Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 44, 4 November 1921 — He Moolelo no WILEBA DANUBA a i ole Mai ke Kulana Haahaa a i ka Hanohano-He Moolelo i Piha me na Hana Hoopahaohao [ARTICLE]

He Moolelo no WILEBA DANUBA a i ole Mai ke Kulana Haahaa a i ka HanohanoHe Moolelo i Piha me na Hana Hoopahaohao

"l'a hala aku nei o l.oi no ka halekuai hana g"ula, no ka : hana ana mai i kekahi mau poliaku momi, a maua o ka hoihoi ana mai nei, mai ka Hikina mai, he mau minuke wale no kona o ka hala ana aku ma kana misiona, o kou hoieh niai nei no ia, pela oe e ike ole aku.nei iaia. "He keu a ka maikai o kona ola kino i keia manawa, aole loa ona oma'ima'i, a e haueili loa ana oia ke ike mai ia oe e kuu Puhika aloha. Ke laua nei kuu manao aole olua e kuu mau keiki;~e hoolohilohi wale ana no ko olua hoohuia ma ka berita ,o ka mare. aka e hookoia kela iloko o ka manawa pokole mai keia wa aku a kaua e kamailio'nei. "Ua kanaka makua maoli no ko olua mau kino i keia wa, he iwakalua-kumamakolu makahiki o Loi, a o keia no hoi ka piha ana ia oe, o na makahiki he iwakalua-kumamalima, aohe au kakali hou ana aku, a kuonoono oe ma ka loio, ina olua e kakali wale ana, e keokeo ana ko olua mau lauoho, a pau ka hie o ka tnare ana, he oi aku ka hauoli o ka mare ana i ka wa opiopio o ke kinō, o ka \va ikaika no ia o ka holo ana o ke koko iloko o ke kino. •'Aole he mea nana e ake'ake'a mai i ko olua mare koke ana. no ka mea he nui ko Loi waiwai nona iho, a hui pu no hoi me ka'u mau waiwai e hooili aku ana maluna ou, ua lawa loa ko olua mau waiwai, no ko olua noho iloko o ka hanohano, me ka maka'u ole ae no ke kiei mai o ka neU- ma-ka ipuka o ko olua home." Ke kulou malie la ko Mr. Danuba poo iialo- me ka nanaina kaumaha ma kona mau maka; no ka mea akahi no a ala koke mai kona noonoo, no ka hana nui ana i hoea mai ai e ike ia Afrs. C!a\vila ma kela kakahiaka, ka hana hoi ana e liopohopo loa la, ina paha 110 ke komo aku o kana mau hoakaka iloko o kela wahine, malia he mea ia e hooneleia mai ai ka loaa ana o Ix>i iaia ma ke ano he wahine, a hoone•le pu- ia mai hoiJka loaa ana o ka hauoli iaia.

