Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 49, 9 December 1921 — He Moolelo no PITA NIKOLA a i ole Ke Duke i Haalele Aku i Kona Kulana Hanohano a Lawe Mai i ke Kulana Makaninana [ARTICLE]

He Moolelo no PITA NIKOLA a i ole Ke Duke i Haalele Aku i Kona Kulana Hanohano a Lawe Mai i ke Kulana Makaninana

. Oiai ua malaelae ke alahele ma ka puka-pa maliope oke Kakela, o ko lakou nei puka akū la no ia, maluna o na lio, ua poma loa ka poe hoohaunaele, aole i hoouna ae i kekal» poe o lakou no ke kiai ana ma kela wahi, a aole no hoi 1 īkeia mai ko lakou nei holo ana, ahiki i ko lakou mamao loa ana i kahi e, akahi no lakou a lohe mai.i na 4 leo hooho o ka poe hoohaunaele, no ka hoea ana aku ma kela puka-pa mahope, a ike, aole na lio maloko o ka halelio, a ua hamama hoi ka puka-pa. Ia lakou no nae e hele la, i lohe nui mai ai i ka haluku aku o na wawae he lehulehu, ia wa i hoomanao nui iho ai, ke ukaliia aku nei lakou e ka poe hoohaunaele, nolaila" kaohi mai la o Bori i kona lio, a iaia no ka ike, aole e hala kana pu ke ki mai, o ke kau ae la no ia iluna. he poha ana,..o ka hinā aku la no ia o kekalii kanaka, no kela poino, ku honua iho la ka nui' o na kanaka, nie ka maka'u i ka ukali mai mahope oka poe hole mahuka. • Aia ke Duke Nikola ma ke pōo o kahi i hefe ! ai, ma ke alanui i kainaaina iaia māloko o ka Ululaau, aia wale no kona poo ilalo ka.hi i kulou ai. a no, ka lewale^wa 0 kona linia heiua. ilalo, ike mai la o Vakili i ke kahe o ke koko, me ka pane ana mai: "Ua eha oe e kuu haku, ke kahe la ke koko ma ko lima hema!" "He wahi eha uuku wale «o kela, aole he pilikia!" i pane. ai ke duke, me ka lilo o kela eha o kona lima, i ku ai i ka poka, i niea liilii loa, mamiia o kona ehaeha, 110 ka maliu ole aku o na makaainana iaia. No ka ,wā-hi ana aku nae i ka lima eha o ko lakou haku, lele okoa iho la o Vakili ilalo, me ka hāuhoa ana ae i ka lima o ke Duke Nikola me kona hainaka, oiai hoi na kauwa e ae elua, e ku makaukau ana, 110 ke kupale ana i ko lakou hakil, i ka wa e hoea aku ai na e n emi. No ka hapalua hora pāha kela hoomau ana āku a lako#i Ika holo o Bori ka i pane % ae me ka hopu pu mai la hoi i kona lima, me ka pane ana ae: "E kuu hakii, aia ke ahi ke a mai la i ke kakela, ua puhiia mai la kou home ike abi e. ; na kanaka ino.'V Kaohi mai la ke Duke >likola i kona lio, me ka huli ana aku a nana i ka pii o ka ula o ke ahi i ka lewa, e hooia mai aila, ika pololei oka Bori olelo,-110 ka pau oke kakēla ike ahi ,aka nae, l;e mea ka hoao ana aku ē hoi hou ihope, aia*ka palekaua ame ka lanakila iinua, nolaila e haalele ana oia i ka aina o kona mau kupuna, a huli aku i kona palekāna, ma kahi mamao loa. "Auhea oukou e kuu mau hoaloha, maanei iho 'la la, hookaawāle kakou, e hele no hoi oukou ma ko oukou alahele, a e hele no hoi au ma ko''u alahele." "O kakou pu no ke liele pu me oe e ko makou haku," i pane ae āi kekahi kauWa. '

