Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 44, 4 November 1921 — Page 6

Page PDF (1.63 MB)

This text was transcribed by:  Maryann Acker
This work is dedicated to:  Mookie

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

5                     NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T. H. POALIMA, NOVEMABA 4, 1921.

 

He Moolelo no

KONARADI KENEKONA

a i ole

 

Ka Hiena o na Awawa Kuhoho ame Demona ka Lio Eleele Kupaianaha

 

            “E kau oe maluna o Demona ua hiki iaia ke hoihoi aku ia oe me ka maalahi ahiki i ka hoea ana aku i kahi o na halelole o kakou i ku ai; malalo wale no nae o keia kumu; e ae aku ai au e haawi ia Demona malalo o kou malu, e hoohiki mai oe ia’u e holoi oe i kona mau palapu, ma kou wa e hoea aku ai no ke kahua hoomoana o kakou.”

            Haawi mai la o Kakeo i kona ae, o kona kau ae la no ia maluna o Demona, a i ka wa i loaa aku ai ka ike i kela lio, aole o Konaradi pu kekahi e hele ana me ia, ua hoike okoa mai la ia, i kona hoihoi ole, e haalele iho i kela kahua, me ka hoomakaukau ana ae e owala, ke ike la hoi o Kakeo, he hana paakiki nona ka hooikaika ana aku i kela lio, ahiki i ka hoi ana me ia, o kona lele iho la no ia ilailo me ka pane ana mai ia Konaradi:

            “O ke ano hookahi no keia a Demona i hana mai ai ia’u, maloko o ka rina keaka, nolaila he mea makehewa wale no no’u, ka hoao ana aku e kau maluna ona, ina aia ka hoihoi ole iloko ona no’u, o oe wale no e Konaradi ka mea hiki ke kau maluna o kona kau.”

            “Heaha hou aku auanei ka mea hiki ia kaua ke hana ke ike pu ae la no kaua i ka makemake ole o Demona e hele, nolaila e hoomanawanui no oe i ka hele wawae ana, aole no he loihi loa o ke alahelea hoea aku i kahi i ku ai o na halelole o kakou, aia paha ma kahi o ekolu wale no mile ka mamao.

            “Nokeaha no hoi ke kumu hiki ole ia kaua a elua ke hoi like no ko kaua mau hoaloha e Konaradi? E kau ae oe maluna o Demona, a mahope aku au ou e kau ai, e waiho aku i na mea e ae, ma ka la apopo e hoomaopopo aku ai!”

            Hoole paakiki aku la o Konaradi, aole e hiki iaia ke hoi pu me Kakeo ma kela po, no ka mea ua nui loa kona minamina no ka ili o ka liona, aole ona makemake e lilo kona luhi i mea ole ina nei no kona haalele iho i kela wahi, a hoea mai he poe okoa a ike i kela liona.

            No kela paakiki loa o Konaradi, ua konoia mai o Kakeo, e hoi hookahi, me ke kiola ana i ka maka’u mai iaia aku, aia ka pono o kona hoea aku no kahi o ka palekana, mamua o kona hoomau ana aku i ka noho ana iloko o ka ululaau.

            Aole he hana pohihihi ma ka aoao o Kakeo, ka huli ana a loaa he alanui pololei e huli hoi aku ai ahiki i ka hoea ana no kahi i ku ai o na halelole, no ka mea ma ka lihi kahawai no kana hookolo ana ahiki i ka hoea ana aku no ke kahua hoomoana.

            Ma kahi o kona manao kuhihewa, aia kela poe apau iloko o ka hiamoe kulipolipo kahi i hiolani ai ua hookahahaia mai kona manao, i ka ike ana aku ua pau lakou i ke ala a e hoomakaukau nui ana, no ka haalele ana aku i kela kahua hoomoana, no ka huli ana mai i na kanaka opio.

            He oiaio, ma kekahi manawa o kela po, oiai na mea apau e pa’uhia ana i ka hiamoe, ala ae la o Mr. Kimo Kenekona, mai kona hiamoe ae, a hele aku la no kahi e hiamoe ai o Konaradi, no kona makemake e kukakuka pu me kana keiki, no kekahi kumuhana, iaia nae i ike aku ai, aole na kanaka opio, ma ko laua wahi moe ua hoopiolokeia mai kona noonoo, o kekahi kumu paha hoi mamuli o ka nalowale honua ana o Pekelo.

            Ia lakou nae e hoomakaukau ana, i hoea aku ai o Kakeo, a hoakaka aku la i ko laua moolelo, nolaila aole he mau hoapaapa hou ana aku, aka eleu like mi la na mea apau ma ka hoomakaukau ana, no ka huli aku a loaa o Konaradi, ma kahi a Kakeo i haalele aku ai iaia iloko o ka ululaau.