No fca piha oliaoha maoli o ka Mrs. Gawila liookipa ana aku iaia, ua palaka pu ua kanaka opio nei, 110 kela pepa inoa ana o ka haawi ana aku nia ka. lima o ke kauwa, e lawe a liaawi aku ia Mrs, Gawila, akahi no nae a hoomanaō mai oia 110 kela pepa inoa. Aia 110 ka pepa inoa, me ka inoa o \Vileba Hanuha ke paa niai la iloko o ka lima o Mrs. Gawila, o ua lede nei kekahi i palaka 110 kela pepa inoa, he hookahi no noonoo nui loa iipko ona, o ia 110 kana keiki o Puluka (lawila e noho aku la imua ona. No ka hiki ole ia \\ ileha Danuha ke hoomauawanui iho i kela hana nui iloko o kona noonoo, e hoike okoa aku i kona ano oiaio maoli, aole hoi e pee. inalalo o ka inoa. o kekahi mea okoa loa. ninau okoa aku la oia ia Mrs. Gawila i ka i ana aku: "Ua la\\v aku anei ke.kaiiwa a haawi ia oe i ko'u pepa inoa?"' . "Aole, he pepa inoa me kou inoa maluna i loaa ae nei ia'u, a o ke kumu ia o ko'u kahaha loa o ka ike. ana aku nei ia oe, ia'u i komo mai nei iloko o keia keena. Ile mea okoa ka'u i heie mai nei e ike, eia uae hoi, ua palaka maoli au, no keia halawai pu ana iho nei o kaua," wahi a Mrs.Tiawila, me ke ku ana ae iluna, 110 ka hookĀni ana aku i ka hele kahea. "O ka mea hea kau e noke mai nei i ke kamailio e ka maelame?" "E kamailio ana au, no ko'u ku-e ana i na ruia pili i ka ike malihini ana. O ka mea oiaio ea, mainua o ko'u iho ana mai nei ilalo nei, ua loaa ae nei ia'u keia pepa inoa. na ke' ahi keonimana i hoouna ae. i makemake e ike ia'u, o Wi!eba Oanuha kona inoa," me kona iho maloko o ka papa inoa e paa aua iloko o koua lima. "Ua haawi mai au i ka r u pane ma o ke kauwa la, e hele mai a hoike i kela keonimana. e hoea mai ana au no ka hui pu ana me ia, ia'u nae i komo mai ai malōko o keia rumi, ua halawai koke aku la ka ike a ko'u mau maka me oe, nolaila auhee loa aku la na hoomanao ana no ke keonimana nona keia inoa e kau neii" "Auhea oe e ka maeiame," i hooimka aku ai o Wileha I)a--nuba .e kamailio nie ka leo kaumalia; aka m unua o ka oili hou ana aku o na olelo mai kona waha aku. ua \yeheia mai laj>-a puka, a komo ana no ke kauwa. a o ia ka Mr>. Oawila 0 ka pane ana akua: "Ke makemake nei au e hoike mai oe e Keoni, ma ke keena hea oe i hookipa aku ai i kela keonimana nona keia pepa inoa au i liaawi ae ai ia'u? ,Ua kuhihewa loa au, e loan mni ana kela malihini ia'u maloko nei o ke+a rumi!" "Auhea oe e kuu haku maikai," i pane mai ai ke kauwa, me ka hookokoke ana mai i kahi o ka noho o kona haku. 'Eia kela nei- o keia keena, ajoia no kela e noho mai la," wahi .ana.tnc ka leo liilii loa. . "Ile keu oe a ke kauwa naaupo, a,ole I<eia he kanaka okoa aku, aka o —" aole i pau pono akn.na olelo a Mrs. Gawila 1 make.make ai e kamailio aku, ua aku la o Wilehn Oanuha. i ka nane ana niai: "E ka madame aloha, ke nonoi aku nei au i kou oluohi, e hookuu aku i kau kauwa e he!e mailoko aku nei o keia nuni, akahi a maopopo ia'u na meā'Hpau, a na'n no e hoopau aku i kou pohihihi, 110 Ka mea o na hoakaka a'u e kamailio aku ana, na kou mau pepeiao wale no e hoolohe mai. aole na kekahi poe okoa aku." "Ke hookūu aku nei au ia oe e Keoni e hele, ua pau ae Ta no ka'u mau mea niakeipake ai ia oe e hele mai." alaila hele aku la ke kauwa ,elike me ke kauoha, a i ke pani hou ia ana mai o ka puka, ia wa i huli mai ai o Mrs. Gawi!a f imua o Wileha, me ka piha i ke kahaha, a