Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 51, 23 December 1921 — Page 2

Page PDF (1.68 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T.H. POALIMA, DEKEMABA 23, 1921

He Moolelo no

WILEBA DANUBA

a i ole

Maik ke Kulana Haahaa a i ka Hanohano

He Moolelo i Piha me na Hana

Hoopahaohao

 

            Oiai hoi keia manawa e nee nei, me ka loaa ole mai o kekahi nuhou, no kahi i nalowal ai o Dane, me he mea la i ka nana aku he hookahi noonoo iloko o na kanaka apau, o ia no ka pili ana o ka hewa pepehikanaka ia Konela Gawila, aka nae, mamuli o na hoakaka a Kapena Fula ame ka Madame De Galacia, no ko laua manaoio, aia o Dane malolo o ka malu o kekahi poe kolohe kahi i noho a; a hui pu iho me ka paa loa o ko laua manao, aole he wahi hiki iki o ka hewa i kau aku maluna o Konela Gawila, ua mahaelua ka noonoo o na kanaka.

            O kekahi mahele o na kanaka, ua paa loa ko lakou manao, na ke kane maoli no i pepehi, aka no ka poe maikai a hoopono oloko o ka aina, ua kanalua loa ko lakou manao, a kauka‘i aku la o ka hoea mai i ka la e noho ai o ka aha hookolokolo no ka ninau pono ana i na hoike, e pili ana i ke karaima i hanaia, o ka mea wale no ia nana e hoauhee ae i ko lakou mau manao pohihihi.

            I ka hoea ana mai hoi i ka la e hooloheia ai ka hihia pepehikanaka o Konela Gawila, ua hele oloko o ka hale hookolokolo a piha i na kanaka, he mau hora mamua ae o ka noho ana o ka aha, i momoku ae ai ka lehulehu, no ke‘ake e loaa he mau wahi no lakou e noho ai. I ka hoea ana ae i ka hora umi, o ke kakahiaka, ua laweia mai la o Konela Gawila mailoko mai o ka halepaahao, ua hele no hoi ka helehelena o ua kanaka opio nei a haikea, o kela kino nui keia on a, ua hele a wiwi, me ka opaha hoi o kona mau papalina, a e komo ana oia i kekahi paalole, he hoailona no kona kanikau ana no kana wahine aloha.

            Ma ka aoao o ke konela opio, ka Madame De Galacia kaih i hele ai, me ke kuikuilima pu ana me kana hunona, a o Kapena Fula hoi ma kekahi aoao mai, a i ka wa i ike mai ai ke anaina kanaka, i ka hele pu o ka paahao, me ka makuahine, o ka wahine,. i kuhiia ai na Konela Gawila maoli no i pepehi, a pela hoi ka hui pu ana aku o Kapena Fula me ke kanaka opio, ka makuakane hookama o Dane, ua lilo ia i mea hookahaha aku i ko lakou noonoo, me ka hawanawan ana ae o kekahi i kekahi:

            "Ea. ma ka nana aku, me he mea la, aole i pili ka hewa pepehikanaka i ke kanaka opio, no ka mea pehea auanei, i hoea mai nei ka makuahine, ame ka makuakane hookama o ka wahine, i manaoia ai ua pepehiia, me kela kanaka opio? He keu aku maoli ka maikai o ko lakou launa ana; a i hoike aku au ia oe ea, e lilo ana ko lakou mau ano i kumu e hoololiloliia ai ka manao o na kiure."

            I kela komo ana aku o Konela Gawila noloko o ke keena hookolokolo, hele aku la oia a noho iho la ma kekahi noho i hookaawaleia nona, a noho pu iho la no hoi ka Madame De Galacia me ia ma kona aoao, me ke apo ana aku o kona lima, i kana keiki, a ma kekeahi aoao mai no hoi o Kapena Fula, me ka noho pololei ana ae iluna, a nana aku la imua o ka lunakanawai e noho mai ana ma kona wahi.

            Oiai o Konela Gaila me kona mau hoa e noho la, hele mai la ka loio o ke kanaka opio e kamailio me lakou nei no kekahi mau sekona, oiai ka aoao o ke aupuni e hoomakaukau ana i kekahi mau hana, mamua ae o ka wehe ana i ka hihia.

            Ma na hihia karaima ma kekahi mau hihia, he maopopo loa na oleloike ma ka aoao o ke aupuni, a no ia maopopo, ua hooholo mua no ka manao o ka lehulehu, e hookauia mai ana ka hoopa‘i maluna o ka lawehala, a ma kekahi mau hihia hoi, he ano pohihihi no ka oleloike, a e komo ana na manao kanalua iloko o ka lehuleu, me ka hooholo mua i ko lakou manao, no ka hookuuia o ka lawehala.

