Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 51, 23 December 1921 — HE AKUA E KE KANE, HE IKE OLE E KA WAHINE E! [ARTICLE]

HE AKUA E KE KANE, HE IKE OLE E KA WAHINE E!

Ka Ho^ena. l;i ■wa i olelo mai ai mea iaia kahi : p ;t .a ai ka laau a Ku'ialauahi, he kahi in aa hiki mai la 00, elike me ke ikaueha a ka elemakule, pela kakou e h00;..i ;..i ai. Nolaila, e hele oukou e imi i mau hoa pili no 'kalkou, a na oukou no hoi r pili aku ka'u mau wahi opeope ila hoi mai oukou a mua o'u alaila kuhikuhi mai oukou i na hoapili, a r:. 'a hoi ia e walaau ae i ua hookapuhi r.i'i o ke tutu o kakou. .Mnmuli 0 keia mau olelo, ua hooko :.hu la kona mau hoa i ka lōaa ana f i!ii hoa pili, a mau na aoao elua, hoi iuai lu 0 Hueu a hui mo 'ka mea iaia o Kamamaolalo, 'kuhikuhi iLku la i na hoa piti; i ka pau ana 0 ia hana, kal.ali aku la l&kou nei o ka "wa 0 ka maika. » 1 na moho 0 ku ana me ka maUukau iluna o iko kiihua, ua lilo ka olohu .'!,;ia 0 ka ulu i.ka aoao o na. hoa pili, .1 mamuli no 0 ka ikeia i ke oole'a, o Loia 'kanaka, ua nui ka poo i pili maLope ona, a o kona hoa boi, uuku ka poe pili mamnli o ka malka'u 0 lilo; ;ika, o ( na hoa 0 ka kaikou huaka'i e i haiiihilo nei, nta lakou ke noho la me J»a manao hanoli, mo ka hilinai no 0 iilo ana ke eo i 'ka laikou moho. oka inoa oka moho % o kela aoao, 0 Kaulupali, ho kino (kilakila kiekie .koi:a, oke 'kulana ikaLka, ao ka inoa hoi 0 kona hoa maiika o Kanenhakini, i.e wahi kanaka poupou oia, he pu'ipu'i iawakua na'e kahi kanaka, aka, no neiuka mea i oleloia, ho haka pau i ka iole. 1 ka moho mua i kuku ai i kana ulu u oloikaa, uwa ka piho 0 na kanaka, me 'ka haanni ana i keia mau olelo, 44 E iilo ana no ke 00 0 ke kahua niaika i keia la ia Kaulnpali; o ka ikaika anei J,«ia o ka uhi e kaa la o kana iho." ' • ' Ika Tra aka ulu e kaa nei, ke uhai nei na kauaka 0 na aoao elua ahrki 1 kahi i pio ai 0 ika uliu O Hueu«-ke-kahi e holo ipu noi ahuki i kahi i pio :.\ ka ulu, iaia i nana tfku ai i ke poo «» ke ikahua maika, Hilii kanaka i ka m.imao 0 kahi i pau ai iko kaa aua 0 i.a ulu a Kaulupali. "Wehe ae la kekahi kaunika i kona. kapa e kait i kona poohiwi, a kuehu alku la, ike tnai la ka poe 0 ike poo o ke kahua maiika ua pio ka ulu; ku ae la o Kaneahakiui me kana ulu, holoholo ae la imua 0 'ka aha karaka, a olokaa niku la i ikana ulu. I ka wa i h'aule aku