Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 45, 11 November 1921 — Page 6

Page PDF (1.70 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T. H. POALIMA, NOVEMABA 11, 1921.

He Moolelo no

WILEBA DANUBA

a i ole

Mai ke Kulana Haahaa a i ka Hanohano --

He Moolelo i Piha me na Hana

Hoopahaohao

            Ke hoolohe malie loa aku la o Mrs. Gawila in na hoakaka a Wileba, me kona kahamah ole mai, eia nae iaia i hoomaopopo iho ai, o na mea oiaio wale no, ka kela kanaka opio e kamailio aku nei iaia, ua haikea ae la kona heleheleia a hilinai aku la ihope o kon noho me he al, e maule ana, aʻole he hikiʻi kona waha ke owaka ae, a upoʻi iho la no @@i kona mau maka, o ia no oe o ka mea i kokoe loa aku i knoa hopena o ke ola ana ma keia ao.

            I ka wa a ke kanaka opio i ike mai ai i kela hiona maluna o kona makuakane hookama, hiki hou ole iho la iaia ke noho malie, aka kukuli mai la oia imua o ka alo o Mrs. Gawila, hopu aku la hoi i kona mau lima, me ka hoopili ana ae ma kona mau lehelehe, a pane aku la me ka pihoihoi:

            "E kuu Mrs. Gawila, ka mea aʻu i nana aku ai.ua oi aku mamua o ka makuahine, e nana mai kou mau maka maluna oʻu, a e hoike mai i kou mau manao huikala no kaʻu mea i hana aku ai ia oe i keia la! E kuu makuahine, mai kapa mai oe iaʻu, he mea komohewa, i hoao aku ma ke ano epa, e loaa mai iaʻu kekahi mau pomaikai mai ia oe mai!"

            "O, e kuu keiki! Kuu kaiki nalowale!" i hooho mai ai o Mrs. Gawila. me ke kaakaa ana ae o kona mau maka a nana mai la ia Weleba e noho aku ana imua o kona alo.

            "Aole i nalowale kau keiki e ka makuahine maikai! Me ka nana ole i ka mea e kukuli aku nei ma kou wawae, eia kau keiki ke ola mai nei me ka maikai! Ua nalowale iʻo oia, aka ua loaa hou no nae. Ina he wahi manao kanaluna iki kekahi iloko ou, no ke kumu nui o koʻu hoakaka ana aku imua ou, i na mea oiaio e pili ana iaʻu iho, malia e hoauheeia ae ana ia, ke hoike aku au ia oe, eia no kau keiki, ka puluka Gawila oiaio ke ola mai nei, a ke nonoi aku nei au ia oe e ka makuahine, e maliu mai i kaʻu mau hoakaka ana aku.

            "I ka manawa o kau keiki i holo mahuka ai mailoko aku o ke kula, ua hoi oia a noho malalo o ka malu o kona makuakane hanauna, ke Kapena Fula, o ka Mokupuni Fula, he kapena aoo, i pau kona holo ana maluna o na moku, a i noho paa hoi ma kona mokupuni iho, ma na kapakai o ka mokuaina o Merelana. Ua apo mai o Kapena Fula ia Puluka Gawila, a hookipa aku ma kona home, me he keiki ponoi la nana, a malalo o kona hoolilo ponoi, i hookomo aku ai oia iaia maloko o ke kula o Vereginia, a mai kela kula mai, i komo aku ai i ke kula aʻo koa ma ka Lae Komohana, a i kona hookuuia ana mailoko mai o kela kula, i loaa ai iaia ke komisina, ma ke ano, oia kekahi o na aliikoa, iloko o ka oihana koa kumau o ke aupuni.

            "I keia manawa a kaua e kamailio nei nona, he konela kona kulana, eia nae, aia kekahi ao omamalu ke kau nei maluna on a, aole no nae ia, i lilo i mea e nele ai na manao mahalo, a hilinai o kona mau hoaloha lehulehu iaia, no kona mau ano maikai he nui.

            "He nani ia, ua lohe aku la oe i na mea niaio loa e pili ana no kau keiki ke nonoi aku nei au ia oe e ka makuahine maikai, e huikala mai oe iaʻu, kahi keiki kama ole o ka noho ana aku malalo o kou malu; a i aie nui hoi i kau mau hana maikai he nui i kau mai ai maluna oʻu, aole mamuli o koʻu manao maoli iho, aka no ka hiki ole iaʻu ke alo ae, mai na koi ikaika ana mai ma kou aoao, ame kou mau hoaloha."