            He okoa no nae kakahi ano o na hihia karaima, o ia hoi, he ano maopopo ole ke ano o na oleloike, he mau ike hoi, e ala mai ai na manao hoohuoi; i kekahi manawa, elike me ke ano o ka papa kiure e noho ana e hoolohe i ka hihia e hooholo ana lakou, e hookuu i ka mea i hoopiiia a i kakahi manawa hoi, e hoopa‘iia ana.

            Iloko o keia papa hope o na hihi karaima i komo aku ai ka hihi o Konela Gawila, no ka mea ma na ike, i loaa aku mahope iho o ka nalowale ana o Dane, ua kuhikuhi ia oia no ka mea nana i pepehi i kana wahine, a in a e manaoio na kiure i kela mau oleloike, e waihoia aku ana imua o lakou, aole a lakou olelo hooholo e ae, koe wale no ka ahewa ana i ka mea i hoopiiia.

            Ma kekahi aoao hoi, aia no he mau ike maopopo loa, e waihoia aku ana e na hoaloha o ke kanaka opio no kona pono, e hiki ole ai no i na kiure ke kanalua iho, no ka pili ole o ka hewa ia Konela Gawila; nolaila aia iloko o ka noonoo o ka lehulehu o ka poe e noho ana maloko o ke keena hookolokolo i kela manawa, ka manao mahaelua, no ka pili o ka hewa, a no ka pili ole hoi o ka hewa i ka mea i hoopiiia.

            O ka pane a Konela Gawila, aole oia i pili i ka hewa.

            "Aole loa oia i pili iki i kekahi hewa," i hooho ae ai o Kapena Fula, me ka hou ana iho i knoa kookoo iluna o ka papahele, alaila kahea mai la ka makai o ka aha e hoomalu, a i ka meha ana iho ua nee aku la ka hoolohe ana i ka hihia imua.

            Ku ae la ka loio o ke auppuni iluna, no ka wehe ana i na olelo hoakaka, e pili ana i ka palapala hoopii hoahewa a ke kiure kiekie, me kona hoomakaukau mua ana iaia iho, me na makaukau apau, e hiki ole ai i ke akamai o ka loio pale ke hoopakele ae i ka lawehala.

            O kana hailolelo i hoomakaukau ai no ka pono o ka aoao o ke aupuni, o kekahi ia o na haiolelo kuli‘u loa, a oiai oia e ku ana iluna me ka pololei, aia kona mau maka ke nana la maluna o ke anaina, a nana aku ana i ka lawehala, pela hoi i na kiure e noho mai ana ma ko lakou mau wahi, alaila hoomaka aku la oia e kamailio.

            "E oluolu mai kou hanohano ame na keonimana o ke kiure, ua ili iho maluna o‘u, kekahi hana nui--" ua kahamai o ka makai o ka aha iaia i kekahi apana pepa, me ka pane ana mai:

            "E nana iho oe maloko o keia palapla, mamua o kou hoomau hou ana aku i ke kamailio ana," wahi ana me ka waiho ana ana mai i ka palapala iloko o ka lima o ka loio aupuni, he palapala iloko o ka lima o ka loio aupuni, he palapala hoi i haawiia mai e ka makai nui, a ke komo mai la ua makai nui nei noloko o ka aha hookolokolo i kela manawa.

            Ua lilo keia kahamahaia ana aku o kana kamailio ana i mea hookahaha loa i ka manao o ka loio aupuni, aka nae iaia i ike mai ai i ke komo aku o ka makai nui, manao iho la oia, malia paha he palapala ano nui kela, wehe ae la oia a nana iho la i na mea i kakauia maloko o ka mea i ikeia aku, o ia no ka mae o kona helehelena, alawa aku la kana nana ana no kahi a ka makai nui e hele mai ana, pela hoi maluna o ka paahao ame na keonimana o ke kiure, alaila kunoh aku la oia imua o ka lunakanawai, o ka haalele aku la no ia i kona wahi e ku ana, a hele mai la no ka halawai pu ana me ka makai nui.

            Aia ka nana ana o na mea apau maluna o na kanaka elua, ua maopopo loa ia lakou, aia kekahi mea ano nui loa i ikeia, in a paha no ka pono o ka mea i hoopiiia, a i ole, no ka aoao paha o ke aupuni, ke kakah mai la na mea apau, o ka lohe i ke kumu o kela kahamahaia ana o na olelo a ka loio aupuni, me na manao pilihua.

