Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 48, 2 December 1921 — He Lahui Ike Anei ka Lahui Hawaii i ka Mahiai ame ka Hanai Hooholona? [ARTICLE]

He Lahui Ike Anei ka Lahui Hawaii i ka Mahiai ame ka Hanai Hooholona?

1 I. keia mau la e uee uei, a i na la e kueia ana ke Kanawai Hoopulapula J n\a-Wakiuakona e na enemi o ia kanat w»i, ua loheia keia uinau, mamuli o . na ku-e e hoike ana, aole ka lahui Hawaii he lahui ike i keia mau hana. Me ia mau ku-e no nae, ua hooholo j lokahi ka Ahaolelo ma Wakiuekona i kanawai, a i keia la, ke ku noi ima kona ano apau. Aole nae i pau . keia mau uinau, a i W?ia mau la uo |ke loheia aku nei no ia ninau. Xo na j enemi o keia kanawai, aole n'o paha i e pau ana ka lakou mau ku-e ana ame ! ka hapai ana mai i keia ninau i mau ! kumu no ko lakou mau ku-e. Ma ka aoao nae hoi o ka lphui, ua hiki mai ka manawa e pane ai kakou i keia ninau, a i ko knkou pane ana, e lilo ia pane i mea nan.a e hopau loa aku i ka lohe hou ia ana o ia tuau uiuau. Aole e lawa ana na pane i paneia e ko oukou uv.eakal|.au ma Wakmekona maluna o keia ninau, aka, aia a hooia mai ke kanaka Hawnii nia kaim mau haua, ua hiki io'e lawelaweia keia mau oihana e.keia lakui, alailA,. hiki paha e pan. O 'na pane ma Waftinekona, he mau pane e pili ana i na mea i hanaia e ko kakou' nmu kupuna, a mamuli o . ia hiki ana i. ko kakou mau kupuna o liana i keia mau oihana, ua hooia* aku ko oukou meakakau, e hiki ana no i na kanaka Hawaii o keia hanauna e , han.a, i na hana i lawelaweia e ko kakou inau kupuna. E ike mai nao ua laweia mai ko kakou mau kupuua, ame ko lakou mau ike i kumu © hooia aku ai i ko kakou lawa, e lawelawe i keia mau hana. Aika, o ka hooiaio .aku nae, uia no ia kakou e :ki lahui o keia hanauna. Ina e hiki io ana alaila, eia no ka ke uiau nei na ewe koko o na Hawaii i hala aku iloko o ke aa o na keiki Hawaii o keia la. Ma ko'u kukuluia aku ia mau kumu me na manaolana., ua pololei io, aka;' 0' fe kali aiia

kakou., ■' \ . . A hq keaha lioi e hiki ole ai ia kakou ke hoalu aku i ka hi'ki ia kakou ke laweiawe i keia nwu oihana we ka Janakila? Aole kumn maikai e hiki ai ia kakou ke kanalua iho i ka hiki ole, a no ke kuiiiu, ma ua haua liilii ke lawelawe nei no kakou ia mau liana. A ina ua hiki iā kakou ke lawelawe i keia mau la. ma na mea liilii, pehea hoi e hiki ole ai ma na mea nunui? E hele' ouJtoft ma tia kuaaina i keia mau la, a e ikemaka ana oukou, na na kanaka Hawaii no e lawelawe mai uei na hana mahiai. A i lawelawe ole no ke kaniaKA, ka mua, no ka nele i ka aina, a'o ka lua ua lilo ke kanaka Hawaii i ke alualu dala ma kekahi mau oihana e aku. A o ia haawina no ka kakou e iko nei, ma na haua hanai holoholona. Eia no kokahi uiau kana'ka Haiwaii iohanni holoholona nei. Eia no kekahi mau kanaka Hawaii ke hanai mai -nei i ka lakou mau pipi, na puaa, amo Ma ko'u mauat) ana, ina e liaawiia aku aua ka iaiua i ike ikauaka Hawaii, e lilo ana oia i mea alualu hanai holpholona, e ike aku ana kakou i ka niakaukau o keia lahui ma keia mau oihana.

)Ho oinio uo paha, ma ka manao ana • 0 na enemi o na kanaka Hawaii, ua nele io no. ka lahui i ka lawelawe ana 1 keia mau oihana i keia la. Ua po--4olei paha na olelo hiki ole, no ke kumu ua uuleu no hoi na kanaka i lawa me. ka. aina no ka hoohana ana aku i !keia mau oihona, aka, ina e loaa ana ka aina, a aole ia he ninau no leeia manawa, no ka mea ua loaa ka aina, ke manao nei au e ike aku ana kakou, o keia kekahi o na lahui naauao ma keia mau oihnna. Hoko o na makahiki mamua aku o ka hiki ana mai o na kanaka o ko na aina e, maluna o keia mau paemoku, na na kanaka Hawaii no e hanai ana ia lakou iho, me ke komo ole mai o' na kokua mai na aina Ia mau, la ua heluia kakou ma ka helu o na j haneri tausani. E hoomanao iho, iloko ( o na kaua i lawelaweia ia mau la, lia : Uiki aku ka nui o na koa i na mano,, (400.0), aole i ka hookahi, aka *ka umi, a oi aku o ka aoao hookahi. O ke ano 0 ia mea he koa, o' ia.no na kaniaka mai ka 20 ahiki i ke 40 makahiki, a| ina na hiki. aku na koa i na mano. alaila e ike mai ana kakou, he helu ( kanaka nui maoli ko Hawaii paeaina ■ nei~ i na la. kahiko. A iloko o ia helu nuv o na kanaka, na lakou ponoi iho 1 lawelawe keia mau oihana a kakou e Ikamaiiio neu • | t "keia la ke holula nei na kanaka o. Hawaii tna iiihi o 225,0Cf0. O ka, ninau, nawai e hnnai -nei • ia - kakou? j