            "Alaila, e manao mai ana anei oe, no kela keiki kaʻu mea e noonoo nui nei? No kela keiki hookiekie, kela keiki i holo mahuka aku, me ka manao aloha ole no kona makuahine nei, a i pee iaia iho iloko o keia mau makahiki loihi, me ka hoike ole mai iaia iho imua oʻu? Aole nona kaʻu mea i kamailio ae nei, no kona nalowale aku, aka nou e Wileba, ke keiki i hoike mai i kou aloha makua oiaio, a nou wale no kuu puuwai i hoopihaia ai me ke aloha ame ka makee aole, no kela keiki a kuu kane.

            "Mai manao oe, iloko o keia mau makahiki loihi, aʻu i nana mau aku ai maluna ou, he keiki ponoi naʻu, he wahi mea uuku kou kaawale ana mai aʻu aku i keia manawa, aole loa, aka ua like pu ia, me ka mea e wawahiia ae ana kuu puuwai," alaila lele okoa mai la o Mrs. Gawila maluna o Wileba, me ka hookahe ana iho i knoa mau waimaka:

            "Aole naʻe o Mrs. Gawila wale no ka i hookahe aku i kona mau waimaka o ke aloha keiki oiaio, aka o ke kanaka opio pu no kekahi, no keia makuahine oluolu a piha maika, ka mea ana i aie nui aku ai, no na pomaikai, ana e hauoli nei i kela manawa. No kekahi mau minuke, aole e hiki i kekahi o laua kepane i hookahi huaolelo, aka nae i ke aia ana ae o ke poo o Mrs. Gawila iluna, a holoi ae la hoi i knoa mau waimaka a maloo, paa iho la kona mau lima ma na poohiwi o Wileba, a pane mai la me ka leo haalulu:

            "Pehea no la au i noho naaupo ai, iloko o keia mau makahiki loihi! He aoiaio ua like loa kou mau ano apapu mawaho ke nana aku me Puluka Gawila, aka nae ma kau mau hana, ua kaokoa ae ia mai iaia mai; a o kou puuwai, ua piha ia me na haawina maemae, wale no. O e kuu keiki, ma keia manawa a Puluka Gawila, i holo mahuka ai mailoko aku o ke kula, ua manao maoli no au, e hoole ae i ka hana aʻu i hoohiki aku ai imua o kona makuakane, e malama aku au iaia me ka maikai ahiki i kona kanaka makua ana; aka i keia la nae au i hoea mai ai no kuu home nei, me ke kulana loli loa, aʻu no i manaoio aku ai o Puluka maoli no oe, ua hoopau ae la au i kela manao mua oʻu, a apo aku la ia oe me na manao hiipoi o ka makua i keiki, hookieie o ka holomahuka ana mailoko aku o ke kula, ame ke keiki o ka hoihoi hou ia ana mai imua o kuu alo, i kulike loa ko laua helehelena ma na ano apau, he mau keiki kaokoa loa laua, aka i keia la wale no i loaa ai iaʻu ka ike no ia mea. O ka noonoo ana ae, o oe ka mea i piha i ka oluolu, ke akahai ame ka maikai ka mea no hoi aʻu i nana mau aku ai he keiki oe naʻu; in a no kou kaawale mai iaʻu aku, ea, ua aneane hiki ole iaʻu ke hoomanawanui aku i keia ola ana, ua oi aku ka make ana, mamua o ke ola ana aku, iloko o na noehaehaia he nui."

            "Auhea oe e ka lede, a e ka makuahine maikai hoi, kuu hoopakele ame kuu hoola, o kuu mau la nele a kama ole, e hoolohe iki mai oe i kaʻu mau hoakaka imua ou! Ua lilo maoli no oe i makuahine noʻu, ua hoopakele ae oe iaʻu mai ke kulana nele a ilihune mai o ka noho ana, ua hapai ae oe iaʻu, mai ke kulana mai o kahi keiki inoa ole, ahiki i koʻu ike ana i ka hanohano a me ka naauao, aʻu no e hooia hou aku nei imua ou, ua aie nui loa au i kou lokomaikai. Ina paha aole oe, in a aia no paha au ma ka hana kuai olepe ma na alanui, e hele ana me kahi lole ole imua o ka poe hanohano, i loaa mai ai ka ai ka mea hoi e pono ai koʻu wahi e hiamoe ai; a o ka mea oi loa aku o ke ino, mamuli o ka noho naaupo, me ka loaa ole o ka hoonaauao maikai ia, e lilo ana au i kanaka on a rama, a i ole i mea hana paha i kekahi karaima he nui.