ai 'ka ulu i ka lepo, o ka <wa ia o keikahi wahi ikikiao makani L<wili iho ,ai, a puehu ae la <ka lepo, me ka momoe o ka mauu ma Ha 'i' o kahi a ka iilu e 'kaa nei. I ka una mai o ka poe e noho ana ma kn.Tiv <» ka ulu a Kaulupali e waiho ana i i!ta uniii 0 ka ikaika kaa 0 kēia ulu, aohe wahi n.iwaliwali iho, manao'ae la la4'.ou e eo ana ia Kaneahakini, i ka hala j iina aku o ka ulu mamua, he mau ka-' {•uai paha ka nianao mai kaulu aku a| Kaulupall, 0 ka wa ia.o ua ulu nei i hu ae ai ma ha'i .0 ke kula a hooku'i aiu la i ke kumu pualiawau e ku ana, 'a pio iho la; wehe ae la ke kanaka mua i fi<ona koupu kapa, "a hohola iho Ja iluna o ika mauu, maopopo mai la i ko uka poe ua eo ia Kaneahakini. | Kanikani pihe ae la ka poe i laki, a 0 ka poe hoi i lilo, tn'wnino ka ihu, aaka ka lae. I ka ike ana Hueu ua kaa ke eo ma ko lakou aoao, 0 kona huli aku la no ia holo, no kahi m ikona Aau hoa e noho mai ana. laia i hiki aiku ai, ua helo a naeiiki, ike aku la oia ia Knlimahopu ma e noho mai ana, a e .4tu ana hoi ka puu <• ka waiwai mamua 0 -ko alo. Lalau iho la oia i ka pa-u me ka pane pu ana :iku: E aha ana ka oiikou e noho nei, he lnlau iho i ka mea i loaa, kakau ao 1 ka hope; ku ae iluna, nana mai, eia j J.a hanana? Kaikua ao la ua iwahi Hu- j ("i nei i ka pa-u a paa, .kani iho la ke j r>li ano hoonaikola a ua wahi eu nei: ■ Puf:aka na lehua 0 Māna, j Anaua .wale iho no i.ka auwni, K ole ka l&uua, pie Makaliun, Ike i na •muli'wai iholo a ka i 'a. E holo ana 'ka oopu he i'a iki e, He i'a i/ki hoonowelo i ka makani, . Jle kiunu ka poli o Waihee, K kolo ana i ka po i Ha&iu. K pue ai i ka Ua Ulalena, 0 ka hauwa'wa mai a Lilikoi; 1 ka apaapa a ka tvai i Kamaomao, Ho mau newenowe ia no 'ke alia, alia e! . I 'ka pau ana 0 ke oli a Hueu, o ka wa ia i haule iho ai p ua poe keiki nei o Kaiaupapa i ke ku'i, e iho ana ka akau, e -palo ana ka hema, a he f mea hou hoi i \fi, i ika ipoe 0 nana mai ana, 0 lia "«ra ia i hiki mai ai 0 kla poe i hele ai e nana i ikahi i <pio ai 0 ke 'kaa ana <■> ka ulu. . . O ka poe ma ko Kaulupali aoao, olelo ae la laikou, aole no i paikeo loa akii kahi ulu a Kaneahakini, <he laiki walo no ka ulia i loaa iaia i keia kaikahiaka, iioi hou aku nae i <3csi lua 0 ika J manawa, koo ka i&oi i ka alihi Upo,na uu e «0 o l;i-kou la, e haa mai la i ka ihu, i kahi I-okole, he hupe ka mea loaa.

