Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 50, 16 December 1921 — Page 1

Page PDF (1.57 MB)

This text was transcribed by:  Anhthu Nguyen
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

MAHELE      NUPEPA KUOKOA     MAHELE

                                         ELUA                                                    ELUA

 

NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T.H.  POALIMA, DEKEMABA 16,  1921

 

 

 

KA HUAKAI MALIHINI A NA KEOKI KIPIKOA HAWAII NO KA IPUKA KULA O KALEPONI.

 

(Kakauia e Gorge Kane)

(Hoomauia mai)

 

           

            I ka pau ana o ka nana ana a ke kauka, o ka hookomo koke aku la no ia o ka S.S. Manoa nei, me ka hele o ka oneki a piha i na ohua e ake ana hoi e ike aku i ka lakou mea aloha elike no hoi me a’u e ake aku nei e ike i ka’u mau mea aloha.

            Ia makou i kaalo iho ai mawaho o ka halekukui, aia au mamua me ka malamamoku ame na keiki se’a kahi i nana aku ai i ka nani o kuu wahi taona, a’u  kaena mau ai ka Hauoki O Kaleponi i ke anu hoi o Maleka.

            O ka nani o ke Kulanakauhale o Honolulu, ua like ia me ka wahine u’i a Europa e hoomakaleho mau nei. O Hawaii no ka oi, aohe lua elike ai. Kaomi malie iho hoi kaua e kuu Sol. he ua aloha ia no ka aina.

            Ia makou i kaa pono iho ai mamua o ka Uwapo Alakea, ike aku la au i ka au mai o kamalii, pupupu omua o ka iho o ka moku ia makou e holo malie aku nei, a’u hoi i lohe aku ai i ka olelo o kamalii ia lakou iho no me ka hooho ana.

            “Look Look! the old man !” A i ae la hoi kekahi “Who?” George and Alexander. Nana iho la au i keia poe keiki liilii a’u me na maka aloha me ko’u haawi pu iho i ko’u aloha, oiai o na hoa auaukai iho la no ia o ka’u mau keiki i ke awala’i o Kou mai ko laua wahi wa liilii mai, a ua ulu hoi kokala i keia manawa, ua hiki ka mamaka ai a ke kupunakane a lapuwale ke hapai ame, ka puni no hoi a ka makuakane kahi ae’a o Kauai keikipaananea ke auamo.

            He oiaio, ia’u e ku la e nana me ke ake hoi e ike aku i na maka o kuu lei aloha iwaena o kona mau hoa auau, a i ka hope loa nonhoi, akahi no au a ike aku i ua wahi aloha nei a’u, Alexander K. Kane, I ke kau mai o kahi lima iluna, a ike iho la au o ka’u kela, ka hauoli hoi o ko’u mau la opio, iaia hoi i au mai ai a kokoke ma ka aoao o ka moku, haawi iho la au i ko’u aloha mau waimaka a ka malamamoku hoi i ninau mai ai ia’u “That your son George” Ae, aku la no hoi au, me ko’u hoihoi ole i ka na ninau mai ia’u, oiai aia ke aloha keiki iloko o’u kahi i hana mao ole ai, a pela no hoi me ka’u mau mea aloha apau, oiai au e nana iho ana i kuu aloha me he la, o na maka no ia o ka’u wahine aloha e nana ae ana ia’u kona luaui makuahine, i hala i ka po.

            He oiaio hoi kela, ia makou i kokoke aku ai i ka uwapo, 16, o ka mea maamau no hoi o ka piha o ka uwapo i na kanaka, a’u hoi i lohe aku ai i ka hone mai o ka leo o ka Bana Hawaii, a lele aluka mai la na hoomanao au iloko o’u, au i olelo iho ai no’u iho.

            Ua ike au ia Kapalakiko, he ano maloohaha a kuaaina kona kulana, i kupono ole no na malihini, a kaena hou iho la no au.

            Aole no wahi oi ae o ka u’i ame ka maikai, o kuu home aloha wale no o Hawaii, ka punana meli hoi a na haole e  pipili mau nei.

            Ia makou i pili aku ai i ka uwapo, a paa no hoi na laina, a pii mai la no hoi kuu mau hoa poola o ka la ikiiki welawela o ka lakou olelo mua loa ia’u. “Aole ka oe i make e George, lohe mai makou ua ku oe i ka poka, aia oe iloko o ka haukapila”

            Akaaka aku la au ia lakou me ko’u olelo pu aku. “Eia no hoi au la, a oukou no hoi e ike ma ila ia’u, o na olelo apau a oukou i lohe ai no’u, he hoopunipuni wale iho no ia, na ka manao o ka lokoino, elike la no hoi me na olelo hooiloilo no’u.”