            "Ua hoopakele ae oe iaʻu, mai kela mau ano mai, a mai koʻu lilo ana he mea aeahau kae! Ua hoolako mai oe i home maikai noʻu e noho ai, a ua hoolako pu mai hoi oe i makuahine noʻu. Nau ponoi, i haawi mai iaʻu i ka naauao, a i kekahi oihana kiekie, a nou ponoi, i hoolilo ae iaʻu i kanaka i keia la, ka mea hiki ole iaʻu iho ke hana, me ka nana ole, i ka nui o kaʻu mau hooikaika ana.

            "E ka makuahine maikai, ke makemake nei au e ninau aku i kou manao oiaio maoli, a mai hopohopo oe i ka pane ana mai i kou manao maoli: Pehea la, aole anei, o kela kaiki au i aloha ai, au ponoi i hoonaauao ai a i pulama aku ai ma na ano apau, a ka makuahine i hiipoi i kana keiki, a i noho mau mai ai imua o kou alo, ua kupono oia i kou manao, me he mea la, o kau kaiki hanauna no ia?"

            "Ae, e kuu keiki aloha: a oiai nae aole oe he mea i pili mai iaʻu ma ke koko, o ka iini nui nae iloko oʻu, he oi aku ka pono, in a he keiki hananuna iʻo oe naʻu, no keia makee wale no, e o aku kuu inoa maluna ou. He mea ehaeha no ka manao, ka hoomaopopo ana iloko o keia manawa, eia ka aole oe o ke keiki a kuu kane,, ka inoa hoi aʻu e paa nei, a i makee ai, o oe pu kekahi e o ia inoa hookahi."

            "Aole no i pau koʻu manao kanalua e Mrs. Gawila, a ke ninau aku nei no ia oe, pehea la, aole anei he wahi manao kekahi iloko ou, he mea komohewa au, i ake aku e loaa mai iaʻu kekahi mau pomaikai, ma ke ano kolohe?"

            "O, e kuu keiki aloha, aole loa he wahi noonoo iki o kena ano iloko oʻu! Aole loa no au i ike aku, aia kekahi kmanao kolohe iloko ou, i kou wa i kaa mai ai malalo o koʻu malu! Ua hoike mai oe i kou ku-e ikaika loa, no kou kapaia ana aku he keiki naʻu, a mamuli wale no o ka hiki hou ole ia oe ke hoao hou mai e kupale ia oe iho, i noho malie ai oe, a hoko mai elike me kaʻu mau mea apau i makemake aku ai nau e hana mai.

            "He mea oiaio loa, iloko o kou mau la opiopio, aohe mea hiki ia oe ke hana mai, aka i kou oo ana ma ke kanawai, a kanaka makua no hoi, ua koi hou mai la oe i kou pono; ma ke kiola ana ae i ka inoa aʻu i kapa aku ai maluna ou, no ia hana au e kuu keiki, ke haawi aku nei au i koʻu mahalo kiekie loa, no ke ku o ia hana au i ka naauao loa, oiainae he kanaka opiopio wale no oe.

            "Noʻu iho e kuu Wileba, aohe aʻu mea e mihi ai no ke kuhihewa aʻu i hana ai, no ka mea mailoko mai o ia hana kuhihewa ana, i hoopakele mai ai au ia oe, kekahi o na keiki maikai loa, mailoko mai o ke kulana nele a ilihune; aole wale o ka pomaikai wale no ia i loaa, aka ua loaa pu iaʻu he keiki maikai loa, ka mea nana i hoohauoli loa mai i kuu mano, no kekahi mau makahiki lehulehu ae nei i hala.

            "He oiaio, ua lilo na mea au i hoike mai nei i keia la, i mea nana e hoano-e mai i koʻu noonoo, aka nae, mamuli o keia mau kamailio ana a kaua me ka maikai, ke hoi hou mai nei koʻu noonoo maikai, e hoea mai ai no i ke auhee ana aku o na noonoo pono ole apau iloko oʻu."

            Ma kela wahi, i hopu aku ai o Wileba i na lima o Mrs. Gawila, a hoopili ae la ma kona mau lehelehe, me kona kamailio ole mai nae i hookahi huaolelo, aka aia iloko o kona puuwai, na mano mahalo, me ka hoomaikai, no na olelo oiaio loa i hoopukai aku e kela wahine.

