Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 44, 4 November 1921 — UA HIKI ANEI E HOOLAIA KA MA'I LEPERA? [ARTICLE]

UA HIKI ANEI E HOOLAIA KA MA'I LEPERA?

(KakaUia no ka Hana Hoopulapula). . N'o na koiie'kulia loilii ka inii «miih o ka poe naauno o ko ao nei i laau o ola ai' ka ma'i lo.ppfa, a niai ka iko mua io ana o koia ma'i iwaena o na kanaki ma ka hikina, aliiki mai i kela niau maknhiki aku noi i hala, aole i manaoia, e hiki e ioaa kokahi laau e ola ai keia ma 'i. Ua lilo 'ke ola ole aua o keia ma 'i i mea maka J u loa ia. I ka manawa o ka Ilaku lesu e hoola ana i na nia'i, ua hogmaopopo kakou, ua nui ka poe i loohia i keia ma'i i hookaawaleia mai ke kulans*kauhale aku, a ua lilo no hoi ka poe nia'i i poe hookae loa ia e na lahui 'kanaka o ke ao noi. I ke au o ka Hiaku lesu, ua loaa ka haoiain ana o kekahi poe i loohia i keia ma'i, a o i(i mau lioola ana, o ia paha na hoola i ike nma ia maloko o ka moolelo o keia ma 'i.

Aole keia ho-ma'i malihini i na kanaka o Hawaii nei o keia la. He oiaio i 'ke.au o na kupuna Hawaii o k.i kou, aole i ikeia keia ma'i. Aole kei.i he ma'i i 'knmaaina. i ka ike mua i ana o keia mau paemoku e Kapena Kuk'e, aka, niohope. mai o ia manawa ko ha ike njua ia ana, manijili 9 kona ano ni{flihlni, a" oiāi b .'l.'ihul ka poe na lakou i mai ' i 'ma'i i Hawaii nei, • ua ekapa. aku na kanaka Hawaii i keia ma'i Pake, a 0 in ka ikeia 0 ka ma'i lep,era ma keia inoa i k«*i poe 0 keia hanaunn. Mamuli o %a manaoia he ma'ilele kein, a mamuli o ka loan nui ana o na kanaka Hawaii i keia ma'i, ua hanaia ke kanawai hookaawale, a 0 ia kp ku o keia kanawai ahiki i keia la, H.c mau hoololi kokahi i hanaia analiope mai nei, aka, o ke kumu o ke kanawai. 0 ia mau no ahiki i keia la. I ke ku ana 0 ke kanawai liookaawale, ua holhoiia ka poe ma'i ma Molokāi, a inalaila i noho' niua ai ka poe wa'i, a 0 ia noho no ahiki i keia la/' \lloko 0 keia mau makahiki i hookaawaleia ai •na ina'i ma ke'ia wahi, ua hooikaika 'ke aupuni e loaa he hooemiia mai 0 na ehaeha ame na popilikia oia poe ma'i. Ua imi ke aupuni i laau ame na. kauka naauao no ka-hiki ana e hoopauia ka ikaika loa ana o ka ma'i, aka, aole nae i loaa. Mamuli 0 ke alphk ohana o "jTa kan:rka Hawaii, ua maka'uia ka hoikeike iina i ka poe ma'i iloko 0 ka ohana, a ua lilo keia mau ma.ka'A ana i men e hunnia «ir kji poe ma'i e na ohana. Mamuli o Ttfeia ; liulia ana, ua lohe.' wale ka poe o keia hanauna i ka o Koolau, kekalii kanaka Hawaii i huna 1 kana wahihe, a kaua ku-e mhi i na makai, ame na puali koa i ke au Aupuni Pi Ki, a >a make kekalū poe iaia. Ua pee keia kanaka ma t\4 pali o Kalalau, Kauai, a aole oia i loaa a make wale aku: " O ka poe i ike ma'ka i keia ma'i, aole e hiki e hoole i ka mainoino o na hiohiona o ka poe ma'i. Ua like ole kona ano me na nia'i e ae. Aka, aole nae e hiki e nalowale kona ano ke hoo-ma-ka mai. Ua nui ka poe ma'i i hunaia e na oliana, ame ka hana nui e loaa ai ka poe nia'i. Ua hnnaia he mau 'kanawai hoohuoi, e kokua ana i ke kanaw.ai hookaawale. Ua lilo iloko 0 na lima 0 na īnakai ka imi ana i na uia 'i, a ua kipuia kekahi mau makai e na ma 'i, a ua kipuia no kek«ihi po)s ma'i e na makai. Manjuli wale mai no