I ka lohe ana o Hueu i keia mau olelo ano kuaki, m«i la kuiia alo imua 0 'ke kannl-a, iiana na olelo kuaki, me ka hookaikaa pu ana ae i kona kikala a niniu ae la ka hu'a 0 kona pa-u, me he mea la, he niniu mai ka hupa lewa i ka makani, me kela kulana hooikalohe no o ikahi ikanakn, a pane, inai la: "He oki loa ka ha-u whle iho no o 'ka waha i ka uia'kani, he maloo o ka pivu ka mea loaa, aia. i!:a'u puu waiwai ke ku mai la 'ina-o, o kau no hoi, 0 ka'u no, hoi inau na pili a kaua. Pehea. ia i ikou manaoT' Hooho mai la kokahi mau kanaka, u.a ma-u ia ia makou; ua pono, wahi a Hueu, e kii aiku oiukou i ka oukou kuniu ])ili, a kti mai ma-o, i ike aku au, aka, 0 kai .*wuau Inai ka oukou i ka pili, aohe iikeia ai'ui o ko oukou ikiiimu, alaila he le'ale'a ko'i kalai, lie inaniunanu ka mea loaa. 0 ka wa. ia 0 ikela poe i lawe mai ai i ka lakou kumu pili a lioei'iuku i kahi hooikahi. I ka mau ana 0 na y»ili a na aoao elua, hele aku la lee kanaka 0 'ka aoao o Kaulupali a olelo aku la: "I nui ka ikailkn i kena la; i ike pono na wahi kanaka hooio 0 Kalaupapa, hele ka hoi a .honnAnkiuki na iiula a kela poe, Aole paha keia lie hula he hooio niaoli no." 1 mai la 0 Kaulupali: "Mai eha oe 1 'ka hoomaneoneo, i hakalia pnha i ka leo 0 na lii i k"a pane mai, a e ika iho ana no hoi i na. waha "ulanla o lakou, e ha'u i ka makani, a? e ike pono aku ana oe i na kikala 0 ua pop la, e pepelu; ana, me he .ilio meeau la." | I 'ka hoomaka hou ana. 0 ka 1.11 aika, ikeia. aku la 0 Kalae.ohia i ka ana mai a ku iw.i011:1 'o ka aha, a hoopuka mai la i keia mau ololo: '' E Ua punahele o l-.e aloalii 0 K:(la'e. nei, eia ka alii i haa/wiia mai nei 'ia'u,-'<oj i ha'i aku hi oukou, mai ihaiha i na han- : oli e ika poe i loaa ika nio(v poinaikai' 1 o ka po, aka wahi a na 'lii i olelo mai nei, >he akua ai kahu, nana aku iamua, j o ka mea e' lilo uiainuli o ka maiuio, xia lilo ia, a mai hoopa.laimaka i ka hoa j le'a 0 ke kahua olo]iu. Nolaila, hoomoe ka pili o na aoao elua, a nana akn o ka hopenapna ka laki e loaa, na ka lilo' e -hoonole. j I ka pau ana 0 ia man olelo a Kalaeohia, o ika ;wn ia i lulumi ai ka poe 1 pili o na aoao elna, i ka pau ana, alaile ku na moho olohu i ke kahua. ll,a 'kaa 110 ika mua ia Kaulupali, iaia i 4<niku ai i kana ulu a olokaa., hu ika makani i \ka nui 0 ka. ikaika. i ikeia 'kaa aua 0 |ka .ulu a Kaulupali, ua oi aku la niamua 'o kahi i pioi ai 0 ka inu a Kaneahakini, i ka ipio ana, 'kuehu mai la ka mea iaia ke kapa a .pau.hohola iho la ilalo o ka lionua,- alailii lalau hou iho la i ike ka.pa, a ikueliu mai la iluna, eikolu manan:a, maoipopo aku la i kouika poe, ua oi akn ka, uiu a'Kiiulupali mamua 0 'kahi ī pio ai ka nlu mua a Ka- ; ueahaikini i ke 'kakahiaika. Nolaila nee ae 12i «ka poe-o kela aoaO i ka Uiwa,"nir> ft(.e kanlkaiū pi'he nnay.mo ka manao no e lilo ana ke eo i ka lakou moho. O kahi ihu anuu hōi keia, ka hoa pili -o Hueu, manao ilio la oiti e hoi hou mai ana kona niau mea i lilo, a e lilo ana hoi 'kpua hoa ia'ia, nolaila hina aku !a