Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 49, 9 December 1921 — Page 2

Page PDF (1.68 MB)

This text was transcribed by:  Noelani Nakoa
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

            NUPEPA KUOKOA, HONOLULU. T. H. POALIMA, DEKEMABA 9, 1921.

HE MOOLELO no ko

Helena Simoa Lanakila Ana

A I OLE

Ka Hoowalewaleia Ana o Halebatona

 

            “O ka huakai hookahakaha o keia la kekahi o na mea nani loa a’u i ike, a’u no hoi i manao ole ai e loaa ana kekahi mea nani elike me ia, ua like keia me ka moolelo kaao a’u i heluhelu ai; a eia hou, e noonoo iho oe no ka lilo ana ia maua o keia makana helu ekahi,” akowelowelo ae la oia i kahi hae maluna ae o ka makuahine. “Aole anei o Hete Walaka nei he kaikamahine ulia laki maoli i kau noonoo iho?”

            “Ma ko’u manao iho mai oi loa aku ka pono ina i haawiia mai i elua i lawa like hoi paha kaua, he hana lokoino loa na’u ko’u malama ana i keia hae a nele hoi o Helena nei,” me ka leha ana ae ia Mrs. Lanakasa, “oiai aole na’u i hana i kela kaalio a nani, a o ke kumu hoi i lilo mai ai o kela hae, aka, o ka mahaloia e pono e haawiia aku ia Mrs. Simoa.”

            O ko Mrs. Lanakasa ku ae la no ia iluna a hele mai la a ku ma ka aoao o Hete a apo mai la ma ka puhaka a i mai la:

            “E kuu mea aloha,” wahi ana me ka leo haalulu, “o na mahaloia ana apau maluna wale no ia ou ame ko makuahine maikai. Manao anei oe aole au i ike a maua iloko o na pule elua a ekolu i hala aku? Ua oi aku ko oukou lokomaikai me ke aloha pu ia maua iloko o ia manawa apau, a no ia lokomaikai nui a oukou i hoike mai ai, hookahi wale no mea ma ko maua aoao e haawi aku ai o ka hoomaikai aku me ka mahalo nui mailoko lilo ae o ko mana mau  puuwai.”

            Pii ae la ka ula ma ko Hete lae a ma na papalina no keia hoomaikai ana i manao mua ola ai, a leha ae la oia e nana i ka makuahine, a oia no hoi kekahi i pii ae la ka ula no na olelo mahalo kiekie a Mrs. Lanakasa.

            “E ka hoaloha, mai haawi mai oe i ka hoomaikai maluna iho o maua a oi aku mamua o ka mea kupono e haawia mai ia maua, a no ka mea, ua lilo olua i mau hoaloha no makou, no ko makou ike ana he mau mea oluolu, lokomaikai, a mau lede oiaio olua, a he mau hoaloha oiaio hoi e waiwai ai ka noho hauoli ana ma keia ao, o ko olua hui mau ana mai me makou he hoomahuahua mau ana mai ia i ka noho aloha ana mawaena o olua ame makou.

            “He oiaio, ua ike au i ka manao o kau mau mea o ka olelo ana mai nei, oia hoi ko makou kupaa me ka lilo i mau hoaloha oiaio no olua, iloko o ko olua mau pilikia, a pela hoi me na hoinoia he nui,-a ua nana mai olua ia makou ma ke ano o makou wale no ko olua mau hoaloha, oiai hoi na mea apau ma keia wahi e nana mai ana ia olua me ke puanuanu o na puuwai.

            “Ua hoike aku makou i ko makou hilinai me ke aloha pu ia olua mamua o kekahi poe e ae a ke manaolana nei au e loaa iho ana no keia manao ia oe, aohe kumu e ae o ia hilinai ana o keia wale no, ua nana aku makou a hoomaopopo me ka hooiaio iho no ko olua lilo maoli no i mau mea kupoho e aloha ia aku, mamuli o ko olua mau ano maikai he nui, aole ma kekahi mea e ae.

            “Eia no,” wahi a Mrs. Lanakasa o ka pane ana aku, “ua hoike mai oukou i ko oukou mau manao kuokoa me ka nana ole aku i ka kekahi poe mau mea e kamailio mai ai ia olua no maua, me ko oukou hoike pu aku i na manao ku-e i ka poe e hoao mai ana e ku-e ia maua.”