, "Ua paā kuu maiiao, owau hookahi Avale n o ke hele ma ka'u huakai aole e pono ia'u, ke hoopilikia wale aku ia oukpu, nle ko'u mau popilikia. Aolp no he mea hiki-ia oukou ke kokua mai no'u, ina no ko kakou hele like, pela no hoi ka liiki ole ia'U ke *kokua aku ia oukou, koe. wale no nae keia:- Ua ike o Vakilj i na meā apau, aia iloko o ka pahuhao, i!<*W o ka hotiua, kekahi mau <wai!wai, e pomaikai ai ouk<iu, aia ke elala, ke gula ame kekahi miau waiwai makamae e ae malaila kahi i wahio.ai. E kakali oukou ahlki i. ka haaliele ana iho o ka pōe hoohaunaele i ke kahua i ku ai o ke kakela, alaila o ko oukou manawa ia. e hele aku ai, a lawe mai,i na mea apaii e loaa ana ia oukou, a mai .noonoo hou ae no'u, o ke aloha no ko kakou! Hāawi aku la ke Duke Nikola i kona lima, no ke aloha ana i kana mau kauwa,. a oiai ua pipilipa'a ke aloha o kela mau kauwa, no ko lakou haku pluolu, honi pakahi mai la lakou i kona mau manainanalima, he hoike oiaio no ka nui o ko lakou makee fto ko lakou haku, alaila huli aku la ke duke opio hele, oiai hoi kana inau kauHva i ku aku ai nana mahope ona, m eka hookahe ana i ko lakou 'mau waimaka, a o ia ka Vakili o ka puana ana ae: "Na ke Akua # e kiai, a e nīalatna ia oe, Nana no e hoopakele ae ia oe mai na poino mai," Ua hoea māi la kaua e ka makamaka heluhelu, i ka maopopo ana o na mea e pili āna i ke Duke Nikola, o ia ke ala ku-e ana mai o kona mau makaainana iaia, alme kona haalele ana aku ia Rusia, ka ainahanau o kona mau kupunā, a kuewa aku no kahi e loaa ai iaia ka noho lanakila ana, nolaila e hoomaka aku ana ko kaua ukali ana mahope ona, ma keia wahi aku, o kona haalele ana ia Rusia. % MOKUNA I. Ma ka manawa a ke Kuke Nikola' i hoea aku ai i ke kulanakauhale, no ka mokuahi Pelekane Perugia e hoomakaukau ana no ka liolo ana aku no Konatinopela, me kona piha ohua, a mai kela awakuinoku ae, e hookauia aku ai lakou, 110 na mokuahi .e liolo ana no Livapulu ame Nu loka. Ma ka ninaninau ana nae i ka poe o ka loaa ana aku iaia ma na uwapo, i. loaa mai ai ka ike 110 kela mokuahi, nolaila, nie ka hoolalau hou ole ae, liele pololei aku la oia a pii noluna o kela mokuahi, me ka liele ana aku e ik<* i ke kapena,-ke kanaka ano huhu kela ke- nanaia aku mawaho, eia nae, maloko o kona puuwai, Ua piha oia i ka oluolu ame ke aloha. O kahi nne o:ka laki, aia :no me kona mau palapala apau i pili i kona kulana oiaio, haawi. aku la oia i kela mau. palapāla, no ki iiāna ana mai a ke kapena, a mahope o ka nana āna mai o .ke kapena no v kekahi mau minuke, me ke kilohi pu ana niai no hoi maluna o ke kanak% opio, alaila pane maMā niie'ka minoaka ma kona mau papalinā: ' ' . "Ke manao nei au, aia no he rumi no hookahi ohua i koe, nolaila ua pomaikai maoli oe, i kou hoea ana mai nei i ka \va kupono Ioa; ua hele no ko y u moku a piha ina oluia. "Mamua o ko'-u ae ana aku e lilo i ohua maluna'o kou moku. e hoike e aku no au, i ko'u pilikia, aole a'u dala.". "Mai noonoo oe no ia mea, oiai aole o oe hookahi no ka mea i nele \ ke dāla, aka he poe 110 kekahi i-like aku me kou ano. Eia maluna nef o ko'u moku he iwakalua mau keikialii, he kanakolii-kumamalua mau kamaliiwahine, he umi-kumama<vālu mau kenerkla, a he nui wale o na kauna anie na kaunawahine; a'o oe \yale no kē cjukc, ina nei no ka akoakoa o keia i kahi hookahi, aole ana e nele ka kaha aku o kekahi lahdi kanaka nui a hanohano. Malia paiia he mau kanaka ko'iko'i hou aku no kekahi, aole i hoea mai nei, aka nae aole he manawa no ke kakali hou ana aku no lakou, oiai iloko o iwakalua minuke wale no i koe. e haalele iho ai ka mpku i ka uwapo. No ke ano o ke kamailio ana aku a ke kapena o ka moku, hui pu hoi me kona oluolu maoli, aole e hiki i ,Jce Duke Nikola ke uuini iho i koilā akaaka, nolaila hoike okoa ae la 6ia, ma ka noke ana i ka aakaka, me ka pane pu ana aku: .

