Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 47, 25 November 1921 — Page 4

Page PDF (1.56 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

He Moolelo no

Pita Nikola

a i ole

Ke Duke I Haalele Aku i Kona Kulana Hanohano a Lawe Mai i ke

Kulana Makaninana

 

He Mau Hoakaka

 

            Mamua o ka wehe ana aku i keia moolelo, he mea pono i ka meakakau moolelo ke hoolauna mua aku i ka makamaka heluhelu, i ka mea nona keia moolelo, ame na mea ano nui e hoopuni ana i kona ola ana, i hiki ai ke hoomaopopoia, kekahi mau mea, i pili loa aku iaia, elike me ka nee ana aku o ke au o ka moolelo.

 

            Maloko o ke keena hookipa nui o kekahi kakela, e hookani ana he kanaka opio maluna o ka piano, o kana mele e hookani ana, o ia no ke mele hookahuli aupuni; a o kahi hoi o ke kakela o ua kanaka opio la i ju ai, ma ke kauhale no ia o Zukovo ma Rusia.

 

I ka nana aku, aia ka noonoo ame ka uhane o ke kanaka opio maluna o ke mele ana e paani la, no ka mea aole he nana ae o kona mau maka ma kela ame keia wahi, aka aia wale no maluna o ka buke leo mele, a aia hoi kona mau manamanalima e kaomi ana i na ki o ka piano me ka palamimo loa, a i ka hoea ana ma ka hui o ua himeni nei, ua oi loa aku la ka eleu o kana hookani ana, a i ka hope loa no hoi o na huamele hoopau ae la oia i kana hookani ana, hilinai mai la ihope o kona noho, a kulou aku la kona poo imua, me ka paa ana ae o na lima, mamua o kona umauma, me he mea la, ua hele kona uhane a piha me na manao uilani like ole, elike me na olelo, ame na huamele, o kela mele hookahuli aupuni.

 

            Hoko nae o kela manawa a ke kanaka opio e kulou ana kona poo, i hamama mai ai kekahi puka ma ka aoao akau o kela keena, a komo ana no kekahi kanaka aoo, i kahikoia me ka lole o na kauwa, me ke ku malie ana mai a nana i kona haku, me ka pane ole mai he hookahi huaolelo.

 

            I ke aea ana ae nae o ke poo o ua kanaka opio nei iluna, a ike mai la i ke ku aku o kana kauwa, ninau mai la i ka pane ana mai:

 

            "Heaha keia mea au i makemake ai e Vakili?"

 

Nee mai la ke kauwa a kokoke imua o kona haku, pane mai la: "Aole au i makemake e hoouluhua wale aku ia oe e ka Mea Kiekie, aka nae--"

 

            Ma kela wahi, i noho malie iho ai ke kauwa, me ke kamailio hou ole mai, a no ka ike ana aku hoi o ke kanaka opio, malia paha he mea ano nui loa ka ke kauwa i makemake ai e kamailio mai iaia, ku okoa ae la oia iluna, a ia wa i ike pono aku ai ka mea kakau i kona oiwi kino, he kanaka loihi eia, ma kahi o ka aneane e piha ka eono kapuai, he kulana hiehie a kilakila kona, a o kona lole e komo ana, he paalole eleelebolu, me kekahi kamaa buki ili ulaula ma kona mau wawae, i hele nae, a kikohukohu me ka lepo.

            "Heaha keia hana nui au e Vakili i hoea mai nei?" wahi hou ana i ninau mai ai. "Ma kau nana aku, aia kekahi mea ano nui loa iloko o kou noonoo, ua hiki iau ke koho aku, mamuli o ke ano o kau nana ana mai. Pehea, ua hakaka hou no nae paha oe me Saka ea?"

 

            "Aole e kuu haku, aole au i hakaka me Saka, aka he mea i oi aku ke ino mamua o ka hakaka, " i pane mai ai ke kauwa me ke kunukunu ana iho, i hiki pono ai iaia ke kamailio aku, oiai ua hele kona puu a pipili i ka male.

            "Heaha auanei keia mea oi aku o ke ino, " wahi a ke kanaka opio, me ka noke okoa ana ae i ka akaaka, me he mea la, he wahi mea ano ole wale no ka ke kauwa i kamailio aku ai, a wehe ae la i kona poki waiho cigarita, me ka pane hou ana mai: "Aole he mea i oi aku o ke ino, mamua o kekahi kuku Rukini, ke ala mai ka inaina iloko ona."