            Iloko o ka hora hookahi, mai kela manawa mai a Kakeo o ka hoea ana aku, i makaukau ai na mea apau. o ka hoomaka mai la no ia e hele no kela huakai, malalo o ke alakai ana a Kakeo a ia lakou i hoea aku ai ma kahi e kokoke aku ana i ka lua i make ai ka liona hooho ae la o Kakeo, i ka pane ana ae:

            “Aole he wahi hoaliona iki no ka ikeia aku o kekahi ahi e ana ana, ua hiki loa kela ahi ke ikeia mai, ma kahi he hapalua mile ka mamao mai keia wahi aku, no ka mea ia’u i huli hoi aku ai a i ka hala ana o kekahi mau i-a lehulehu, huli mai la au ihope nei ua hiki loa ia’u ke ike mai i ka a ae o ke ahi a Konaradi, i keia manawa nae he pouliul wale no na wahi apau.”

 

MOKUNA XL.

 

            Hoakoakoaia ae la na mea apau i kahi hookahi, a mahope iho o ke kukakuka ana, i hooholo iho ai lakou, aole he pono e ho-aia kekahi ahi aka e noho no lakou me ia pouliuli.

            No Mr. Kenekona nae, ua nui loa kona kaumaha no kana keiki, a o ia kana i huli mai ai ia Kakeo, a ninau mai la:

            “Pehea, ma kela manawa au i haalele iho ai ia Konaradi, ua maopopo loa no anei ia oe, aole loa he wahi pilikia iki i loaa aku iaia?”

            “He maikai oia ma na ano apau a’u o ka haalele ana iho, a ke mihi loa nei au no kuu ae ole ana aku oia ke hoi mai o maua e hoike ia oukou, a owau hoi ke noho no ka mea he oi loa aku ka hikiwawe, ina oia ke hoi mai maluna o Demona, mamua o ko’u wawae ana aku.”

            “Malia paha ua haule kela kanaka opio iloko o ka lua!” i pane ae ai kekahi o na enekinia, no ka hoakaka ana i kana mea i manao ai i ke kumu o ko lakou ike ole aku i ke kanaka opio.

            “Ina ua haule i’o o Konaradi iloko o ka lua, alaila eia ihea kona lio kahi i nalowale ai?” i pane mai ia kekahi, aka iloko nae i kela manawa hookahi, i lohe aku ai lakou i ka uhuuhu mai o ka leo o kekahi lio, ma ka akau aku o kahi a lakou e noho nei a o ia ka Kakeo i pane ae ai:

            “O Demoa kela e uhuuhu mai la, ua hiki ia’u ke lohe i ka like ole o Demona mai ka nui mai o na lio,” o ka hoomaka aku la no ia o Kakeo e holo em ka haawi ana aku i kekahi hokio elike me kana i lohe mau ai ia Konaradi i ke kahea i ua lio nei.

            Hakalia no a pau kela hokio ana aku a Kakeo lohe aku la lakou ka pahupahu mai o na wawae lio, a pane mai la o Kakeo mailoko mai o ka ululaau. “O Demona io no keia e’a ua lio nei ua paa ia’u i ka hopuia, me he mea la, ua hoomaopopo mai oia owau kona haku, elike me kana i hoomaopopo mau ai mamua aku o ka ike ana ia Konaradi.”

            “Mamuli o ka loaa ana aku la o Demona he elua no mea maopopo loa no ka’u keiki aia oia ma kekahi wahi a i ole ua halawai oia me ka poino.” i pane ae ai o Mr. Kenekona.

            “Eia ko’u manao, aole he pilikia iki i loaa aku i kau keiki pela i maliu mai ai o Demona ia Kakeo no kona kuhihewa eia kona haku me kakou.” i pane ae ai ka lua o na enekinia i kona manao.

            “He mea nono e ho’a kakou i kukui i keia manawai ina aole i poino ke kanaka opio, e ike mai ana oia i ka malamalama o ke kukui a hookolo mai ahiki i ko kakou loaa ana.” i pane hou ae ai kekahi enekinia.

Ho-aia ae la kekahi inukukui helepo me ko lakou hookolo ana aku ahiki i ka loaa ana o Kakeo e-ku mai ana me Demona a ike i’o aku la lakou apau i na eha maluna o ke kino o kela lio a o ia ka Mr. Kenekona, i hooho ae ai:

            “Ua holoiia ka hapanui o na wahi i eha o Demona, a koe keia eha loihi ma kona u-ha, me he mea la, aole i pau pono ka Konaradi holoi ana i na eha o kona lio, halawai e oia me kekahi pilikia.”