pane mai.la : "Heaha keia mea au i jiiakemake ai e lioike mai ia'u e Puluka?" MOKUNA XXVIII. "Auhea oe e ka maelame, he mea hauoli lon na'u ka hoike ana aku ia oe, i ka nui o kou aloha, ka ma!:ee ame ka hilinai maluna o'u. Ke hopok.opo nei n-ie au,'e loli ae ana ia mau mea apau, iloko o ka nianawa pokele loa; no ka mea 1k hoike ano nui loa ka'u e hoakaka aku ana imua ou, he hoike hoi, e kapae marai oe ia'u-mai kou puuwai mai, a e kipaku aku hoi ia'u e kuewa h>ele i ke ala, 110 ka wa niau loa; no ka mea eia au ma kahi i kuleana.ole ai au e kapaia mai he keiki nau!"' "Ea,- ua hookahaha mai oe e Puluka i ko'u noonoo a o' aku mamua o ka mea liiki ia'u ke hoomaopopo! E oluolu anei oe e hoakaka mai i ka mea au i manao ai na ko'u mau pepeiao wale no e loiie •'O ka mua, elike me ia a kau• kauwa i hoike aku ai ia oe owau ro no ka mea nana i hoouna aku i kena' pepa inoa iinu:' ou. aole he keonimana e ae, elike me kau i hianao kuhihewa ai." *** "Pehea aunnei e lilo ai, o oe ka mea nana i -hoouna ae i keia oepa inoa, no ka mea, o Wileha Dan«ba keia inoa e kau nei ?" "(*) kena wale n.o ka inoa hookalii i kuleana ai e irri maluna o'u. aole he inoa e ae. oiai nae, aia no kekahi kanahia loa iloko o'u, no ko'u kuleana i kena> inna au e ike la maluna o kena pepa." ' •

"Ea, ua pupulelk anei oe e Puluka; i kwnailio mai ai oe i kou makuahine nei i na olelo o kena ano ? wahi a Mrs. Gawila. me ka pii mai la o kona huhu, no na mea a ke kanaka opro i hoakaka- aku ai imua ona. "Aole loa au i pupule e ka madame, he o ia mau ka maikai 0 ko'u noonoo, elike no mc kou, he mau mea kaua mc Aa noonoo maikai, i kaokoa loa mai ka poe opulepule mai. ,l E oluolu oe e Puluka e hoakaka mai 1 ke»a manawa ina mea apau me ka moakaka loa, no ka mea elike nie ka loihi o ko kaua kamailio ana maluna o keia kumuhana. e pih ana ia oe, pela no ka oi aku oke pohihihi, me ka hoike okoa ann m#i o Mrs. Gawiki i kona ano pihoihoi. "\uhea oe e ka madame, e hoihoi hou aku i kau mau lu>o manao ana no kekahi"mau makahiki lehukhu i kaahope--i ke kahi 1a iloko o ka heoilo, oiai au, he wahi keiki me ka lole nahaehae, me na maka lepo i kauo huluhulu la mai iloko o kou keena hookipa nei e kekahi mau keonimana ekolu, na lakon 1 hopu ae ia'u ma ke alanui Kala.' t 4 Tehca oe e Puluka i hoala mai ai i kela mau inea a u i hoopoina kahiko ai?" « "E kuu Mrs. Gawila aloha, ka īuea a'u i nana mau aku ai he makuahine no'u; £ hoao oe e hoomanao o na mea nui, ma kela po poina ole, e hoao e hoala mai i kau mau hoomanao ana, no ka moolek» a na keoninmna ekolu i hoike aku ai imua ou, no ko'u k>aii arta ia lakou ma ke alanui, e kahea ana i na kanaka e kuai mai i ka olepe. La ku-e aku au elike me ka ikaika i hiki i ko'u kino opiopio ke ku aku imua o lakou! Ua koi ikaika aku an i kela poe kanaka e hookuu ae ia'u, no ka niea he keiki au 1 holo mai no A.menka nei mai linelani mai maluna o kekahi mokuahi, e halihali ana i na limahana, he keiki hoi i noho hana aku malalo o Kaneka. ma ke alanui Wai, no ke kuai olepe, ana a o kou inola o \\ileha Danuba." "Ke nei au i kena mau mea au e hoakaka mai la, aka heaha iho la ka mea ano nui malaila? Heaha K*a mea ; loa'a mai ia oe, ma ke kapa ana i kela inoa i kuleana ole ni oe I e Puluka ?" "E hoomanawanui mai oe e ka lede maikai, wahi hou a \Yileba Danuha, nie he mea la, aole ona