            "Mai manao oe he wahi mea uuku keia a'u e kamailio aku nei ia oe e kuu haku aka he mea ano nui loa ia, i pili i ke ola ame ka make."

 

            "Ina o kena ka mea oiaio ea, alaila ua hookahaha loa mai oe i ko'u manao," wahi a ke kanaka opio, a maanei, he mea pono i ka mea kakau moolelo ke hoike ai i kona inoa, oia no o Pita Nikola, ka mea hoi i kapaia ke Duke. Ku ino ae la oia iluna me ka hoi ana aku a noho iluna o ka noho paipai, a i mai la:

 

            "Ina he mea ano nui i'o kau i ike ea, alaila o keia kou manawa e hoike koke mai ai ia'u!"

 

            Neenee loa mai la ke kauwa aoo a kokoke imua o kona haku kamailio mai la me ka leo malie:

 

            "O ka meahou ano nui a'u e hoike aku nei ia oe, o ia no ke ala hou ana mai o kauluaoa iwaena o na makaainana!"

 

            Pupuku ae la na ku'emaka o ke Duke Nikola, a ninau mai la: "I ka manawa hea i ala ae ai kela haunele?"

 

            "Ua hoomaka mai kela hana a na makaainana, ma ka po aku la i hala, a i keia kakahiaka nui wale i puhua aku ai ka halelio o ke Keikialii Kalika i ke ahi, komoia aku la hoi oloko o kona kakela, a haoia mai la na waiwai apau e loaa aku ana i na kanaka."

            Ma kela wahi o na hoakaka a ke kauwa, ku okoa mai la ke Duke Nikola iluna, a pane mai la me kapiha i ka pihoihoi:

 

            "Ua maopopo loa anei ia oe keia mau mea au e kamailio mai nei?"

 

            "He mea oiaio loa keia e kuu haku, no ka mea o ka hoea koke ana mai nei no ia o Anaru, he elua wale ae nei no minuke i hala a nana i lawe mai nei i keia lono."

 

            Holoholo iho la o Nikola maloko o ka rumi no kekahi manawa, a iaia i hoi ae ai a mamua pono o kekahi puka aniani nui, nana aku la oia iwaho, me ka hoopuka ana ae i keia mau olelo:

 

            "Aole ka hoi e kala i lawelaweia ai na hana hoohaunaele heaha ke kumu o ka hoike ole ia ana mai o keia nuhou iau mamua ae o keia manawa? Ma keia la holookoa ahiki i ka po ana, aole he kamailio iki mai o Konada ia'u, ke kanaka malama i na laau. He elua wale ae nei no la i hala, ia'u i maalo ae ai ma ke kulanakauhale, ua wehe mai na kanaka i ko lakou mau papale imua ou me he mea la, aia no i na la kahiko e nohoalii mau ana ka maluhia maluna o ka aina. Ke hoohiki nei au ma ka inoa o na lani, e hoopauia ana kela mau hana hoohaunaele a na makaainana!"

 

            "Ke pule nei au i ke Akua, e hookoia kena manao ou e kuu haku. Ua maopopo iau iloko o ko lakou mau naau, aia mau po ko lakou aloha ia oe: he poe keiki lakou nau, ua piha ko lakou mau naau me na manao laahia nou e ke Duke Pita Nikola, ka mea e holo nei ke koko maemae iloko o kou mau aakoko, elike me ia e holo la iloko o lakou; he hookahi wale no mea nana i hoololi ae i ko lakou mau ano, o ia no ko lakou hoohainuia ana aku i na waiawahia, i nininiia aku iloko o ko iakou mau noonoo e na komite mai Mosekao mai"

 

            "O cena i'o anei ka mea pololei e kuu kauwa hoolohe?" wahi a ke duke, me ka luluuli ana ae o kona poo. "Ua hoi hou mai anei kela poe komite?"

 

            "Ae ma ka po nei i hoea hou mai ai kela poe komite, a a'o aku la i na makaainana i ka lakou mau mea pono e hana mai ai: hoopoina loa ae la na makaainana i kau mau mea i ao aku ai ia lakou; a hoolohe aku la i na alakai hewa ana a kela poe kanaka, a ke nana, ua hele maoli no na makaainana a have."

 

            Pupuu ae la ke Duke Nikola i kona mau lima, mamua o ka umauma, nana aku la i ka puoa o ka halepule, e ku mai ana i kahi mamaou; me he mea la o kana mea e hoomopaopo la, o ia no ka ula o kela puo'a, o ia no oe o ka ula koko, i penaia aku, a i ole, ua like paha me kela manawa o ka la e napoo aku ai i ka ilikai.

