Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 46, 18 November 1921 — KA HUAKAI MALIHINI A NA KEIKI KIPIKOA HAWAII NO KA IPUKA GULA O KALEPONI. [ARTICLE]

KA HUAKAI MALIHINI A NA KEIKI KIPIKOA HAWAII NO KA IPUKA GULA O KALEPONI.

(Kakauia o George Kano.) * (Hoomauia mai) Heaha la ke kumu o ka hana 6le nna o na keiki Hawaii ma keia laf Hoike aku la no hoi na aiiimoku: "He la nui keia no Hawaii, ka la haoau o ke Alii Ka Moi Kamehameha I." ♦ I ka lohe ana o haole, luliluli ke poo o k4va poe haole me ko'u naoa aku no ia lakou a'u hoi i minoaka iho ai, no ka lilo o ko'u la, nui ' mea hoopahaohao aku i na ilipuakea o Kaleponi nei, a he hookahi o keia poe, haole i kamaaina loa i ko'u inoa, i hele mai a kamailio ia'u ma ke ano liookano. I'au ae la no hoi keia popaleo ana a maua, a'u hoi i hoike aku ai j ka't poe keiki h® wahi paina ka makou ma ke Sabati ae, no ka hoomanao ana i ka oka Na'i Aupuni Kamehamehn. Kia ka lakou olelo ia'u, no ka mea aolo o lakou maoaoio iki. "Aohe a iakou dala, pehea la e hiki ai ia kakou ke malama i wahi painaf" Eia hoi ka'u: "0 ka ninau dalt, aole ia he ninau e lo&a koke mai ai ia kakou, aka, o ka lokomaikai apie ke aloha o ke poo kapena o keia aina malihini, ua lawa ia no ka haawi ana mai ia kakou, elike kona puuwai hamama, ko kakrtu maltua htik)ksthi Wttle ( iho no o keia v ain» a -'kakou i ma<»pbpo ole ai i kona mau aoao apau." Pau wale iho la no ko lakou inanao, me ke ano hoomahuakala aka, no'u iho, i ua maopopo ia'u na mea apau, aole no hoi a'u hoonui 'olelo wale aku, o ka'u.wale no ia lakou." Na ka la apopo e na»fl." He oiaio, ma ke kakahiaka Sabali o lune 12, hele aku la au iloko o ka haleaina Cafeteria, hoikeia mai la ia'u ua makaukau na mea apau. O ka 'u hana mua loa, o ia no ko'u hoohiwahiwa ana ialoko o ua halēaina nei me ka hae Amerika, a he elua pakauk.au loloa i hookaawaleia no makou, ma kekahi aoao o ua haleaina nei, me ka hoohiwahiwa pu ia hoi oluna o na pakaukau elua, me na mea halii pepa o keia aina i mna mau ia no na hana o keia ano, a i kuu ike ana ua makaukau na mea apau, hoi aku la au iluna o ka S. S. Manulani, kuu home hoi a'u i noho ai me ke koena o ka'u mau keiki hoike aku la au ia- lakou, ua makaukau na mea apau, a e ai ana kakou ma ka hora," 12 t>onoi o ia la. ,

