Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 50, 16 December 1921 — Moolelo Halawai a ke Komisina, Dec. 6, 1921 [ARTICLE]

Moolelo Halawai a ke Komisina, Dec. 6, 1921

j!dtahope o ka heluheluia ana o ka HalHwai « ka pule i h.ala, a aponoia, u'a heluheluia mai he palapala na Elwood Mead, i ko Kiaaiiia. O keia no lee poo o ka piahele hoonoho aina o na poe mahiai ma Kaleponi. Maloko j o lcēUr leka e noi mai ana oia no na. 11 ■ i Jcn hoonolioia ana. o, na kanaka malun». o na aina Hoopula- j «?*« ioaa keia mau «.ina, a»e &g ' j Ua hoike jnai ke Kakauolelo, ma-; ko lioi q ka halawai i hala, ua pane' aku~oia i ka leka. a Dr..Dean' o ke Kula Kiekie o Hawaii, e 'ae aku ana i kona mau manao no ke komo ana aku o sēl&ihi: poo kumukūla oia j kula e noii i ke ao ame kahi e hiki! ai e loaa ka makeke kuai o na mea j ulu, ma keia mau Moleupunu j • Ua hoike mai iio hoi ke Kakauolelo j ua hoouna aku oia i leka i na Lunakiai! o ke Kalana o Maui, e pili ana i ka hoololi ana i kela alanui nm Kalama- ( ula e hoomaka ana mai ,}ilu niu j mai a e holo ana ahiki i Mo-1 lokni. Ua loaa mai he' pane mai ke | KkkauolMo mai- oia Kālana, e hoiko inai ana ua loaa aku ka leka, a*e lāweia ana e noonoo i kokahi halawāi' miii.a na» Lu7)akiai. Ua v heiike pu mai no hoi oia u'a kak&U akii oia ? kc Akena o ke Ka-1 lanii o Maui, o .noi aku ana no ka hale kuta ma ame ka hale o ke kumu no poe ana aina, ka poe e hele akt£&na e hoomaka i ka hana. j Ua heluhelu mai ke Kakauolelo he mai ka Loio Kuhina mai, e » pane ntai o ke noi i kona manao maluna o na hoolilo no ka hoih'ou ana aku i ka poo muā mahina 0 na :aina pili kahakai o I£alnmaula, a pane mai ana, ua ond ho,oj|V> o ke kuai ana i na--pah.u , w , na pauma ana. o na hale,.c hnnaia mwo o ka aelike eliW me ke kuhikuhi a ke Kanawai 6, Ahaolelo Kuikawa 1?18. tfa heluhelu mai ke Kakauolelo he pa Gco. W. Hcss, ka Luna- J nui nana e malama nei na Malapua! v o ke ma Wakinekona, o hoikēJ n-.ai ana i kona makemake e loaa ke S kulana njea mahi no ko Komieina no; hookahi makahiki, $4,000 o ka maka-1 *■ j>u o kona home., | %a kdi ia aku ke Kakauolelo 6 r aku ia Mr. Hew, ē 'htike aku J iaiaoiai aole ' nui'*o ka poe mua e hoihoi ia ana maluna o na aina, j ka jm£(Ae, ;> nolailA ao}e |. e hiki e haawiia aku iaia keia kulana 1 1 keia manawa. Aka ke hoao nei ke \ Komisinft e noi ipa kokua.4aiaj ana mal Wakinekona mai, a ina e loaa ana keia dala alaila ppha e. hiki t ana i ke Komisina e lioolian aiaia. Ua heluhelu niai ke Kakauolelo ho j palapala mai ka I?ereBi<īena mai o Jia > knla Kaniehamelia t . e hoike mai ana he l r:ca pono aolo e hooima koke ia akU j na poe kamailio malima o ka oihana! a mahope o ka pau ana o keia j ji\ākahiki, a ua pane aku oia, ma kaj ci6ao o ko Komisina, ua pono ia. j Ua wdiho mili kp, fio inaii manao i kakauia e Mr. A. P. j SpaTvii, no kōna makemake e kukulu i kiKapai mahi hoikeik'e ma Panaewa, e" Kokoke 'ana i '&lo.' Ua hoiko mai o Īlr. Cooke,.ua makemake o Mr. j SpaVn e hele maLin\ua o ke Komisina . no ka hoike ana mai i kona māu | manao, aka, ua hoole akū ōia mamuli' 0 kona manao' aole ps(ha e lāWa i ka ' manawa i na halawai kumiiiu. A<)le i noonooia keia' kumuliana: f | Ua hoike mai o Mr. Cooke he papa j hoonohonoho e hoike mai ana i ka' nui 6 na loaa o ke Koiniaina i" ka mahina hookahi mamuli o* na huahelu 1 mai ko keena mai o ke Ko&iaina o na Aina Aupuni, a ua h6ilte mai he $20,000 mau dala „hou e tsHk\ti ia iho ann maluna o nfi dalia mii •ka hoike niua ' iloko o Innuari, 3523, mai o na looa o ka Aiii o heluhōlu mni ke Kakauololo he paihakahaka mai ka Loio Kuhina r?ini palapala noi ho ka' po» e koi k®ia map' • t* liōi6 na. Ua- mni Kaknuolelo he hoike o kana pai