            “No ka mea i hanaia a i ikeia i keia la, ua piha ko’u naau i ka hauoli,” i pane ae ai o Mrs. Walaka me ka minoaka iaia i huli ae ai e nana ia Helena, “a ke manaoio nei no hoi au aia iloko o ka ahakanaka nui i keia la he poe nema no kekahi, he poe i nana ole iho i ko lakou mau kee ponoi o ka ha’i mau hana nae ka lakou e hokai wale mai ai. A, ei ae o Mr. Walaka, ke hoi mai nei!” wahi hou a Mrs. Walaka i ka manawa i ike aku ai ike kane e hoi mai ana, “a ke ike pu aku nei au ma kona mau maka ua maha loa kona uhane no kona ike ana mai la ua akoakoa kakou apau i ka hale nei i nei manawa.”

            I ke keonimana i komo lao mai ai iloko o ka pa a e holo ae ana hoi kana kaa ma ke alanui e hoea ae ai i ka hale kaalio, peahi mai la oia i ka ohana e nonoho aku ana mawaho o ka lanai, aia kokoke ana aku ana i ka halelio oili mai la ke kahulio no ke kii ana mai i ke kaa no ka hoihoi ana aku e wehewehe.

            I ke kahulio e ka’i aku ana i na lio i ka halekaa, nana aku la o Hete me na maka minamina i na pua ame na lipine i hoohiwahiwaia ai o kahi kaa ame na lio a huli mai la e kamailio i ka nui o lakou e kuku ana malaila ia manawa:

            “Minamina aku la ka hoi au i ka wehewehe kokeia ae o kela mau mea nani i hanaia ai ke kaa, a pela me na pono e ae, aka, e mae aku ana no nae na pua ma ka la apopo. Ua nui ka luhi, ka manawa ame ka lilo o ka hoomakaukau ana i kela mau mea, a oiai nae, ua ko aku la no hoi ka mea i upuia aku ai, oia ka loaa ana o ka makana, a he makana ano nui no hoi ka i loaa mai, nolaila aole minamina hou ana aku ia mau mea.”

            “O, Miss Walaka, o na hoomanao ana no ka nani o ke kaa ame na lio i kahikoia ai ka nani no hoi o ka la, ame ka nui no hoi o ka hauoli i loaa, aole loa ia mau mea e poina ana mai ko’u naau aku!” wahi a Helena o ka pane ana ae iaia i nana ae ai iluna a pane aku la ia Hete, me ka halo’ilo’i mai o na waimaka ma kona mau lihilihi.

            Ia manawa o ko Mrs. Walaka ku ae la no ia iluna mai kona noho ae a i mai la: ‘Hele mai kakou iloko nai o ka hale, a wehewehe ae i na paple o kakou, no ka mea. kokoke loa i ka manawa ai, ua hoi mai la hoi o Mr. Walaka. F. Hete, e haawi aku oe i kau noonoo nui ana maluna o Helena, no ka mea o ko olua kohu no ia he kamalii no a he kamalii!”

            Alakai aku la o Mrs. Walaka ahiki i ko lakou komo nui ana aku iloko o kona rumi moe, a oiai na lede maloko o ka rumi, ua lawe ae la o Mrs. Lanakasa i kekahi mau minuke pokole ma o ke kamailio ana aku ia Mrs. Walaka ma ke ano nui me ka pokole loa a hoike aku la no kona hui ana me Mr. Lanakasa ma ia auwina la, a o ke kumu hoi o kona kaawale ana mai a lakou aku, mahope o ko laua kaawale ana no na makahiki he iwakalua a oi, a i ka manawa hope no hoi, akahi no laua a halawai hoi he kane a he wahine o ke keonimana i hoihoi mai ai iaia he mau minuke mamua aku a i noi aku ai oia iaia e komo mai e ai pu me lakou, oia o Lanakasa o Nu Ioka, o kana kane mare ia.

            Ua hookahaha loa ia aku la ko Mrs. Walaka noonoo ia manawa, no kona lohe ana aku la i nei meahou a kona hoaloha o ka hoakaka ana aku, aka nae, ua hoopiha pu ia aku oia i ka hauoli no keia meahou ano nui ana o ka lohe ana aku la.

            “O, ua hoopiha loa mai oe ia’u me ka hauoli!” wahi ana, oiai nae ua hoohuoi iki no oia i ka manawa ana o ka ike ana mai ia Mrs. Lanakasa o ia hoea like ana aku me kekahi keonimana e kau pu ana me ia. “Hauoli maoli au ina i loaa mua ia’u ka ike, ina la ua hooikaika loa aku nei au i ke noi iaia e noho pu mai no kakou a ai pu i ka aina ahiahi,” wahi ana me ka mihi nui no ka loaa ole ana o ka ike iaia.