keia o ia makemake ole ana o ka oh»na e l!>\reia na ma'i i pili i a lakou. Ua . nianao kekahi poe he hana iho <ka laweia ana o na ma'i ttia Kalau- ! papa, Molokai; a ua kapnia no hoi ia , Kahi o ka luakupapau ola o na kana-! ' ki\ Hawaii. Iloko o na makahiki loihi i hookan ! J "waleia ai na kanaka i lona i keia ma'i' | nia, Kalaupapn, iia nui na niiliona dala j , 1 hooliloia e ke Aupuni Hawaii, no ka I , nlnlama ana i na ina 'i. Ahiki mai il loeia la, ke aumno nei no ke aupuni i keia uiau hoolilo. Mamuli o ka nui o na hoohalahala! j n ka poe ma 'i, ua lilo ka malaniaia ana ! jo na ma'i i ninau nune mii hi 'o kft i | lahui Hawaii. Ina he kupono ole ka l ) makmnia «ua o un ma'i'. ma Kalau-! ! papn, muniua nei, aole pnha o hiki |o pleloin peljt i kein mnu k. Mamua | j akn nei ua lilo i hnnn nui na lee'aupūni | ! ke kiai maknnln loa ann. i na ina'i o ! mahuka, aka, i koia mau la T aole kiniia | i 0; ka ,poe ma'i, no ka mea ua ike la'kou ! i ka mnikai o ka mnlamnia ana, a ua j minamina i ko lakou noho ana. Xn ke | | aiipuni 6 malaiM nhomri nel i h& lUa 'i,! !a ma*ka nana aku e hoomauia ann no j in malnma ahoniii in- ann nhiki i ka I ma'i hope loa. I Ua li'ke paha k.ein ma'i me he ao eleele hookaumaha la i uhi iho maluna | 0 ka lahui Hawaii, mai kona ike mua ia ana, ahiki mai i keia ln. T. T a emi hikiwawe mai ka heluna o ka lahui, mamuli o na ma 'i like ole i laweia nv» iloko o .keia aina, a o keia ma'i lepera paha kekahi i omo aku i keknhi heliina nui o na Hawaii. Mamuli o ka malihini o na ma 'i like ole i laweia mai, ua hemahema ke kino o na kanaka Hawaii, a ua lawa ole i ka ikaika e pale aku ia mau ma'i, a o k,i hopena ua holomoku aku <ka lahui i ka jnnke. ! O ka ninau paha a ka ln'hui e ui iho ! ai i keia mau ln, oiai kakou e ikomaka | aua i ka nui o na mnke iwaena o na j kanaka Hawaii, heaha la.'k« kakou ha-j na e hana ai i pau ka holomoku nui | aiia o ka innke iwnenn o na kanaka | Hawaii? He ninau ano nui kēia. He j ninau na ka poe aloha lahui. He ninau na na Hawaii i ake e ike o lahpai hou 'keia lahui aloha, maluna o ka aina i jiohoia e ko lakou mau kupuna. x 0 ka liinau ola o ka lāhui Hawaii kekahi ninau ano nui o keiq. manawa. Ina ua ake na aiak«i Hawaii o ike i ka lalia hou ana o ileeia lahui aloha, puuwai hantama, kilakila o ka oi>vi kino/ wiwoolo a ake kuokoa, alaila o j kn niauawa keia e oni ai, a e imi ai i j na alanui e hookola ai keia iini. - | O keia ma'i lepera kekahi moa nana je hooemi nei i ka lahui. I'keia la ua j ikeia, eia he laau e la.paauia nei keia nui 'i, n ua ikeia ka loaa ana o 4te ano ola o kekahi poe ma'i Jna ua hiki mai ka manawa e ola ai keia ma'i, heaha la ka hana kupono a ka' lnhui e hana ai? Jloko o ua makahiki elua i 'liala aku, ua liookuuin mni kekahi poe mli'i i manaoia ua ola mai Kalihi mai. Ua ike* maka kekahi poe o ka'kou i kekalii poe ma'i i loaa kuhohonu maoli no,.a un ike,maka pu i ko lakou hookuuia ana mai.Ma ka nana nku', he olk no 'keia ma'i ke hooko pono ia na kauoha a lia kau'ka. , Alaila, ina he ola i'o keia ma'i, i a i ole palia he mau hiohiona e maiiaoj lana ai Kakou, alnila o ka 'hana pono, j o in no ka 'hoopau ana i 'ka hlina i na ; nia'i, eliko me na la i hala aktu B 1 lawe mai i na oiai.o nUlbu 'ana ka ma'i. E hoike mai me .ku maka'u ole. Mai maka'u kakou i ka lawe mai i 'kn kakou mau keiki, a i ole ohan;i. ]>nha, no ka niea ina ua hiki e lona i n:i hioliiona ola, ua oi aku ia mainun o i ka hunakele i keia poe mn'i ahiki i ke I kukonukonu loa ana ma'i, a o ka i hopena o 'ka make, a i ole o ka ma'i je hiki ole ai e lona na mannolana o j ke ola. x 0 ka kakou e iini ai e na kanaka 1 Hawaii, e loaa i na kanaka ke ola kino ! niaikai, ke ola loihi ana, 'ka noho oluj olu ana, na hoomaikai a ke Akun i ke ' kannka mn keia ao. ♦♦♦ -