"Ea, aole no kau henkana ma'keia lkelepa o kou moku, he mau momi makamae wale no, he mau ohua loaa ole i na kapena o kekāhi mau mokuahi e ae." , "H< oiaio, he uuku loa ke dala maluna o keia moku, aka no ke daimana nae, ka rube ame na pohaku momi makamae e ae, aiama kahi o na tona ke kaufnaha maluna nei o keia īnoku, he mau waiwai maka.mae f i koe iho malaio o ka malu o keia poe kiekie, eia nae, he keu aku keia poe ohua o ka poe namunamu, me ka nui o ka minamina no ko lakou lilo ana he ppe pio; "He oi<ae ko'u hāvfbli, ina he p|ha ukana koluna a ko'u moku nei, e laa ka huita a palaoa paha, no ka mea aole ae e lohe aku i kekahi leo namunamw iwaena o lakou, mamua o keia mau, ohua. Pehea, makelmake nae paha oe e loaa kekahi ri*mi, i kulike me kou kulana ea?" "Aohe kauka'i ana .aku o ka loaa o kekahi rumi anaikai, iila no he ahamaka kekahi maluna nei o kou moku, ua lawa no ia no'u, a mamua au kahi o na ohua, o ka .papa elua. e noho # ai." , • "0 ke ano ia o ke kainailio ana; a ke mahalo aku la au ia oe e ke duke opio, aole o ke kauka'i a kahi maikai wale no; aka iloko o ka Wa oke kupilikn, he pono no i ka mea (: loaa aku ana, āole o ka piikoi, anie ka hookani, mamuli paha i ka ike iho, he kulaiia ki6kiē i hanohano ko kekahi mea. "I hoike aku au i ke ano "ka'u māu ohua ea, e hoolilo ana lakou ialuna o ka.oneki 0 kjāu iiioku, a i ka papaliele no hoi o ko'ii keena jtape)ya, me h£ Inea liilii loa la * kb' iakou nOOllOO, ine ka liool6i ana 1 ka lgJ<ou poomoku kikalika, a poomoku .ciga, a;'®q. na- wahin)e hoi, oka uwe wale no ka lakou, aohe hana hiki ikē kapenā'e' hana aku, oka ae wale aku 110 i ko lakoi; mau liiakemake apau. Aohe nae a'u nana, no ka iiiea £ia-au lee hooko w2}e nei kekahi kauoha i haawiia inai ia\i, no ka lawe ana aku ia lakou a hoea i Konationo'pela; & ina he makemake kou e ike ia lakoii ea, ua hiki ii oe ke.iho aku iloko o ka ruini kapena i keia manawa!" , v Luliluli ae la ke poo o ke'duke opio/ no ka mea ua hoolala mua oia i kaila mea e hanā ai, o ia no kona huna aiia i kona kulana oiaio, aole o'na iil'akemake.e hookokoke aku i kela inau kejfcialii, na katrtālii#ahine a liīau kanaka o tra kulana kiekie e ae, .a o ia kana o "ka paiie ana mai i ke kapena: "E kala mai oe iā'u,-aole o'u makēmake e hele aku e halawāi,- pu ine lakou, no lea, inea,. ua hooliolo iho au i ko'u m'anao, aole e hoikeike wal.e i ko'u kulana oiaio ia lakou." O kekalii nianāo maikai r loa kena e kuu duke* niaikai, aka nae; owai kou inoa a'u e. kāhea aku ai ia oe.?" "E kahea mai oe ia'u o Pita Nikola, ua like no ka maikai o keia inoa, me na' iiioā e ae o'ū," wāhi a ke Duke Nikola me ka minoaka pu ana, iho. "Ua poho kela, e hoi oe it6niua e noho ai, a i makemake oe e ike ia'u, alaila o kau, wale ka-hoike aku i kou manao i ka bokini, i)ana;fe lāwe mai ia oe noloko o ko'u keena mahope nei o kā mokiil" Ma kela walii, i; haalēle' ii)ai āi ke Nikola i ke kapena, a hoi aku la noriiuā d ka mpku, v me koua hoikeike ole iaia iho, i na ohua ō keia moku, aka nae, ma kekahi kakāhiākā, iaia e f hblbholo ana maluna o ka oneki niamiia o ka, ike/māi ,la oiā i kā hele pplolei' aha aku o ke Keikialii Galitā 4 mamuā ppiio o kona wahi e hele mai ana, a mamua'o,- ,kā; hikijlna iāiā, 4 ke pelu-hpū'ak'u ihope lele e ,aku Iā ke Keiicialii Cialitā, ā kh la mamjia ona, me ka pane ana itiāi ; ' "O oe pu iio anei kfekahi e ka IVjfea Kiekie iWaepa o ka puulu o na ohila i halāWāi iiiie tiā t ulia"pākalaki ?'' wahi ana me ka. piha i ke kafiāha. j Aole ke Duke Nikoīa/ i pāne liālee mai, aka ku malie iho la oia, me ka jiana anā mai ma na maka o ke Keikialii Galita, a i ka hala ana .-'o itiau r se}cpna, akahi 110 oia a kamailio māi:; ... V e- - f "Ua maopopo no ia oē e ke Keikiālii Galita, aia kekahi kumu ano nui loa ma.ko'u apao, e hiki ole ai i.a'u ,ke hoikeikewale,ae i ko'u kuiana.oiāip ē hupa.i kou kulaha maoli." "Auiiea oe ē ka Meā Kiekiē, h«. mea wale no koii hoao aiia liUna, i kqu kulana oiaio maoli.' Aole o oe hookahi Wale ho Jtca i halawai mē na haiawāi niC'jia haaWina pakalaki me-ka poino pu ? aka o kakou ho apau. Nolaila he mea maikai, ko kakou āuamo like ana i na popilikia, a hookāhi o iākpu wahi; ē hele ai, me ka hookaaWale oe o kekahi mai kekalii māi." .