 

            “Aohe oia i maopopo ia Helena i nei manawa, a ua noonoo mai nei maua aole keia o ka manawa kupono nona e hoakaka ia aku ai a kahi manawa mahope aku,” i pane aku ai o Mrs. Lanakasa. “E noi aku ana au ai oe e hookuu mai ia maua e hoi mahope iho o ka pau ana o ka kakou ai ana, no ka mea, e ike iho no oe nou iho he nui a lehulehu na manao e hoakakaia ana mawena o’u ame Mr. Lanakasa, a ua makemake loa mai nei hoi kuu kane e akoakoa pu aku maua me ia ma kekahi manawa o keia ahiahi.”

            “He mea oiaio kena au i olelo mai la, ke hoomaopopo aku la au i kou manao, a ke haawi aku nei au i ko’u mahalo ia oe no kou ae maikai ana mai la e noho iho e ai pu me makou mamua hoi o kou haalele ana mai, oiai nae, ke ike aku nei no au he hana ano nui loa kau e kukakuka aku ana me kau kane.

            “Oia no paha ke kumu o ka lamalama loa mai nei o kou helehelena aneane like loa oe me kekahi kaikamahine opio ka u’i, me kena mau papalina ula ohelohelo no hoi ou e noho mai la i nei manawa, me ka lamalama o kou helehelena no ka manaolana hou: e oluolu oe e hoike mai ia’u i ka moolelo e pili ana i kou ola ana mahope aku, i ka manawa e loaa ai he manawa kaawale ia kaua!” i hoomau mai ai o Mrs. Walaka i kana kamailio ana me ka aka pu ana mai.

            “He mea oiaio kena au i olelo mai la, a e hoomanao iho no hoi paha oe, he mau makahiki lehulehu ko maua kaawale ana, a i ka manawa i hui hou ae la ea, ua kaawale aku la na la omamalu a hakumakuma o ke kaumaha, a he mau la aku keia o ka noho hauoli ana,” i pane aku ai o Mrs. Lanakasa me ka akaaka pu ana aku.

            “O, no kau noi, e ae aku ana au me ka hauoli nui o kuu naau; ua aie nui au i kou ahonui ame kou lokomaikai, e Mrs. Walaka, no kou lilo ana i moho koa loa ma ka paio ana aku me ko’u mau enemi, me kou haawi i kau kokua nui ma ko’u aoao ma ka paio ana aku me ka poe i ku-e mai ia’u,” wahi a ka Mrs. Lanakasa pane me ka mahalo i ka lede.

            “O, aoheno a’u mea e ae e hana aku ai o ka paio wale aku no i na olelo hoopunipuni, imihala a ka poe e ku-e mai nei ia oe, no ka mea, ua ike au ma ko’u hakilo ana i kou mau ano apau, aole loa oe he wahine i hiki e hakuepa wale ia. Mai helu mai oe no ka mea a’u i hana aku ai nou, no ka mea, pela kaua e pono ai; no’u iho he wahine hoowahawaha loa au i ka holoholo olelo a hakuepa, a he ku-e mau ko’u lunaikehala i na hana apau o ia ano, a no ka mea, heaha auanei ka waiwai e loaa mai ana ia’u ma ka hoolohe ana aku i ko ha’i kee malia he pula pu no hoi paha kekahi e kau ana ma ko’u mau maka ponoi iho.”

            Me ka hauoli wale no lakou o ka ai ana ahiki i ka pau ana, no ka mea, ua piha na mea apau i ka hauoli, a koe o Helena; no Mr. Walaka ua piha loa oia i ka hauoli no ka lanakila ana o kana kaikamahine maluna o na hana hoikeike pua apau o ia auwina la.

            “Ua piha loa au i ka hauoli; i ka ike aku i kou makaala a maka’u ole maoli i ke kalaiwa ana i kela mau lio, a ua piha no hoi au i ka haaheo i ka ike ku i kau hoomalu ana i na lio eleele e kauo ana me na lipine keokeo ma ko laua mau aoao, ka hinuhinu no hoi o ko laua mau hulu ame na poke pua e kau ana mahope o ko laua mau pepeiao. O, he ku i ka nani ke nana aku ia olua e kau mai ana maluna o ke kaa me ka nani o na lio, aole no au e hewa ke olelo ae o ka olua kaa me na lio ka oi aku o ka nani mamua o na kaa e ae apau.”

            “O. me ka mahalo nui ia oe, e papa,” wahi a Hete o ka pane ana ae, me ka akaaka pu.

            Mahope o ka pau ana o ka lakou ai ana alaila hoomakaukau koke iho la o Mr. Walaka no ko Mrs. Lanakasa ma hoi aku no ko laua hale.

            “Ke manao nai laua nei e hoi aole e hele pu me kakou i ka hulahula i nei po, a oiai hoi ua hoike mua aku nei kaua i kela poe hoaloha o kaua, nolaila e pono e hoihoi mua ia aku laua nei i ka hale maluna o ke kaalio, aia a hoi mai ke kahukaa me ke kaalio alaila holo aku kakou no kahi e malamaia ana o hulahula i keia po. Pehea la ia i kou manao?” wahi a ka Mrs. Walaka ninau i ke kane.