Ma ka aoaao nae o Konela Gawila ame kona mau hoa, ke manaolana mau la lakou i na sekona apau, e loaa mai na kokua ma ko lakou aoao, e hoauheeia aku ai na ao panopano elele, o na ahewaia mai ka mea aku i hoopiiia, a o lakou kekahi e nana pu la i ke kamailio o ka loio iupuni me ka makai nui.

I ka hala ana o kekahi mau minuke o kala kamailio ana o na kanaka o ke aupuni, ia wa i hele like mai ai laua ahiki i kahi i ku mua ai o ka lio aupuni, noho iho la ka makai nui ilalo, ia wa i kamailio aku ai ka lio aupuni i ke kahu o ka aha, i ka pane ana aku:

            "E oluolu mai kou hanohano, ke noi aku nei au e hoopau wale ia ka hihia e kue ana i ka mea i hoopiiia? Aole keia malalo o kekahi kumu okoa ae, aka eia iloko o kuu lima e paa nei, he palapala pili oihana, mai ka Meia mai nei o Nu Olina, e hoike mai ana, aia ka Lede Gawila ke ola mai la ma kona kulanakauhale, a eh maikai oia ma na ano apau."

            Hakalia no a pau kela hoakaka ana a ka loio aupuni, ua ku koke ae al o Konela Gawila iluna, pela pu hoi me ka Madame De Galacia ame Kapena Fula, me ko lakou apo ana aku o kekahi i kekahi, iloko o na haawina ilihia o ka hauoli, i owili pu ia me ke kaumaha, a iloko no hoi o kela manawa hookahi i noke mai ai ke anaina i ka pa‘ipa‘i i ko lakou mau lima, e hoike mai ana i ko lakou komo pu ana mai iloko o kela hauoli hookahi, no ka hookuu lanakilaia ana mai o ke kanaka opio.

            Ua like pu maoli ke anaina iloko o kela manawa, me kekahi aha haunaele, aole nae kahu o ka aha, i papa mai, ua hookuu mai la no oia i ka lehulehu, e hooko elike me na manao iloko o lakou, aka i ka hala ana nae o kekahi mau minuke ia wa i poha mai ai kona leo kauoha, i ka i ana mai e hoomalu na mea apau, he meha hoi ia oloko o ka rumi hookolokolo, o ia no oe o kekahi anaina haipule.

            I kela ike ana mai o ke kahu o ka aha, ua noho malie na mea apau, ia wa oia i kamaiklio mai ai me ka leo nui moakaka:

            "Ua hookuuia ka lawehala mai kona nohopio ana, a ua pau ka aha i keia manawa," alaila iho mai la oia mai kona wahi mai e noho ana, a ku iho la mamua o Konela Gawila, me ka hopu ana mai i ka lima o ke kanaka opio ame Kapena Fula.

           Iloko no hoi o kela manawa hookahi, i‘hele mai ai ka makai nui, a haawi aku la i knoa aloha ia Konela Gawila, me ka waiho pu ana aku i ka palapala a ka loio o ke aupuni, i heluhelu mua ai, me ka pane ana aku:

            "Aia maloko o keia palapala na hoakaka e pili ana i ko whine, he mau hoakaka hoi i kuleana ole ai keia anaina e hoolohe ia mau mea, koe wale no oe ame kou mau hoaloha pilipaa. Ua ike ke kahu o ka aha i na manao o keia palapala pela oia i kaohi ai i ka heluhelu ana imua o keia aha. O na mea oiaio, eia no kau wahine ke ola nei, a ua hooiaioia aku hoi imua o na luna oihana o ke kulanakauhale o Nu Olina, o ua wahine i‘o nei no ia au, ua lawa ia mau mea, no kou hookuuia, a o oe wale no ka mea i kuleana e paa aku i keia palapala."

            I ka pau ana hoi o na hoakaka a ka makai nui, ia wa i hopu mai ai ka loio aupuni i ka lima o ke kanaka opio, a pane mai la: "Ke haawi aku nei au i ka‘u mau hoomaikai kiekie ana, no ka hoea koke ana mai o na hooiaio iloko o ka manawa kupono loa no kou hewa ole, a ua hookahaha pu ia mai no hoi ko‘u manao, no ka makehewa o ka‘u mau mea i hoomakaukau ai ma keia hihia, aka nae, he mea liilii loa ia, oiai ua hoopauia ae ka pohihihi o kekahi hana nui, e kau makehewa wale aku ai no paha na ahewa ana maluna ou, in a aole keia hoike i hoea mai nei i keia kakahiaka."

            "Ke lawe mai nei au i na mahalo he nui a oukou e na kanaka o ke aupuni, e papahi mai nei maluna o‘u, aka e hoike mai i ka mea oiaio loa, eia no anei kuu wahine ke ola mai nei, me ka palekana?"