"H'e mea anei e hoeimia iha ai kou maii kaumaha, māmuli o ko\i. hui pu ana aku nie ;pe ame oukou, i hookahi ka auamo like aua i na hāiwiha palialaki i kaū mai nnaluna o kakōu apau?" ' V ! . ■ "Aole pela, aka ina e ae kna kakou e haiia elike me kau e manao nēi, alāila lie uiiku l'oa kahi manaolana 110 kakou ma keia mua aku." "Aole l6a he manaolana no kakoii i koe. a no Rusia paha ma keia mua aku," wahi a ke duke opio, mē ka luliluli ana afe o kona poo. "Ihea kaū huakai e hele nei?" . "Ua paa kuu manao e holo aku no Amcrika Huipuia." "Ea, aole he wahi: kūpono e ae nou e hple ai, o ke komo pu wale mai no me makou, a e holo kakou no Enelani, maiaila e kakali ai, ahiki wa e loli aē ai ke sinō o ka hooponopono aupuni. Ma |cou t hele pu ana mai me. makou, e lilo ana oe i mea kokua nui mai,. i wahi e holopono ai kekalii misiona ano nui.i mawaena iho o makou." "Aole e hiki ia'u ke ae aku i kou manao/ Ke haalele nei au ia Rusia iloko o keia manawa pioloke o ka aina. Ua pau kona liie i keia wa Vf no ka mea, aole i lawa kona kumakaia ana aku i na aupuni e, aku ōna, aka ua kumakaaia no oia iaia iho." % . "Heaha kau mea e hana aku ana, ke hoea oe 110 Amerii<a-" • • ■ 1 ; ■; Lēha ae la ka ke dūke opi'o nana ana iluna o ka lewa. aia hoi ka miiioaka ma kpna mau papalina, alaila iaia i nana mai ai maluna o kē Keikialii Galita, pane mai la: "E hele aku atia aū nō Amerika,.a laweia*aku i na hana. e ku a hilahila maoli ai oe. E hele aku aiia au ;e halawai me ; iiaT liopena apau; vhoomāk3ukā.ūia 110 iia. kahaka apau ma ka nei; o,ia ko'ū hōōliaria aiīa aku i ko'ū mau lima elua/ nta :ka hele : ā|i&:i ka'jiafiā^-■ V Kuem.i. hopē mai -la' kē,Ktejkialii Gslitā 110 kela .mau, PlēlP a.ke Duke rip leā-.meavua'-a.j?iba loa i ke kahāha, no. kekahi kaūkaualii kiekie, e kamailio mai ai e hele i ka hāna, a o. ia kina i pane aku ai: "E aa anei oe e hoohaaahaa ia oe iho, ma kou kulana he keikialii no Rusia, ma ka hele ana e hana, me he kanaka haahaa loa?" 1 "Aohe a'u iiana ,no ij mea, oiai aole he Rusia 1 keia la, ua pau kona hie, a ua pau kona nani, aia wale no a hanau hou ia oia, alaila ike hou aku kakou he Rusia ma keia niua aku. Ua oi aku ka ino o Rusia'mamua o ke kipi, ua oi aku ke ino mamua o ka 'mea hoopuiiipuni, a ua oi aku hoi ke ino .0 Rusia mamua p ke kipi, ūa ōi aku ke ino mamua o ka mea hoopunipuni, a ua Pi aku .kē ino mamua o ka pepehikanaka ame ka aihue. . Hē inea naaupo. haalele oia i keia la!" ' "Ē auhee aku ana no na«mea maikai ole apau, ke kakali kakou me ka hpomanawanui, nolaila ke koi hou aku nei au ia oe no ka lua o kā manaw», e holo kakou apau no Ladanas - ; '. f . , "Aole e hiki ia'u ke ae aku i kau koi, ua paa kau mau inea i hoolala ai i?a kā hookō ana aku." . "Alaila āPle anei. oe e hui pu niai ana me makou? Eia kuu kaikamahine, ke maluna nei -ō ka moku, pela ke Kene^ala- 1 -" - . > . ; v v