            “Ua pono kela; kei no paha e noho iho ana la laua a hele pu aku kakou i ka hulahula, eia ka e hoi koke aku ana no,” i pane mai ai ke kane.

            “Aole hiki ia laua ke noho, he hana nui ka Mrs. Lanakasa i hoakaka mai nei ia’u, nolaila e hookuu kaua ia laua e hoi. Aole, aole, e Hete, mai aua oe ia Helena!” i papa ae ai o Mrs. Walaka ia Hete; “ua haawi mai o Helena i ka hapanui o kona manawa ia oe, a ua hooko mau mai no hoi oia i kou mau makemake apau, nolaila, oiai kona makuahine e makemake ana ia Helena no ke kukakuka ana me ia ma kekahi mea i keia ahiahi, nolaila mai aua oe ia Helena, hookuu oe iaia e hoi.”

            I ka holopono ana o keia mau manao mawena iho o lakou, nolaila haawi ae la na aloha ahiahi, a hoihoiia aku la o Helena ame ka makuahine no ka hale o Mrs. Foa ai, kahi a laua e noho ana ia manawa.

            Ia laua i komo aku ai iloko o ko laua mau rumi, alaila hopu koke mai la ka makuahine ia Helena ma ka lima, a honi mai la iaia, a ua hoopahaohao loa ia iho la o Helena no ia hana a ka makuahine ana i maopopo ole ai i ke kumu, eia iho a mahope i loaa aku ai ka ike iaia.

            “E kuu Helena, he nuhou nui ka’u e hoike aku ana ia oe i keia manawa,” me ka nui o ka hanu o ka makuahine ia manawa.

            Pii koke ae la ka ula ma ko Helena mau papalina ia manawa, a mahope loli ae la a haikea, no kona noonoo ana iho me ka maopopo ole, heaha ana la ka nuhou ano nui a ka makuahine e hoike mai ana iaia.

            “E, e kuu Helena e ninau mua aku ana au ia oe, ua ike anei oe ia Robaka Egelakona i keia la iho la?” me ka hooikaika wale no oia e hoomalu la iaia iho ia manawa elike me ka hiki iaia.

            “Aohe au i ike iaia i keia la,” i poe hou aku ai ka makuahine, me ka akaaka pu ana aku. “Ua ike anei oe iaia?” i ninau hou aku ai ka makuahine.

“Ae; ua ike aku au iaia e noho mai ana iwaena o kekahi poe,” wahi a ka Helena pane, a noho iho la oia iluna o ka noho ia manawa, a kau ae la i na lima iluna no ka wehe ana ae i kona papale, a no ka huna ana ae hoi kekahi i na waimaka ona e haale mai ana ma kona mau lihilihi ia manawa, i ike ole aku ka makuahine.

            “Ua ike mai no nae paha oia ia oe?”

            “ae; a hiolo iho la na waimaka mai ko Helena mau maka iho.

            “a pehea, i kau nana aku iaia, aole anei ona hiohiona hauoli ia ike ana mai ana ia oe?”

            “Aohe; no ka mea, aole i maopopo loa kana ike ana mai ia’u, a pela no hoi au iaia, he kaholo wale no ia ike ana a maua kekahi i kekahi. Ina paha i---“

            “Alaila no ia ike ana aku ana anei au iaia i poniuniu a maule ai oe?” a haule koke iho la ka makuahine maluna o kona kuli, mamua pono aku o ke kaikamahine, a apo mai la kona mau lima i ke kaikamahine.

            He kunou wale no ka Helena o ka pane ana ae-aohe hiki iaia ke ka mailio ae, oiai e ha’uha’u uwe ana ia manawa, a kau iho la i kona poo maluna o ka poohiwi o ka makuahine.

            Alaila hoohana iho la ka makuahine, elike me ka hiki e loaa iaia na olelo maikai loa ia manawa, a i ka hala ana e kekahi mau minuke, alaila nee ae la ua o Helena i @ akaaka, a hooho ae la me ka leo o ka mea i piha me ka kahaha ame ka huhu, me ka mau no o @ mai o na waimaka ma kona mau lihilihi.

            “No keaha la oe, e mama i makemake mai ai e ike?”

            “ua manaoio loa oe ua kailiia ko Robaka puuwai mai ia oe aku, a ua manao no hoi o Robaka ua mareia oe me ke kanaka okoa, a ua kaawale loa oe mai iaia mai no ka manawa pau ole, eia nae, aole kekahi mea o ia ano i ikeia i keia la,” i pane iho ai ka makuahine.