 

            Aia ke kauwa aoo, ke nana la mahina o kona haku, ka haku ana i noho hana aku ai no na makahiki lehulehu i hala, alaila kamailio okoa aku la oia i kona manao:

 

            "Aole he maikai iki o ko'u noonoo, no ke kulana o na makaainana i keia wa. Malia paha, he aloha no ko lakou ia oe, maloko o ko lakou mau naau aka nae, heaha ka waiwai o kela aloha in a ua piha ko lakou mau poo in a noonoo lalau?"

            "He hookahi wale na au mea e noonoo nei i keia manawa, o ia ko'u hele ana aku e kamailio pu me na makaainana e Vikili!"

 

            "Ina, i loaa ia'u ka aeia mai e kuu haku alaila e hoike aku no au ia oe i ko'u manao!"

 

            "E kamailio mai ua makaukau au e hoolohe aku ia oe!"

 

            "O kou manao ana e hele e hui na makaainana i keia po, ke hoole aku nei au, mai hooko oe ia hana no ka mea ma ka po i hala ua hiki ke lohe ia na leo o na makaainana e hooho ana me na manao piha inaina a ua lohe pu ia aku ko lakou hoopuka ana i kou inoa."

 

            "He keu aku ka kena a ka mea kupaianaha! Aole anei ua hana aku au i na mea apau e pono ai lakou? Aole o lakou hoaloha e ae, owau wale no, oiai ua manaoio aku au no ka pololei o ka kakou mau kumu koi; a he mea pono i'o, e haawwia aku ko lakou mau pono apau malalo o ke kanawai, aole, nae, ma ke puhi ana i na kauhale i ke ahi, ame ka hao ana i na waiwai!"

            "Aole o ua hana wale no kena a kela poe kanaka aka ua hooko maoli aku lakou i ke karaima pepehikanaka oiai he elua mau kauwa o ke Keikialii Kalika i pepehiia a make o laua na kanaka e malama ana i ka ululaau!"

 

            "He keu i'o aku keia o ka hana ano nui." i pane ae ai o Nikola, me ke kiola ana aku i ke poomoku o kona kikalika e puhi ana iwaho o ka puka aniani noho iho la hoi maluna o kekahi noho a pane aku la i kana kauwa:

 

            "E hookuu hookahi mai oe ia'u e noho maloko nei, no ka noonoo ana i ka mea pono a "u" e hana aku ai, aia no hoi au a makemake ae ia oe, alaila hookani aku i ka bele kahea!

 

            "Mamua o kuu haalele ana iho ia oe e kuu haku ke makemake nei au e hoolohe mai oe i ko'u manao, aole e hapalele iho i ke kakela nei no keia po, aka i manawa okoa aku no kou makemake e kamailio i na makaainana."   

 

            "Aole au i hooholo i ka'u mea e hana ai, no ka mea aole he mea a'u i noonoo ke makemake nei au e haawi mai oe i wa no'u hookahi e hoohana ai i ka lolo o ko'u poo!" alaila ani aku la kona lima, ma ke ano he hoailona, e kau oha aku ana i kana kauwa e hele mailoko aku o kela rumi.

 

            I kela hala ana aku o Vakili ke kauwa, hookau aku la ke Duke Nikola i kona mau wawae iluna o ka noho e ku ana ma ka puka aniani, a paa ae la hoi na lima mahope o ka noho, alaila leha aku la kana nana ana iwaho o ka puka aniani, i na puu e ku mai ana i kahi mamao, ame na ululaau mao loa aku o ka puo'a o ka luakini, kahi hoi a kona makuakane i noho mana ai maluna o na aina apau, ame kona mau kupuna, ka ohana nana i haawi mai iaia i kona inoa, kela inoa hoi i kauia ka weli e na mea apau, a i holo aku ai hoi ka mana o Rusia iloko o kona mau lima.

 

            Oiai ke Duke Nikola e noho malie loa la aia ka ula ke nohoalii iho la ma kona mau papalina, e hoike okoa mai ana hoi kona helehelena i ke ano maoli o kona ohana i oili mai ai oia aka nae aia no kekahi ano o kona makuahine Pelekane maluna on a ka mea nana i haawi aku iaia i ke kuoo.