"He mea makehewa wale nli) kou kainailio hou ana mai ia'u maluna o keia kumuhana, oiai ua paa loa ko'u manao c hplo no Amerika. E oluolu oe e waiho mai no ia'u, e imi aku, i na mea e pono ai ko*u noho ana aku." Ma kela wahi, i haalele mai ai iee-Keikialii Galita, a hoi aku ia imua o kona pohai, no ka pahola ana aku i ka nuhou. no kona halawai pu ana me ke Duke Nikola, a i|pko o ka I manawa pokole loa, uā holopuni ae la ka lohe ma na wahi apau o kela moku, o ka m!ea i kapa iaia iho o Pita Nikola,! aole oia he kanaka e aku, aka o ke Dukc Nikola 110 ia o Rusia, ka hoahanau o ka Moi Nikola, a he keikialii hoi o ka ohana alii o Rusia. j No ke Dukc Nikola nae, hele pololei mai la oia noloko o ke keena o ke kapena mahope o ka moku, a nonoi aku la i ke kapena e kokua mai iaia, i ole ai oia e koikoiia mai e ka poe i like ko lakou kulana kiekie me ko ia nei, e hui pu aku ine lakou. , "Aole he ieumu e ae o kou ikeia e kela poe, mamuli t\o ia o ke kakaikahi loa o oukou i koe. 'O ka'u kauoha wale no ia oe, e ka mea kiekie, e noho malie oe maloko nei o kuu rum.i ,ahiki ike ku ana aku oka moku i Konatinopela. E lilo oe i malihini hanohano loa na'u, ina e ninau mai ana kela poe ia'u nou, o ka'u pane ia e hoike aku ana imua, o lakou, ua lawe mai au ia oe i malihini na'u, oiai nae o ka mea oiaio loa, ua noho niai oe malalo o ko'u malu, i ole ai lakou e hoouluhua wale mai ia oe." "Ke mahalō aku nei au ia oe, no ka nui o kou oluolu, : ame kau mau hana kokua ia'u." ( " "Mai kamailio mai oe eke Dukc Nikola 110 ia*mea. E noho oe maloko nei, rtie he mea la nou keia keena, eia aku no ke kikalika maloko o kena pahuume, a ua pilia 110 oloko o ka ume nie na omole wisake, he mau mea hoopumehana mai ia i ke kino, ua noa kela inau mea apau ia oe, j pela no me keia keena holookoa, e hana aku elike me kpu | nmkemake. . I "Aole 110 i maopopo pono loa ia'u, ka nioolelo e pili ana ia oe, aka ia'u nae i ninaninau pono aku nei i kekahi mau keikialii o oukoū, akahi no a loaa mai ia'u ka ike, aole ka oe he walii mea uuku, aka o oe kekahi o na* kokoalii kiekie.loa, mailoko mai o na moi kahiko loa o Rusia, e kuu Mea Kiekie." "Aole a kaua kamailio hou ana 110 ia mea, e kapa mai no oe ia'u. o Pita Nikola, me ka hookau hou ole mai i kekahi iaoa hoohanohano mawaho ae." "Aole : e liiki ia'u ke alo ae, 110 ka mea ua maa'loa uiakou na kanaka Pelekane i ke kahea ana i na inoa kiekie, i ka poe a makou i ike maoli ilio ai 110, ua oili mailoko mai o na oliana alii kahiko. No keia poe i kapa ia lakou iho. lie hiau keikialii, .a he mau kamaliiwahine, aolie o'u maopopo no ko lakou kuleana ia mau inoa kiekie ame na kulana hanōhano; a i llbike aku no au i ko'u manao maoli ia oe, aole loa o-'u wahi hoihai iki ia Rusia, iaia i haawipio ai iaia iho, a hopkuu aku i kona mau hoa aupuni, e pa,io aku no ko lakou pono." ' "O' keila.mau hiea au e kainaiiio mai nei ia'u e kuu kape na f maikai, e-pili ana 110 Rusia, aole loa e lilo i mea hoopilikia niai i k.p'u noonoo.". "Ua npi ko'u makemake ia oe'e kuu Mea Kiekie, a ua j niākaukau au e haawi aku i ka'u mau kokua t ma, ma na j ano apau'e pono ai oe, ma ka manawa e ku aku ai ko kakou moku ( ke awa." "Me ka mahalo a nui ia oe e kuu kapena!" "Pehea, aole anei ou makemake e ike wale ia mai no e kekahi inea» ma ka aina au ē lele aku ai,'he kulana alii ko'u, a mai Rusia kou wahi i holo mai ai?" .