            “Ia’u i haalele iho ai ia Konaradi, e holoi ana no oia i na wahi i eha o Demona, a e a ana no hoi kekahi ahi nui ma kahi kokoke mai iaia, ke ha’oha’o loa nei nae au, no ka ike ole ia aku he wahi hoailona, no kela ahi,” i pane mai ai o Kakeo.

            Ma kela wahi, i kukakuka hou iho ai ua poe kanaka nei i ka lakou mau mea e hana aku ai, he hookahi nae a lakou mea i lokahi ai, o ia no ko lakou makemake e ike pono i ka lua liona, i haule ai na kanaka opio, a o ia ka done Jose o ka hooho ana ae:

            “Ma ko’u manao, o ka mea pono wale no ia kakou e hana ai, o ia ka ho-a ana i kekahi mau lamalama, aole ia he mea malihini maloko nei o ka ululaau, oiai ua maa no na kanaka Ilikini, i ka ho-a ana i na kukui lamalama. He mau lamalama no ka kakou me ia mau kukui lamalama auanei, e maalahi ai ka kakou hele ana aku imua.”

            Ua pono kela mau manao hoakaka i ka noonoo o na mea apau, noalila ho-aia ae la he mau lamalama, me ka paa ana o na kauwa i kela mau lamalama, a mahele ae la no hoi kela puulu, iloko o na puali elua, he hookahi ma kela ame keia aoao o ke kahawai.

            I ka hoea ana aku o kela mau puulu, ma kahi e kokoke aku ana i ka lua, kela wahi hoi a Kakeo i haalele iho ai, eia ana kekahi ahi nui, he puulehu wale no ke waiho ana, o ka mea nana i hookahaha loa mai i ko lakou manao, o ia no ke kiola liilii ia ana o na momoku ahi i kahi e.

            Iloko o na manao pihoihoi lalau aku la o Mr. Kenekona, i kekahi lamalama iloko o ka lima, o kekahi o na kanaka kauwa, me ka hele ana aku a hoomalamalama ae la iloko o ka lua, me kona kiei ana aku no hoi ilalo mamuli o kona hopohopo ua haule paha kana keiki iloko o ka lua; aia hoi o done Jose, ame na enekinia elua ke nana like la iloko o ua lua nei.

            Aole a lakou mea i ike aku ai iloko o ka lua, koe wale no kekahi mau laau loloa oioi, i kakiaia iloko o ka lepo a paa, a e kau mai ana hoi na kulu koko maluna o kekahi o kela mau laau, ma ke ano e hoike mai ana no ke komo ana o kela mau laau iloko o ke kino o ka liona, o ka mea apiki nae aole he hoailona no ka ikeia aku o ka liona, i ka waiho mai iloko o kela lua ma kela manawa.

            Oiai kela poe kanaka e ku ana me ka maopopo ole, ua ola hou paha ka liona, a ua pakela mailoko aku o ka lua, hoea mai la o Kakeo, a nana i hoike mai ia lakou, ua make loa ka liona, ua haki pu ka papa auwae, a ua haki hoi kekahi wawae, nolaila ma kela ano iho la he hana pohihihi loa, ke ola hou ana o ka liona, koe wale no, me kekahi mau lima kanaka, e hoea hou ai kona kino noluna o ka honua, aole ma ka hoao ana ae o kela liona make, e hoopakele iaia iho.

            “He poe hou ae kekahi o ka hoea ana mai no keia wahi mamua o kakou, ke ike nei au i ka lakou mea i hana ai.” i pane ae ai kekahi o na enekinia, me ke kuhikuhi ana aku ma ka aoao o ka lua, he hoailona hoi e hoike mai ana, no ka huki maoli ia ana o ka loina iwaho me ke kaula.

            Hoakoakoaia mai la na kukui lamalama i kahi hookahi, a ike like iho la na mea apau, i ka oiaio o na haokaka a ka enekinia, a ia lakou i nana pono iho ai ma kae o ak lua, e waiho pono ae ana imua o ko lakou mau maka, na maka o na kapuai wawae he nui iluna o ka lepo, pela hoi na ma-ka kapuai lio, ame na kapuai hoki, a e waiho pu ana no hoi kekahi hoailona, no ka hooukaia ana o kekahi hakaka koe aku nae ka maopopo ana no na holoholona paha ia a i ole no ke kanaka paha.

            “Eia no ko’u manao, he puulu Hikini a i ole he poe hapa-Hikini ka i hoea mai ma keia wahi, mamuli o ko lakou ike ana mai i ka a o ke ahi, a ua hopupioia o Konaradi e lakou, a o kela hoi ka poe, na lakou i huki i ka liona mailoko mai o ka lua, a ua hala aku kela poe, no kekahi wahi maloko nei o keia ululaau,” i pane ae ai o Done Jose.