            “Ea, e mama, ua lohe anei o Robaka no ia mea; ua halawai anei oe me ia?” i ninau ae ai o Helena.

            “Aole au i ike a halawai hoi me ia elike me ia a’u i hoike mua aku nei ia oe; eia nae, ua loaa ia’u ka ike no kona lohe ana aku ua mareia oe me kekahi kanaka okoa ma kekahi la, a ua lilo ia nuhou i hoikeia aku ai iaia i mea hoehaeha loa i kona naau mai ia manawa mai, no kou kupaa ole mamuli o kona aloha, a no kou malama ole hoi i ka olua mau olelo o ka hoopaa ana mawena iho o olua.”

            “Ea, e mama, o ia anei ka mea oiaio? Ua lohe i’o aku anei oia no ia mare o’u?” Iaia e nana pono mai ana i ka makuahine ua ike mai la oia i ka haikea o ka helehelena a ia manawa oia i ninau mai ai: “E mama, heaha ke kumu o ka haikea ana o kou helehelena; ua ma’i anei oe? Ke ike aku nei au he mau nanehuna kau. I mai nei hoi oe aole oe i ike a i halawai me ia. A ina pela, alaila nawai la ka hoi i hoike mai nei ia oe-a pehea oe i ike ai eia o Robaka ianei?”

            “Aohe o’u ma’i, aohe no o’u ano-e i nei manawa, malia paha he loli ae la no hoi no ka helehelena no keia hoi ana mai la a kaua. Eia wale no ka’u e hoike aku ia oe, ke manao nei au owau kekahi o na mea ola a ke Akua i hana ai maluna o ka ili honua i oi aku ka hauoli mamua o na mea e ae apau i nei minuke, a e loaa aku ana ia oo ka wehewehe ana no na nanehuna iloko o’u au i olelo mai nei he mau nanehuna kekahi a’u.

            “He mea oiaio loa keia a’u e hoike aku nei ia oe, aole au i ike a halawai hoi me Robaka i keia la, he oki loa, aka nae, ua ike a halawai au me kekahi mea i ike iaia a i maopopo hoi nona ma na mea apau, a na ia mea i hoike mai nei ia’u i ka nui o ko Robaka kaumaha mai ka manawa mai i ala ae ai na manao kuhihewa mawaena ou ame ia, a ua hoomahuahua loa ia aku hoi ia kaumaha iloko ona, me ka lilo maoli i kumu ma’i nona, i ka manawa i hoikeia aku ai iaia no kou mare ana me Habati Alekona.”

            “Na Mr.-Lanakasa, e-Helena!” wahi a ka makuahine.

            Ia manawa hulili ae la ko Helena mau maka me ka piha i ka huhu a pane mai la: “Aha! Na Mr. Lanakasa! Auwe, ua kuhi ka hoi au aole la---“

            “Ae, nana,” i pane ae ai ka makuahine; “ua maopopo aku la ia’u kau mea e noonoo la, ua hoike aku au ia oe no kona hana ana mai i kekahi hewa ko’iko’i loa ia’u, a ua lawe aku oe i ka manao hoahewa mamuli o ka moolelo a’u o ka hoakaka ana aku ia oe oia ka mea nana i kumakaia a i hoopilihua loa mai i kuu noonoo mamuli o kona hoolohe ole mai i ka’u mau olelo e kupale ana no’u iho, me kuu hoakaka aku no iaia no ko’u hewa ole, a i lilo ai hoi i kumu mokuahana mawaena o maua, a haalele aku la au iaia mahope me kona manaoio loa ua hoopuuipuni ko’u aloha iaia.

            “Ae, ke hoomanao nei no au ia moolelo au o ka hoakaka ana mai ia’u; aka nae ke loaa ole nei ia’u ka ike maopopo no ia hui hou ana ae nei o olua; o-ia mau no kau kamailio ana mai ia’u ma ke ano nanenane, aole hoi ma ke ano mohala e loaa aku ai ka ike maopopo ia’u. Wahi au i olelo mai nei ua lawe mai au a hooiaio i kau mau mea o ka hoakaka ana mai, o ia nae ka’u e paha’oha’o nei me ka loaa ole ia’u o ka ike i kou manaoio maoli,” wahi a Helena.

            “E Helena, aole anei ou hoomanao i kahi mea i pili ole a i ole kamahao paha e pili ana me ko’u moolelo? Ua kamailo aku au ia oe ma ke ano hoonalonalo i kekahi hapa no ka mea aole hiki ia’u ke hoomanawanui i ka ehaeha no ka loaa aku o ia ike ia oe, o ia hoi ka mea oiaio loa e pili ana i ko’u moolelo. No ka hoike ana aku ia oe i ka mea oiaio ea, o ia keia, o ka anaakla o Robaka, o ko makuakane ponoi no ia!”