            "He nani ia e kuu keiki , ua hoea mai la kaua i ka maopopo pono ana ao na mea apau e pili ana ia oe, nolaila eia koʻu manao e kuu Wileba aloha; oiai ua nui koʻu minamina no ka hiki ole iaʻu ke kapa aku ia oe o Puluka Gawila, aole e hiki iaʻu ke hookuu aku ia oe e hele mai iaʻu aku. O koʻu hoopau ana i ke aloha ana ia oe, o koʻu hoopau ana i na manaolana nou, ame na manao hauoli hoi no kou holomua ma kau oihana, ua like pu no ia me koʻu hoopau ana ae i ke kau ana aku i na manaolana no koʻu mau houoli ponoi iho, o keia mua au. O koʻu kipaku ana aku ia oe e ku a hele mai kuu alo aku, ua like pu no ia, me koʻu hoi okoa ana aku iloko a ka lua kupapau! Nolaila e kuu keiki, e lawe aku i kou inoa elike me kau i ike ai he pono, a mai haalele i ka home o kou makuahine nei, e nana aku au ia oe he keiki ponoi naʻu, pela hoi oe e nana mai ai iaʻu he makuahine nou."

            "O e kuu makuahine, kee makuahine anela, ua lilo kau mau olelo oluolu, kou mau manao aloha, me he waipuna la, mailoko mai o kou puuwai maemae, na ia mau mea i kaili ae i na manao hookano mailoko ae oʻu, a weluwelu liilii, kaʻu mau mea i noonoo mua ai, no koʻu kaawale mai ia oe mai. Pehea ka nui o kaʻu mau hana oluolu ma keia mua aku ia oe, aole loa ia i hiki, no ka hookaa ana aku i ka nui o koʻu aie ia oe," alaila hiolo okoa iho la na waimaka o Wileba.

            "Aole anei oe i manao e Wileba, o ka houoli i loaa iaʻu, ma o kou lilo ana mai i keiki naʻu, ua uku pono ia mai au, no kaʻu mau mea i hookaika aku ai no kou pono?"

            "Auhea oe e kuu makuahine aloha, aia kekahi mea mawaho ae oʻu, i oi aku kona kuleana e koi mai ai maluna ou, ma ke ano he makuahine nona, aole he hana kupono maʻu, ke kaili ana ae ia kuleana mai iaia mai.

            "Ina no Konela Puluka Gawila kau e kamailio mai nei ea, alaila eia no kaʻu pane, ma keia mua aku e nana aku ana au i kela kanaka opio, ke ano he keiki na kuu kane i make. Maluna iho oʻu ame koʻu mau waiwai, aole ana mau koi ana mai ma ke kanawai. He oiaio, ua hoohiki aku au imua o kuu kane, ma ka aoao o kona moe make, e hoolako aku au i kana keiki, me he mea la he keiki ponoi loa oia naʻu; aka iaia i holo aku ai mamuli o kona manao ponoi iho, me kona hoi hou ole mai e noho malalo o koʻu malu, aka hoi aku la a noho malalo o kona makuakane hanauna, me kona noho hamau loa ana no keia mau makahiki lehulehu, ua nele loa na noonoo ana ma koʻu aoao nona, a oki loa aku hoi koʻu aloha ana aku iaia ma ke ano he keiki naʻu.

            "He hookahi nae mea hiki iaʻu ke hana aku nona, ma kona manawa e mare ai i kana wahine, a hookahua iho kona noho ana, e haawi no au ma ke ano makana, a i kana wahine, i kekahi huina dala, aʻu i hookaawale ai, elike me kaʻu mea i hana aku ai, no ke aloha i kona makuakane; aʻu no nae e kanalua loa nei, no kona lawe aku ia makana noi ka mea, ua piha kona noonoo me ka hookano!"

            No kela mau olelo hoi a Mrs. Gawila, e pili ana i ka mare aku o Puluka Gawila i ka wahine, ame kana makana e haawi mai ai i kela kanaka opio, ua kupu ae la ka manao iloko o Wileba, e hoike mai i na mea e pili ana no ka mare ana o Konela Gawila i kana wahine, ame na mea mahope aku o kela mareia ana, ua kaohi hou aku la nae oia i kela noono, no kona ike ana iho, ua lawa kela la, no na hana hoopihoihoi noonoo, aka e kakali oia a loaa kekahi manawa maikai mahope mai, alaila, ia wa oia e hoike mai ai i kela moolelo.

            "Aole noʻu e Wileba, ua hoopauia koʻu mau manao pohihi apau e pili ana ia oe, mahope o keia mau manao pohihihi apau e pili ana ia oe, mahope o keia mau kamailio ana, aka he mea pono, e loaa pu aku ka ike ia Loi, no keiainoa oiaio ou, i ole ai oia e kapa mai ia oe o Puluka Gawila, elike me kana i manaoio mai ai."

            No ka lohe ana aku o Wileba i ka inoa o Loi, ua pii ae la ka ula ma kona mau papalina, no kona hopohopo no, o hoowahawaha mai kela kaikamahine iaia, ua ike mai la nae o Mrs. Gawila ia ano on a, a o ia ka ua wahine nei i hoomau hou ami ai i ke kamailio ana:

            "Aole au mea e hopohopo ai no Loi, no ka mea aole i like ke ano o ka poe opiopio me ko ka poe oo. Ina oia e lohe aku ana i na mea oiaio apau, e mahalo nui ana oia nou, i oi ae paha i ko keia wa a maua e noho nei."