            Hui iho la au me lakou, iloko o ka hauoli me ko’u hoopoina ana hoi i na olelo hoino apau no’u no ka mea, oia au i ka aina nei, a ia’u no e hui lululima pu nei me na hoaloha paa ana kuu lima i kuu lei a honi iho la i ka ihu o ke keiki me ke aloha oiaio o ka makua no kana keiki, me ko’u olelo pu iho:

            “E kuu lei, e lawe pu ana o papa ia oe no Kapalakiko, e a’o mai oe i ka hana a’u i aloha ai oiai kuu mau maka e kaakaa aku ana,” aole pane o kuu wahi keiki ia’u, aka, o kekahi no o ko’u mau hoaloha ka i olelo mai ia’u.

            “ E lawe pu ana oe i ko keiki i ka holomoku” “Ae, wahi a’u, me ko’u hoomau ana aku i ka’u kamaikio ana.

            “ E a’o mai oia i ka hana i keia manawa, oiai au e opiopio ana, aole hoi i lu’alu’a iho ko’u mau lala hele a kanaka makua ua ike i ka hana.”

            “Pololei oe he hookahi no ka hele pu ana i ka moana,” wahi a kuu hoaloha.

            He oiaio, mahope o ko’u hui ana me na hoaloha, ua hele pololei an e hui me ko’u mau haku, na lakou au i hoouna, o kahi huaolelo wale no i haawiia mai ia’u, no ko’u malama i ka lakou hana iloko o ka ehuehu o ka haalele hana a na uniona, ame ka hanohano o ko lakou inoa.

            Mahalo nui ia oe e George Kane i kou malama pono i ka hana ahiki hou oe i Hawaii nei. Pau ae la no ka olelo a na haku, o kahi olelo wale no ia’u, e noho ana oe a i ole e hoi hou ana oe i Kapalakiko?

            O ka’u i olelo aku ai ia lakou, e hoi hou ana au i Kapalakiko, no ka mea, aole au i ike i ke taona, ua like au me ka paahao iloko wale iho no o ka uwapo e noho ai, a he makemake pu no hoi au e hoomaha ma ka holoholo ana mawaena o kapalakiko ame Hawaii nei, no kekahi mau mahina pokole, a ina aole mau kuia, o ka makahiki hou, ko’u manawa e hoopau ai i ko’u holo ana, ua lawa a nui ka ike no Kapalakiko.

            Nui ko lakou akaaka ia‘u no kuu olelo aku ua like au me ka paahao, o kahi olelo hope wale no a kuu mau haku ia’u, “ua makaukau mau makou nou. i ka wa e pau ai o kou noho ana ma Kapalakiko.” Pau no ko’u hui ana me lakou, o ko’u hoi iho la no ia e hui me ko’u mau hoaloha, ko’u mau pokii, ka’u hiapo, ka’u hunonawahine ame ka’u moopuna, a hoohalaia e a’u he mau wahi la pokole iloko o ka hauoli me ko’u ohana ponoi, ame ko’u mau hoaloha oiaio, a ma ka la 6 o Iulai i haalele hou iho ai au i na kapakai aloha o Hawaii nei maluna no o ka S.S. Manoa, me kuu lawe pu ana hoi i kuu keiki Alexander K. Kane me a’u ame ehiku poe keiki Hawaii mawaho ae kona a’u i lawe pu hou ai i poe sela noluna o ka S.S. Lurrlune.

            Ma keia hoi hou ana a’u me kuu keiki, hiki makou i Kapalakiko Iulai 13. Hoi makou iluna o ka S.S. Lurline e noho ai, a ike au i kuu keiki i ka eleu i ka hana, he like no kana hana ana me ka poe nunui, a mailuna aku o keia moku kau maua maluna o ka S.S. Maui holo no Crockett, kahi hoomaemae kopaa o ka Hui Matson. He ma mao keia wahi o kanalima mile mai Kapalakiko aku, o ko’u makamua loa keia o ka ike ana i keia wahi, auwe, he nani i ko’u mau maka malihini ke nana aku, au e kuu hoa heluhelu e ike iho ai he muliwai keia wahi o Crockett, ka ipuka ponoi hoi e komo aku ai i ka nuku muliwai o Kakalameko mai ka hema aku a i ka akau, he ano like keia wahi me ka hookomo ana aku o ke awalau o Puuloa, o ke ano e wale no he nukee hoi a kapakahi, o keia hoi he pololei oe ke nana aku.