kOna ikua-a pili i ke opuv kuolohia, huli pono 'mai la. ke alo ma kiihi a'Kalimahopu ina e nolio nri, kanl ka-ea, a ka puu, ,lc'a i-'ke' oli. : /Ilawahawa uai. lima 0 ka la i Mnna,, iha'la ke nlialia, Ke holoi la i Kekaha o Kaunalewa, ''lM{{' , erna'c'ika oha.i aka'ka ka .pna,• •Konale ia la (ke heleia e—, Helo koielo ka !M.aulu mailalo, 0 ke poo 0 kē a6 ka i malu i Kona, Kai uhia e ke ikukui lau mii, Elua kukulu hale o 4 ,Mana, 0 Limaloa keīkahi Ikanaka ako hale, Ke aiko mai la a paa a oe 'i komo, Puni ikoke i <ka huhu, ava\vahi 110 e— "Wa-hi ka Ia i ka nianawa 0 ko x pili, Kaawal(j waino e, ke kapa laau, Ho okoa kahi kapa o Kaawaloa, Pipii liaele iuka ilio i kni, Aloha laua e nonoho la i ke kula, Ke alolia ae la. ka i 'a ia oe, 1 ka hoi mai o ka lono i mu.li nei e, Mamuli e! . "Ke nanea nei na mea apau i ke oli a keia puu' le 'a, a o na huaolelo o ke mele Iko a/lva!ka la ia ia Hueu ma, o ka wa ia i ku ae ai 0 Kaiieahakini i 'ke kahua anaika, holoholo ao la oia iuka, i kai, a olokaa aku la i. kana ulu, elike me.jka ikaika i loaa iaia. •He wa ia no ke 'kakali ana aku i ka hopena, nawai ana la <ka ai hoopnu; ij ka poe e nonoho ana ma knhi o ka ulu a Kaulupali i pio ai, loho māi la \akou i ka hu o ka niakani, ia <wa' i ike mai - oi'. i ka ulu a Kaneahakini, ho o ia mau ka ikaiika 0 ke kaa, nohe wahi na.wali' wali iho,> a hala ika ulu mamua 0 lakou, nana aku la a mamao mai ia'lakou aiku, kaa aku la ua ulu nei, a pii iluna o ke a'hua, a iho ma kekahi' aoao, pau alku la ka laikou nei ike ana, olelo ae la ikekahi, "Pale ka pono, i hookaha a<ku lioi i ka nui, eia ka ihe nui pumaia." Ku ae la ke -kanaka iaia 'ka hoike, paa ae la i na ikapa ma na. lima ilnna, a 'kuehu āku la okolu manawa, nlaila hookuu iho la ilalo, hohola iho la iluna 0 'ka honua. I -ka ike ana mai 0 ka poe owka, ua kaa_ka lanakila ia Kaneahakini, ua nui ka'hauoli 0 kā poe i pili maho>po ona. Ano la, ke iko pu ae la 110 kaua e ka mea heluhelu, ua loaa ka haina i ke alo o 'ka wahine, eliike me ka upu a ua l 0 Kalimahopu, 0 ka apiiki, i ka po o ka ! hale loha, haawi i,ka mea imua 0 ke alo, nolaila, i ka 'ike ana o Kalimaliopu, na ku ka pnu, olelo aku.la ia i kona mau hoa, e -nana mai hoi oi.koU 1 ika 'u wahi ukaiia, e hele ae hoi au e iipomaha. O helo paha, wahi a kona man hoa. Ku ao la oia a helo aku la iwaena o ka nha 'kanaka, e nana a!, ina paha ua j pii mai o Koāekea, elike me. kana kau- j oha, iaia 0 au hele. nei ma.o a m'aanei iloiio o ike aluka, ike mai la"o Kani'opua i keia kanaka u'i maliliini, lele ae la ka/ hauli makemake ilo<ko ona, a i iho la oia, ike au ia oe iloko o ika hale loha i keia po, lilo oe ia'u, oiai oia e nana mai ana ia ike īu."»! la oia i ika hele hoaa'o Kalimahopu, noonoo ae nei oia, "he mea ka keis ikanaka e imi nei. Nolaila hahai aku noi iko.na 'makā, mahope 0 Kalimahopu, ahi'ki i kona I iko antt, e ku ana mamua 0 tke ,a3o 0'•