hoolnhe i na olelo a Mrs. Gawila i kamailio niai ai. "E hoomanao, i ka wa a kela poe keonimana i hala aku ai, a haalele iho la ia'u malalo o kou' malu, ua hoike mau akii'au imua ou, aole owAu kau keiki, aka he keikt okoa loa no au. e uwalo aku ana hoi [ imua ou, e hookuu mai ia'u e hoi ma ka'u hana, aole nae ou ! wahi mea a maliu ki mai, me ko'u ike no nae, aole loa ou | wahi lihi kuleana iki, i na hana maikai au i papahi iho ai ! maluna o'u, a oki loa aku hoi ko'u kuleana e ae aku e kapaia | mai ko'u inoa o Puluka Ga\vila!" ' "Ke hoomanao nei no au ika pololei o kena mau niea apau | au e kamailio mai nei e Puluka, heaha iho la ke kūmu o kou | liana ana inai pela? Ua hoopohihihi loa ia mai ko'u noonoo j no ke ano o kau hana e Puluka, malia paha wv kou ike ana, I aohe he waiwai a kou makuakane i waiho mai ai nou mahope nei, a hiii pu iho me kou ike ana i ko'u kuleana, ole maluna 011, pela oe \ hoao mai ai e kaawale tnai ia'u aku "Aole pela e ka madanie," i pane mai ai o W'ileha me ka leo i piha me ke kaumaha'. "O ke. kumu oiaio loa e ka maelame, aole' o Puluka Gawila ko'u inoa, a aole loa no au o ke.keiki a kau kane i make; aka he keiki malihini loa au mai Enelani mai, i noho hana aku nialalo o Kaneka, ma ke alanui Wai, a o ko'u inoa oiaio o Wileha Danuha. "Aole e hiki ia'u ke hooiaio aku i wahi e hoopauia ae ai ko oukou pohihihi i kela manawa, 110 ka mea ua haalele mai ka mokuahi hoopae limahana ia Amerika nei; a ua kauliilii hoi kahi i noho ai, o ko'u niau hoa limahana o ka holo like ana mai, ma kela ame keia wahi o kn aina. O Mr. Kaneke wale 110 paha ka mea liiki ke hooiaio niai i ko'u mau ano ame ko'n inoa, oial ua noho hana aku au nialalo ona, no kekahi niana- ; wa loihi, nae he mea uiiku wale no kela, oiai hana hiki i na keiki holo mahuka apau, ke hoopunipuni no ko lakou inoa. "Ua nana.nle ia mai ka'u mau olelo apau i hoakaka aku ai no ko'u mau ?.no oiaio loa. Ua kulike ko'u mau anoapau mc ko kau keiki. au i ike ole ai no na mahina he umi-kuma* ! malua; he keiki oo ole hoi au iloko o ka mana o ka poe i ma- | naoio ole niai i ka'u mau olelo, ka poe hoi i lawe ae i ke ko'iko'i o ka lilo ana i mau kahu no'u. "Me ka'u mau ku-e iVcaika ana he nui. aole nae i hooloheia mai ia mau ku-e'ana, aka ua hapaiia ae la au, kahi keiki haa haa, mai ke kulana moelepo ae, a i ke kulana keonimana, ine ka nele i ka inoa. Ke olelo nei au i ko'u inha ole, no ke kumu, aole loa no au i ike i ko'u mau makua, o ka inoa i kaI paia mai maluna o'u, no ko'u makuakane paha ia, aole paha, ! aohe niea hiki ia'u ke kahiailio ae, koe wale no ko'u kahea i mau ia ana mai ma kela inoa. ' ' "Oiai e nolee mau aku ana ike kii-e ana, no ka hanaia mai o kekahi mau mVa e loli ano e ae ai ko'u kulana, aole anei oe e manao ana e ka madame, e komohia ana kekahi noonoo iloko o kela keiki haahaa, e apo aku i na pomaikai i akeia mai ai e hookau maluna ona? Ua komohia kekahi manao o kela ano iloko ona! O ka manaolana hookahi ilokf» o kela keiki haahaa o ke kulana lepo a kamaole, o ia no kona pii I ana ae mailalo mai ahiki i kona lilo ana i keoniinana, mamuli ir> kona hooikaika ana elike me ka hiki iaia; a o ke kumu nui ; hookahi iho la no ia, o kona haalele ana aku ia Enelani, a j holo mai la no ka imi ana i kona waiwai ame ke kaulana j ma Amerka nei, ka aina o ke kuokoa ame ke kaulike.