            Mokuna XLV-“Aole Hiki Ia’u ke Manaoio Aku.”

            No kekahi minuke ko Helena noho ana mai nana pono i kona makuahine, alaila kua e la oia iluna me ka olelo ana iho:

            “O kela kanaka i’o anei ko’u makuakane? O!” me ka luli ana ae o kona poo, me ke ka ana iho i na lima ma ke ano e hoole iho ana. “E mama, aole paha ia o ko’u manaoio maoli, ea! O, aole hiki ia’u ke manaoio aku! Aole loa au e manaoio aku ana, a aole no hoi au e makemake iki ana o ko’u makuakane ia!”

            “Ua ku pu ae la ka makuahine iluna ia manawa, me ka nana aku me ke kahaha i ke kaikamahine, a pane aku la:

            “E kuu Helena, ke maopopo ole nei ia’u ke kumu o kou kahaha loa ana no keia mea oiaio a’u o ka hoike ana aku nei ia oe, oiai nae he mea oiaio loa ia a’u o ka hoike ana aku nei e hiki ole ai ia oe ke hoole iho, me kou hu-e loa mai mamuli o kou manao inaina: malia paha ua hana hewa au ma o ko’u hunakele loa ana ia mea ia oe no kekahi mau makahiki lehulehu i hala aku la, a akahi no au a hoike aku ia oe ia mea i nei manawa, aka, aole no ia he kumu e manaoio ole mai oe i keia mea a’u i hoike aku nei, no ke mea, he oiaio loa ia.

            “Ke ulu nei ka manao hopohopo iloko o’u, malia ua hana au i kekahi hana kuhihewa kiekie loa, eia nae, i hoike aku au ia oe, ua hana au ia no kuu manao he mea maikai loa ia nou e pono ole ai ia oe e ike. Ua loaa ia’u ka ike ame ka hoomaopopo ana, ina au i hoike mua aku ia oe i ka mea oiaio e pili ana i kou makuakane ke ola mai nei, e hoalaia aku ana kekahi manao ha’oha’o iloko ou, a e hoouluhua mau mai ana oe ia’u ma o ka noke niau ana mai i ka niele nona, e lilo ai i mea hoehaeha loa mai i kuu noonoo ka pane ana aku ia mau ninau lehulehu au.

            “He mea oiaio, ua manaoio maoli no au iloko iho o’u ua like oia me ka mea i make ia’u, a aole hoi maua e hoohui hou ia ae ana iloko o ke koena o ko maua mau la o ke ola ana, aka nae, he okoa loa ka hana a ke au o ka manawa o ka lawe ana mai.

            “Ua maopopo pu ia’u, me kela manao aloha makua iloko ou, e noke mau mai ana oe’ i ka ne me ka hoouluhua mau mai, kela manao no i loaa i na keiki apau i loaa ia lakou ia mea he aloha makua, mamuli o kou ike aku i kekahi poe keiki he mau makuakane ko lakou, a o oe hoi aohe makuakane, nolaila aole e na ana kou hoi mau mai e hoike aku au ahiki i kona loaa ana ia oe.

            “Ua hoike aku au i keia mea ia oe mamua, i ka manawa a’u o ka hoike ana aku ia oe ma kekahi manawa kokoke aku nei i hala, eia no oia ke ola mai nei, eia nae, aole au i hoike hou aku ia oa no ia mea, no ko’u makemake ole e loaa aku ka ike ia oe nona a loaa kau mea e noke mai ai i ke koi e hoike aku i kona inoa ia oe.

            “I ka huli ana aku e nana i kekahi mau la i hala hope, e hoomanao iho oe i ka nui o kuu ehaeha, i ka manawa i loaa ai ia’u ka ike ma o kekahi leka a Makoli o ke kakau ana mai ia oe, o ka anakala o Robaka aole ia he kanaka okoa, aka o kuu kanamare no ia, a o ko makuakane ponoi no hoi nana i huli iho a loaa oe. Ia manawa ua hoalaia mai na manao inaina o na la i hala ae, ua oi hoi aku hoi ka ehaeha mamuli o kuu ike ana iho o kela anakala hanohano a waiwai o Robaka, ko mea aloha, aole i makemake e mare o Robaka ia oe, aka i ka wahine i like ka waiwai ame ke kulana me ko Robaka ia manawa i hooholo iho ai au i kuu manao aole oe e mare me Robaka.

