ma na hana o keia ano, ma waihoia mai iloko o keia keena he palapala nui no ka hoopau ana i ka hui i olelola, hui pu me kekahi palapala i hooiaioia i hoohui pu ia me ia, eliko me ia i koiia ai ma ke kanawai.
NOLAILA, ma keia ke haawiia aku nei ka hoolaha i kekahi mea, a i na kauaka apau, he mau kuleana mamua a e kuleana nei paha i keia manawa a e kuleana nei paha i keia manawa ma kekahi ano iloko o ka hui oleloia, e pono e waiho mai i na kue ana no e pono e waiho mai i na kue ana no ka aeia aku o ka palapala noi i oleloia mloko o keia keena, mamua ae o ka hora 12 awakea o ka la 10 Ianuari, 1922, a o kela ame keia mea e makemake ana e hooloheia aku maluna o ia mea, he pono e hoea kino ae ma ke keena o ka mea nona ka inoa malalo iho maloko o ka Hale Mana Hooko, Honolulu, ma ka hora 12 awakea o ka la i oleloia, a e hoike mai i kekumum i na he kumu kekahim i wahi e ae ole ia aku ai ka palapala noi i oleloia.
DELBERT E. METZGER,
Puuku, Teritore o Hawaii.
Honolulu, Novemaba 2, 1921.
6476-Nov. 4, 11,18, 25; Dec:2,9,16,
23,30,1921; Jan. 6, 1922
TERITORE O HAWAII.
Keena o ka Puuku, honolulu, Oahu.
Ma ka hana e hoopau ana i ke TRANSMULUA AGRICULTURAL COMPANY LIMITED.
OLAI, o ke TRANSMULUA AGRICULTURAL COMPANY LIMITED, he hui ia i kukuluia a e ku ana malalo a ma ka mana o na kanawai o ke Teritore o Hawaii, i kulike ai me ke kanawai i hoomakaukauia ma na haua o keia ano, ua waihoia mai iloko o koia keena he palupalu nui no ka hoopau ana i ka hui i oleloia, hui pu me kekahi palapala i hooiaoia i hoohui puia me ia, elike me ia i kolio ai me ke kanawai.
NOLAILA, ma keia ke haawiia aku nei ka hoolaha i kekahi mea, a i na kanka apau, he mau kuleana mamua a e kuleana nei paha i keia manawa ma kekahi ano iloko o ka hui i oleloia, e pono e waiho mai i na kue ana noka aiea aku o ka palapala noi i oleloia maloko o keia keena, mamua ae o ka hora 12 awakea o ka la 10 Ianuari, 1922, a o kela ame keia mea e makemake ana e hooloheia aku maluna o ia mea, he pono e hoea kino ae o ke keena o ka mea nona ka inoa malalo i ho maloko o ka HAle Mana Hooko, Honolulu, ma ka horn 12 awakea o ka la i olelaia a e hoike mai i ke kumum in a he kumu kekahim i wahi o ao ole ia aku ai ka palapala noi i oleloia.
DELBERT E. METZGER.
Puuku, Teritore o Hawaii.
Honolulu, Noemaba 2, 1922. 6476- Nov. 4,11,18, 25; Dec, 2, 9,19,23,30,1921: Jan. 6 1922.
TERITORE O HAWAII.
Keena o ka Puuku, Honolulu, Oahu.
Ma ka hana e hoopau ana i ka WAI PUNALEI AGRICULTURAL COMPANY LIMITED.
OIAI, o ka WAIPUNALEI AGRICULTRUAL COMPANY, LIMITED, he hui ia i kukuluia a e ku aua malalo a ma ka mana o na kanawai a ke Teritore o Hawaiim i kulike ai me ka kanawai i hooakaukauia ma na hanao keia ano, ua waihoia mai iloko o keia keena he palapala noi no ka hoopau ana i ka hui i oleloiam hui pu kekahi palapala i hooiaioia i hoohui pu i me ia, elike me ia i koiia ai ma ke kanawai.
NOLAILA, ma keia ke hanawaii aku nei ka hoolaha i kekahi mea, a i na kanaka apaum he mau kulenana mamua a e kuleana nei paha i keia manawa kma kekahi ano iloko o ka hui oleloia, e pono e waiho mai i na kue ana no ka neia aku o kapalapala nei i oleloia maloko o keia keena, mamua ae o ka hora 12 awakea o ka la 10 Ianurari, 1922, a o kela ame keia mau a makemake ana e hooloheia ku maluna o ia mea, he pono e hoea kino ae ma ke keeena o ka mea nona ka ino malalo iho maloko o ka Hale Mana Hooko, Honolulu ma ka hora 12 awakea o ka lai oleloia, a e hoike mai i ke kumum in a he kumu kekahim i wahi e ae ole i aaku ai ka palapala oi i oleloia.
DELBERT E. METZGER,
Puukum Teritore o Hawaii.
Honolulu Novemaba 2, 1921.
6476 Nov. 4,,11,18, 25; Dec, 2, 9,19,23,30,1921: Jan. 6 1922.
TERITORE O HAWAII.
Keena o ka puukum Honolulu Oahu.
Ma ka hana e hoopau an i ka WAI PUNALEI AGRICULTURAL COMPANY LIMITED.
OIAI, o ka WAIPUNALEI AGRICULTRUAL COMPANY, LIMITED, he hui ia i kukuluia a e ku aua malalo a ma ka mana o na kanawai a ke Teritore o Hawaiim i kulike ai me ka kanawai i hooakaukauia ma na hanao keia ano, ua waihoia mai iloko o keia keena he palapala noi no ka hoopau ana i ka hui i oleloiam hui pu kekahi palapala i hooiaioia i hoohui pu i me ia, elike me ia i koiia ai ma ke kanawai.
NOLAILA, ma keia ke hanawaii aku nei ka hoolaha i kekahi mea, a i na kanaka apaum he mau kulenana mamua a e kuleana nei paha i keia manawa kma kekahi ano iloko o ka hui oleloia, e pono e waiho mai i na kue ana no ka neia aku o kapalapala nei i oleloia maloko o keia keena, mamua ae o ka hora 12 awakea o ka la 10 Ianurari, 1922, a o kela ame keia mau a makemake ana e hooloheia ku maluna o ia mea, he pono e hoea kino ae ma ke keeena o ka mea nona ka ino malalo iho maloko o ka Hale Mana Hooko, Honolulu ma ka hora 12 awakea o ka lai oleloia, a e hoike mai i ke kumum in a he kumu kekahim i wahi e ae ole i aaku ai ka palapala oi i oleloia.
| |||||||||||||||