 

            O kela mau hiona nae ma ka helehelena o ua duke nei aole ia he hiona no ka huhu ame ka inaina aka he hiona o ka pihoihoi ame ke kahaha no ka mea hiki iaia ke kuekaa ae i ka ninau nui imua o kona alo, me ke komohia pu hoi o ke aloha no kona lahui kanaka no ka maopopo ole ia lakou o kahi e holo aku ai no ke ake ana aku e loaa he mea nana e alakai ia lakou.

 

            Aia mau no ka manaoio iloko on a he mau makaainana kela nona he mau makaainana hoi mai kona mau makua mai a he poe keiki nana ma kekahi olelo ana ae e kuleana ai oia ia lakou pela hoi ko lakou kuleana ana iaia. O kela ka manao nui iloko o ke duke opio e noonoo la mamuli mai nae keia o ka aoao o kona makuahine, ka mea nana i haawi mai iaia i ka ike he kuleana nui kona i na makaainana a maluna iho on a ke ko'iko'i o ka hana ana aku i na mea e pono ai lakou.

 

            O na a'o ana a kona makuahine Pelekane iaia mamua o ke komo ana o ka aina iloko o ke kaua o ka mea ia nana i haawi mai iaia i ka ike no ka nui o ke ko'iko'i o na ninau e ku mai ana imua o kona alo ua hoea i'o mai i ka hookoia ana o na mea i a'oia mai iaia.

 

            Mamuli nae o kona komo okoa ana iloko o ke kaua i hookaakaa pono ae i kona mau maka a i ka manawa i haalele aku ai o Rusia i kona mau hoa aupuni o ke kaua like ana ma ka aoao hookahi ua hoi hou aku oia ma Zukovo e noho ai, no ke kukulu hou ana i ke kulana hookele aupuni ma na ano ana i ike maoli iho ai no i ka pono a pololei.

 

            Ua kipa aku oia ma na home o na makaainana ua haawi aku i na a'o kupono ana ia lakou ma na alahele apau e poho ai ko lakou noho ana ua haawi pu aku i ke dala i ka poe nele me ka lilo i hoaloha pilipaa no lakou.

 

            I kinohi ua holopono maoli kana hoomalielie ana i ka manao o na makaainana; ua hooloheia mai kana mau a'e @ana aku ua laweia aku hoi kana mau manawale'a ma ke dala, me na manao maikai ahiki i ko lakou hoohiki okoa ana mai in a no e hookaheia ke koko ma Rusia, a pahola mai ka wi ame ka ma'i maluna o ka aina holookoa, aole loa e ikeia kela mau haawina maloko o Zukovo.

 

            Ma ka nuhou nae a Vakili o ka lawe ana mai, no ka pioloke iloko o ka noonoo o na makaainana, me ko lakoou hoala ana mai i ka haunaele ua lilo kela i mea hookui he mai i ka noonoo o ke Duke Nikola.

 

            O ka mea nana i hooi loa mai i ka manao kahaha iloko ona, o ia no ka hooko maoli ana aku o kona poe kanaka i ke karaima pepehikanaka ke puhi ana i ke kakela o ke Keikialii Kalika: ua like kela mau hana a na makaainana me ke ala kue okoa ana mai iaia nei.

 

            Me he mea la nae, ua maopopo paha iaia kana mea e hana aku ai ku ae la ke Duke Nikola iluna no ka hele maoli ana aku e hui pu me kona poe kanaka no ka mea ua ike oia i ko lakou mau alakai me kona manaoio, in a lakou e lohe mai ana i kona leo e hoolohe mai ana lakou iaia a e hoopau ae i na manao ooloku iloko o lakou.

 

            Hele aku la oia a uhi mai la i kana piano me ka malie me ka hoihoi ana aku i na pepa leo mele ma ko lakou mau wahi e waiho ai, lalau aku la i kona papale kapu me kekahi huipa hololio o kona hele aku la no ia no kahi o ka puka a mamua nae o kona oili ana aku iwaho ku honua iho la oia me ka lalau ana aku i ke kaula o ka hele kahea me ka hooho malie ana ae:

 

            "Pehea la i kamailio ole mai ai o Konada ia'u i keia la e pili ana no keia meahou ano nui? Aole e nele kona lohe i keia meahou no ka mea he kanaka hele oia iloko o ka ululaau kahi e halawai aku ai me na kanaka hele o ke alanui. Oiai nae he kanaka o Konada a'u i hilinai loa ai malia paha ua noho pouliuli no oia elike no hoi me kou maopopo ole no keia nuhou alia nae hoi e kahea ae au iaia!" o ka huki iho la no ia o ke duke i ke kaula o ka