 

            “He mea pono ia’u ke hoakaka aku ia oe i na kumu, oiai ua huaiia ae nei hoi na meahuna a ahuwale, ua hooma@ kapo aku au ia oe no ia mau mea apau, i ole oe e ike i kou inoa ponoi, a oiai o kuu hoohiki paa no ia mea iloko wale iho no o’u, ina e hiki ana ia’u ke huna loa ia mea, eia @ la e ike ai oe i ka mea oiaio.

            “Iloko o kekahi manawa a kaua e kamailio ana no keia mea ma kekahi manawa i hala aku, oiai nae ua lana ae kuu manao e hoike aku i ka mea oiaio ia oe mamuli @ ka loli ana ae o ko’u manao paakiki o na la i hala ma kekahi ana, eia nae, mahope o ko’u noonoo hou ana iho he oi aku ka pono e huna mau no au ia mea ia oe he manawa no e hiki mai ana, e hoike aku ana au i ka mea oiaio, eia nae no @ la ame ia manawa a’u e hoike aku ai, ua hoopaneenee mau au, me ka liilii loa o ko’u moeuhane ana, eia ka ua kokoke loa mai no ia manawa, a o ia keia a’u hoike aku nei ia oe.”

            “E Helena, ke manao nei au o kekahi kumu paha hoi@ kela ma’i ana o’u o na la i hala aku no ko’o noonoo ino mamuli o ko’u ike ana ma ka leka a Makoli o ke kakau ana mai o Mr. Lanakasa oia no ka anakala o Robaka, a mamuli o ia ike ana a’u o kuu kanemare no ia, a me ia nui no he o ko’u inaina iaia no kana mau hana hoehaeha ia’u o na i hala, eia nae, o ia mau no ko’u aloha i kuu kane @ nei manawa!”

            “Aloha iaia! Ha! He keu aku no ka a ke kupanaha @ kou aloha aku iaia me ia hoino mai no ona ia oe me na olelo hoohaahaa i kupono ole loa na kekahi kane e kapa mai ai i kana wahine!” wahi a Helena, me ka leo aaka e hoike mai ana i kona piha i ka hoowahawaha ia Lanakasa.

            “O keia ka mea oiaio loa a’u e hoike aku nei ia oe, e kuu Helena: ua paanaau ia’u kana mau olelo hoino apau, ua piha no au i ka inaina iaia me kuu manao aole e hoi @ aku a noho pu hou me ia. aka nae, e hoomanao oe, e @ keiki, iloko o kuu manawa i loaa ai i ka ma’i a kaua @ hoi i alo kokoolua ai i i na manawa i hala, ia manawa i loaa ai ia’u ka hoomaopopo ana aole owau ke hoahewaia ak@ o Lanakasa no, no keia kumu, ua manaoio aku oia i na olelo ahiahi a Mariena Walabirida, a mamuli o ia manaoio ana ona i hoopihaia ai oia i ka inaina, me ko’u ike iho @ nae aohe i paumaele iki kou makuahine @ i kekahi hewa e waia ai au ame oe pu.

            “I kuu manawa i ike iho ai e lilo ana au i makemake, ua loaa iho ia’u ka manao ehaeha loa, kekahi manawa, @ he mea la he karaima ko’iko’i loa ka’u o ka hana ana @ me he mea la hoi ua kaili mai au mai iaia mai i na manao lana apau no kona hauoli, a o kela manao ehaeha iloko o@ ua ulu mau ae ia iloko o’u me ko’u hoahewa loa ia’u iho, @ ka walania loa o ko’u naau a paumiia ka nui, he haawina i loaa ole ia’u mamua aku, mahope o ko hanauia ana mai a no ka mea, ua ike iho au ua like kona kuleana ia oe m@ ko’u kuleana ia oe.

            “Aka, oiai kela manao hookiekie a paakiki e mau ana no iloko o’u, ua hoole mau iho au iloko o’u no ka lawe ana i kekahi keehinahana e hoea aku ai i ka mana hoolaulea hou ia ana. Ua mau ia manao pela iloko o’u ahiki wale i kuu loaa ana i ka ma’i, ua loaa ia’u ka hopohopo ma kela manawa o’u i loaa ai i ka ma’i aole paha au e ola hou ae ana, he makahiki kela i hala aku nei ma ka hoolilo i hala a ia manawa i hoomaka iho ai au e noonoo a hoahewa ia’u iho, me ko’u mihi pu no ka’u hewa i hana ai, a ia manawa pu no hoi i hoomaopopo iho ai au aohe mea i oi aku ka kewa mamua o Mariena Elawoka, a ua hoakaka aku au ia oe i ke ano o kana hana ana, ka hana hoi ana o ka hoolala ana e hoopoino mai ia’u, a ua ko i’o no hoi ia hana ana ana, no keia kumu wale no, i hihi ai e lilo aku iaia ke aloha o ke kanaka ana i kuko nui ai a i aloha ai hoi ma ke ana kane nana a i makua hoi nana e malama aku iaia.”