Ua kamauiiui puha oukou- ē ka puo ho- ( luh«lu, ina e nele ka holo aiia mai o na moku lawe ai, nu kakou ,'no olua wale ! no .pule, ua make kakoii i ka ai ole.'| E hooia mai ana, uawaho kakou e ha- j nai mai nei. A i kela au hoi aole hoo- | kahi paoua ai i hookoiuoia mai na ka - poe o ia au. E hooia liou niai ana, ua i inakaukau na kanaka Hawaii i keia I mau oihana ia mau la. ] Ua make anei na ewe.o na kupuna,; 0 kakou, a ua nele anei Jia keiki Ha-' waii o keia mau la i ka naauao, i loaa! 1 ko lakou mail kupuna o na la i hala i aku? Ke manao nei au aole. aole īoa. j Malia -paha ua hiamoe, a īna ia hiamoe ani manao kokahi poe ua maW akft,' e -haawL mai i ainn)'a keia' mau paemoku, eia rīo ia, ike i'oko 0 na aa o na keiki Haivaii o keia la. Ile mau makahiki i manaoia ai ua make 710 ka ike ame ka iīkahka au o ke keiki Hawaii, aka, i ka ; .m'anawa i koi- ( ia aku ai na keiki Hawaii e komo aku e hooia i ka make ole 0 keia ike i loaa 1 na.kupuna Hawaii, ua ike kakou ame I ko ke ao holookon nei eia no ka ke kokolo nei no ia ike ame ia ikaika iloko o ke aa o na keiki līawaii 0 keia la. Ahiki mai i keia mau la pokole wale no, ua leha mai na' maka o ko na aina e maluna o Hawaii, no na keiki au, ame heenalu. Wa,hahee wale oe e onemi o/ke ka-. naka Hawaii, i kou manao ana «a mako na ike o ko makou miuī kupuiia, a i keia la ua nele loa makou i ka ( ana o-komo flku e hooia, i ko makou nialama mau no ia man ike. E ike aku nna kakou'mfe H «Unaopopo aole io' no i make ltfft!'^'";j Ua Hawaii nialiope o ko Kapena Kuke.ihoolalia ana aku, he poe ikaika na kanaka Hawaii. I keia mau la, ua lawa na hoikeamaka ana mai a na keiki Ilawaii o keia honauna, eia no ia ikaika iloko o ke aa o na ke\ki Hawaii. Aole iwaho e hele aku ai e ike miika i ka oiaio o keia mau mea, eia iho no iloko nei 0 ke kulanakauhale, maluna o na kahua mokomoko, ina paha ma ke kinipopo lima a wawae paha. Ina aole lakou i lawa mea, e hele aku ma na aina e, a e ike no lakou, aole wale 110. ke keiki Hawaii i lioike mai i ka mau 0 ia ewe iloko o lakou ina Hawaii nei, aka, ma na kahua mokomoko no o na aina e. 'Aole nae kakou «e nu keiki Hawaii e anu limmuli o Jia hana a leo kakou mau kupuna, aka, mamuli np o na hana a ko kakou mau lima ponoi iho. Eia akn* r.a a weheia mai nou e ke kanaka Hawaii. E hoonutkaaJtaU - «©.»-. 'nh -malea'^rna•' rtieair'ou • k.e ; lirftc«.j)oito mai nei malnna ou, no ! ,kou "kupēke iki ao,- a' hoike ma ; paha i .kouJav,u kui>ono ole e lawelawo i keia fnau oihanrt.' Ahiki niai ia manawa -e • ike' hon akn ana kakou, ua p:ij>aluaia iho kou mau enemi. I mea e lioka ai ua mau emhni i.la, e komo aku oe me koit naau, a e hoOikaika 0 liooia me k'e kanalua ole ua howa īakou, a ua pololei hoi ko oukou meakakau.

Aole kakou c hopo wale ana. E loaa io ana ia kakou na hoike ana, ua lawa kakou ma keia mau oiliana. Ma ko kakou aoao, e nmkaukau kakou. E kokua aku keknhi i kekahi. Ina ua nsē 'k'ekahi, a ua hoi kokalii e kaana like kakou maluna o iu mau inea, a e loaa io ana 110 ka lanakila ma ko mau aoaa. I nui ke aho, eka lanui Hawaii. E, . hookuio ma ka kakou mau hana. E hookanaka. E hooinanao,. eia kakou i ;ka auwae kahi i lana ai, i kahi 'hwki. A eli'ke nm;.,. k&'-" hopo ole !o '.*ia' kanaka HawaiV J muft loa, i :iu 'mai ai i keia niau kai, ahiki i Hawaii nei. pela no na keiki o keia au, ka hopoole. Ua lohe pepeiao ia o Hawaii nei, aole i ike maka ia e na kanaka Hnwaii mua, ua holo mai nae lakou, jne ka wiwoole, me ka hopoole. a ua loaa, ua hooka, wowo, ua hoolaha, ua hoolaupai, nole mamuli aku o ko hui alui, niamuli o ko lakou ikaika ponoi iho. Pela na na iwi o ua mau kanuka mua loa nei o oni mai la iloko o na he fike ole, e" hooia m'ai ana, ua waiho iho lakou he mau ewe koko i kulike me ko lakou, ka wiwoole, ka liopoole, ka moni i na hoino, ke ku ana me ka maloeloe a hoike aku, oia 110 makon ua maknukau, e'haawi mai i aina no ma"kou!