            Eia ma keia wahi o Mare Ailana, kahi hoolulu o na ohiki aumoana pepeekue o  ke aupuni makua o Amerika, aia pu no hoi ma ka hema o San Joaquin, a ma kahi aoao o Kunetian, Vallejo, kahi e moku nei o na moku halihali ukana i ka wa kaua iho nei, a he nui wale o na moku liilii halihali papa e holoholo mau nei ma keia wahi i na wa apau o ke ao ame ka po.

            O keia wahi kaona uuku o Crockett, he ano like me kahi kaona o Wailuku, o kona haahaa hoi lalo, he kiekie hoi keia aiai iluna o ka pali na kauhale kahi i ku ai, he Pukiki ame ka Italia ka hapanui o na kanaka ma keia wahi, aianei a ianei no hoi loaa au i ka mai; o ka’u wahi keia i aloha loa ai i kuu keiki, e malama ana oia ia’u i na wa apau.

            Hele aku la a pau ka hana, hoi mai la ninau ia’u, “Papa, pehea oe” Olelo aku la no hoi au: “O kuu poo wale no ka eha ame kuu wahi opu.”

“Aole nui loa e papa” Aole,” wahi a’u, “manao no hoi au e oluole koke ana no au.”

            Pau ae la no ka ninau a ke keiki me kona makaala mau no’u, a’u i hoomaopopo iho ai no’u iho i ko’u wa opiopio elike me kuu keiki, he mea nui ia’u ka makua, o ke aloha o ka makua aole ia e poina iau ahiki i keia la. He ipo aloha mau ia na’u ahiki i ko’u hooluolu ana.

(Aole i pau.)

 

HE MELE HULA.

 

Ulu mai ke aloha ka makani Eka,

Aheahe malie me he ipo la,

E kono mai ana i ka nui kino,

E ike i ka nani o ka aina,

Aina i puia e ke onaona,

Ka maile kaluhea hiku i ka uka,

I ka luna iuiu o Hainoa,

Ka palai lipolipo pili la a.

He kapa hau ia no Poliahu,

Kahiko i ka luna o Maunakea.

Ke hea mai nei a o Lilinoe,

Ka wahine alo anu a ke kehau.

He wai ola ia no ka aina,

Kilakila i ka luna o Hualalai,

Ua ola na kupa e na Kona,

Na wai ekolu kau i ka hano.

Haaheo ka opua no Awalau,

Ka wai kamahao a ke kupuna.

Haina ka puana kuu lei momi.

He opua haaheo no na Kona.

E ola e ke Kama ke kai malino.

E lei lanakila i ka hanohano.

E ola a kau i ke kiekie,

E ola a kau i ka pua aneanea.

Hakuia e ka UHIWAI O KAALA.

KA PAILINA O PUUOMAO ME KONA KULANA HOLOMUA.

 

( Kakauia e J.K. Mokumaia )

 

            Na mea oiaio i kupono i keia au naauao, a i hooko pono ia na mahele hana, no ka pono o keia ola honua ana, pela au e noi aku nei i kou oluolu e puu Solomon, e ahonui mai hoi oe, ina h rumi kaawale kekahi o kuu ipukukui malamalama; e uwila aku ai apuni no keia poomanao kahi e kau hoola’i nei o keia poomanao, i ike mai ai ka poe i ku me ka hoomanawanui no keia haua maikai, ame ka poe i ku mai mawaho, me na manao hoopohaia oiai nae, o ka mea i manaoia e huki like a e hana like, a e kokua like, me na mea liilii, a e hoolilo ae i mea nui, a lohe ai na lala akahikahi i noho ai ka halawai hope o keia makahiki ma ka Lapule, Dekemaba 4 iho nei ma ko lakou rumi halawai mau elike me ka mea i hoolahaia aku ai.

            Ma ka noho ana o ka halawai, i lawe ae ai kou meakakau nei i ka noho, oiaio ua lawa ke kolamu e hoonee ai na hana imua ame ka leo pule mai ia J. Pomaikai mai, no ka nonoi ana aku i ka Makua Lani e alakaiia ka hana iloko o ka maluhia.

            Ma ka heluhelu ana i ka moolelo o ka halawai hope o Augate ame na mea e pili ana i ka pono o keia ninau, no ka home e moe mau ai, a i ka aponoia ana o ia moolelo, i lawe ae ai ka noho i ka hana no ka waiho ana aku i kana hoike o hookahi komite, elike me ka nea i amanaia aku maluna ona, mai ka manaea i ku ai keia mau hoolala ana, no ka pono e loaa hou mai he apana aina e pili pu ana me kahi kahiko.