            "Pehea la kou manao e kuu makuahine, no ko Loi manao noʻu, i kona wa e lohe aku ai, he mea okoa loa au, aole hoi o Puluka Gawila?"

            "Aole oʻu manao, e lilo ana kona ike ana mai, he inoa okoa kou, i kumu e hoololi ae ai oia i kona noonoo ana mai nou, elike me kana i noonoo mau mai ai, ma kona manawa i manaoio ai o Puluka Gawila kou inoa. Eia no ka mea oiaio maoli, he o ia mau no kou lilo ana he keiki naʻu pela hoi au he makuakane nou, a he o ia mau no kou mau ano kahiko, aole he wahi mea i loli ae, koe wale no ka inoa, he mea liilii loa ia iaia.

            "Oiai, aole he kuleana aʻu e hookau aku ai i ka inoa o Gawila maluna ou, ke paa nei mae kuu manao, ma keia mua aku, e hiki ana ia oe ke papahi mai i na inoa hanohano a kaulana ma kau oihana, ka mea hiki ole ke kualia me ka dala ame ke gula."

            "O e kuu makuahine, pehea la e hiki ai iaʻu ke hoakaka aku imua o Loi, iloko o keia mau makahiki lehulehu, ua hele au ma kekahi inoa okoa loa ma ke ano hewa, a ua paa hoi i kekahi kulana ma ke ano hookohukohu, kuleana ole?"

            "Aole au hoike ana aku iaia ia mea, oiai ua nui ka ehaeha au i auamo ai, elike me kau i hoakaka mai nei imua oʻu i keia la, aka e waiho mai oe naʻu ia hana, a ke upu nei au e hoea mai, ke makemake nei au e hoi oe no kou hokele, a e hoouna koke mai i kou ukana no ka hale nei, e haawi koke aku ana au i ke kauoha i na kauwa, e hoomakukau koke i kou rumi.

            "E hoea mai oe no ka hale nei ma keia ahiahi, mamua ae o ka aina ahiahi i ka hora ewalu, a e ike no auanei oe, i kou wa e halawai ai me Loi, i ka hopena o ka maua mau mea e kukakuka aku ana, epili ana nou!"

            Ike aku la o Wileba, i ka naauao o kela mau hoolala ana a Mrs. Gawila, o kona ku ae la no ia iluna, me ka lalau ana aku no hoi i na lima, o kona makuahine a honi iho la, eia nae, ua huki aku la o Mrs. Gawila ia Wileba a pili ma kona umauma, apo mai la ma kona a-i, me ka honi ana mai i ke kanaka opio, he hoailona, no ka oiaio o kona aloha no keia keiki.

            I ka haalele ana aku o Wileba i kela home, ka home hoi, ana i kipa aku ai i na hora elua mamua aku, me na manao hopohopo, me na manao kaumaha, no ka hoea mai, i ka manawa ana e ike hou ole aku ai i na maka o ka wahine ana, i kapa aku ai iaia he makuahine nona, huli hoi mai la oia me na kaina wawae mama a eleu, me ka hoopihaia hoi me ka hauoli, ka mea i loaa mua ole iaia, iloko o na loa apau o kona ola ana.

            Ua maopopo ia kaua e ka makamaka heluhelu, mamua o ke kaa ana aku o Wileba malalo o ka malu o Mrs. Gaila, ua hoopuniia kona ola ana iloko o kona mau la kamalii, me na haawina o ka nele ame ka hune; i kona kaa ana aku malalo o ka malama ana mai a kela wahine oluolu a lokomaikai, ua lilo ke ano pohihihi o kona hanauia ana mai, i mea nana e hookaumaha aku i kona noonoo, ana no e ike mau la i na manawa apau, aia oia ma kekahi kulana hoopunipuni, nolaila aia mau ke kaumaha ame ka hopohopo iloko on a i na manawa apau, akahi no a loaa iaia ka hauoli oiaio, ua hoea mai i ka hooʻiia ana ae o ak ukana nui a kona puuwai e hapai mau ana i na makahiki i kaahope aku, a i hooiaiamai hoi ia hauoli, ma o ka hoike okoa ana mai o Mrs. Gawila, i ka nui o kona aloha no ia nei.