"O ka mea oiaio maoli no iaj O ka hapanui o na ohua maluna o keia moku, e holo ana Jakou no Enelani, aka no'u pei. la, aia he mau kumu.ano nui loa ma ko'u aoao, e hiki ole ai ia'u ke hele pu aku me lakou." "Alaila ihei kau wahi i manao āi e hele aku ?" "Ua koho ko'u manao, i Anxcrika au e noho ai/' "Me kou ike no, aole avC dala, pehea iho la e hiki ai ia oe ke noho mia kela aina, i nele i fta hoaloha ame kou mau ohana?" .. * "Ina no aii e holo' ana no Ejielani me kela poe, aole no a'u.daja, koe wale no paha ke kauka'i ana aku nialuna o ka lokomaikai o ko'u mau hoaloha. No ko'u ohana, aole 110 makou ,he poe waiwai, a ua hooliloia mai makou i poe ilihuhe, maniuH o ke kaua. He mau dala 110 kekahi a'ū, aia iiiie ni'aloko o ka pahuhao, he hana naaupo loa na'u ka hoao ana aku e loaa mai kela mau dala, oiai ko'u mau enemi e hoopunipuni ana nia np wahi apau o ke aupuni, nolaila e hele aku ana au me ke kulana nele. a hoohana aku i kuu mau lima, ame kuu noonoo, i wahi e loaa mai ke dalā ame ko'u mau makemake apau." "Ke kanalua loa nei au iio ka hiki ia oe e kuu Mea Kiekie, ke hele i ka hana, aole loa i nlaa kou mau lima i ka hana!" * • . "Me ia maa ole no nae o'u i ka hana, ua paa loa kuu manao, e hpikeike aku i ko ke ao holookoa, aole i nele ka manao hana iloko o kekahi kaukaualii o Rusia. E ae ana anei oe e kokua mai ia'u. ma ka imi ana e lyaa kekahi moku e holo ana no Amerika?" » "He hana maalahi loa ia, aka pehea e hiki ai ia oe ke uku aku i kou ukumoku, aole au dala?" "Ina e aeia mai ana au e kau akii maluna o kekahi moku, alaila ua hiki ia'u ke noho haha maluna o k'ela moku, ahiki i ana aku-i ka aina, malaila no hoi e ukuia aku ai ko r u ukumoku." , "O ke 'ano kena o ke kamailio ana. ho māi ko lima," alaila lalau okoa aku la ke kapena i ka lima o.ke Duke Xikola a liilu iho la. "E haawi i'o aku ana au i ka'u mau kokua ana, i wahi nou e hoea ai i Amerika me ka maalahi. Ina aole iiiolo ka mokuahi Bemuda, alaila aole o'u kanalua iki, no ka ae mai o ke kapena o kela moku, e lawe aku ia oe." "Eia hou, ke makemake nei au e hunakele loa pe i keia mau mea a kaua.e kamailio nei, aole e hoike wale aku i kekahi o kou mau ohana." "Mai maka'u oe no ia mea, a e noho malie oe maloko neio keia runii-, me ke kakali hooma'nawanui, ahiki i kou lohe ana mai ia'u aku;'.' alailā pii mai la ke kapeiia noluna o ka oneki; ā. rioho a,k\i la ho j\oi ke Duke me ka lalan āna aieu i ke' ope kikalika, 'a noke iho i k'e pulii, me kona iioke' anā hoi i kā nooiioO,.no nā mea.e pono ai kana huakai rio Amerika. .. * Oiai kē Duke Nikola e noho la mahope o ka rumi kapena, ke noonoo la oia nona iho, me ka haawi ana ae i kana mau hoomaikai ana, no ka ikaika o ke koko Pelekane 0 kona makuahine e holo la' iloko ona, mainua o ke koko o kona makuakane Rukini, na kela koko Pelekane iloko ona, i ku-e aku i ke ano o ka hookeleia ana o ke.aupuni ma Rusia. « Ua hoao aku oia ma na ano apau, e nohoalii mai ka maluhia ina kela aupuni, aka nae, ua hooleia mai kana mau hooikaika ana, a na ia mea, i kono okoa mai iaia. ua oi aku ka pono, e liookaawale loa oia j k?h? okoa, me kona manaoio nae,-e hoea mai ana no he la. e lilo ai ka hooponopono ana 1 ke aupuni o Rusia. malalo o ke n»r> i kaokoa ae. mai ka mea i maa i na«kanaka Rijkini, o ia hoi i aupuni kumukanawai. Ua hoomaikal pu ae la no oia, 110 keh. kulana hou ana e noho nei, no £a mea. ma kahi o kona lilo ana he kanaka oloko o lea lalani o na'lii kiekie o "Rusia, e lilo aku ana oia i kanaka okpa loa, i kanaka i makaukau e hoohana aku i kona mau lima ame kona 1010, a ma kekahi olelo ana ae, he kanaka aku ana oia i hanau hou ia. ; Oiai oia e noonoo ana i na mea like ole. ua hele oia a piWa māoli i ka huhu, iaia, i hoomanao ae ai i ka hana. a kona