            Ua loaa mai na mea a ka ahahui i makemake ai, ua loaa mai me ka mana piha i ka ahahui pailina o Puuomao me kona mau lunanui, ka mana e nana, a e malama i ka maemae ame ka pa ana, a o na lilo, aia no ia maluna o na lala i oleloia ae la, a pela me ka hoomoe ana i kela ame keia lala i haalele mai i keia ola honua ana, o ia mau mea, o na lunanui wale no kuleana, a e ike mua ai, a e  hoike aku i ka haku aina, ua kuleana oia e hoomoeia ma ke kahua hou i oleloia ao la, ame kona hooopaa ana i kona inoa ma ke keokeo o ka pepa me ka eleele o ka iuika, i mea e mana ai na mea apau a ka ahahui i manao ai.

            Nolaila e na lala eia na hoike oiaio o ka’u mea i hana ai, o ia keia pepa, i loaa mai i ko oukou komite nei i ka la 28 o Nov. i hala aku nei, ua hoomaka koke ia ka pa ana ame ka hoomaemae ana, oiai ua nui na kumu paniui, ame na kumu kolu, ame kela mauu laiki, a i ka hoomaemae ana ame ka hamo puna ana i ka pa, ua hooko aku kakou i kekahi mahele hana i hoopaaia ai, a e ike oukou e na lala, ua hooko aku au i na mea i makemakeeia ai, a ua ukuia aku na bila apau, me ka oiaio.

            Aole no i pau ka hana no ia wahi, oiai ua manao au ka lawelawe ana aku i na hana i koe, o ia ka hoonee koke ana aku, oiai elike me ka mana a oukou i haawi mai ai ia’u nei, no ka pono ame ka holomua o ka mea i iiniia ai e hana koke ia aku ana me ke kauka’i ole aku i ka poe e nanamaka mai nei, oiai ke haawi nei au i ko u manawa me ka nana ole ae i ka ukuia mai; aka e ku mai oukou ma hope o kuu kua a koo mai, e ike auanei ka poe apau i launa ole mai i keia hana maikai, i ka mua i ka lokahi, i ka mua o ka hoopono i ka mua o ka huki like i na mea liilii, e lilo na hana nui i mea mama wale no; aka aole no i nele na kuia, aka o kela manao e hana a kukulu aku i mea kumau, me kona nani i hiki aku ai ko’u meakakau nei, i kahi o ka lunanui nana e malama nei kahi uwi waiu, a ma ke kukakuka maikai ana, i loaa mai ai ka palau me na paa lio, me ke dala ole.

            Me kela kulana eleu, hemo kahi lole maikai komo kahi lole hana, lalau ka lima i ka palau, oiai he kanakolu-kumamalima makahiki i hala ae nei, ko’u lawelawe ana i ka palau ma Kalihiuka, akahi no a lawelawe hou me ke kahaha o ua lunanui nei, a pela me ka’u aliiwahine, i ko’u makaukau i ke oki ana i ka lepo ame ka hoopololei ana, no ka mea he aina hou, he nui ka pohaku ame ke kumu panini, aka o kela ake e pau, oiai e kau mau ana kela helehelena hoohoka a ka poe a’u i hoolimalima ai, ka mea nana i hapai ae i kuu manao e lawelawe maoli kuu mau lima.

            Heaha ka mea i ikeia. Mai ka hora ekahi me ka hapa, pau i ka hora eha, a i ka nana ana aku a kou meakakau, ua huli ke alo o Moanalua , ame kahi e oleloia nei, i mea maikai, palawai mai la ka lima, aka o kela iini e hana aku i na mea i anaia mai hoi aku la o kahi wai paakai, hooma-u iho la i ka lima, lu iho la, o ia ka mea nana e hoomanoanoa ka alualu, a kau mai la keia ninau nui o keia mau la, e nee nei, o ia ka hoopulapula ana.

 

(PICTURE)

 

KE KII KEIA O MR. J.K. MOLUMAIA E PALAU ANA A E HOILIWAI

ANA I KA PA ILINA O PUUOMAO MA MOANALUA.

 

            Ua hoolala mua au i ka’u mea e hana ai,ina no ka hoi i Molokai ame ka ike pono ana o ka’u aliiwahine i kuu palau, oiai ua lohe oia i ko’u olelo pola, ina no ka hoi i Molokai, a ua pau loa kona kanalua ana ma ia mahele.

            O ka nui o keia apana, hookahi haneri kapuai ka loihi, ka laula kanawalu kapuai, he kohu pe’a hope ke ano ke nana aku.