J Koaei:ea, i iho la oia iloko ona, iie | oliaua ku !>{tli-a, iola kanaka no K<> a c> j i'ke aku la o:a i ke 'ku ana ae o Koarfcea i a hele pu mai la me ka malihini ame elua mau kanaka dkoa, hele mai-la lakou a ma ikahi e ahu ana o ika ukana, a Kalimahopu, huli ae la oia a olelo afi<u la ia Koae, eia (ka ukana nau, ho'iho'i ia i ka hale. I mai la 0 Koae, e j hoi no paha 'kaua, ua loāa iho la no ko fccia Ja, aole wahi a ika ipo, aia a ahiahi hoi aku au, mai hele mai oe, aole paha e napoo ka la, hiki a)ku au, a 0 leeia iwahi kuina imamajki hoi ea, no ikuu hale kamaaina hoi ia, ua hiki ia, a mai noho ōe a poeleele. Hopu iho la na mea i hele pu mai ai mo Koaekea i ka onkana, a kau i ke ikua, 1 0 ko lnikou la huli aku la no ia hoi, ī ka hala ana aku o Koae ma, ia Tva 1 i ku mai ai o K"alaeohia, a kala mai ; la.' Ūa lawa na le'ale'a 0 ikeia la, 6 hoi e hoomalia, nana aku ana 0 na 'hana I 0 keia po, iulkakakoii o Hanakamuimui- ■ lohelo-he a?»u la, nolaiia hui ka aha. 1 I len .pnu nna o 'ke kala a k.i huia, ! i'a wa i lioi aiku ai lakou nei no ka hale kamaaina. Ia KalipiahOipn e hoi nei me kona mau hoa, 'ke nalu la oloko ona, me ka ,i atia. iho, ina no hoi i ikukala mua mai nei ka luna ,e pau ana na le'ale'a, ina ! 0 ke ala aku la -no ia hoi no kai 0 Pa- | likea, mamuli o ikeia nalu o kona noo- | noo, ua ulolohi 9cana helo ana me ke | kulou o ikoua poo, iaia i nana aku ai j i 'kona maii hoa, ua mamao loa imua, j j ike aku la keia i keia "wahine ma.mua j koke aku oia nei, 0 a'e ae ana ma \ kuamoo a ianei e hoi aiku nei. 1 j laia i ike rtkn ai, i iho la oia iloko j ona, v «a i!ke au. ia oe ika po nei iloko 0 ka halauloha; ix, 0 ke 'kau no hōi a' i ka ahni maia puapuanui, i hele a 'ka-[pu-10, i no, hoiii ka i.hu i ko nla, ai a»ku no ono. " ' A hui laua nei, aloha mai la 0 Kaniopua, me ka. leo o ka wahine u'i, aloha ika malihini; panai a-ku la no hoi ikeia. Ke hoi neil wahi a ka n 'i; ae, e hoi aku ana f ika hale kamaaiua iuka 0 Waialala; pane mai la no hoi kela i ka hua o ka maikai, huhuhui aku kaua i ka halau lolia i keia nhiahi, 0 ko ia la kaha aku la no ia hele, a hoi no hoi keia me ka manao i na olelo a keiar u'i. ' ' laia nei i liiki ai i ka hale me kona mau hoa, hoomaha a. maha, ai a maona, haule iho la iwa olelo i na hana o ia la. iMamuli 0 'ke nla ana i ka po, ua pauhia iho la 0 Kalimaihopu i ka hiamoe amo Humi, o ka hele ia a poeleele ala mua o Hueu, olelo- a.ku la i kona mau hoa, ikei no ua hele aku nei oukou? ī mai la. na kamaaina, ī 'kali iho nei makou 0 ko olua ala mai, hookahi ka hele ana. Ina ka'kou, ua poeleele, wahi a nueu, e honla aku hoi ia }>oa 0 oukou, hoj ka hele nna! ITe kanaka pono ole keia ke hoalaia, he huhii, avaih'o no iaia pela, a nana no "nō i"!ka ohule 0 ko alanui, jhele ae; ina kakōu. I lā ia>kou i fyaln aku ai, aole i ala iki o K«lima'hOpn v a ane aumoo, akahi no oia.-ft rtla; iaia i ala ae. ai he neoneo pu u-ale no. Puka aku la oia iwaho, kahea mal la !ka elemakule, ua ala ae la ka Iko.u hiamoe? Aia aku nei no lakon la i <ka hale le'ale'a i nui mai nei, nau no oe e liele akn a loaa Inkou; o iko ianei 'kahn mai la no ia hele.