            "E hoopauia no kou pohihihi, in a oe e heluhelu iho ana i na hoakaka maloko o kena palapala," wahi a ka makai nui.

            Ua lulumi mai la na kanaka no kahi a Konela Gawila e ku nei, me ka Madame De Galacia ama Kapena Fula, a in a no ka aeia aku o kela poe e ike pakahi mai i ke kanaka opio, a e hoakaka mai hoi i ko lakou mau manao, e hala okoa ana paha he ekolu mau hora, ke ike la o Kapena Fula i kela pilikia, ia wa oia i kamailio ae ai me ka leo nui:

            "E nonoi aku ana au i ko oukou oluolu e na keonimana, e hookuu mai i ka Madame De Galacia e haalele iho ialoko nei o keia keena hookolokolo, ua hela oia a maluhiluhi, a ua makemake pu hoi oia e loaa he manawa kupono no ka hoomaha ana, no ka mea ua lilo keia nuhou hauoli, i mea ano nui i knoa noonoo," alaila haawi aku la oia i kana kunou ana imua o kela anaina, me ka haawi ana aku i kona lima, i ka Madame De Galacia, o ko laua hela aku la no ia no kahi o ka puka, oiai hoi o Konela Gawila e ukali pono aku ana mahope o laua.

            Hoi pololei aku la lakou nei no kakahi hokele, kahi hoi a Kapena Fula ame ka Madame De Galacia i noho ai, oiai e kakali ana o ka hooloheia o ka hihia o Konela Gawila, a mahope o ka pau ana o ko lakou aina awakea, hoea mai la ko lakou kaa, o ke kau iho la no ia, no ka huli hoi loa ana aku no ka Mokupuni Fula.

            He hookahi wale no o lakou po o ka moe ana ma kela mokupuni, no ka mea o ka lakou hana ma kela auwina la o ka goea ana aku, pela hoi me kela ahiahi, o ka hoomakaukau ia lakou iho, no ka huakaihele, e huli ia Dane ma ka aina mamao.

            I ke ao ana ae ma kekahi la mai, kau ae la o Kapena Fula he have ulaula ma kona pahuhae, he hoailona e hokie aku ana i ka mokuahi, e kipa aku i kela mokupuni, ke huli hoi mai ma kela la, nolaila mamua o ke kani ana ka hora umikumamalua, kau aku la lakou maluna o ka mokuahi no Blatimoa, malaila i kau ai maluna o ke kaaahi, a holo pololei aku la no Sana Lui.

            O kahi o ka laki, ma kela hoea ana aku a lakou i kela kulanakauhale, e hoomakaukau ana kekahi mokuahi e haalele iho ma kekahi la ae, o ka loaa iho la no ia o ko lakou nei mau tikitiki, a kau aku la maluna o ka mokuahi, ka Moiwahine o ka Hema, no ke kulanakauhale o Nu Olina, kahi a Dane, e kakali mai la i kana mau mea aloha o ka hoea aku.

 

MOKUNA XXXVII.

            E waiho malie aku kaua e ka makamak heluhelu ia Konela Gawila ame kona mau hoa, ma ko lakou alahele no Nu Olina a e hoi hou aku kaua ihope, ma kahi a kaua i haalele aku ai ia Dane ame kona mau hoaloha nou, ma Nu Olina.

            Ma kekahi auwina la, kalae malie iloko o ka haulelau, aia o Mrs. Gawila ame kona ohana mawaho o ka lanai o ka home o kona kaikunane kahi i nanea ai, e honi ana i na ea oluolu o kela la malie; aia hoi ka lakou nana ana, ma kahi a ka la e iho aku la e napoo i ka ilikai. No ka oluolu o kela ahiahi, pela hoi ka nani maoli o ka hiona a lakou a ike aku la, ua lilo ia i mau mea hookololohe loa na lakou e noho mawaho o ka lanai.

            Iloko o kela nanea o lakou, ku ae la o Wileba iluna, a hele aku la me ke kuikuilima pu ana me Loi, ma ke ano holoholo, me ko laua kamailio ana me na leo liilii, me he mea la, o ke ano nui no o ka laua mau kamailio, no na mea no ia e pili ana i ko laua noho ana aku, ma ke ano kane a wahine.

            No Mrs. Gawila hoi, aia no oia maluna o kekahi noho paipai nui, kahi i hoola‘i malie ai, a malalo pono mai hoi o kona mau wawae, maluna o kekahi kukini nolunolu, malaila o Eta kahi i noho ai, me ka hamohamo ana aku o Mrs. Gawila i knoa lauoho, e luhe ana ma na poohiwi.