 

He Moolelo no

Konaradi Kenekona

a i ole

Ka hiena o na Awawa Kuhoho ame Demona ka Lio Eleele Kupaianaha

 

            I ka hoea pono ana mai nae o ka poe maluna o na lio ma kahi o ka moali alaunui e oioi ae ana ma ka aoao o kekahi puu ikeia aku la ka oili ana mai o kekahi kanaka@opio i kahikoia me ka paalole o na koa o ka puali enekinia a e kau ana hoi oia maluna o kekahi lio eleele a ma kona aoao kekahi kanaka opio okoa aku maluna o kekahi lio ahinahina; i ka maopopo loa ana ia lakou kela mau kanaka opio, ia wa i holo okoa aku ai ma kahi e ikeia mai ai e na koa a o kekahi o na enekinia ka i kahea okoa ae me ka ka leo nui:

 

            "Auwe! Aole Kela he mau kanaka okoa aku aka o Konaradi no ia maluna o Demona a aia pu o Kakeo me ia Huro! Huro!"

 

            Aohe pane leo o Mr. Kenekona ma kela ike hou ana aku i kana keiki aka nae aia iloko o kona naau ke haawi la oia i na hoomaikai ana i ke Akua, no ka hoopakele ana i kana keiki a no ka hoihoi hou ana mai hoi imua o kona alo.

 

Mokuna XLIV

 

            Ma kela halawai ana ae o Konaradi ma me ko laua mau hoa, ua hoohalaia he mau minuke nu, e lakou ma ka hoakaka ana aku, i ko lakou mau moolelo iho o kela mau manao hopohopo o na pilikia oloko o kela waonahele ua auhee aku ia ia, mai ia lakou aku, mamuli o ka hoomaopopo ana ua kaawale loa aku na lilikini mai ka hoopilikia hou ana mai ia lakou ma ke koena aku i koe o ke alahele a hoea no ka pahuhopu o ka lakou huakai.

 

            He hookahi kumu o ka pakele ana o keia poe mamuli no ia o Kakeo Mahope iho o kela haalele ana aku i ka lua i make ai o ka liona, ua manao maoli no o Kakeo, e holo mahuka mai kona mau hoa aku maluna o Demona. aka nae no ka noonoo nui loa no o kela lio no kona kahu na kiolaia eia o Kakeo mailuna aku o kona kua pela iho la i loaa hou ai o Demona ia Konaradi elike me ia a kaua e ka makamaka heluhelu i ike ae nei ma kekahi mokuna i hala oiai oia e nohopio ana malalo o ka malu o Nina ame kona puulu kanaka.

 

            No Kakeo hoi ma kela manawa o kona haule ana aku ilalo ua pono hele wale aku la no oia iloko o ka hihipe'a o ka uulaau a ma kahi nae o na ulia pomaikai hoea aku 'a oia i kahi e hoomoana ana o na koa o ke aupuni malalo o Konela Aro a imua o kela aliikoa i hoikeike aku ai oia i kahi o kona mau hoa i noho ai ame ka nui o na poino e hoopuni ana ia lakou.

           

            I ka lohe ana o Konela Aro i na hoakaka mai ia Kakeo aku ua kamaaina loa oia i kela puulu o Juana i hoopuehuia ai mahope o ka make ana o ko lakou alakai a ua maopopo no hoi iaia ke ano o na kanaka Ilikini ka pau ole o ko lakou mau manao hoomauhala; a oiai he aliikoa kela i kamaaina wale no i na palena o kela aina hihiu ua ike oia i kahi hoomoana o ke kaikamahine a Juanaame kona poe kanaka nolaila mahope o ka lohe ana i ka Kakeo moolelo kamoe pololei aku la ke hele ana a kela mau pualikoa, no ke kahua hoomoana mua o na Ilikini o ia no kela wahi i awepio mua ia aku ai o Konaradi a pakele mai ai maluna o Demona.

 

            Malaila i loaa aku ai o Kimona o Pekelo ame kekahi mau Ilikini kauwa e ae ua paa lakou i ka hopuia, pela hoi me na hoki ukana a Mr. Kenekona ma o kekahi hoke ua ike mua ae nei kaua no ka pau ana o konaukana i ka helelei ma ka manawai i ku ai o ka enekinia i ka pu.

