Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 51, 23 December 1921 — Na Anoai [ARTICLE]

Na Anoai

Ua hoolohe ke Komisina i ka manao j 0 ikekahi haole e maikema'ke nei e hooulu niaia ma Panaewa ame Waiakea. He hana maiikai keia, aika, ma <ka makoii nana iho e maikemaike ana oia na | ke Komisina e uku a!ku na hoolilo apau, ame ika uku pu aiku i kona hana ana. Ua nui na aina o kela mau wahi e makemakeia nei e wehe no na ikanaka Hawaii, a aole no hoi e liewa, ina e liaawiia a'ku iaia ke'kahi imau eka, malia paiha hoi he mau a'o ana kana e loaa ai 'he pomaikai i na kanaka Hawaii, o ka uiku pu aiku nae i 'kona uku, «kahi o ko ma'kou kanalua. Ua koho ke Komisina o na Home. Hawaii. e haaiwiia i 20 eka, no na kanāika noi.aina ma Waiakea amo Panaewa. O ōta pono ia! Aole e hiki e hoa'hewaia Ike kānaika i haalele i kona aina, ina ua uuku. Aka, o ke kanaika Haiwaii e iiaalele ana i 'kona aina, ane ka nui o na eka, alaila, ua 'kau mai ke ko'iko'i o 'ke ahewaia ana maluna oia poe. Aolo hoi maluna o ike Komisina. E hoomaika ana o Laimana e hana , na <ke Kfomtaina i ika la 22 o keia ma- | hina o De(kefma l ba. Ua ipomailkai ke j Komisina i ika loaa ana o keia opio, : 1 mea a'o mai i na kanaka o kona la- | hui i ke ano o 'ka mahi ana ame 'ka j hanai hololiolona. Ua lawa kona ike | ame <kona naauao e lawelawe i keia | mau oihana. Ua pomaikai no lioi ka! lahui i ka loaa ana maiwaena ae o la- j kou, ho kanaka opiopio i liiki e hili- j naiia no tkeia hana nui. E hoi koke , n'ku ana no oia ma Molokai, ar e hoo- i mako ana 3ca hoomoe ana o paipuwai ame ika eli ana o na luaw^i, j Ūa hoolimall'maia o Jorgcnsen, ka | wiliki nana i hana na auwaha wai o i Kohala, Hamakua, Keanae ame Waipahu. He haole naauao, a ua lawa kona j I ike no na hana a ke Komiaina. E ana J i ana oia i na aina, a e liuli ana i ka nui o na hoolilo no ! ke 'kii ana i ika wai o na ikahawai e hele wale la no ma ikela aoao o Molokai. Ina e 'hiki āna e ikiiia keia mau wai me na elala kupono, ke manaoia nei, e ae mai ana i np ka Ahaolelo o Amerika, e hoaie mai L keikahi mau dala no 'keia hana. Ua hoi'ke mai Ikelkahi enekinia aole e emi j iho imalalo o $6,000,000 na hoolilo o ike J kii ana i keia mau wai, a lawe mai i no Palaau amo Hoolenua. Ke manao j nei hoi ka enekinia a na Komiaina e | hiki ana no, no na (lala he hapa o keia j huahelu maluna ae. J Ua loaa mai keikahi mau le>ka mai '•kanaka Haiwaii mai, e ninau mai ana I I no Ika manawa e hoi ai maluna o na j aina ma Moloikai. Aole e maikaukau ; ana keia mau aina ahi'ki i na mahina j hope o Weia makahiki ae. Aole i maikemaikeia e hoi kekahi kanaika anamua | o ka loaa ana o ika wai inu ame 'ka wai hooulu mea'kanu no kela mau aina ma ; ■kahakai o Kalamaula. Ua hoomauaia ke ikakauolelo e kuai i na paipuwai, na > •pahuiwai ame ka eli ana i na auwaha 1 wai. Ke ikukulu ana o -na pa ame ke | ikukulu pna no i na hale. O ka poe i lii'ki e kukulu i ko laikou mau hale o ia mau hale paha ke hookoeia ana. Aka, e i'ke mai Ikaikou, he nui na hana i ma— j kemakeia e hoohana, mamua o 'ka ma•kaukau ana no ka hoi aku o na 'kana- e l ka, Ia kaikou e ikali ana no ka makau!fltau o keia mau aina, e hoomaka 'kakou j e hoomakaukau no ika'kou iho. E imi , li dala; e malama i mau puaa 'kumulau; ; ,e ohi i mau .pipi waiu; a he nui aiku na mea .i hemaiema ana iko kakou aoao.; lloomakaukaij a e ike 'aku ana kakou ; : i ka nee hikiwawe ae o 'ka manawa. j