            Ma kela hoea ana aku o ua o Wileba no ka hokele, haawi koke aku la oia i ke kauoha i ke kalaiwa o kekahi kaahalihali ukana, e hoihoi mai i kona mau ukana no ka home o Mrs. Gawila, alaila noho iho la kakau i kekahi leka na ka Madame De Galacia, e hoakaka aku ana i mau mea i hana aku ai, ma na alahele e loaa ai o Dane. Mahope iho o kona hoouna ana aku i kela leka, ma o kekahi elele la, no ka lawe ana e hookomo ma ka haleleka, o kona haalele aku la no ia, i ka hookele, a hoi mai la no ka home o kona makuahine.

            Ma kela hoea ana mai a ua o Wileba, ua hookipa loa ia aku la oia noloko o ka rumi hookipa, kahi a Mrs. Gawila ame kana kaikamahine e nanea ana, a e kakali mai ana no hoi o ko ia nei hoea aku.

            I ka wa i ike mai ai o Loi i kela komo ana aku o Wilaba, Wileba, ku koke mai la ua kaikamahine opio nei iluna, ua hao mai no hoi oia a paihi, haawi mai la i kona lima akau no ke aloha ana, a pane mai la:

            "Ua piha loa au i ka hauoli, no ka halawai hou ana me oe e Wileba aloha, a ke kalokalo ae nei au ma ka inoa o na lani, e ukaliia oe me na haawina pomaikai he nui! Manao anei oe e Wileba, ma ka loli ana ae o kou inoa, he mea ia e hoemiia iho ai koʻu noonoo nou? Aole loa pela, he keu aku o Wileba Danuba a ka inoa maikai, me he mea la, ua like pu aku no kona maikai me Puluka Gawila, a ua oi aku no paha!"

            Kaoni iho la o Loi i ka lima o ke kanaka opio ana e paa la, me kona hookuu ole, alaila alakai aku la iaia no kekahi noho, a haawi aku la i manawa no kona makuahine, e aloha mai ai i ke kanaka opio.

            Ma ka aoao o Wileba Danuba, ua hele maoli oia a piha me na haawina ilihia, no ka mea aole loa oia i moeuhane mua, pela iho la ke ano o na hookipa e loaa mai ana iaia, a ua nele maoli no hoi oia i ua huaolelo kupono e pane aku ai, o ka mea wale no nana i kokua mai iaia, o ia no ke kani kone ana mai o ka bele kahea no ka makaukau ana o ka paina ahiahi, o ko lakou ku ae la no ia iluna a hoi aku la noloko o ka rumi, aina, kai o na meaai, e kakali mai la ia lakou nei.

            Ua lilo kela hui hou ana o ka makuahine me kana mau keiki i manawa hauoli loa, iloko o ko lakou ola ana, mahope iho o ke kaawale ana no kekahi manawa loihi, nolaila ia lakou e noho la ma ka aoao o ke pakaukau e ai ai, ke kamailio wale la no lakou ma na olelo e hoopihaia ai lakou apau me ka olioli, me he mea la nae, o Wilaba ka mea oi loa aku o ka olioli, no kona ike ana iho, aole loa he wahi ao omamalu o na mano maikai ole mawaena o Mrs. Gawila ame kana kaikamahine.

            I ka pau ana o ka lakou ai ana. hoi nui aku la maloko o ke keena hookipa, me ka hoohalaia ana o kela ahiahi ma ka hookani piano ana, ka himeni ana no hoi ame ka hahaʻi moolelo ana. Ma ka aoao o ka makuahine me kana kaikamahine, ua huai pau mai la laua, i na mea ano nui ma ka laua mau wahi apau i hele makaikai ai a pela no hoi o Wileba i noke aku ai i ka haanui, i kana mau mea kupaianaha i ike ai, ame na lawelawe ana maloko o na aha hookolokolo like ole o Europa.

            No ka makemake ole e hookaawale koke ia lakou, ma kela po mua loa, ua ala wale aku la no lakou, ahiki i na hora o ke aumoe.

            Iloko o ia mau la mai, o ka hana nui ma ka aoao o Mrs. Gawila. o ia no ka hoolauna ana aku ia Wileba Danuba imua o kona mau hoaloha hou, no ka mea iloko o kela mau makahiki he umi-kumamalua o kona kaawale ana mai kona home aku, ua ku a malihini maoli oia i ka nui o ka poe e noho kokoke mai ana malaila, a o ka mea oiaio no nae, ua pau aku ka poe kamaaina i ka hele, ua make no hoi kekahi, he poe malihini wale no ka hapanui, nolaila, he kakaikahi loa iwaena o kela poe, i hoomaopopo no Wileba Danuba, ma ke ano o Puluka Gawila oia.