            I ka Poaha ae, hana mai la kela hao hapuku, wali ka auwae, nana aku oe hookahi wai a ka like, ame ka okioki ana i na apana umi-kumamalua kapuai ka laula, kanaono ka loihi, a emimai, a pela me na alanui liilii, ame ka hookomo ana aku i ke paipuwai, loaa wale mai no, ka wai ina e pau ana na mea apau i makemakeia ai, elike me ka makemake o ka haku aina, no ka mea i keia au o maanei, ua loli ae ia, mai kela au i hala aku, o ia ka manawale’a wale ia mai ame ka loaa wale mai o ka mea e kalaia ae ai ia pilikia.

            Ma ka nana ana aku ia mau la o na kupuna e noho ana ma keia kalana, kuakahi a kualua, ua noho iloko o ka oluolu me ka hanohano nui, o ka pilikia, ua ike maka ia, a i keia au e nec nei, ua kaawale ia mau mea, a o ia ka mea i hanaia ai, he mau olelo o hoopaa ana a paa, o ia hoi ina ua piha keia pa ilina kahiko, a ina o poaa keia pa hou, heaha kau e hana ai ame kou ahahui? E hoomaemae ma na ano apau mai ka pa kahiko a ka pa hou aole paha e hookoia ana.

            E nana i kela pakahiko, aole e hiki ke kapaia aku he pa ilina ina ke ano o ke kanu ana, nahelehele no hoi, aka ina e hookoia na mea ma ka palapala noi, manao au me ka loaa o ke kanaka kupono, e holomua ana no, a e hoao kaua e pono ai.

            Ua nui ke kali ana a i keia manawa a’u e kakau nei i keia manao, ua moe maikai kuu poo, na hoi mai ka noonoo a lana malie, a i hoike no ka oiaio ke hoopili nei au i ka palapala a ka aina, ame ka palapala hoomaikai mai ka ahahui aku, a ka halawai hope iho nei, e kauoha ana i na lunanui, e haawi aku i na hoomaikai ana.

            Nolaila e na kupa o Moanalua, e noho paa nei, elike me ka manao o ka haku aina, o lakou wale no ke kuleana e moe ma ia kahua, i oleloia ae la, pehea e mau no anei ke ku ana mai me na maka oolea, a manao iho oe, na ha’i e hana me ko kahe o ka hou

            O keia malalo iho nei na palapala pili oihana i hookahuaia ai ka hana kukulu pa ilina o Moanalua, mawaena o ka Ahahui Pa Ilina ame ka haku aina, e  hoopauia ae ai na manao hoopohala, o ko’u mau makamaka apau e noho nei ma Moanalua a e ike mai ai lakou, aole he alahele e ae o ko lakou palekana no ko lakou mau la hope, o ka hui wale mai no me keia ahahui:

Ka Palapala Noi.

            O makou o ka poe no lakou na inoa malalo iho nei, e noho ana ma Moanalua, Kulanakauhale a Kalana o Honolulu, Teritore o Hawaii, ma keia ke noi aku nei makou ia oe, ka Mea Hanohano Samuel M. Damon, e aeia mai kela mahele aina e pili pu la me ka Pa Iliina o Puuomao, maloko o Moanalua i oleloia, ma ke ano i hapa no ka pa ilina i oleloia.

            No ka hooko ana aku elike me kou makemake, ke hoopaa nei makou ia makou iho o makou wale no, kou poe noi, na hoaaina a e noho ana ma Moanalua i oleloia e noho ana ma Moanalua, ma ka manawa o ko lakou make ana, ke loaa ka pono e kanuia maloko o ka pa ilina i oleloia; o ka poe i hele mai Moanalua aku, aole e loaa ia lakou ke kuleana e kanuia maloko o ka pa ilina i oleloia, ma ko lakou manawa e make ai.

            Ina oe e apono mai ana i keia palapala noi, ke hoopaa pu nei makou a ke aelike nei e malama i ka pa ilina i oleloia ma ke kulana maemae, e hoopuni no me ka pa a e hoomoe i na paipuwai malalo o ko makou mau hoolilo ponoi; a ke hoopaa nei makou ia makou iho, ko makou mau hooilina, e malama i ka pa ilina i oleloia i kela ame keia manawa, me ke kulana maemae a maikai.

            Ke kakau nei kou poe noi i ko makou mau inoa i ka palapala noi maluna ae, i keia la 13 o Mei, 1921.