            “Akahi a maopopo ia’u, aole he mea e ae nana i hoopilikia mai i kuu keiki, aka o Pekelo no ia, a ke mihi loa nei au, no ka noho ana mai o kela kanaka malalo o kokau e hana ai. ua hoike mai oia, ma kona manawa mua loa i noho hana mai ai, i ka hiki ole ke hilinai aku maluna ona, ma ka manawa i make ai o Kalo ia Demona, eia ka e lilo ana na hana hawawa ma ko kakou aoao, i kumu, e hooi loa ia mai ai ka plilkia,” i hoakaka ae ai o Mr. Kenekona i kona manao.

            Mamua nae o ka hiki ana i kekahi mea ke pane mai, ua kahea mai la kekahi o na kauwa me ka leo nui i piha i ke pihoihoi, me ke kuhikuhi ana aku hoi o kona lima loko o ka ululaau, a pane ae la:

            “Owau hookahi wale no koe o makou, ua holo aku nei ko’u mau hoa no ka hui pu ana me Pekelo,” wahi ana me ka hele a piha i ka maka’u, me kona hoakaka ana aku, i kona ike ana ia Pekelo, i ke kiei ana mailoko mai o ka ululaau, me ka haawi ana mai i ka hoailona, ia lakou, e ukali aku iaia, o kona mau hoa ka i hoolohe aku i kela leo kono, aka nona, aole ona makemake e haalele i kana hana maikai, aka e noho ana no oia me kona mau haku.

            “Ua maopopo no anei ia oe e Kimona, o Pekelo ka mea nana i kona mai nei i kou mau hoa, e haalele ia makou?” i ninau mai ai kekahi o na enekinia, me kona piha hoonaukiuki amoli i ka hiki ole ke hilinaiia aku na Hikini no kekahi hana.

            “Ua maopopo loa a’u aole au i kuhihewa, oia maoli no kela, a ia oukou e nanea ana i ka nana iloko o ka lua i hoomaka aku ai ko’u mau hoa, e holo mahuka.”

            “ na minuke apau a kakou e hoomau aku ai i ka hoolohe ana i na olelo a keia kanaka, he mau minke poho wale ia, ina paha he oiaio a he hoopunipuni kana mau mea e kamailio mai nei. No’u iho ua makaukau au e huli aku ia Konaradi no ka mea ua aie nui loa aku hoi a’u iaia ma ka aihue ana mai i kona loi a komo aku la iloko o kekahi hui hana keaka, aka ua hoopakele ae oia i kuu ola a ua haawi mai hoi oia i kekahi mau haawina a’o maikai loa ia’u, ka mea a’u e noho aie nei malalo ona, no kona hoolilo ana ae ia’u i kanaka makua: noalila ma kau mea apau e kauoha mai ia’u e Mr. Kenekona, ua makaukau loa au e hooko aku, i na manawa apau.”

            “Me oe ka’u mau mahalo ana he nui e Kakeo,” i lalau mai ai o Mr. Kenekona i ka lima o ke kanaka opio. “Mawaena ou ame a’u, he nui ka mea hiki ia kaua ke hana aku no ka pono o kou hoaloha: pehea @ e kau aku anei ko’u mau manaolana maluna ou e Done Jose no kou komo pu mai e kokua ia maua?”

            Leha aku la ka nana ana a Done Jose, no kahi a na enekinia elua e noho mai ana, ke nalu la hoi kona noonoo no ke kupono ole e komo pu mai kela mau kanaka iloko o kakahi hana, i kuleana ole ai laua oiai, mamuli no o na hana naaupo, ma ka aoao o Konaradi i komohia ai oia iloko o ka pilikia, aka nae hoakaka aku la oia i kona manao maoli i ka pane ana aku:

            “Auhea oe e Mr. Kenekona aole no oe i hoohewahewa i ko’u manao maoli maluna o keia hana nui a kakou e ike nei aka nae, e hoomanao oe ua kokoke loa kakou i ka pahuhopu, o ka kakou huakai, kahi o ka hana i hele mai ai ko kakou mau hoaloha nei nolaila aole au i ike, he wahi kuleana iki kekahi i loaa ia kaua e hookau aku ai i kekahi hana okoa ae maluna o laua, e loa ka hoao ana e hoopakele i kau keiki mai ka poino mai.”

(Aole i pau.)

