Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 49, 9 December 1921 — Ehia la Eka ka Ikaika Hana o ke Kanaka [ARTICLE]

Ehia la Eka ka Ikaika Hana o ke Kanaka

He ninau ano nui keia o keia mau la. He ninau e ninauia mai nei e kekahi poe i makemake e loaa ko lakou mou aina ma keia. miau wa'hi hoopulapula lahui. A lie mea pono e paneia keia ninau. O 'ka pilikia mua paha, o 'ka ike ana o ke kanaka pehea la ka nui o ia mea he eka. Aole no e pau ana ke ku-hi-hewa nm huahelu, no ka mea ua hiki ole paha i kekahi poe ke hoomaopapo i ka nui 'o ia mea he ikapuai. Aka, ona na mea i ikeia palia e ka'kou, ka.kou e kii-ai i mau mea hoohalike'ike. Ua kaimaaina kakou ika pa Halealii, e ku nei ma Honolulu. O ilUlia pa holookoa, he 11 eika. Jna ua hiki i kekahi kanuka e liooia mai ua hiki iaia 'ke anahi i keia pa holookoa, alaila, ua ikaika maoli ia kanaika. Ina hoi e okiia ana keia pa iloiko o elua apana, e ike mai ana kakou he (sVi)' elima mo hapa eka ia. A iui hiki hou no ia kakou e ike mai, e īkaiika ana 'ke kanaka e hi'ki e mahi i keia mau eka he elima me hapa» O ka onahelehele ana i na aina ma Molokai, o haarwiia ana "he elima eka pili kahakai, no ka hooulu annuu alafafa, a i ole na meakanu e ae pahu. 0 ka manawa nui no o ka hana o Ike knnu ana i keia inauū, o ia no ka luihi kinohi, a ulu ka mauu, o ika hookahekahe wai wule no ka luhi, ame ke oki ana no ka hanai aku i na lrbloholona. Nolaila aole 110 .e lulii ana ke kanaka i ka malama i keia mnu ekn. Ma kahi kiekiena ae o ka aina mauka mai o keia mau. aina pili kahaikai», e haawi hou ia mai ana he elima eka kiawe. i wahi e hooholo ai na puaa, ha moa, am«»4nn pipi waiu. O ko inanu i 'hooulu ai ka ai a keia mau holoholona. E hnawi hou ia mai ana ia oe he imau ei ka, 10 ahiki i ka 20 mauka no ke kanu kulina nme nala, a mau mea e ae palia au i makemalke ai. Ma keia, e ike inai ana oe, ua iliiki aku kou mau eka aina i ka 20 āhiki i ke 30. O ia lioi, ua papaluaia iho a papakolula ilho keia pa Halealii e ku mai nei. Ua nui keia mau eka, m,i ka manao ana o ike Koanisina, a pelā no paha ka poe e hoomaopopo ana i ka luhi o ka imiahi ana i keia mau eika. Xo kahi e -hookuu ai i kou mau lio ame na pipi nunui hanai, e loaa ana no na pa hooikuu laula, o ia ano i na kanaka apau e hoi aku ana ma Molokai.

Ma ko kaikou aoao e ka lahui, e hoomaikai aku kakou i keia mau Komieina naauao, a hoomaopopo i na mea e lawa pono ai ,ka noho ana o ke kanakn.. O ka mua, o lajra ipono ke kanaka, ; mc (ka aina. Ina e īke s»na ke kanaka ua uuku loa ikohi apana, aole no paha kela kanaka e makemaike ana o hoi a/ku ina ia mau aina, no ka mea o ka howa mna no ia i hanaia i keia lahui, o ia hoi, ma ka mahele aina o 1848, ua liilii na aina i haawiia mai. A i keia mau la, ua ike n» keiki, ua lawa ole, no kā noho ona aku, a ua haalele a hoi mai e imi dala ma ke 'kulanakauhale nei, A ina e noonoo pono ole mai ana ke Komisi«a ma keia ninau, e nele\na no ke Kanaka i ka hoi aku ipa keia mau aina. Nolaila, e hoomaikaiia na KomiBina no keia -haawi ana mai i ka aina e ai ke kanalka e ipaikeihake ana e hoi «ku e hana māUUa. Aole.no. paha e hiki ana,i ke Komisiq*i ke kapae ae i olelo o ke Kana wai, o ia hoi, aolo e emi iho malalo o 20 eka mahiāi, no kela ame keia kana