           

            Oiai ua kamaaina wale no kela mau pualikoa i kela aina ua hoopuniia na wahi apau i manaoia malaila e oili aku ai ke koena o na Ilikini ka poe i ukali mai ia Mr. Kenekona ma he oiaio ma ia hana ana i hoopakele hou ia ai o Konaradi mai na enemi mai a kaa mai la malalo o ka malu o na pualikoa.

 

            Ua liio keia halawai hou ana ae o Kakeo me Konaradi i mea hoohauoli loa i ko laua mau manao a hoakaka aku la o Konaradi i kahi i noho ai o kona makuakane ame kona mau hoa maloko o ke ana pela iho la i pololei loa ai ka hele ana aku o na koa ahiki i ka loaa ana o kea poe kanaka.

 

            No ninfa Goriana, aole a lakou mea i ike hou no kela kaikamahine aka nae o ka mea i hoikeia aku ia lakou mahope mai o ia no ka haawi ana ae o ua kaikamahine nei i ke kauoha i kona poe kanaka e hele ma na kapakai hema o Kili kahi a na koa aupuni e kokoke ole aku ai ia lakou.

 

            He hana maa na kela puali o na Hikini ame na hapa-Hikini ka nee ana mai kekahi wahi a i kekahi i ka wa e ike ai i ka pilikia ma kekahi wahi o ko lakou wa ia e hoomamao loa aku ai i kahi e: a i ka hala ana he manawa loihi mahope mai, ia wa e hoi hou ae ai no ko lakou mau kahua hoomoana kahiko.

 

            Mahone o ka ike ana ua malaelae ke alahele aole he mau pilikia i koe haalele aku la na pualikoa ia Mr. Kenekona ma e hoomau aku i ka hele ana no ka pahuhopu o ka lakou huakai me ka hoolako ana mai i kekahi mau lako kaua hou: ma ke ano nui ke olelo ae ua holopono na kukakuka ana ma waena o Mr. Kenekona ame Done Jose no ke kuai hoolilo ana aku i ka laua lua @ula i ka hui nana i hoo@ bele me ka ikaika alaila hele aku la no ka puka aniani, me he mea la e hoolohe ana o ka lohe aku i ka hele mai o Konada.

 

            Ke halii la ka pouli maluna o ka aina i kela manawa kiei loa aku la oia iwaho me ka nana aku mao aku o na ululaau aia hoi ike aku la oia i ka punohu o ka uwahi iluna o ka lewa; o ka noonoo mua o ka oili ana ae iloko on a malia paha he ao kela no kekahi ino nui e hoea mai ana eia nae iaia i nana ae ai ma kekahi mau wahi okoa he kala e wale no. Hoomau aku la no kana nana ana ma kahi o ka pohina uwahi o kana mea e hoomaopopo aku la o ia no ka nui mau mai o ka pohina uwahi i kela ame keia manawa, ahiki i kona ike maopopo loa ana aole kela he pohina no ke ao aka he pohina no ka uwahi.

 

            Maloko aku o ka ululaau ua hiki loa iaia ke ike aku i ka malamalama iloko o ka pouli. Hilinai loa aku la ke duke opio iwaho o ka puka aniani me ka hoolohe ana no kekahi manawa kela ku malie ana pela akahi no oia a lohe aku i ka paapaaina elike me ke ano o ka a ana a ke ahi i ua lala laau maloo a iloko no hoi o kela manawa hookahi ke lohe la oia i na leo huro o na kanaka ma hai mamao loa.

 

            Oiai no nae oia e lohe la i na leo uwa o na kanaka ame na leo himeni aole on a hoomaopopo ae i na leo hauwalaau maloko ponoi o kona kakela a iaia i alawa aku ai ma kahi o ka puka-pa i ike aku ai oia i kela kanaka e holo mai ana me ka puahia nui.

 

            Ua hiki loa i ke Duke Nikola ke ike aku i kela kanaka o kekahi no ia o kana mau kauwa o Bori kou inoa ma muli o kona umiumi loihi ame kona kino pu'ipu'i a i ke komo ana mai o ua kanaka nei iloko o ka pa o ke kakela kahea mai la me ka leo nui i na kauwa o ke kakela:

 

            "Ke puhi mai la na kanaka i ka Aina Hanai Holoholona eia ihea ka haku o kakou?"

 

            (Aole i pau.)

 

I na kanaka enekinia elua e nana i kela waiwai a ua ukuia mai hoi he huina dala mahuahua loa ia laua mai ka hui mai ia lakou i hoea hou ai i ke kulanakauhale.