 

He Moolelo no

WILEBA DANUBA

a i ole

 

Mai ke Kulana Haahaa a i ka Hanohano—He Moolelo i Piha me na Hana Hoopahaohao

 

            “Ua hala aku nei o Loi no ka halekuai hana gula, no ka hana ana mai i kekahi mau pohaku momi, a maua o ka hoihoi ana mai nei, mai ka Hikina mai, he mau minuke wale no kona o ka hala ana aku ma kana misiona, o kou hoea mai nei no ia, pela oe e ike ole aku nei iaia.

            “He keu a ka maikai o kona ola kino i keia manawa, aole loa ona oma’ima’i, a e hauoli loa ana oia ke ike mai ia oe e kuu Puluka aloha. Ke laua nei kuu manao aole olua e kuu mau keiki, e hoolohilohi wale ana no ko olua hoohuia ma ka berita o ka mare aka e hookoia kela hana iloko o ka manawa pokole mai keia wa aku a kaua e kamailio nie.

            “Ua kanaka makua maoli no ko olua mau kino i keia wa, he iwakalua-kumamakolu makahiki o Loi, a o keia no hoi ka piha ana ia oe, o na makahiki he iwakalua-kumamalima, aohe au kakali hou ana aku, a kuonoono oe ma ka oihana loio, ina olua e kakali wale ana, e keokeo ana ko olua mau lauoho, a pau ka hie o ka mare ana he oi aku ka hauoli o ka mare ana i ka wa opiopio o ke kino, o ka wa ikaika no ia o ka holo ana o ke koko iloko o ke kino.

            “Aole he mea nana e ake’ake’a mai i ko olua mare koke ana no ka mea he nui ko Loi waiwai nona iho, a hui pu no hoi me ka’u mau waiwai e hooili aku ana maluna ou, ua lawa loa ko olua mau waiwai no ko olua noho iloko o ka hanohano, me ka maka’u ole ae no ke kiei mai o ka nele ma ka ipuka o ko olua home.’

            Ke kulou malie la ko Mr. Danuba poo ilalo me ka nanaina kaumaha ma kona mau maka; no ka mea akahi no a ala koke mai kona noonoo, no ka hana nui ana i hoea mai ai e ike ia Mrs. Gawila ma kela kakahiaka, ka hana hoi ana e hopohopo loa la, ina paha no ke komo aku o kana mau hoakaka iloko o kela wahine, malia he mea ia e hooneleia mai ai ka loaa ana o Loi iaia ma ke ano he wahine, a hoonele pu ia mai hoi ka loaa ana o ka hauoli iaia.

            No ka piha ohaoha moli o ka Mrs. Gawila hookipa ana aku iaia, ua palaka pu ua kanaka opio nie, no kela pepa inoa ana o ka haawi ana aku ma ka lima o ke kauwa, e lawe a haawi aku ia Mrs. Gawila, akahi no nae a hoomanao mai oia no kela pepa inoa. Aia no ka pepa inoa, me ka inoa o Wileba Danuba ke paa mai la iloko o ka lima o Mrs. Gawila, o ua lede nei kekahi i palaka no kela pepa inoa, he hookahi no noonoo nui loa iloko ona, o ia no kana keiki o Puluka Gawila e noho aku la imua ona.

            No ka hiki ole ia Wileba Danuba ke hoomanawanui iho i kela hana nui iloko o kona noonoo, e hoike okoa aku i kona ano oiaio maoli, aole hoi e pee malalo o ka inoa o kekahi mea okoa loa ninau okoa aku la oia ia Mrs. Gawila i ka i ana aku:

            “Ua lawe aku anei ke kauwa a haawi ia oe i ko’u pepa inoa?”

            “Aole, he pepa inoa me kou inoa maluna i loaa ae nei ia’u, a o ke kumu ia o ko’u kahaha loa o ka ike ana aku nei ia oe, ia’u i komo mai nei iloko o keia keena. He mea okoa ka’u i hele mai nei e ike, eia nae hoi, ua palaka maoli au, no keia halawai pu ana iho nei o kaua,” wahi a Mrs. Gawila, me ke ku ana ae iluna, no ka hookani ana aku i ka hele kahea.

            “O ka mea hea kau e noke mai nei i ke kamailio e ka madame?”

            “E kamailio ana au, no ko’u ku-e ana i na rula pili i ka ike malihini ana. O ka mea oiaio ea, mamua o ko’u iho ana mai nei ilalo nei, ua loaa ae nei ia’u keia pepa inoa na kekahi keonimana i hoouna ae i makemake e ike ia’u, o Wileba Danuba kona inoa,” me kona heluhelu ana iho maloko o ka papa inoa e paa ana iloko o kona lima.

            “Ua haawi mai au i ka’u pane ma o ke kauwa la, e hele mai a hoike i kela keonimana e hoea mai ana au no ka hui pu ana me ia, ia’u nae i komo mai ai maliko o keia rumi, ua halawai koke aku la ka ike a ko’u mau maka me oe, nolaila auhee loa aku la na hoomanao ana no ke keonimana nona keia inoa e kau nei.”