inau makaainana iaia. Aole oia he kanaka i nele i ka ohana» no ka mea aia no ke kaikunane o kona maknaliino, ke noho mai la ma Enelani. o kona manao ana aku e hoi malalo o kona malu e noho ai, aole loa ia he hana ihaikai i koiw manao, i haupu ae ai ia manawa, ke kauka'i aku, na hal e malama mai iaia, no keia kumu, i paa loa ai kona manaoi c holo aku 110 Amerika, ilaila oia e huli aku ai i kona pomaikai ilio, me ka nana ole ae i ke kokuaia niai e kona inau ohana. O kekahi kumu o kona koho ana, e h«>lo oia i Anieiika, no kona manaoio, o kela wale no ke aupuni, e l«»aa niai ai iaia ka ike ame ka naauao pilia no ka hooponopono aupu; uii kuokoa ana; ina nei no kona hoi i P.nelani, e koi mai ana kolaila poe e malama mau oia nei i kona kulana. aole ona makemake pela kona ano o ke ola aua aku, ak;i mawa.ho ae 6 kona kulana he leeikialii. e ike pu ia mai oia he ma* kaaiuana, elike me ka nui ae o na kanaka, a o kela niaii kulana a elna, maloko wale no o Amcrika e hiki ai iaia ke hana. aole ma na wahi e ae. Ile hana maa4«hi loa iaia ka mare ana aku i ke Kamaliiwahine Ailaki, ke kaikamahin<b a Galita. me ko laua hoi aku no Pelekane e noho ai. me ka hauoli. iloko o ko laua mau la opio. me ka noho hanohano loa, maluna o na wai o ke Keiklalii Galita. ka makuakane o ke Kamaliiwa hine Anaki, aka elike me ke ano o ke kanaka i makemake ole e noho hoopiliwale aku malalo o kekahi. ku ae la ke Duke Kikola iluna, a kiola aku la* i ke pooinoku <» kona kikalika. ina ka puka ani'anl poepoe o ka moku. me ka noke ana iho hoi i ka holoholo. . Aole i haalele iki' ke l)uke Nikola i ke keena kapena o ka moku, ahiki wale no i Ve ku ana aku i Konakinopela, a mai ka puka aniani mai. a kona' nuiii. i ike niai ai nia i ka lele o na ohua iuka o ka aina, a ke ike la hoi oia i ke Kamaliiwahine Anaki, iwaena o na ohua hanolian«>, alaila huli mai la kona aln, nana i kahi e. 110 kona niakemake ole, e ala mai kana mau hoomanao ana, no kela puulu o i lakou,, koe.wale 110 o kona kakali aku, o ka lohe i na meahou mai ke kapena mai„ no ka maalahi o kona alahele no Amerika. Ua hele no hoi a poeleele, akahi no ke kapena a hoea [ aku imiia o ke Duke Nikola, a hoike aku la uo k<)Ua hui kukakuka pu ana me ke kapena o ka mokuahi e holo ana no Ameiika, a ua ae maikai mai kela kapena. e kau aku oia ma.kela moku, ma ke ano'nae, oia kekahi na kuene, ua maikai no kela i ko ke Dukc Nikola nianao. nolaila ma kekahi kakahiaka ana ae. mahope iho o ke kahi ana i kona umiifmi, a .komo mai la i kekahi papale hou a ke kapena o ka hoolako ana mai nona, haawi aku la oia i ktfna aloha hope i kela kapena. i kokua mai 110 ka holopono o kana huakai, o kaila haalele iho la 110 ia i kela mokuahi, a hele aku la noluna o kona moku hou. Ma kela kau ana aku iluna o kona moku hou. ua hoomaka koke aku la 110 oia i ka lawelawe ana i kana hana; a i Ha haalele ana aku o ka nioku, ma kona alahele moaiia no Nu loka. aia oia ma na manawa apau o na ai ana oluna o ka moku, ma ka aoao <> na ]>akaukau e kuene ana na na ohua. Mamuli o kona kulana alii, ua ike oia i ke anw o ka hana a na kuene ma kona kakela. a ma na walii e ae 110 hoi ana i hel# ai, nolaila aole he hana paakiki*nnna, ka lawelawe ana ia oihana maluna p kela mokuahi. J|e nui na ohua o kela moku, he mau aliikoa kiekie no Palani, Pelekane ame Amerika no hoi, pela me. ka puulu 0 nā keonimana ame na kaikamahine opiopio, no ka hana ke'a ulaula, ia lakou i ike iti«ii ai i keia kuene hou, ua komo koke ka manao hoohuoi ilo'ko o ka hapanui o lakop, aole keia he kanaka o ke kulana haahaa, no ka mea, ma kona kulana. ke ano o kana hele ana ame ke kuene ana, ua kaokoa loa ae ia, mai ka nui mai o nā kuene. ] I.p