Nul ko lslJcoa hauoli, o ka hoomaltat!* kau koke iho !ft nt> ia, me ko lakou paa pu ana 110 hoi i na pila a lakou, a makou hoi i hēle pu aku ai no kahi o ka pnpaaina, ine na kuene haole e kqlt mal* ānā no niakou. 1 ko makou komo ana aku a noho iluua o na noho, ua piha no hoi oloko i na haole e ai ana i ko lakou aina awakea, ua lilo loa ka makou papaaina i mea kaniailionui loa ia e lakou, eia nae, helu ae la au a pau pono makou, a ia manawa hoomaka au e hoakaka pokole iwaena o ka'u *poo keiki. E kuu Solomoo, ia'u i hoomaka ai e kamailio, kau mai la imua o'u na hiohiona aloba o ka aina, a mahope o ka'u mau hoakaka pokole ana> hoomai* kaiaela au i kuu alakai,.no ka mea, uole oia i hoonelo mai ia-*u i kana kauwa nei, aka ua hoolako mai oia ia'u i ka la o kuu nele, a ua hanai mai hoi W 14 t6l, amerka/tt. inau k eiki $ t«t«i aina maHhini, a ma-hape-:iixo"-fcpflttt''ff pulo hoomaikai ana, nono ihō la makou e ai, i na mea i hoomakaukauia puaa oma ia, kamano holookoa i oma ia, moa, kaka no hoi, ame na meaai haole he nui wale, a o ka poi walo no kahi mea i kaawale aku mai ka makoū papaaina aku. 9 I ka pau an4 o ka makou ai atf&, 0 ka hoomaka iho la no ia o ua poe keiki nei ft'u e le'ale'a, me he la ma ka'u hoomanao iho aia no makou apau 1 na koiaulu o Hawaii, no ka mea, o na hula Hawaii ame na himeni, ō ia wale no ka mea a ka'u poe keiki e le'ale'a nei„ noeoee mai la na haole a kokoke ma kahi o makou e ai, ana, a e le'ale'a ana, nui ko lakou hauoli i ka ike maka i ka hula Hawaii hoov. uliwali kikala, eha oe ia'u a kekahio ka'u poe keiki lehia ma ia hana, a ua hauoli makon ahiki i ka hora 6 p. m. f o ke ahiahi, hōokuu no hoi makou me ka himeni hoomanao poina ole hoi no ka aiaa hanau. Ma kekahi l'a ae hui iho la au me ko poo kapena Edwards, haawi aku la au i ka'u mau mahalo ana, ame na houmaikai, no kana i hana mai ai no niakou na piwi Hawaii i ka ehuehu o Kaleponi. O kana wahi olelo ia'u a'u hoi e hiki ole āi ke poma nona. "Gcoj nana mai oe ia'u he hoaloha mau. nou. Ike iko la au i ka oiaio o na olelo a keia kanaka. ko'iko'i, ua nana mai oia ia'u he hoaloha, aolo no ko'u malihini iaia aka no ka hana a\i i hooko ai me ka ewaewa o\e, no ka pono o ka hui ana e noho poo ana, malalo hoi o ke kauoha a ko'u mau haku, a'u hoi, e olelo ae ai, me ka oiaio, iloko 0 /ko'u hooko' i na hana a ko'u mau haku, aole loa i loaa iki ia'u kekahi liuaolelo o ka manaolana o ke kauwa ame ka haku, elikip. me ka keia kanaka 1 hana mai il IM'u.

I Nolaila, mahope mai o kela manawa, | o na wahi pilikia liilii e loaa ana ia | makou, e huikala mau ia ana ia i na' | wa apau loa, a'u e hoike aku ai i keia ! poo kapena, mai kela mnnawa mai ahi* ki i ka la 20 o lune, noi aku au i keia» poo kapena, e hookuu mai oia ia'u e hoi no Hawaii, no ke kii ana i kuu ' wahi keiki uuku, ka muli pokii ponoi hoi o kona hanaumua e noho Ia no i ke kaona o Kakaako, i ka uluwehl hoi o Magoon Blo^}i. Ua haawi mai la oia i kona ae, a hauoli iho Ia au, no ka mea, hele mai la ke aloha o ka'u mau mea aloha a papale i kuu mau maka, ke aloha hoi o na keiki ame ka'u moopuna ke aloha hoi o ka hunona ka'u mau lei hoi o ko'u mau la u'i, he kohu wahine manuahi i ka oeoe malie i ka puuwai, a hoonianao ae Ja au i keia mau olelo a'u hoi i kamailio ae ai. •' Ina no aia i he mau tausani mile ko'u mamao, aole no ia he mea e jy>ina ai o ke aloha o ka'u mau mea aloha, no ka mea, aole au i poina i ka olelo hope a ka'u wahine aloha i hala i ka po. "Malama oe i kuu mau keiki aloha oe ia laua, he elua wale iho no laua." Kuu Solomon ahonui, o ka eono makahiki keia o ka mamao, o kela mau olelo o ke kamailioia ana mai ia'u a ke hoomanao ae au, me he la i nehinei iho la no, aole loa e hrki ia'u ke hoopoina, no keaha hoi, no ka mea, un aloha ia he mea ua lawa like i na mea apau, he ua hoi no kuu aina taomi malie. ' He oiaio, lune 22, kau mai la au raaluna o ka S. S. Manoa, no alahuli hoi no līawaii nei. He Pokini ko 'u kulana akahi no au a ik<? pono i ka nani o ka Ipuka Gula, elikē me ka'u i hoike mua aku ai ia oe. He oiaio, aohe wahi o kaua o Hawaii a'» e hoohalike ae ai, o ka Ua loku wale no o Hanalei, kalii ano like iki. He like pu me ia ka waiho ana o ka ipuka gula o Kaleponi, e hamama pono ana hoi mailoko mai ahiki i nuku, me he kahakai pali la o na Hiirnakusi ma kahi aoao, ame na amokumo* ku liilii hoi o Puuloa ma kekahi «oae o umi mile no paha ka loihi, mai Kapulakiko mai, ma ka'u hoomaopopo iho, ke huli pono nei hoi ka Ipuka Oula 0 Kaleponi, a nanā aku i na ale hanupannpa o ka mōaoa Pakipika.,-i ka akau aia mawahō ponoi o ka' nuku o ke awa ka- moku kukui e ku uei* kē pailjtk& pololei hoi nana e kuhikuhi i na m6ku 1 ka po i kahi e hookomo ai iloko o ka Ipuka.Oula, a. h.aalele aku la ka'u napa ana i keia wa,h» me ka mii o ka ike i loaa ia'u no ka nani o ka Ipuka Gula, a hoomanao ao la au i ko'u aina hanau, kahi a'u i holoholo ai i ko'u mau' la opio, aole no i mamao U>a ia wahi mal ko'u wahi mai o Hanakanpe, Kolpa, i ke aw.a kumoku a i Mahaulepu e pilipu la no. "