            He 49 ka nui o na inoa i paa maloko o ka palapala noi maluna ae, aka ua hamama no ka puka, no ka poe i lilo ole i mau lala no ka ahahui pa ilina i oleloia, ke uku mai lakou i na auhau apau elike me ia i kauia maluna o na lala e ku nei i keia manawa,

            O keia hoi malalo iho nei, ka pane a ka Haku Aina Samuel M. Damon, ma o H.F. Damon la, no ka palapala noi maluna ae, i kakauinoa ma ka la 26 o ka mahina aku nei i hala:

            I ka poe noi e noho ana ma Moanalua, Kulanakauhale a Kalana o Honolulu, Teritore o Hawaii: Ke haawiia aku nei ka ae elike me ke noi maloko o ka palapala noi, i waihoia mai e Mr. J.K. Mokuniaia, a i kakauinoaia hoi e ka poe e noho ana ma Moaualua ame na ona aina, no kela mahele aina e pili pu la me ka Pa Ilina o Puuomao, i hoakaka piha ia a i kaupalenaia maloko o ke kii palapala aina o ka pa ilina i oleloia, i hoopili pu ia me ka palapala noi, e hoohanaia ma ke ano i hapa no ka pa ilina i oleloia, malalo o na ano ame na hoopaa elike me ia i hoakaka ia maloko o k@ palapala nei i oleloia, a e kaa pu hoi malalo o na hoomaopopo ana, a kanuia na kino make, ma ke kau helu ana, ma ke ano pili i na wahi i kanu mua ia, elike me ka mea maa a e ikeia ana hoi ka maikai; e hookaawaleia kahi o na alanui liilii helewawae, mawaena o na laina, a mamaua ae o ke kanuia ana o kekahi mea, e hoike mua ia aku ka lohe ia Miss Janet McIntyre, o ka Bishop Trust Co. Ltd., e ka peresidena o ka hui pa ilina, a i ole o kona poo, no ka inoa ame ke kuleana o ka mea i make e kanuia, a mai iaia mai e loaa ai ka ae no ke kanu ana ma ka pa ilina maluna ae.

            No, a ma ka aoao o ka ona.

                                    SAMUEL M. DAMON.

                                      Ma o H. F. Damon.

            Honolulu, T.H.: Nov. 26, 1921;

            O keia hoi malalo iho nei ka hoomaikai a ka Ahahui Pa Ilina o Puuomao, i haawi aku ai ia Henry F. Damon, no ka ae ana mai, e haawi i ka mahele aina elike me ia maloko o ka palapala noi, no ka hoomahuahua ana ae i ka pa ilina o Moanalua i oleloia:

            Ia Henry F. Damon, Moanalua, Honolulu, T.H. Aloha oe: Ua noiia mai makou e ka Ahahui Pa Ilina o puuomao, e hoike aku ia oe, ma ka halawai o ka ahahui i oleloia i malamaia ai, ua koho lokahi ia e pahola aku ia oe i na mahalo ame na hoomaikai, no ka ae ana mai i kana palapala noi, no ka hoohana ana aku i ka mahele aina e pili pu la me ka Pa Ilina o Puomao, no na hana i makemakeia maloko olaila.

            Me ka mahalo nui,

                                                                                                Kakauolelo;

                                                JAS.H. AKINA,

                                    J.K. MOKUMAIA,

Peresidena a Lunanui o ka Ahahui Pa Ilina o Puuomao.

 

HOOMANAO NO KUU PAPA HELELOA D.K. KAUAHIPAULA.

 

            Kuu Solomon Hanohano, Welina pu kaua, me ke aloha pumehana: - Ke noi aku nei kau kauwa haahaa, i kekahi rumi kaawale o ka oneki o kau hiwahiwa, no ka hii ana aku i ka’u ukana luuluu o ke aloha makua i ike mai ai ka ohana, na hoaloha ame ka lehulehu ua hala kuu papa aloha i ke ala o ke kuhihewa, a haalele iho la i kuu mama aloha, ame kuu pokii i hooneleia i ka papa a keia hoi me ka ohana nui e noho nei, e paiauma aku iaia, aloha no!

            Ua noho hoomanawanui oia  i kona mau ehaeha no ekolu makahiki a oi, iloko wale no oia o ka nawaliwali ahiki i kona haalele ana mai ia makou me ka poina ole i kana mau hana aloha ia makau ka ohana, aloha no!

            Ua hanauia kuu papa aloha i Kainehe Hamakua, Nov. 29, 1964, mai ka puhaka o kona mama Keliipahulio, ame S. W. Kauahipaula, a waiho na iwi i ka aina malihini, i Nov. 25 1921

i Buckie Lane, Honolulu. Oiai hala aku la kuu papa i kela ao mau loa a koe iho la eha hoahanau, elua kaikuahine elua kaikaina, oia o Mrs. R.P. Kaaihue ame Mrs. S. E. Kalilimoku, Sam K. Kauahipaula, Kahaili Kawaame na hoahanau nui hewahewa e noho mai la i Hawaii, a peia no hoi i Honolulu nei.