            Mamuli no o ka makemake o ke kanaka opio, e lawelawe koke aku i kana oihana ua wehe ae la oia i kekahi keena loio nona, ma kekahi wahi kupono, loa maloko o ke kulanakauhale o Nu Ioka, me ka loaa ana mai o kona laikini, e lawelawe aku i ka oihana loio maloko o na aha hookolokolo apau o ke aupuni.

            Me kekahi po, he elua pule mahope mai o keia noho ana aku o Wileba Danuba maloko o ka home o Mrs. Gawila o ka home o Mrs. Gawila, a iaia i ike ai, o lakou ekolu wale no kela e nanea la, maloko o ke keena hookipa, me ke komo hokai ole mai o kekahi poe, ia wa i hoomaka aku ai oia e hoike i ka moolelo e pili ana ia Konela Gawila ame Dane, e huai pau ana hoi i na mea apau elike me kana i i ike e pili ana no kela mau opio.

            "He keu maoli ka hoi ka nui o koʻu aloha, no kela makuahine, i ka ike ole i kana keiki, ka mea ana i kaunui mai ai, e ike ana i kana mea aloha, mahope o ke kaawale ana no na makahiki lehulehu," i hooho ae ai o Mrs. Gawila, i ka wa i hooki iho ai ka Wileba Kamailio ana aku.

            "Nolaila o keia anei kou haku, nana ka hana i kono awiwi mai ia oe e holo koke aku no Wakinekone, me ka hoi ole mai e ike ia maua? Aole no aʻu mau ahewa an maluna on a a maluna paha ou e kuu keiki; aka nae ua hele au a piha i ke aloha nona e kakau aku ana au i kekahi leka, no ka hoike ana aku i ka nui o koʻu aloha iaia, a e kono okoa aku ana no hoi au iaia, e hoi mai me aʻu e noho ai i kekahi manawa, oiai e kakali ana,  o ka lohe mai i kekahi nohou e pili ana no kana kaikamahine.

            He mea oiaio, ma kela po koke no, mahope iho o ka lakou nanea ana, kakau iho la o Mrs. Gawila i kekahi leka, a hoouna aku la ma o kekahi elele la, no ka hale hoolulu kaaahi, a ma ke kaaahi no o kela po, o ka haalele ana mai ia Nu Ioka, i kau aku ai kela leka i ka Madame De Galacia.

            Iloko o na la eha mahope mai, hoea mai la ka pane a ka Madame De Galacia, e hoike mai ana no ka loaa ana aku o ka Mrs. Gawila leka, aka nae e hoole mai ana i ke kono i waihoia aku imua on a, no ka hoi mai a no pu me ia nei, mamuli o ka manao o kela wahine, he oi aku kona noho pu ana me kona hoaloha me Kapena Fula, a no ka hooluolu ana aku no hoi i ka manao o kana hunona, iloko o ka halepaahao.

            "Akahi au a ike, ua pololei ka Madame De Galacia i kakau mai nei, he oi iʻo aku kona pono e pili mau aku me kela mau mea i hookaumahaia ko laua noonoo," i hooho ae ai ka Madame Gawila, mahope iho o kona heluhelu ana i kela leka, a pau ae la no hoi kona noonoo hou ana aku no ka Madame De Galacia.

            No ka hoohuiia ae o Wileba ame Loi ma ka berita o ka mare, ua hoolalaia ma ka la mua, o ka mahina e hoea mai ana, nolaila o ka hana nui iloko o kela mau la, o ia no ka hoomakaukau ana i na lole mare no Loi, ke kuai ana no hoi i na lako gula no ke kahiko ana iaia, no kela ano nui, a i ka wa i loheia ae ai ka nuhou no ka mare aku o kela mau opio, ua hoea koke mai la na palapala hoomaikai a na hoaloha lehulehu, pela pu hoi me na makana makamae nunui o ke kumukuai.

            Ma ke ahiahi mamua o ka la e hoohulia ai na opio iloko o ke apo o ka mare, ua hoomakaukau e ia ke pakaukau me na lako apau, no ka paina mare, a ua paniia hoi no puka o ka rumi aina, i ole ai e hoopilikia wale ia aku na mea i kauia maluna o ke pakaukau, i hakalia wale no i ke ao ae ma kekahi la, o ka hoomoʻaia no ia o na meaai a kau mai la iluna o ke pakaukau, me ka noho aku o ka paamare, me na malihini hanohano i konoia.

            Aia o Wileba âme Loi maloko o ke keena hookipa kahi i noho ai, a mamua pono aku o ka laua alo, kekahi pakaukau, i hele a luuluu in a makana o kela ame keia ano, mai na lako dala, na lako gula, ahiki aku i na pohaku makamae, a ke hoea mau mai la no hoi na makana i na manawa apau, me ka lilo i hana nui na na kauwa, ka wehewehe ana, a waiho ae ma na wahi kupono, no ka hoikeike ana.