            Aia hoi ma kekahi kihi o ka lanai nui o kela home, o Dane kahi i noho ai, i ka nana aku i ua wahine opio nei, me he mea la, ua hooi loa ia aku kona wahine u‘i, ua hele mai la kona mau papalina a piha pono, he hoike ana mai no ka hoi mai o ke kulana ikaika i kona kino; ua ulu mai hoi ka lauoho o kona poo, aole nae i ka loloa loa, aka nae iloko no o kela pokopoko o ka lauoho, he kohu no ke nana aku maluna ona.

            Aia iloko o Dane an noonoo like ole kahi i hana ai, a o ke kumu no ia o kona noho kaawale ana mai kona mau hoaloha aku. I kela ame keia la, e upu mau ana oia no ka hoea mai o kana kane, ame kona makuakane hookama, pela hoi me kona makuahine, ka mea i hoikeia aku iaia aia ke noke mai la i ka huli no kana kaikamahine nalowale. Ma kela ahiahi nae a Dane e noho hookahi la, ua manaoio loa oia, o kela ke ahiahi e hoea aku ai o kona ohana.

            E nanea ana no nae ua o Dane i ka noho, ua hikilele ae la oia, i ka oili ana aku o Venuka, ua hao mai no hoi ua wahine Paele nei iaia iho a paihi, ma kona kulana, he wahine lawelawe na Dane, aia hoi iloko o kona lima, e paa ana oia i kekahi peahi, a haawi mai la imua o knoa haku.

            Iloko nae o kela manawa hookahi i loheia aku ai ke pohapoha mai o na kapuai lio, pela pu hoi ka nehe o na huila, ia wa i ku ino ae ai ka Lede Gawila iluna, me ka papale ana ae ia Eta, a kiei aku la, no ke ake e ike i ke kaa e holo mai ana, nona ka nakeke huila a lakou o ka lohe ana aku.

            Ua lohe pu no hoi o Wileba âme Loi i kela nakeke huila kaa, ia laua e holoholo la, me ko laua ku malie ana iho i kahi hookahi, a nana aku la i ka holo mai o kekahi kaa, e hukiia ana e na paalio elua.

            O Dane pu kekahi i ku ae iluna, mai kona wahi e noho ana, a nana like aku la lakou i ka holo mai o ke kaa, i kahi mamao loa, me ka maopopo ole aku o ka poe oluna o ua kaa nei.

            He kaa kela i hele a piha i na ukana, maloko o ke kaa, a maluna iho kekahi o ka hale, e hoike mai ana, no kahi mamao mai na ohua a kela kaa e lawe mai la, he mea oiaio, i ka hookokoe loa ana mai o ua kaa nei, akahi no a ike pono ia aku la na ohua oluna, he hookahi lede, me elua mau keonimana, he mea elemakule, a he kanaka opio.

            "O lakou i‘o keia! Akahi lakou a hoea mai nei!" i hooho ae ai o Dane, me kona holo koke ana mailuna mai o ka lanai, no kahi o ke kaa e holo mai ana a ku mamua o ka puka-pa.

            Ia Dane no hoi a ku ana i ka puka-pa, o ka wa ia i paa iho ai o ka holo ana o ke kaa, a o Konela Gawila ka mua loa o ka lele ana mai ilalo, a iaia i ike mai ai i kana wahine, i hopu mai ai oia, a puili aku la iloko o kona umauma, me ka hookahe ana o ka wahine ame ke kane i ko laua mau waimaka, o ka hauoli, no ka halawai hou ana, mahope o ke kaawale ana no kekahi mau mahina loihi, iloko o na haawina kaumaha me ka ehaeha.

            Aia o Dane ke noke la i ka uwe, me he kaikamahine uuku la, he mea ole na olelo hoomalielie a hoolana a kana kane e noke iho la i ke kamailio iaia, me hea mea la, he mau olelo kela e hooi loa ia aku ai kona uwe.

            Aia o Kapena Fula ame ka Madame De Galaicia, ke ku aku la kakali o ke kaawale ae o Dane mai kana kane mai, a no ka ike ana mai hoi o ka Madame Gawila i ke ku malie o na malihini, iho mai la oia, mailuna mai o ka lanai o ka hale, a haawi mai la i knoa aloha ia Kapena Fula; alaila hoolauna aku la ke kapena aoo i ka Madame De Galacia, o ka lalau mai ia no ia o ka Madame Gawila i ka lima o ka makuahine o Dane, me ke kono ana mai i kana mau malihini, e pii aku noluna o ka lanai o ka hale, he kono hoi i haawi koke ia aku na apono ana ma ka aoao o na malihini.