            E Uncle Sam e, ua pau kou ike kou ana ia papa, aole ko holo mai e noho aku ana o papa. E aunty Kawaiola, e ua pau kou ike hou ana ia papa David, ke holo mai, holo mai olua e kuu aunty ame uncle  o ka lepo o ia ka olua e ike iho ai aohe hoi ka uhane ka mea i makemakeia.

            Eia kahi moolelo pokole aloha no kuu papa. Hiki mai laua i Honolulu nei i ka makahiki 1899 me kuu mama, a noho laua i Kunawai, me Mrs. L. Keliikipi, ka mua a kuu papa i hana ai oia he makai no ka halepupule a malaila mai, nee ae i Kuakini St., he manawa malaila aku nee ae i Bishope Lane, o ia hoi o Kali’u, he manawa, a malaila nee ae o ke alanui Moi, me kona mau kaikuahine, me kuu mama pu no kekahi, a ilaila i hala ai kuu kaikunane pokii, oia o Kawaikini ma kela ao, a mailaila aku nee ae i ke alanui Vinia, noho ilaila no ka manawa, i ka makahiki 1906.

            Ilaila laua i noho ai he mau mahina, ahiki i ka loaa ana o kana hana o ia hoi ka pulumi halekula o Kaiulani, hoopomaikai mai la ke Akua iaia, ka hana hoi ana i paa ai no umi kumamalua makahiki.

            I Iulai 1907, hookohuia oia i pulumi halekula, ua paaia eia kela hana no kela mau makahiki i hala, a ua ka nawaliwali o ke kino, waiho aku oia i ka hana i ka mahina o Oct., 1917, a hoi mai a noho me a’u kana kaika mahine i Kalihi nei, Mrs. Mary Naipo, hoomaka mai la kona nawaliwali, o ia hoi ka nae ame ka ha-no.

            Ua pau ko makou ike hou ana i kuu papa e mahiai ana, i kahi kumu alanai a peia hoi kahi lemi a kana hunona o hala mua.

            Ua hele no hoi i na ike o ka honua nei, mea ole ia, oiai ua lanakila ka make mamua o ke ola, aka o kona makemake ke hanaia, aloha no!

            Mai Kalihi aku, nee aku oia i Kalia i kahi o kona kaikuahine me ka manao o kahi ia e lana mai ai kona nawaliwali, aka aohe poia ka manao o ko kakou makua lani, aloha no ia wahi a kuu papa e walea ai, e holoholo ai, ua pau kou hehi hou ana ia Kalia, oiai ua hala aku la oe me Niolopua, ka hoapili o ke kuluaumoe.

            E kuu mau aunty aloha, hoomanawanui i ka malama ana i kuu papa a peia hoi me kuu mama aloha, a peia me kuu pokii i hooneleia i ka papa.

            Ua pau ko kakou ike hou ana ia papa e maaloalo ana. E Peter Hookano, e kahi a kuu papa e hoomaha ai me ka manao e lanakila mai, aka, ua poho wale oiai ua hala ka uhane ka hoa ohumuhumu o kuu papa o ka po ame ke ao, ua pau kou ike ana i kuu papa e maaloalo hou ana imua o kou alo.

            Aloha no kuu papa hoomanawanui i ka inea o ka noho ana. Kuu papa leo ole o ka ohana, kuu papa hoomanawanui i ka nele a loaa, kuu papa kei keiki a lei moopuna.

            Kuu papa malama ohana, aohe leo ia makou i na keiki ne mea nei makou iaia. Ua pau ko makou ike hou ana ia oe e kuu papa. Kuu mama hoomanawanui i ka inea o ka noho ana me kuu papa aloha, aka na ke Akua e kokua a kiai makaala i kuu mama peia me kuu pokii i hooneleia.

            Aloha no o Waianae, kahi a kuu papa e holoholo ai i kaai o kuu Unelo Jhn Manini na pau kou holoholo hou ana, no ka manao kahi ia e lanakila mai ai, aka ua poho wale, oiai o Kona makemake ke hanaia.

            Mailaila mai, nee hou mai i ka Buckle Lane o ia hoi kahi o kuu Aunty Bela, kuu mau aunty hoomanawanui pauaho ole, i ka imi ana i ke ola no kuu papa, eka ua lanakila ka make, aka o Kona makemake ke hanaia.

            Ua kuu ka luhi, ua lawe aku la ka Haku i kona kuleana ka uhane o ke kino lepo, o ia ka kakou e ike iho ai. He alahele loaa kona ia kakou ke imi aku, aloha no!

            Me ko’u moeuhane ole, e hoea mai ana he lono kaumaha, oiai au e hana hale ana, kani ana kahi kelepona i  ko’u home i ka la 25 o Nov. 1921, Poalima, hele mai au e ninau owai kela Pane no hoi, owau no, e kuaana e pii mai oe iuka nei, ua nawaliwali loa o papa, o ka’u kaikamahine, o kana lei moopuna mua ia, a loaa no hoi ke kuakahi moopuna, a haalole mai ia oia ia makou ka ohana mahope nei.