            O ke ku ana ae no ia o Loi iluna, no ka hoikeike ana aku ia Wileba i kekahi makana ana i makemake loa ai, Hamama ana no ka puka o ke keena, me ke komo ana mai o Mrs. Gawila iloko, aia hoi ma kona lima, e paa ana kekahi leka, a ua hele hoi ua wahine nei a haalulu:

            "Auhe loua e Loi âme Wileba, aole loa e hookoia aku ka mare maluna o olua e aʻu mau keiki, elike me ia i hoolala mua ia ai," alaila hikaka aku la ua o Mrs. Gawila a hina aku la iluna o kekahi koki, e waiho kokoke mai ana maloko o kela rumi.

MOKUNA XXIX.

            E hoomanawanui iki mai kaua e ka makamaka heluhelu, no ke kumu o ka hoopaneeia ana aku la o ka mare o na opio, pela hoi ke kumu o ka piha ana o Mrs. Gawila me na manao pihoihoi; na keia mua aku, i kahi e hoomauai aku ai ka nee ana o keia moolelo, mai kahi a kaua e waiho nei i keia mahele no ka manawa.

            Ke hoomanao nei no oe e ka makamaka heluhelu, i ko kaua haalele ana aku ia Ete Buna, e hookahe ana i kona mau waimaka, maluna o ka he kupapaʻu o kona kupunakane, oia ka Lunakanawai Buna, ka mea ana i nana aku ai, o kona hoaaloha hookahi wale no ia ma ka honua nei.

            Iloko nae o na manao kaumaha o keli kaikamahine opiio, no kona kupunakane, aole e hiki iaia ke hoomau aku i ka hookahe ana i kona mau waimaka, no ka mea ua hala aku la no kona kupunakane, ke kuleana nui e hiki ai iaia ke hoomau aku i ka noho ana ma kela home kuaaina.

            Iloko o na kaumaha ame na luuluu he nui, i kau iho maluna o Kapena Fula, aole oia i hoohemahema, i na hana nui i waihona mai nana e hooko aku.

            Malalo o na hooponopono ponoi ana a Kapena Fula, i lawelawe ai na hana hoolewa i ke kino o ka Mekia Buna, me kona manao, mai ka ilina kupapau ae no e hoihoi pololei aku o Eta iaia, e hookuu mai no iaia e hoomau ka noho ana me kona home, ahiki i kona kau ana aku maluna o ka mokuahi, nana e lawe aku iaia imua o kona kupunawahine ma ke kulanakauhale o Nu Ioka.

            O ka hana nui iloko o kela mau la e kakali ana ahiki i ke ku ana mai i ka mokuahi, o ia no ka hoolimalima ana aku i kela home kuaaina, o na dala e loaa mai ana, e holo aku no ia no ke kokua ana ia Eta, a i ole e hookomoia paha maloko o ka hanako, kahi e maluhia ai, o na pono hale apau, pela hoi me na mahele iloko o na hu hoopukapuka waiwai, e hooliloia aku ma ke kuai, o na dala e loaa mai ana, e ukuia aku no na hoolilo hoolewa o ka Mekia Buna, a no ke kuai ana no hoi kekahi i mau lako kupono no Eta ame Miss Pinehaka, ka wahine nana e malama i ke kaikamahine opio, ma ka laua huakai kaahel i pela na hoolilo no kela huakai ahiki i ka hoea ana aku i Nu Ioka.

            Oiai nae, aole kela he hana uuku, e pau koke ai iloko o na la kakaikahi, ua haawi okoa mai la no o Kapena Fula, i kana mau dala ponoi, no ka uku ana i na hoolilo apau, mai ka hoolewa o ka Mekia Buna, ahiki i na hoolilo kaahele o Eta me kona kokoolua.

            Ma kekahi kakahiaka kalae maikai, iloko o ka mahina o Iulai, aia o Kapena Fula ame Eta ke ku la maluna o ka lanai o ka home kuaaina o ka Mekia Buna, ke nana l hoi laua o ka oili mai o ka mokuahi Bee, ma kela kakahiaka, no ka lawe ana aku i keia kaikamahine opio malalo o ka malama ana mai a kona kupuna wahine, elike me ke kauoha paa a ka mea i make.

            Ua kululuia kekahi hae ulaula ma ka lihi aeone, he hoailona, e haawi aku ana i ka poe oluna o ka moku, e hookuu mai i kekahi waapa, i ka wa e kaa pono ae ai ka mokuahi mawaho o kahi i ku ai o ka hae.

(Aole i pau.)