            “Auhea oe e ka madame,” i hoomaka aku ai o Wileba Danuba e kamailio me ka leo kaumaha; aka mamua o ka oili hou ana aku o na olelo mai kona waha aku ua weheia mai la ka puka, a komo ana no ke kauwa a o ia ka Mrs. Gawila o ka pane ana akua:

            “Ke makemake nei au e hoike mai oe e Keoni, ma ke keena hea oe i hookipa aku ai i kela keonimana nona keia pepa inoa au ihaawi ae ai ia’u? Ua kuhihewa loa au e loaa mai ana kela malihini ia’u maloko nei o keia rumi!”

            “Auhea oe e kuu haku maikai,” i pane mai ai ke kauwa, me ka hookokoke ana mai i kahi o ka noho o kona haku. “Eia kela keonimana maliko nei o keia keena, a oia no kela e noho mai la,” wahi ana me ka leo liilii loa.

            “He keu oe a ke kauwa naaupo, aole keia he kanaka okoa aku, aka o –“ aole i pau pono aku na olelo a Mrs. Gawila i makemake ai e kamailio aku, ua kahamaha e aku la o Wileba Danuba, i ka pane ana mai:

            “E ka madame aloha, ke nonoi aku nei au i kou oluolu, e hookuu aku i kau kauwa e hele mailoko aku nei o keia rumi, akahi a maopopo ia’u na mea apau, a na’u no e hoopau aku i kou pohihihi, no ka mea o na hoakaka a’u e kamailio aku ana, na kou mau pepeiao wale no e hoolohe mai, aole na kekahi poe okoa aku.”

            “Ke hookuu aku nei au ia oe e Keoni e hele, ua pau ae la no ka’u mau mea makemake ai ia oe e hele mai,” alaila hele aku la ke kauwa, elike me ke kanoha, a i ke pani hou ia ana mai o ka puka, ia wa i huli mai ai o Mrs. Gawila, imua o Wileba, me ka piha i ke kahaha, a pane mai la: “Heaha keia mea au i makemake ai e hoike mai ia’u e Puluka?”

 

MOKUNA XXVIII.

 

            “Auhea oe e ka madame, he mea hauoli loa na’u ka hoike ana aku ia oe, i ka nui o kou aloha, ka makee ame ka hilinai maluna o’u. Ke hopohopo nei nae au, e loli ae ana ia mau mea apau, iloko o ka manawa pokole loa; no ka mea he hoike ano nui loa ka’u e hoakaka aku ana imua ou, he hoike hoi, e kapae mai ai ae ia’u mai kou puuwai mai, a e kipaku aku hoi ia’u e kuewa hele i ke ala, no ka wa mau loa; no ka mea eia au ma kahi i kuleana ole ai au e kapaia mai he keiki nau!”

            “Ea, ua hookahaha loa mai oe e Puluka i ko’u noonoo a o aku mamua o ka mea hiki ia’u ke hoomaopopo! E oluolu anei oe e hoakaka mai i ka mea au i manao ai na ko’u mau pepeiao wale no e lone?”

            “O ka mua, elike me ia a kau kauwa i hoike aku ai ia oe owau i’o no ka mea nana i hoouna aku i kena pepa inoa imua ou aole he keonimana e ae elike me kau i manao kuhihewa ai.”

            “Pehea auanei e lilo ai, o oe ka mea nana i hoouna ae i keia pepa inoa no ka mea, o Wileba Danuba keia inoa e kau nei?”

            “O kena wale no ka inoa hookahi i kuleana ai e kaheaia mai maluna o’u aole he inoa e ae oiai nae, aia no kekahi kanalua loa iloko o’u no ko’u kuleana i kena inoa au e ike la maluna o kena pepa.”

            “Ea, ua pupule la anei oe e Puluka, i kamailio mai ai oe i kou makuahine nei i na olelo o kena ano?” wahi a Mrs. Gawila, me ka pii mai la o kona huhu, no na mea a ke kanaka opio i hoakaka aku ai imua ona.

            “Aole loa au i pupule e ka madame, he o ia mau ka maikai o ko’u noonoo elike no me kou, he mau mea kaua me na noonoo maikai, i kaokoa loa mai ka poe opulepule mai.”

            “E oluolu oe e Puluka e hoakaka mai i keia manawa i na mea apau me ka moakaka loa, no ka mea elike me ka loihi o ko kaua kamailio ana maluna o keia kumuhana e pili ana ia oe, pela no ka oi aku o ke pohihihi,” me ka hoike okoa ana mai o Mrs. Gawila i kona ano pihoihoi.