 

            Ua nui ko Konaradi minamina no ka loaa ole ana iaia o ka ili o ka liona i make ai ia Demona me kona manao maoli no aole oia e ike ana i kela ili aka nae ia lakou e hoomakaukau ana no ka haalele ana iho ia Amerika Uema a huli hoi aku no ka home hoea ae la kekahi Hikini ma ka hokele a lakou e noho ana me kekahi puolo a mawaho o ua puolo nei e kau ana kainoa o Konaradi me na hoakaka he puolo kela i hoounaia mai ia Nina Goriana mai; i ka wehe ana ae o Konaradi i ka ukana oloko o kela oloko o kela puolo eia ka o ka ili o ka liona ana i minamina loa ai ua malama no kela kaikamahine a haawi makana mai la i ke kanaka opio ana i hoohihi ai me ka manao e lilo i kane nana.

 

            Ma ka lakou huakai huli hoi no ka home aole he mau pilikia i halawai mai me lakou ahiki wale i ka hoea ana no Nu loka.

 

            Ia lakou i hoea aku ai i Nu loka a i ka wa hoi o Mr. Wilikona i ike mai ai i kana keiki ia Kakeo na apo mai la oia me na manao pulama me ka nui maoli o kona hauoli no ka ike hou na i kana keiki ka mea ana i manao loa ai ua make nolaila o kela halawai pu ana o ka makua me ke keiki he halawai pu ana ia iloko o ke kaumaha i awiliia me ka hauoli.

 

            "Aole o'u pilikia e papa." wahi a Kakeo i kamailio aku ai i kona makuakane. "aka in a paha aole o Konaradi aole au e ike hou i kou mau maka."

 

            Hoi pololei aku la o Mr. Kenekona ame Konaradi no ko laua home aia hoi na manao kaumaha iloko kahi i loko ai no ka ike aku i na hiona i kamaaina ia laua me ka hao hoi na maka o ka wahine ame ka makuahine ia laua e hoea aku ai aka he mea hiki no nae ia ke hoomanawanui ia.

 

            Ma kekahi la nae mahope iho o ka hele ana aku o ka makuakane me kana keiki e nana i ka he kupapau o Mrs. Kenekona a ia laua i hoi aku ai no ka hale halawai pu iho la laua me Pita kela kauwa Paele hoopono me ka lilo o kela halawai hou ana i mea hauoli mawaena o lakou apau a o ia ka Pita o ka pane ana mai:

 

            "Aole au i manao, o keia hele ana mai nei a'u e nana i ka hale nei e halawai hou ana au me olua e kuu mau haku; aka o ke alakai ana iho la no paha ia a ke Akua ia'u."

 

"Auhea oe e Pita kuu kauwa ma keia hope aku me a'u mau oe e noho ai ahiki i kou mau la hope e hookaawale aku ana au i home nou e noho ai me ka lawelawe hou ole i kekahi hana ua lohe au i kau mau hana maikai he nui no kuu keiki nei ame kuu wahine oiai au ma na aina mamao no ia mau hana o keia iho la ka'u uku makaua ia oe" i pane aku ai o Mr. Kenekona me ka puliki ana i ka lina o Pita.

 

            "E hoomaikai mai na lani ia oe e kuu haku! Ua oi aku keia makana au i haawi mai la mamua o ka mea kupono aole e hiki ia'u ke noho hana ole no ka mea ua hanauia mai au he kauwa aole he kanaka waiwai a hanohano a in a aole au e noho hana hou aku ana ma ke ano he kauwa malalo ou e loaa ana no he mau hana lehulehu na'u me kou kauoha ole mai ia'u e hana. E hoi i'o mai ana au e noho pu me olua a e hoao no au ma na ano apau e hoike ike aku ma kekahi mau ano lehulehu he nui i na mea e hauoli ai kou manao!"

 

            He mau la mahope mai o kela hoea ana aku o Mr. Kenekona ma no ko laua home ua ku aku la ke kaaahi me Demona a ia Konaradi i haalele aku ai i ka hale hoolulu kaaahi maluna o kona lio eleele ua huroia mai oia e na kanaka mai na alanui mai ana e hele ae ai mamuli o ka nui o na manao ohohia o na kanaka no ka haku opio ame kona lio, aole kela poe kanaka i hoopoina i na hana hoopakele koa loa i lawelaweia e Konaradi ame kona lio.