•ka. O in lioi, ina 'lio man niu., Nolaila, ua fiootko mai k'o K< :i koia knuohn a. <k<» kanawai. Ma ka nana ana ak» i ka n , ~ , 1 u: oka o luuiwiia mai u«>i i ku , . 1 lu. ma Kvalcpoui ae noi. ua Lkoia h. oka o ka ohana liookahi. O k:i ma Ikoia i Ika lawa kupono oka , ID . liookalii, oia no ikoia: lu.a \i.i f1 ,,; ka aina mamua o koia, c ana ke kanaka, a e hanai anu i lia i lf , loholona ina na nioa e ulu nna i. :.i Un . ( 0 ka- aino, aole Ihoi o u.a .• k ;iU . fK)npi ia ana ein. lna he mauu aJafufa >kau <> l .-.m e lnwa nna oo me 'ku mauu <• • 1 na. holoholona he 10 no ka «•'ku ! IWI kahi. t : a koino mai he inau ].ua:i f hiki ana i ka hanej-i auie na m.m l'ik. ahiki aku i "ka 400 ma)una ( o na iie olima. Llia ho mau eko. nioli aku kekahi e hiki Ihou ana e U.aj na ai e aku, alaila C lawia i'o ana kakou me koia mau e<kn > manaoia <• ♦ mai. Ko manao pu nei no hoi »a, in a r hoike mai a'na kekahi ohana i k<> 1.ik.., ikaika e malama i koia mau oka, a u , ikoin e hiki ena e anHlamn i »nuu pK:, hou nJku. e loaa hou mai ana no. ko'ir maikemak<» o ike aku i na baftMi n .i 0 ia ano. Ina p loaa «na na ohan, , hooia moi ana ua uuku koia niau ik:i. mamuli o ko laikou muhi, .*» maka aku na Komiaina, alaila, e [>o ni . no o hanwi hou ia aku i mau ck:i. ,\hi ki <mai ia. la, u& ihooia aku ikuk-.u i k: j)oe e olelo mal jtp jfcpkou ik. olf. kakou lor. i a kou, a ua, laipila nipi lakou i ka iuo ; , maiikni o ke kanaka Hawaii. NolaiU. oa, e ala kakou a e hoopau l<va i mau olelo no ka wa m*u loa. In« e loaa a»a ia oo e ka oimu., hookalii he elima. pipi waiu, i liiki r> loan na kuaka wniu ho 20 o ka hookahi, ua like ia ime 100 knaka o k:. la. Ke ikuaiia nei k<a waiu ma 11000 lulu nei no 18 keiieka o ka kuaku h«w. kahi. Ua like ia me $18 o ka la hoo knhi. Aole pa.hu e loaa ana is «•• k. „i mau dala ma Molokai, aika, ina pnh :i .• loaa i 10 kenek<L o ko ikuaka b<H»kahi, ua liko ia mo $10 oka la liookahi. Kni.i hora hnna o ka la «lu e !ke kanaku ]{;. wnii o hooikaika nei i loaa ai kiia nu-.i dnla ho $.10f Aole j)ha he hookahi k» naikn. Hawnii o ohi nei i keia inau d:ily 1 ka la hookahi ma Honolulu noif Au wo, no hoi kakou e! A ehia ilioi au e hah'ai ai i keia mau bibi h* 4 5 amka uwi anaf Ho anau hoiu kakaikah wnle no! Oke koena aku o na boi. aia oe ko hanai la i iko mau |miha am*nu moa, a ina no hoi na mamasia •• im nai ana na moa, a o ohi na hua, ab hoi oe e ipapa i ka hookahokahe w:u, pehen ilho la iflf Xani vale ko kakoi iko nnn aku e ohi nna na kanakn H* wnii i na pomaikai o keia ano. Aali. n hou uku ka hana i oi aku niaiii'n - keiaf Aole, aole loa!

Mni ne kakou e hāuai i nu hiki ole e loea na iraiu o kein .ino. «" ka Jn<>a he hoolulii. Ina hookahi un pipi e hiki e Loea ana me kau mnii dala, ua oi akn i*. boo)k&!hi m«.nma o ko ohi a uui na pipi, a i ka au-i «na akn ho 2 a i 010 he .1 no wphi kuaka w.-iiu " ka pipi liookaKi. Molowa ia aoo huuiu pipi nna. Kii no ma na pipi nni " ki waiu, no 'ka imea aole e oi ae atia k<"> luhi i Ika hanai i na piipi o ia ano. nm mna o na, «pipi «uliu o ka waiu. A t<> ia Ikumu au e koi rf»ku nri i na kanaiui Hawaii o īnaiama e no oe i niau «lalu nau, a e hoomakaukau nou iho i hiki ai e ohi nuil oMi o kou mn ike Qctiai ana; t niaiiJL"t*lcoo anai un.i no 'ka w«iu mahopo o ka laiwo nna a<' i ke kiliuna. A o i« waiu, ua hanaiia i Ike pipi, na puaa :mi' na moa, : . Ua makwuk.au q Geo. Cooke b halo uwi Waiu i 9ceia la, a ua lonn V■< ajoku no ika lawo a«a mai i ke wai" āmt? 'ko kilima i Honolulu ari. 0 M'i; paha kekahi o na oihana 3»»:tīV.s > i na ikanaka o makomako nr» . m-t.i--ma in han.i, O kc kumukuai n nu |i| ' ka ninau nui. Ina ua ioaa i.-i <» b«' elinia a i ole /ho u?nj pi|ji, ua wi; w*v' oe eke kanakjft Hnwaii. No k:i »• ina e hiki c hooukiia e o<* aliiki .1 a kn elima eka milmi alfa!fa, ti:i li i» oe o malama l kji umi pi{>i, mi' 'kn uw lahi loa, nnie kou hanai aku i iii im i 'nnau. Inn oin ii'ale iho hi im kan iiu ;i apau ka mukahiki, uu hiki ia <>• • iliili he puu dala uui mnoli, :i k> ao la 110 ko «iarti ipipi keiki, ii •• r hiamoe anu, a pela no ko imau r i w ko ulu ae la lakou ia oe e hiamo-- h.n ; ' la oe hoi e Ike kanaka e hana nn;< n • kai ne nei o ku.uwaipo, i kou hi "'''* ana, aole lewalewn iho o ka mea a limana» Mahea ana kaikou i Ko ? .■..•■ • niai nei na manaolana o ko kakou • '■ lahui onn e hoi i keia mau aina. T loaa kan e ke kanaka e i"n« nei i Honolulu nei i ika loaa << k.i h«na. IJa kamaalna kokou nie 'k<* u l ' meume * loaAVn|i kaUl'llana, a h* »«« la uuiku ka Aiakahiki. <( hopanui o ka hele nelel Ea, e *<<v kanaka jnai kakou, a © lal&u i iku > 1 e hamwiia. mai nei, a e loaa no i > kou na o ohiia mai oei < •■ 1 Ano ka maniwa, eolo hou alku!