            “O Mr. Lanakasa anei ia kanaka a Mariena Elawoka @ ke aloha ana? I ka’u noonoo iho ua ano huikau maoli kela mau kana a elua ia’u; owai o Lanakasa, a owai hoi ke kanaka a Mariena Elawoka i makemake ai e lilo i kane nana?” wahi a ka Helena ninau, oiai ia manawa ke hoomanao la oia o Mrs. Elawoka ame Makoli ka i hele pu me ka poe i hele pu ai me Mr. Lanakasa ame Robaka i ka makaikai honua.

            “Aole; o Keoni Wilekona kana kane i makemake a i aloha ai, a malia o Mr. Lanakasa pu no paha kekahi o ka ike ole ia aku nae, no ka mea e noho pu like ana no makou me Mariena i ka hale hookahi,” i pane aku ai ka makuahine. “O Keoni Wilekona o kuu kaikunane hanauna ia.”

            “Ahe; akahi no a maopopo iho la ia’u; o Wilekona hea kau i olelo mai la, o Mr. Wilekona anei i hoea ae ai i ka hale o ka ohana Eliki ma kela home kuahiwi a kaua i @ ai elua makahiki i hala aku nei?”

            “Ae, oia; oiai nae aole au i ike aia oia pu ma kela wai@ i kela manawa ahiki i ka la mamua iho o kona haaleleana ae ia wahi,” wahi a ka makuahine, me ke kani pu ana iho o kana uhu, no kona hauku ana ae no kela mau kikeo@ hahana ana ana me Wilekona oiai oia maloko o ka ululaa@ i kekahi la.

            “Oia wale no ke keikikane a ke kaikaina o kuu makuakane, a i ka manawa i make aku ai kona mau makua, na hoi ae a noho me makou, a iloko o ko makou manawa e noho pu ana ua nui kona makemake ia’u a ua hoehaeha loa ia kona naau i kuu manawa i koho ai ia Mr. Lanakasa i kane na’u: no ke koena aku o ia moolelo ea, ua hoike mua aku au ia oe a ua pau mua no hoi i ka loheia e @ e waiwai ole ai ka hoike palua hou ana aku no ia moolelo.”

            “A pehea, ua ike hou no nae paha oe i na o Wilekona?”

            “Ae; ke hoomanao la no anei oe i kela la au i hele @ ka makaikai, kela la mua loa au i halawai ai me Mak@ Elawoka?”

            “Ae.”

            “Ae; ia oe i hala aku ai, hoomakaukau iho la au i kekahi mau meaai na’u aloko o kuu wahi pohoie meaai, a kele aku la iloko o ka ululaau, no ka ohi ana i kekahi mau li@ laau; ma ia hele ana a’u he buke kekahi a’u o ka lawe @ kahi wahi oneanea, ua hoea pololei mai la o Keoni ma@ wahi a’u e noho ana, iaia i hoi mai ai mai ka hahai ho@ holona ana, me ka emo ole loa. Aohe au i ike mua oia @ kekahi e noho ana ma kela wahi la manawa. o kela @ la ka makamua loa o ko’u ike ana.

            “Ma kela halawai ana a maua he paio hahana loa @ maua malaila ia manawa, a iloko o ia paee ana a maua hoike mai ai oia i kona kaumaha loa no kana mea i h@ ai a i lilo ai hoi i mea e hoopoinoia ai ko’u noonoo @ ko’u ola ana; ia manawa ua noi pu mai oia e ae aku @ mahele hapalua like ia kona waiwai mawaena o maua@ nui kona waiwai, pela kana o ka hoike ana mai ia’u @ nae, aole au i ae aku ia manao ona, ina no o ko kaua mai @ kahi kokua no ka hoopau ana ae i ko kaua pilikia, aole @ au e ae ana.

            “Ua hoike pu mai oia ia’u i kona halawai ana me oe he mau la kakaikahi ma ia hope mai i lohe aku ai au ia i ko kamailio i kou hoolaunaia ana aku me Mr. Wilekona me kekahi manawa mamua aku, a ua hoike pu mai no @ oe ia’u no kona haalele ana iho ia kaona.”

            “O, ae; ke hoomanao i’o nei au ia hoolaunaia ana @ ona ia’u; he kanaka u’i oia; he kanaka oluolu, maikai ka@ mau olelo a ua komohia koke no hoi ko’u hoohihihi @ me ka i wale iho no iloko o’u ina o ko’u makuakane p@ oia, hauoli maoli!” wahi a Helena.

(Aole i pau)