z . hakahaka no na palapala noi i maa ' i ka hanaia ma Kaleponi, a ua make- , makeia keia e ke Komimna. Ma ke noi a ke Aiii Knhio, i kokt:aia e Mr. Duncan, ua hooinannin V.e j Kakauolelo e hoomakaukau i paihal- - o na palapala noi elike me kana i manao ai ua' pono. Ua hoilke mni Iko Kakauolelo ua lawe aku oia ia Mr. Jo*gesen i Moloj kai, a ua hoohalaia ke Sabati ame ka I Poakahi malaila no ka nana ana i ka ! ninau wai mai na waimapuna mal j o Waihanau ame na wai mauka o j Kalamaula. Ua hoilee mai o Mr. Cooke, me ka. nana ole i ka ninau \vai I ino na mea kanu, ina no e hooholoia ana i ia hana, e pono e loaa wai no na honie ma kekahi paipu. Ua hoike pu ' mai no hoi o Mr. Cooke ua noi. aku oia ~ia Mr. Jorgensen e ana i ka loa o Ikeia mau iwai e lawe ia mai &i. A ua • hoike hou mai o Mr. Cooke, ua lawe j j oia maluna ona ke koikoi o ka hoo- | limalima ana ia Mr. Jorgensen no ka | | lawelawe ana i keia hana, a'ua noi mai j , i ke Komiaina e aponoia keia liana i ana. Ma ke noi a ke Alii Kuhio, i 'kolnwia | e Mr. Duncan ua aponoiā ka hoolima- | lima ana ia Mr. JorgenBeii no na' hana i hoikeia maluna ae. Ua hoike mai o Mr. Cooke, i mea ' e loaa hou ai he mau kokua no ka hol eana alku e noi i dala no ka hoo- ; hana ia ana e loaa ka wai no «a mea I kanu ma Wakinekpna, ud mapao oia he mea ku-i ka pPno ka loaa ana o ■ kekahi hoike e kuhikuhi ana, i ka nui o na dala i. hopHloia; no ke kii ijna i na wai i mea hoohana no na hui .mahiko, e na hui like ole, a ua heluhelu i mai oia i kekahi kope o ua leka la I ana i manao ai ua kupono. Ua kokua (ia keia leka e Ike Kounisina a ua kauohaia aku oia e hoouna i (keia loka e uoi aku ana i na hui apau e hoike mai i ka nui o na hoolilo no ko kii ank i wai. Ua hapaiia mai ka' nintiu no ka hoo- : mliemae ana-i na aina no ka poe e hoi ana maluna o keia mau wahi. Ua manao kekahi mau Komisina, na na Hawaii. no e hoi ana maluna o keia mau aina e hana i keia hana. Ma ke noi a ke Alii Kuhio, ua hooholoia, na ke Komisina e hoomae- ! mae, a o na loaa mamuli o na poupa j ame ka "wahie e lawe ia no e ke Ko•i misiha no na hoolilo o keia hana. i Mahope oke kuka kamailio ana no ( I ka hoihoi ana aku i ka poe mua ma-' [ luna o na aina ma Molokai, ua noi hia mai e ke Alii Kuhio a ua kokua ! ia e Mr. Duncan. hooholoia, e Kauohaia ke Kakauolelo e imi i ka {nui o 'na hoolilo o !ka hoihoi ana ina Lk&naka niua. maluna o na aina, a e • hoike mai i keia hnlawai ana ae, i o ke Komiaina. A ua hoomanaia aku | no, hoi ke Kaka:?olelo e hoomaka koke e imi i ka nnii o na hoolilo no <ka ftoola- j t wa ana i keia poe Hawaii. me na J i piiaa, moa ame na 'holoholona e aku me ■ i na pono mahi, me ke kaukai ole mai ; ke KomoBina maluna o"keia man; 1 mea, a e hui kuka pu aku me ka mea j j kdho ia e ke KomLsina i mea ala*' ! kai mahi, ka mea nana e kuhikuhi | aku i ke ano o ka la:welawe liana; j ann. j | Oiai aole he hana i koe, ua hoppa- ; neeia ka halawai a noho hou i Dec. (13, 1921. .»*■, Ua haawiia *ka mana i ke Kakau-: j olelo >Cooke e leuai i mau puaa na moa, no na 'kanaikā mua e hoi aku aua i maluna o keia mau aina. O ka anAlkai i no, i mau moa nui |ka a ! j pela pn no hoi na puaa. Aole waLwai o <ka moa hanau /uuku, no ke kumu ua | like no ka luhi, o tea malama ana, a ua I liike no ka mea e ai ia ana me ka moa : nui o <ka hanau ona. Pela no hoi na >puaa. Mai kuai i na puaa: losii o ka uln ana. v J J :. -: ■ i £ hootoanao e ke ikanaka Aawaii, ho aina laaa keia ia oe me ke 'kumukuai uulku loa. Hookahi no 0 ika makaiiiki, a aole haku aina e . mai ana ia oe, ina e iiiki ana e loaa keia dala hookahi o ka makahikL A no elima ma&.ahi&i mahope o kou hoi an«. e noho maluna o keiā aina, aole oe o «ku ftU.hlj.u ana. ,1 >n*hea i'4oaa ai iaoo keiahi awa. emi o ke !kunnißUiai i elike me keia? \ '