Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 45, 11 November 1921 — HULI PONO IA O LANAI E KA HALE HOIKEIKE. [ARTICLE]

HULI PONO IA O LANAI E KA HALE HOIKEIKE.

• '• - ■ I ~.Ke hoomaka nei ka Hale Hoikeike 0 na Meakahiko (Berniēē'Pauahi Bis- i hop Musoum), i kft hoopaa«aua i na heiau, na kahua hale, na lokoi 'a, na •alanui kahiko, ame na mea o ia :ino like, he mau inoali ko lakou i koe 1 keia manawa e waiho nei. Ua hoomaka mua kana hana me ke kui'o ina ka mokupuni o Lanai; ua pau inua no keliahi mau hana i ka lawēlāweia ma Moiokai a ma Maui, ma Haleakala. I O ka manao ma keia hana anu, o ia no ke kahā anā i kii hoikeike no na wahi- kahiko, a e maopopo ko laleou Wahi i waiho ai maiuna o ka palapala aina, e pa'i pu ia me ka hoakaka o na wahi kahiko. Ina ka nalowale aku o na wahi kahiko, ma o ka hana ana i ke alanui, a pela aku, aole e nalowale ka ike no ko lakou walii i ; waiho ai. E hooikeike aku ana kela | mau mea ano nui maliUini i hanaia i ko ke Teritore, me ka laweia ae o ke ! keehina, no ka malama ana ia lakou. O na kanaka e lawelawe nei i keia ! hana Wili a noii pono, ma ka hale hoikeike, u'a pu lakou e maj opopo pono kahi i waiho ai o keia mau ! wahi k&hiko, i hiki ai ia lakou ke | hookuku, ia lakou me na wahi i loaa ! aku ma na mokupuni apau o ka Moa- | na Paklpika, ina paha ua like loa lakou. ,a ua . kukuluia paha e ka lahui j kānaka hookahi. ! Ma ka. aoao o ka Hale Hoikeike, ua holo o iMr. Kenneth. P. Emory no Lanai, he ekolu ona mahina o ka noho ana malaila, me ka manao e hoohala i hooka.hi mahina i koe. 110 kakaikahi loa na heiau ma Lanai, mamua o na mokupuni nunui ae, eia nae he heluna mahuahua loa kona o na pohaku kii kalaiia, e loaa ai no ma na wahi e aē o Hawaii nei, a ma kekahi mau mokupuni e aku o ka Pakipika, a ua lilo ia i mea hoopohihihi āhiki mai no i keia manawa. O na kahua hale ma na wahi pili kahakai a mauka no hoi, ua hoike mai ia, i; ka nui maoli o na kanaka i noho ma mamua. Ma na wahi palahalaha ma ka piko o ka mokupuni, me he mea la aia ma kahi o ka 2,000 kanaka i .nolio malaila, a i ole, ua pa 20 aku ka nui i ka poe e noho nei maiaila i keia wa. Ua wai'ho jho lakou maluna o ka lepo, i na ulu;maika, na maa, na ko'i, na Inliee, na ipu kukui,.na pohaku ku'i poi, me ka h'ēluna nui .maoli, ma na wahi apau. < M& ka hiki ana ke kuhikuhi i keia ,mau. āuo nui maluna o ka palalilo ānā nia inoa o na wahi, ,i~ ipn wāw'ai. Ke hoāo nei no -fcoi ka ftalc tfoik"ēl\te e loaa mai ka inoa Hawaii oiaio 'o kela amo keia wahi, ina no he. wahi uuku loa ia. Ile msa maikai keia, no ka mea o na inoa o kekāhi inau wahi lehulehu i pāa ole maluna o na palapala aina, ua poiua loa, a aku la na inoa haōle ma ia mau wahi. Mā keia hana, i ka ninaninauia ana aku o na noho ana ma kekahi ,mau wahi, he uuku loa na kokua i loaa mai ia lakou mai. E pili ana me keia hana, ua mākemake ka Hale Hoikeike 'e hoomanao na Hawaii, aolo ka Hāiē Hoikeike he mea i kaawale loa mai iā lakou mai, aka no lakou ia hale, hē hale hoahu maluhiā ia o 'na mea a lakou i pulahia loa ai i ka wa i hala. Ua m&luhia na kapa uhuula nani o ko (akou mau moi me ua haneri o ko lakou mau mele ame pa moolelo kamahāo. o ke ku ahā o ka Hale Hoikeike, ame koiia malamaia ana i keia wa, mamuli no ia o kekahi o ko lakou'lahui, Berniee Pauahi, hē wāliino noonoo akea 0 k« kokō ālii. He mea oiaio, ua makemake 6ia i kona lahui kanaka, e ike ih6, maanei kahi maluhia no na meā apau, i laweia mai o ke ano o ko lakou 6la ana, o ka wa i hala. E lawe mai ana ka Hale Hoikeike i na mea aole no ka hoikeike ana, a hoolilo aku paha, nō ka pomāikai, aka no ka nialāWā ana ia lakou, no ka lioomanao aua 1 na kanāka Hawaii ame na la kamahao o ka wa i hala, ia lakou e kaahelo āna ma na huakai moana, a keknhi lahui kanaka e ae, i hiki ole ni, ke aa. Ua kali malie ke kanaka ili keokeo āhiki i kona kapili ana i na moku nunui a palekana. * Ina he mau waiwai makamae kokahi ā na Hawaii, a lakou i makemake ole ai e kuāi hoolilo aku, aka i loaa naei ka manao hopohopo no ka poino, a nalowale palia, e lilo ana i mea hauoli mau na ka Hale Hoikeike, ka malama aha ia lakou me ka maluhia mai na huhu mai a mai ke ahi mai ame ka naloWāle, a e lawe mai ia lakou a hoikeike aku i na hoaloha, a i ole hoilioi hoii aku paha ia lakou, i \a manawa e makemakeia rtai ai. Xo na kanaka Hawaii ka Hale Hoikēike.