Poina iho la hoi au, auwe no ka hoi e! He palaka hoi kau me ka poina a ua loaa ae la no hoi.' O Kipu, ua wahi aina la o'u, he wahi aina eepa, aohe hoi i kiekie loa kahi pali he mea hele wale ia no e kamalii, eia nae hoi i ka lawena olelo ana hoi uui loa. He oiaio, he wahi pali iki wale no o Kipu, e pii oe a naeuae, a pau ke aho. He like loa ia mp ka Ipuka Oula nei, o ke kaulaha ua hele a papale i kaupoku o Hanalei, eia nae,lie iki wale iho no ma hookukn ana, nohe no » Ihaa aku' 0- Hawaii, kaonohi -āaimaua 0 na 'aupuni nui o Europa, e ake mai nei e ike i ka nani o ka Paredaiso o ka Moaiia Pakipika, Pau aku la ka'u mau hoomauao an4 no keia wahi, huli mai la au e nana ia Farahooglong, akahi no au a ike pono 1 kona kulana, he like loa me na mokumanu e ku la mawaho o Mokapu, i kona uuku loa hoi a pananaiki, a he elua hou iho elike me ia, alaila loaa ko ia nei nui, me na puu nunui e ku ana ma kona mau aoao apaii, aia iluna o keia wahi ka hale kukui elike me ko Makapuu, a o na hale no hoi ilalo, a<aa Jtona kaa ana mahope, pau aku la ka'u nana ana, huli mai la au e nana i na ale kawahawaha o ka moana no ko'* ala huli hoi no Hawaii, a ka'ni iho la ka'u wahi uhu me ho la ua like na alo o ka moana e ha'i nupa ana nja ka aoao o ka S. S. Manba, me ka leo hauoli o ka'u mau keikl a'u i olelo iho iho ne no'u. Ka! Hele mai hoi au he nui a lehulehu ka'u mau keiki. Eia nae, k« lioi hookahi nei au o Lopaihelewale kahi ae'a eueu o Kauai. A hu ae la ko'u aloha no ka'u mau keiki apau loa i kaawale mai in'u aku, o ka alo pu ana hoi o ka inea, a'u e poina ole ai no lakou apau, ahiki i ko'n hooluolu ana, no ka mea, ua pili ia I\a moana ame ka aina ke anti hoi ame ke ko'eko'e, o ke anu iniinlki ili o Kaleponi, pela hoi me kahi meaai' uuku e loaa ae ana, ua lawa ia me ka hoohalahala ole, a'u e hoomanao mau ai iloko iho o'u. i Aole loa ia na'u aka, na kuu alakai no, ka mea nona keia ola ana, ka mea nāna i hoolokahi ia'u ame ka'u poe keifci, a pumehana mau ke aloha iwaena o ka'u keiki o kekahi i kekahi, aole hoi o na huaolelo o ka hoino, nana i hoeha iki i kuu puuwai

a ike iho la no hoi au i ko 'u kuhihewa, ua kuhi au no Kauai 'o KaUahoa, ke kamahueU o Hanalei, eia ka no kuu taona no a'u i aloha ai, o Honolulu poo kulou aina nui hoi o Kakohihewa, a hoohewahewa na maka i ka ike hou ana mai ia George K. Kane i ka hoi ola ana aku no ka aina, auwe pahee loa aku hoi au imua, alu iki mai hoi kaua ihope. (Aole i pau.)