"Ina nei no kona hookuuia aku e imi i kona kaulana, me | ka nui o nA "hooikaika ana. ame ka hoomanawanui e loaa ai ! iaia na mea a kona uhane i iini nui ai! I kona manawa nae | i ike ai, ua apoia mai oia iualalo o na pulama ana aku a kei kahi ohana waiwai a kuonoono loa, aole anei oe i manao f ka | maHame» he nui loa kela e hiki ole ai iaia ke hoo- ! kuukuu wale aku ? Ua hopu aku oia i kela pomaikai nui; I aka nae, i hoike aku au ia oe e ka madame, he mea oiaio loa, i he keiki nele a ilihune maoli kela ma na mea apau, aka he hookahi ona waiwai nui, o ia no kona lunaikehala maemae: kela lunaikehala e hoole mau ana i kona lawe ana mai i ke kahi kulana, i kuleana ole ai oia e hiipoi ia inea. "Ua ku-e ikaika aku oia, i ka law* ana mai i ke kulann i hookauia mai nialuna oita, elike me ke koi a kela lunaikej hala, aole nae ou maliu aku, a me kela ike no il<">ko ena, i k;i | nui o kou paakiki, ua hoike mai oia ia oe, a i hoea mai i k©u wa e ike ai i kou kuhihewa. niai kapa aku oe iaia he mea ko ; mohewa, a kaili-ku i ko ha'i kuleana. ,v Ua hoohol«»ia i kona manao, e noho ana oia malalo o kou malu, iloko o kona m'au makahiki oo ole, e hooloho | no oia i kau mau kauoha apau, e hana hoi ma na ano apau, e | niihi ole ai oe, no kau mau hana hoonu'anu'a maluna ona, mr j kela manao paa nae, aia a oo kona mau makahiki, a hiki hoi |jaia ke hana nona iho, ia wa auanei e waiho aku ai oia i ke 'kulana, ann no i.ike iho ai. aole ona wahi lihi kuleana iki,a oki loa aku hoi i ka inoa, e kahea mau ia aku arta iaia. I'. ka madatne, pehea la, anei ua nialania pono ia e a'ū, ka maJiele mua ona meu a'ū i hooholo ai ? \ 0 ke koena aku, i ka wa e oo ai au ma ke kanawai, ia v-a e lawe hou ae n au i ka inoa i kapaia mai ai maluna ou, i ko'u mau la kamalii. Ua liolo aku au no Parisa me ka l)aJawai pu ana kaua malaila, a hoike aku'. i koia niea lipoleahi 110 a'u e I hoakaka aku nei imua o\\, i keia la. Iloko ona makahiki : loihi o ko kaua noho pu ana, aole k»a oe i ike mai ia'u, r kapeke ae ana mai ko'u mau ano oiaio ae,- he mea makee mau au i ka hoike ana i ka oiaio ame ka pololei. O ka'u mau mea no apau i hoike mua aku ai ia-oe, oiai au he wahi keiki opiopio wale no, o na niea hookahi no ia a'u e kamnilio aku nei, i keia manawa i kanaka makua ai au. Pehea. aole anei e hiki ana ia oe ke manaoio mai ia'u i keia manawa?