            I ka wa hoi i ike mai ai o Eta ia Kapena Fula, holo mai la oia a puliki i ke kapena aoo, me ka pane ana mai:

            "Nani maoli kuu hauoli i ka halawai hou ana me oe e kuu kapena; aole e hiki ia‘u ke kakali, a hoolaunaia au imua ou. Ua maopopo no ia oe, aole e hiki ia‘u ke noho ma keia wahi, ana mai nei, aole no kekahi kumu e ae!:

            O ka pane ma ka aoao o Kapena Fula, o ia no ka haawi ana aku i kana minoaka no kela mau olelo hoopaani a Eta, alaila hapai ae la i ke kaikamahine opio iluna, a honi aku la, me he moopuna ponoi loa la nana. "Ina aole oe e Eta, ke kanalua loa nei au no ka loaa hou o Dane ia‘u," wahi a ua kapena nei o ka pane ana iho.

            "Pela no ko‘u manao; a in a no he umi mau loio ma kekahi aoao mai, a he hokahi au ma ko‘u aoao, ua hiki ia‘a ke hoopuhili ia lakou apau," wahi a Eta, o ka hoomau ana ae no i kana kamailio hoopaani ana imua o Kapena Fula.

            Iloko nae o kela manawa, akahi no a hoopau ae o Dane i kona uwe ana, me ka holoi ana ae i knoa mau waimaka a maloo, a o ia ka Konela Gawila o ke pane ana mai:

            "Auhea oe e kuu Dane aloha, eia kou makuahine maanei kahi i kakali ai me ka hoomanawanui, o ka loaa he manawa nona, e apo mai ai ia oe, nolaila ua lawa oe me a‘u, a o kou makuahine ke kuleana ia oe i keia mau minuke.ʻ

            Alawa mai la ka Dane nana ana, i kahi o kona makuahine e ku aku ana, aia hoi na lima o ka Madame De Galacia e pahola aku ana imua on a, o ka holo mai la no ia o Dane a puili ae la me kona makuahine me kona makuahine me ka pane ana mai:

            "E kuu makuahine aloha, nani wale ka mea hauoli o ka manao o ka hui pu ana me oe! Mai manao mai oe e kuu makuahine, ua nele au i ke aloha nou, a ua hoohemahema au i ka hana a ke keiki no kona makua, aole pela, no ka mea __"

            "No ka mea o kana kane kana i ike mua ae ai," i kahamaha mai ai ka Madame De Galacia. "O kau hana mua hine, aka nae aole au i poina no kou makuakane; nolaila e ae mai e kuu Dane, e ike ae oe i ka mea i pani ae i kahi o kou makuakane, kou makua hoi, o na la makua ole, a o ka mea i noho aie aku ai kaua, no kana mau maikai he nui i hana mai ai nou," alaila hapai ae la oia i ke poo o Dane, iluna, a hoohuli aku la i kahi a Kapena Fula e ku mai ana.

            "Auwe, o oe ka keia e kuu makua, kuu makua aloha, kuu makua hoomanawanui! Manao anei oe, e hiki ia‘u ke hoopoina nou, aole loa, eia mau na hoomanao ana iloko o kuu puuwai nou i na wa apau, o ka make wale no ka mea nana e holoi ae ia mau hoomanao ana mai ia‘u aku," alaila puili aku la oia ia Kapena Fula; pela no hoi o Kapena Fula i hoopili aku ai ia Dane ma kona umauma, me ka pane ana iho.

            "Ua ike no au aole loa oe e poina no ka elemakule nana oe i malama, a i lawe aku hoi ia oe he keiki ponoi nana! Elike me ka loihi o kou ola ana, pela no ka pipilipaa o kou aloha nona. Na ke Akua e hoomaikai mai ia oe e kuu keiki. O ke aloha o ke Akua, ka mea nana i hoohalawai hou ia kaua i keia la!"

            I kela kaawale ana ae hoi o Dane, mai ia Konela Gawila mai, ia wa i hele mai ai ka Madame Gawila imua, hoomohala mai la i knoa lima, i ke keiki a kana kane, a pane mai la me na olelo oluolu, o ka makua i loaa na manaoio aloha no kana keiki i ka i ana mai:

            "Mahope o ka hala ana o keia mau makahiki loihi o ko kaua ike ole ana aku kekahi me kekahi, ke manaolana nei au, ua hoea mai ka manawa, e lilo ai kaua i mau hoalohoa oiaio loa."

            "Ke manzo nei au, aole loa he mea nana e mawehe ae ia noho hoaloha ana ma keia mua aku," wahi a Konela Gawila, me ka lalau ana mai ka lima o kona makuahine, a hoopili ae la ma kona mau lehelehe.