            “Auhea oe e ka madame, e hoihoi hou aku i kau mau hoomanao ana no kekahi mau makahiki lehulehu i kaahope—i kekahi la iloko o ka hooilo, oiai au, he wahi keiki me ka lole nahaehae, me na maka lepo i kauo huluhulu ia mai iloko o kou keena hookipa nei e kekahi mau keonimana ekolu, na lakou i hopu ae ia’u ma ke alanui Kala.”

            “Pehea oe e Puluka i hoala mai ai i kela mau mea a’u i hoopoina kahiki ai?”

            “E kuu Mrs. Gawila aloha, ka mea a’u i nana mau aku ai he makuahine no’u; e hoao oe e hoomanao o na mea nui, ma kela po poina ole, e hoao e hoala mai i kau mau hoomanao ana, no ka moolelo a na keonimana ekolu i hoike aku ai imua ou, no ko’u loaa ana ia lakou ma ke alanui, e kahea ana i na kanaka e kuai mai i ka olepe. Ua ku-e aku au elike me ka ikaika i hiki i ko’u kino opiopio ke ku aku imua o lakou! Ua koi ikaika aku au i kela poe kanaka e hookuu ae ia’u, no ka mea he keiki au i holo mai no Amerika nei mai Enelani mai maluna o kekahi mokuahi, e halihali ana i na limahana, he keiki hoi i noho hana aku malalo o Kaneka ma ke alanui Wai, no ke kuai olepe, ana a o ko’u inoa o wileba Danuba.”

            “Ke hoomanao nei au i kena mau mea au e hoakaka mai la, aka heaha iho la ka mea ano nui malaila? Heaha ka mea loaa mai ia oe, ma ke kapa ana i kela inoa i kuleana ole ai oe e Puluka?”

            “E hoomanawanui mai oe e ka lede maikai,” wahi hou a Wileba Danuba, me he mea la, aole ona hoolohe i na olelo a Mrs. Gawila i kamailio mai ai. “E hoomanao, i ka wa a kela poe keonimana i hala aku ai, a haalele iho la ia’u malalo o kou malu, ua hoike mau aku au imua ou, aole owau kau keiki, aka he keiki okoa loa no au e uwalo aku ana hoi imua oe, e hookuu mai ia’u e hoi ma ka’u hana, aole nae ou wahi mea a maliu ki mai, me ko’u ike no nae, aole loa o’u wahi lihi kuleana iki, i na hana maikai au i papahi iho ai maluna o’u, a oki loa aku hoi ko’u kuleana ae aku e kapaia mai ko’u inoa o Puluka Gawila!”

            “Ke hoomanao nei no au i ka pololei o kena mau mea apau au e kamailio mai nei e Puluka, heaha iho la ke kumu o kou hana ana mai pela? Ua hoopohihihi loa ia mai ko’u noonoo no ke ano o kau hana e Puluka, malia paha no kou ike ana, aohe he waiwai a kou makuakane i waiho mai ai nou mahope nei, a hui pu iho me kou ike ana i ko’u kuleana ole maluna ou, pela oe i hoao mai ai e kaawlae mai ia’u aku?”

            “Aole pela e ka madame,” i pane mai ai o Wileba me ka leo i piha me ke kaumaha. “O ke kumu oiaio loa e ka madame, aole o Puluka Gawila ko’u inoa, a aole loa no au o ke, keiki a kau kane i make; aka he keiki malihini loa au mai Enelani mai, i noho hana aku malalo o Kaneka, ma ke alanui Wai, a o ko’u inoa oiaio o wileba Danuba.

            “Aole e hiki ia’u ke hooiaio aku i wahi e hoopauia ae ai ko oukou pohihihi i kela manawa, no ka mea ua haalele mai ka mokuahi hoopae limahana ia Amerika nei; a ua kauliilii hoi kahi i noho ai o ko’u mau hoa limahana o ka holo like ana mai, ma kela ame keia wahi o ka aina. O Mr. Kaneke wale no paha ka mea hiki ke hooiaio mai i ko’u mau ano ame ko’u inoa, oiai ua noho hana aku au malalo ona, no kekahi manawa loihi, nae he mea nuku wale no kela, oiai hana hiki i na keiki holo mahuka apau, ke hoopunipuni no ko lakou inoa.

            “Ua nana ole ia mai ka’u mau olelo apau i hoakaka aku ai no ko’u mau ano oiaio loa. Ua kulike ko’u mau ano apau me ko kau keiki, au i ike ole ai no na mahina he umi-kumamalua; he keiki oo ole hoi au iloko o ka mana o ka poe i manaoio ole mai i ka’u mau olelo, ka poe hoi i lawe ae i ke ko’iko’i o ka lili ana i mau kahu no’u.