| I kek:ihi holo ana mai «. iAlāpai iNui ' e 'kaun ia Maui, \ia liolo loa. Mai oia īne ka manao e <kii e kaua ia Oahu j , nei. I koua hiki ana nae ana Kaana- j pali, ua laweia aku ka lohe iaia, ko kaua mai la o Peleiholani, ke Alii o Kauai, mo ka poe o Molokai. holo ko'ke mai o Alapai :Nui no lilolo'kai, a ua hoolele i ikona mau koa ina Pukoo, a ua nee mai na waa ahiiki i kaha* one o Kawela. Ua hoi ®ku na alii o Molokai i ka luna o Kamalo, oiai ua ikaika loa ! ke ikaua a. na keiki o Oahu. Aka mahope o /ke kaua ana no na la he eha, ua lanakila o Alapai *Nui, a ua aiih.ee mai na koa o Peleiholani no Oahu nei. I na la i hal» »ku ua hiiki e ikeia na iwi kanaka mai Kamalo mai ahi'ki i na one o Kaunakalkai. O Alapai Xui >ko Alii o Hawaii, mamua j iho o Kalaniopuu. Aole.. no i ihala' loa aku ihope ikeia kaua. Ile mau tausani koa o Moloikai ia mau la. He hooia ana mai ia ikakou e ka hanalina o kei«*C la, ua nui na kanaika ma Molo'kai i ika ' wa kahiko. A ina i nui na tkanaka e hooia mai ana, o.'keia mau aina e paaia nei no na kanaka Hawaii ua noho , kinikini ia e Iko kaikou maii ikupuna.

Pa pono ko ,poo o ka poe makemake <puaa ame moa no keia niau la Ivari3imaika ame ka la Hapenuia e nee mai nei. Ina no lioi 'kaikou i malama i

mau 'Wahi anoa, a i mau wahi puaa, ina nole e ljtliluli »ke poo i ka manawa e oleloia map ai he $15.00 o ka puaa Jceiki ai waiu; kanono ke poo; a hoi nele kekahi poe, 110 ka ike iho ua ahona no ke tkii ana i mau pofce pu.*m ma'ka, no ka mea he i'o puaa no hoi ia. Ua akona 110 ia la. Ina o ia 'ke alanui ala* kai, e koe ana kekahi mau dala. Ua pii loa aku no hoi keia mau puaa ma--, mua o 'ke kupono.

Aole kaikou e lilo ana i poo noonoo nui no ke kumuikuai, o ika. loaa ana o keia mau wai, e hoomaunauna "wale ia la no'ma ikola aoao o 'ka mokupuni. O ko kakou iini, o ka loaa o Oeokahi wai e lilo ai 'kola mau aina i mea waiw?i nui, i mea hoopomaikai mai i na kanaka Ha;waii, e hoi aku ana inaluna o ia mau aina. Ua koho wale ia e hi'ki ana i ka lō,ooo eka o na aina hoopulapula 'ke nohoia, ke lona keia mau wai, a ua koho wale ia ihe ."3000 eka mawaho ae o ikeia mau aina o pa kahaika Hawaii. Ina o ia iho la ka nui o na eka e liiki ana e hoowaiwaiia, alaila na waiwai i'o no ka hoao ana e 'kii i Uela mau wai. K.e loaa Ika <wai, ua hiki e hoonohoia lie mau hancri ohana Hawaii maluna o ikela mau aina.