            Mahope iho o kela mau minuke pokole o ka ike ana ae o na malihini me na kamaaina, i haawi ae ai ka Madame Gawila, i ke kauoha i kekahi poe kauwa, e hoomakaukau koke mai i mau meaai mama, alaila kauoha aku la hoi i na wahine lawelawe o ka home, e kuhikuhi aku i na rumi, i hookaawalea no na malihini, no ka hoi ana aku o na malihini, e wehewehe i ko lakou mau lole kaahele a e holoholi hoi i ko lakou lepo, o ka hele ana mai o kela huakai loa.

            No ka hapalua hora paha kela hoi ana aku o na malihininoloko o ko lakou mau rumi, a laila akoakoa hou mai la maloko o ke keena hookipa, aia malaila kekahi pakaukau, i hoolakoia me na meaai mama inu ti, a maloko o kela rumi, i hoolaunaia ae ai o Wileba Danuba me Konela Gawila no ka manawa mua loa, me ka hoopihaia o na kanaka opio me ke kahaha oiai kekahi e naua aku ana i ka helehelena o kekahi, me ka hoopuka ole ia he hookahi huaolelo e laua, aka no ka noke ana mai nae o ka nui o ka poe maloko o kela keena i ka akaaka, he hookahi ko laua akaaka like ana, ahiki i ke kamailio okoa ana mai o ka Madame Gawila:

            "Ke ike mai la oe i ke kuhihewa nui i hanaia e a‘u o na makahiki ae nei i hala, ka mea a‘u i manao loa ae, o keia no la ka‘u keiki, eia ka auanei, he mea okoa loa."

            "Ae, ke ike ae la hoi au, aka aole e hiki ia oe ke alo ae, no ka mea, aole o‘u wahi lilo ma na ano apau, i kuu hoaloha nei," i pane ae ai o Konela Gawila, me kona noke pu ana ae i ka akaaka.

            "Auhea oe e kuu makuahine," i komo mai ai o Eta, ma ke kamailio ana i na mea e noke ai i ka akaaka. "E pono oe e nikii i kekahi lipine ma ka lima o ke kuka o kuu makuakane Wileba Danuba, i hiki ai ke kaokao, kau ipo aloha mai ke kane mai a Dane."

            "Aole o‘u manao, o kena ka mea pono e hana ai e Eta: e lilo ana ka lipine i mea mokumoku wale ia, ke komo ka manao kolohe iloko o kuu ipo; aka eia ka‘u mea e hana ai, o ia no ko‘u hookomo ana i kekahi apo hao, ma ka a-i, me ke kau ana i na inoa o keia mau kanaka a elua, i ole ai e kuhihewaia e kakou," wahi a Loi, me ka noke ana ae i ka akaaka.

            "O kena ka manao helu ekahi loa, a ke hoihoi hou ma nei au i ka‘u mau olelo i kamailio mua aku nei, aka i hana i ke kakau ana i keia mau olelo; ʻOwau ka ilio a Loi Hawada; a owau ke kahu nana kea ilio?"

            "Ea, ua oi loa aku kau mau olelo, mamua o ke kupono e Eta!" i huhu mai ai ka Madame Gawila, i kana moopuna.

            "Ina oe e huhu hou mai ana ia‘u e kuu kupunawahine maikai, imua o na malihini, ma keia mua aku, e ike auanei oe, e ai ana au i ka i‘a me ka pahi, aole hoi me ka o."

            Oiai ua makaukau na mea apau iluna o ke pakaukau o ko lakou nee aku la no ia, a hoomaka i ho la e ai, me ka inu ti ana; a ia lakou i maona ae ai, hoi nui ae la maluna o na noho, me ka hoohalaia ana o kekahi manawa nui, ma ka haha‘i ana aku o kekahi i ka moolelo, e pili ana iaia, a pela hoi mai ia lakou ae, no lakou iho.

            No ka pomakikai o ke kane, kona makuahine, ame kona kahu hanai, ua noiia aku la o Dane, e hoike piha mai i kona moolelo, a oiai ua kamailio mai oia make an nui wale no, ua hooloheia aku nae na olelo apau, me ka piha o knoa ohana me ka ehaeha maoli, no ka nui o na hana hoopilikia i kauia aku maluna on a, pela hoi na hoehaeha i loaa i kona noonoo, no kona kaawale ana mai kona ohana mai.