            “Me ka’u mau ku-e ikaika ana he noi aole nae i hooloheia mai ia mau ku-e ana, aka ua hapaiia ae la au, kahi keiki haahaa, mai ke kulana moelepo ae, a i ke kulana keonimana, me ka nele i ka inoa. Ke olelo nei au i ko’u inoa ole, no ke kumu, aole loa no au i ike i ko’u mau makua, o ka inoa i kapaia mai maluna o’u, no ko’u makuakane paha ia, aole paha, aohe mea hiki ia’u ke kamailio ae, koe wale no ko’u kahea mau ia ana mai ma kela inoa.

            “Oiai e noke mau aku ana i ke ku-e ana, no ka hanaia mai o kekahi mau mea e loli ano e ae ai ko’u kulana, aole anei oe e manao ana e ka madame, e komohia ana kekahi noonoo iloko o kela keiki haahaa, e apo aku i na pomaikai i akeia mai ai e hookau maluna ona? Ua komohia kekahi manao o kela ano iloko ona! O ka manaolana hookahi iloko o kela keiki haahaa o ke kulana lepo a kamaole, o ia no kona pii ana ae mailalo mai ahiki i kona lilo ana i keonimana mamuli o kona hooikaika ana elike me ka hiki iaia; a o ke kumu nui hookahi iho la no ia, o kona haalele ana aku ia Enelani, a holo mai la no ka imi ana i kona waiwai ame ke kaulana ma Amerika nei, ka aina o ke kuokoa ame ke kaulike.

            “Ina nei no kona hookuuia aku e imi i kona kaulana, me ka nui o na hooikaika ana, ame ka hoomanawanui e loaa ai iaia na mea a kona uhane i iini nui ai! I kona manawa nae i ike ai, ua apoia mai oia malalo o na pulama ana aku a kekahi ohana waiwai a kuonoono loa, aole anei oe i manao e ka madame, he hoowalewale nui loa kela e hiki ole ai iaia ke hookuukuu wale aku? Ua hopu aku oia i kela pomaikai nui; aka nae, i hoike aku au ia oe e ka madame, he mea oiaio loa, he keiki nele a ilihune maoli kela ma na mea apau, aka he hookahi ona waiwai nui, o ia no kona lunaikehala maemae; kela lunaikehala e hoole mau ana i kona lawe ana mai i kekahi kulana, i kuleana ole ai oia e hiipoi ia mea.

            “Ua ku-e ikaika aku oia, i ka lawe ana mai i ke kulana i hookauia mai maluna ona, elike me ke koi a kela lunaikehala, aole nae ou maliu aku, a me kela ike no iloko ona, i ka nui o kou paakiki, ua hoike mai oia ia oe, a i hoea mai i kou wa e ike ai i kou kuhihewa, mai kapa aku oe iaia he mea komohewa, a kaili-ku i ko ha’i kuleana.

            “Ua hooholoia i kona manao, e noho ana oia malalo o kou malu, iloko o kona mau makahiki oo ole, e hoolohe no oia i kau mau kauoha apau, e hana hoi ma na ano apau, e mihi ole ai oe, no kau mau hana hoonu’anu’a maluna ona, mekela manao paa nae, aia a oo kona mau makahiki, a hiki hoi iaia ke hana nona iho, ia wa auanei e waiho aku ai oia i ke kulana, ana no i ike iho ai, aole ona wahi lihi kuleana iki a oki loa aku hoi i ka inoa, e kahea mau ia aku ana iaia.

            “E ka madame, pehea la, anei ua malama pono ia e a’u, ka mahele mua o na mea a’u i hooholo ai? No ke koena aku, i ka wa e oo ai au ma ke kanawai, ia wa e lawe hou ae ai au i ka inoa i kapaia mai ai maluna o’u, i ko’u mau la kamalii. Ua holo aku au no Parisa me ka halawai pu ana kaua malaila, a hoike aku i keia mea hookahi no a’u e hoakaka aku nei imua ou i keia la. Iloko o na makahiki loihi o ko kaua noho pu ana, aole loa oe i ike mai ia’u, e kapeke ae ana mai ko’u mau ano oiaio ae, he mea makee mau au i ka hoike ana i ka oiaio ame ka pololei. O ka’u mau mea no apau i hoike mua aku ai ia oe oiai au he wahi keiki opiopio wale no, o na mea hookahi no ia a’u e kamailio aku nei, i keia manawa i kanaka makua ai au. Pehea aole anei e hiki ana ia oe ke manaoio mai ia’u i keia manawa?”

(Aole i pau.)