            Maikai wale no a haalele mai oia ia makou i ka hapalua hora eono, a kuu ka luhi, pau ka auwe ana i na ehaeha he nui, oiai ua kii mai la no ko kakou Haku i Kona kuleana, he uhane a koe iho la ke kino lepo na kakou e u aku mahope nei. He wa iho la ia o ke kaumaha, oiai ua akoakoa mai no ka ohana, na hoaloha, i lohe aku, a peia me ka ohana; ao ae Poaono, maneleia aku la kona kino puanuanu i ka ilina o Makiki.

            Ke haawi nei makou ka ohana apau i ka hoomaikai i ka poe apau i akoa koa mai ikoko o ko makou kaumaha no ke ala pu ana mai me makou, a peia hoi ka mea nana mai kahi lua i waiho ai ke kino o kuu papa aloha, oia hoi o Mine.

            Ke noi aku nei makou ia oukou, lawelawe aku i keia mau hoomaikai polena ole apau loa a na ke Akua e hoopomaikai ia oukou pakahi apau loa, a peia hoi me makou ka ohana i hooneleia i kuu papa hele loa.

            E kuu mama aloha i hooneleia i ke kane, ka lima akau o ka pono o ka noho kino ana ma keia ilihonua, ua pau kou ike hou ana ia papa, ua naha ke kiaha, aka na ko kakou Makua lani e hoomama i kou mau manao kaumaha e hoolana ka manao ma Kona inoa.

            E lawe aku i ka makou mau hoomikai palena ole a papahi iho maluna o oukou pakahi apau loa, ma Kona inoa, ka Haku Aloha.

            Me oe e Mr. Solomon Hanohano ka makou mau hoomaikai palena ole no ka nui maoli o kou ahonui i ka makou mau hooluhi ia oe, aka na ka Haku lani no e haawi i na hoopomaikai he nui loa ia oe ame kakou pu no apau loa, o ia ka makou leo pule, Amene .

            O makou iho no me ka luuluu,

                        MRS. MARY NAIPO,

                        MISS M. KAUAHIPAULA,

                        MRS. K. KAUAHIPAULA.

            Gulick Avenue, Kalihi.

 

NA HAIPULE OIAIO E HOOMANAO I KA LA HANAU O KE KEIKI A KE AKUA.

 

            Mr. Solomon Hanohano, aloha oe:- E oluolu mai oe ia’u ma ka hoopono pono ana i ko;u mau manao ame ke kahi wahi kaawale o ke kilohana no keia poomanao e kau ae la maluna i ike mai ko kaua lahuui i ke ano o kaa hoomanao ana i ka la hanaau o ko kakou Haku elike me ka’u i hana ai pela hoi ka poe manaole, e hana ai o ke aloha o ia ka makana Kalikimaka maikai loa helu ekahi oluolu ka Haku i keia makana.

            O keia mau mea ekolu, ka Makua ka Uhane, ka oiaio, lokahi kakou i keia makana.

            I ka makahiki 1904, kokoke i ka la Kalikimaka, o keia makahiki, elike no me na hana i maa ka hoomakaukau ana i na  meaai no keia la, loaa ia’u kekahi moeuhane, he leo ka’u i lohe,

aohe kino kanaka, o ka leo o ia keia, aole i hiki ia’u ke lawe i kau hoomaikai ma na mea kino, na hoomai kai ma ka uhane, o ia ka mea hiki ia’u ke lawe i kau hoomaikai, loaa ia’u ka manao he hookeai.

            Mailaila mai ko’u malama ana i ka hana hookeai ahiki i keia la pela au i ike ai, o ke aloha, ka hookeai, ua like no laua, make o Iesu no ke aloha; make na haipule no ka hookeai aole au i manao e hoike i keia mau mea, i na haipule, a i na mea apau, no ka mea, ua ike no au aohe a lakou manao i keia mau mea, i mea nae no’u, e hewa ole ai i ko’u Haku, o ka hoike wale no ko’u pono na keia mea keia mea e hana no keia la, a hana ole.

            Ka manao nui no keia hookeai ana, keia ke ola ana, keia ka mihi, keia ka hoolana e hoomaha ai, ahiki mai ka moku hoopakele oia ka Haku.

            Ke kokoke mai nei ke kanawai ma luhia o ke Akua i ka honua nei e hoopio i ka hewa e hoopakele i ka pono.

            Me ka oiaio,   

                                    S.PIILANI