            I ka pau ana hoi o ka Dane hoakaka ana i knoa moolelo, ia wa i noiia aku ai o Wileba e hoikeike mai i knoa moolelo, ma ke ano he keiki kuai olepe ma na alanui, me kona ahewaia ana e ma kumukula, e noho oia iloko o ka hanohano ame ka waiwai, a e pau hoi ka noho ‘ilihune ana, ua noke hou ae kela puulu i ka akaaka, no ka loli o ke au o ke ola ana o keia kanaka opio, mai ke keiki kama ole mai, a i ka loaa ana iaia he makuahine maikai, a he home nani, nana e pulama mai iaia.

            Oiai hoi kela puulu maloko o ka rumi hookipa e hauoli la, aole no i nele ia haawina hookahi iwaena o na kauwa lawelawe, no ka mea o ka halekuke, aia maloko olaila o Cibele kahi i hoomo‘a ai i kekahi mau apala, oiai hoi o Satana e kamau wai apala ana, i hoawaawaia, me ke komo pu ana aku o Venuka, ma ka inu like ana, aka nae no Kamuela, aole on a wahi ano hoihoi iki.

            Ua noke aku oia i ke koi hoomano no kekahi mau manawa lehulehu ia Venuka, e lilo i wahine nana, aole nae h@ ae iki o kela wahine Paele, e kamailio mau mai ana oia, i na olelo kioo-la, me ka piha maoli o Kamuela i ke kaumaha.

            Ma kela ahiahi nae ua inua ua o Kamuela i ka wai apala a kahi‘ohi‘o, a iaia i ike aku ai ia Venuka, oia hookahi wale no maloko o ka halekuke, me kona lole o ke kulana wahine lawelawe, o kona holo mai la no ia a komo ana iloko o ka halekuke, me ke kukuli okoa ana iho iluna o ka papahele, pahola mai la hoi kona mau lima imua o Venuka e hiki ole ai iaia ke kakali hou aku i la okoa.

            "E ku koke oe e keia Niga, a hele mailoko aku nei a keia wahi, aole loa he wahi lihi hoihoi iki o‘u ia oe. Ia wai oe e kamailio mai nei e keia Niga eleele? Ua ike @ oe, he wahine lawelawe au na kekahi lede maikai loa, a @ loaa nei ia‘u kekahi uku maikai, nolaila heaha ko‘u kuma e mare aku ai ia oe, e kena Paele poneko? Aole loa o‘u makemake e mare i kekahi Niga kauwa, a e noho Kauwa kuapaa aku au malalo ou."

            He nui aku paha na olelo a Venuka i makemake ai e kamailio mai, no ka noke ana i ka nuku ia Kamuela, o ke komo koke ana mai nae a Cibele ama Satana iloko, a ike i ke kukuli o Kamuela iluna o ka papahele, a o ia ka Satana o ka pane ana mai

            "Ea, e aha naa oe e Kamuela e kukuli nei?"

            "Heaha mai auanei, e pule ana, he keu aku keia hiki wawae loa o ka lilo ana o Kamuela i kanaka hilinai i ke Akua," wahi a Venuka, me kona haalele ana iho ialoko o ka halekuke, a hoi aku la no ka ho-a ana i ke kukui o ka rumi o kona haku.

            Oiai hoi na kauwa e kamailio la mawaena iho o lakou aia no ka puulu o ka rumi hookipa ke kamailio la, ke nokela no hoi i ka akaaka, a i kekahi manawa e hookahe okoa iho ana i ko lakou mau waimaka, ke ku iho no hoi i ka@ o ka uwe, a oiai, aia na manao maikai iloko o na mea apau loa, aole he mau meahuna, a lakou i huna ai kekahi i keka@ aka ke hoakaka la kela ame keia i ka lakou mau mea i n@ noo ai, no ko lakou noho ana aku.

            Iloko o na kamakamailio ana ma kela ahiahi, i hooho@ ai o Kapena Fula ame Konela Gawila, e huli hoi koke a@ me ko laua ohana no ka Mokupuni Fula; no ka hoohala a@ i kekahi manawa malaila mawaena wale iho no o lak@ ohana; aka nae mamuli o ke koi paakiki mai o ka Madame Wileba me Loi, ua ae okoa aku la na malihini, e hooha@ i kekahi mau pule malaila no ka hoomaha ana.

            Me kela manao i holo like iloko o na mea apau, i ho@ kaawale ae ai lakou, a hoi aku la kela ame keia no ko@ rumi iho i hookaawaleia ai no ka hooluolu ana no kela po.

            I kulike ai me na hoolala ana ana, ua hooholoia, ma ka la 1 o ka mahina o Okatoba e hoohuiia ai o Wileba me Loi ma ka mare, a mamuli o na mea ano nui i oili mai@ i ikeia i na la aku i hala, nolaila ua malamaia kela ma@ mawaena wale iho no o ka ohana ame na hoaloha kaka@ kahi.

 

(Aole i pau.)