jn3U. mauawa lehulehu, ka kekahi 'poe ohua i hoao ai, e hookaau olelo me ia, he hookahi no ana pane. o ka ae āku, ma kekahi mau ninau. a o ka hoole aku. no hoi ma kekahi, me kona hooniy ole aku i kanft kamailio ana; a i ka manawa e haawi mai ai na ohua i ke dala iaia nei. ma ke ano he makana, elike me ka mea maa maluna o na moku, e lawe mai ana no keia, 110 ka niea, he mau kenikeni ia. e pono ai kona noho ana aku i ka aina malihini. "Ke ole au e kuhihewa, he keikialii kela. a i ole kekahi mea e ae paha he kulana kiekie a hanohano kona/' i lohe aku ai keia, i ke kamailio ana ae o kekahi kaikamahine opio 1 ke kauka. "ftia oe e hoomaopopo aku ma ke ano o kona ihu, kona mau maka, iwaena wale no o ka poe kfekie. e loaa ai he helehelena o kela ano? K nana aku paha oe i kona mau lima, aole loa 'oia i maa iki i ka hann a ua hiki lt»a ia'u ke hoohiki, he mau lima kona, i lawelawe ole i kekahi hana ikaika mamua !" - Ke lohe pono loa 1a ke Duke Nikola i kela mau olelo u ka lede opio, aia 110 nae oia ke hoolalau wale la no, e manao ole ia mai ai. ke hoolohe aku 1a oia, i na olelo e ka'mailioia ana. Mahope mai o kela manawa, e hoomamao loa ana oia iaia iho, mai na wahine mai, a inai ka nui mai 110 hoi o na ohua, koe wale no ko lakou manawa e noho ai ma ka aoao o ke pakaukau. Aia kona wahi e hiamoe ai mamua o ka moku, nte ka nur o na kuene, nolaila ua loaa maoli iaia kasike/no k* ano 0 ka noho ana o na kanaka hana oluua o kela moku, a ua hiki pu no hoi iaia ke ike ike kulana ona kanaka, o kela ame keia lahui like ole. 110 ka mea he nui na kuene, o na lahui lehulehu, e noho hana ana maluna o kela moku. Iwaena nae o na kuene lehulehu, maluna o kela moku. he elua mau kanaka Amerika, o ke kanaka nae. e pili pu «nna kona walii moe. me ko ia nei, o ke kanaka mua.loa ia 1 hookamaama aku ai ke Duk<i Nikola iaia iho. a nona hoi ka inoa o Kimo Koka. He kanaka o Kimo Koka i kaahele ma na aupuni Hke ole o ka lionua nei, a i lawelawe aku hoi i na ano hana Jikc ole. mai na hana kupono. a i na hana epa, a aihue. he hookahi -wale no ana nana, o ka loaa nui mai o kana mau dala hanauia keia kanaka ma Nu Jesse, ila kekahi mau makua māikai. aka nae. mamuli o kona noho liana ana iwa ena o na kanaka.ino, i hui pu aku ai oiajnc kela pne kanaka. he hookalii ka lilo pir ana i kaiulka ino. Ua kpmo „oia iloko 0 ke kaua nia Mekiko, ua lilo i mea liaowaie i na waiwai o n'a makāainana; ua noho hana ii\aluna o na mokualii like oīe e holo āna ma Eiiropa. a akahi no oia a huli hoi no Anier(ka. mahope o ka hala anao ke kahi mau makahiki lehulehu. He elua mau inanawa, i pahemo ,aku ai na pomaikai nuilnai kona mau lima aku, o ka mua i*a kekahi lua gula ma Arizona, a o ka lua. nia kekahi hooponopono aina ma Agenatina, eia nae, o kein mrfu nao ona apau. aole loa oia i hoikeike \vale koia, ua hunakele loa oia i kana mau hana o ka wa*T hala. Ma kela hookāniaaina pono ana aku nae a ke Duk'e Nikola me \Cimo Koka, i loaa mai ai iaia ke ano oiaio maoli o kela kaiiaka, oia o na kamailio a kela kanaka, aia' wale no 11.-1 ano epa a kololie, e loaa mai ai ke dala, nolailahoo holo iho la ua o Nikola, ina oia e hoea aku aua i ka aina, e hoao ana oia ma na ano apau. e hookaawale iaia iho mai kela kanaka mai. © kaualakoia aku auan«i"i oia iloko o na hana karaima, ka mea a kona lunaikehala i hoole loa ai. He ekolu la i koe, alaila hoea aku ka mokuahi oō ke awa o Nu loka, helu iho la ke Duke Nikola i kana mau dala, e haawiia aku ana e na ohua. ua piha ke kanaha, a ke hui me kona uku. e loaa mai ana. ma ke ano he kueno 'e hiki aku ana ka nui o kaua mau dala ma kahi o haneri. ua nui Maoli kela mau dala, no na la mua o okna noho malihin; ana aku ia Amerika. (Ao«t i pau.) . . . .