 

            Laia i hookokoke mai ai i ka haleleka, kela wahi haule ole no hoi iaia i ka hele ana e halawai pu me Zora Kanakona e noho aku ana no ua kaikamahine nei a ka lunaleka ma ka puka aniani a i ka ike ana aku i ke kanaka opio maluna o kona lio haalele koke iho la i kona wahi e noho ana a holo mai la iwaho me ka piha hoihoi me ke kahea okoa ana mai i ka wa i kokoke loa aku ai o Konaradi:

 

            "O oe no anei keia e Konaradi?"

 

            "Ae owau no keia keu no la e hoohewahewa mai ana oe ia'u." i pane aku ai hoi o Konaradi me ka lele ana mailuna iho o kona lio a haawi mai la i kona lima no ke aloha ana me Zora. "Pehea ua hauoli anei oe no keia hoi hou ana mai la o'u?"

 

            "Ua oi aku mamua o ka hauoli!" wahi a Zora me kona papale ana ae i ka lima o Konaradi a lele okoa aku la iluna me ka puliki ana aku ma ka ai o ke kanaka opio a honi aku la iaia.

 

            I ka lohe ana mai hoi o Mr. Kanakona i ka leo walaau mawaho o ka haleleka puka mai la oia a iaia i ike mai ai ia Konaradi holo mai la a puliki aku la i na lima o ke kanaka opio me ka piha hoihoi a o ka mea oiaio no ea momua o ka haalele ana aku o Konaradi i ka haleleka ua aneane hiki aku ma kahi o ka hapalua o na kanaka o kela wahi kulanakauhale ka i lululima pu me ia oiai he kanaka opio o Konaradi na lakou apau i makemake loa ai.

 

            Aole no he poina iki o kela hana hoopakele a Konaradi ia Zora mai ka make mai i na huila o ke kaaahi ua kahea okoa ae la kekahi me e haawiia na leo huro no Konaradi ia wa i olowalu like ae ai na leo he nui me ka haawi ana i na huro ekolu no ke kanaka opio me he mea la no ma kekahi la aku i lawelaweia ai kela hana oiai nae he mau makahiki okoa kela hana i lawelaweia ai e Konaradi.

 

            Ua lilo no hoi kela huli hoi hou ana mai o Kimo Kenekona i mea maikai i ka noonoo o kona mau hoaloha lehulehu a mawaena o ka makua kane ame ke keiki ua hooholo iho la laua he mea pono e hunakele loa ia ka meahuna e pili ana i ka hoea ana mai o kekahi kolohe a lawe ae i ka inoa o Kimo Kenekona; a ua haawi pu mai no hoi o Kakeo i kana hoohiki e hamau loa kona waha i ke kamailio ana ae i na mea ana i ike ai no kela kanaka ino.

 

            No Dukona hoi âme Keaka Bilika ua holo mahuka loa aku laua no Aferika malaila i pau ai ka lohe hou ia ana no laua me ka maopopo ole o ko laua hopena koe wale no in a aole laua i make ma keia manawa o ka nee ana o keia moolelo alaila aia laua iloko o ka noho kuewa ana me ka hoopuniia e na pilikia he nui.

 

            No Kakeo ma kela hoi hou ana aku imua o ke alo o kona makaukane ua loli loa oia mai kela ano kahiko mai on a a mamuli o na haawina a'o he nui i loaa iaia mai ia Konaradi mai i hooikaika aku ai oia e kaomi i kona mau mo ino a e pulama i na mea maikai a ua lilo no hoi oia i kanaka opio maikai mahope mai me ka lilinaiia aku e kona mau hoaloha lehulehu.

 

            No Demona hoi na nui ka poe i hoea mai imua o Konaradi e koi ai iaia e hoolilo aku i kela lio no lakou ma kana kumukuai i makemake ai ua hoole loa aku nae o Konaradi i ka hoolilo ana i kona lio punahele no ka mea wahi ana aole loa he haina dala, e hiki e kaili aku i kela lio mai iaia aku o ka make wale no no ka mea ua pipilipaa loa ke aloha o ke kahu no kona lio pela hoi ka lio no kona kahu.

 

            Ua hoea mai la kaua e ka makamaka heluhelu i ka hopena o keia olelo a malia e ninau mai ana paha oe in a ua mareia o Konaradi me Zora ma ia wahi aohe mea hiki i ka mea kakau moolelo ke hoike aku koe wale no nae ka pipilipaa o ka noonoo o kekahi no kekahi a me he mea la nae o ka oiaio maoli he la no mahope mai i huikau ae ai na makau a ka lawai'a i Wailua."

 

            Ka Hopena