laia e 'hele noi ke iho nei Ikeia i kai o Palikoi\. .ahikl ikoia i ka hnina o .ke alanui 0 Waialala, me ko kai o Maoinomi, a'o aku la ikeia ma ia knamoo, ke awiwi la ka ianei hele ahi'ki .keia !ie wahi ahua, iho aku Ia i ka haalu, ike iho la keia i neia ope nui e waiho ana nia ha'i 0 ke alaniii, halia iho la keia, e paa ana 110 me ka aweawe, ua wa-hiia owaho i ika moena mnkalii, hapai ae la keia a ike i (kfe ko'i'ko'i, alaalawa ne la keia ma : o a maanei, aole oia nei iko kanaika aku, o ko ia nei alu iho la no ia ilalo, pili ke kua i ka opeope, Ikomo na lima i ka aweaM-e, kau \ ike kua, 0 ika iho aku la no ia ma leo alo pali kahawai a haule keia ilalo 0 ka oawa. ilCihi aiku r la keia. malaila a komo he iilu kuikui, pono naiku uku la f keia, # rio ka mea ho malihiui, pii Ikeia a kau īluna o Iko kualapa, nana keia iuka, pii keia a 'iho i 'ke ikahawai 0 Waialala, malaila <ka ianei helo ana a kokoke i 'ka heiau 0 Kihalkamalo, pii hou kein iluna o ko 'kualapa. malaila ka ianei helo anā alhiki i 'ke alanUi 0 hiki aku.ai 1 kauhalo ikamaaina, a ianei i haalelo ai, pii a!ku la keia ma ia 'kula a komo i ka laau, aia. ka 0 Puupaneneē. lAia nei i hiki ai i ka pali, aolie a ianei hookaulua ana iho, ke iho la keia i.ika pnli, 0 kola 0 ikoia au, aia Mi pono o'lka hiikl i ka hale, a hala ka pili a Nahinalau, ko iho la no keia a haule ilalo'o Kamnnuolalo, hele aku la keia itia 'kahi poulluli o ko alopali noho iho la hoomaha. Xolaila e wailio kaua e k hiea heluhelu i ke Keiki hooikama a v kaua» e hoo-. maha ana i ka maopaopa, a e aui ao hoi kaua i ka mea nana'ka puolo hanle walo i 'ke alanui, ame ka noho ana 0 keia aina 0 'Kalae: • He aina kapu keia mai kahiko ma.i, aold e ikanuia i ke kupapau, nia <ka ilina 'knipapau 0 keia aina i kal o Aloomomi, a no ia kapu, <ke kiimu o ika loaa 0 keia opeopo ia Kalimahopu. Aia iulea 0 Panionio e noho ana ikekahi ohana 'keiki me <ka makuakane, ua hala.mua ka mama, ua ane palupalu no, a i 'keia mau la o ka le'ale'a mako iho la ka makua, i keia jna)lje ana papa aku la. na kei'ki i ka ohana, aole. © uwe, o loheia ua make, ha/kiloia mai i kahi e kanuia ni; mamuli o keia uwo ole ia, nolaila aolp mhopopo i ko Panionio poe he mea make keknhi; i ka 'uhi ana mai o ka pā, pelupelu iho la laua uei i ka mn&ua a /poepoe, wa-hi 'i ke kuina pa-u a pāa, kukaa i ka moenā makalii makalii mawahb, holo ka aweawe, ua hele no hoi.a hemo Bca la, maksukau. Ijao'alaiwa mai l.a- ke lkaikyaana i ka opeope 0 ka maikua a kau i ke kua, olelo aku la i ka po'kii: Ina kaua, a nalo iia iwi o ka makun, me ka pumehana, alailA maha ka noonoo, aole e puka 'ka inoa i ka holehole ivri. O kona pokii aua e olelo nei i ikeia niau olehi, he kanaika maka'u akua oia, a ua ike na mea apan o Panionio i ke and maka'u akua o koia kanaka, i hele a lena (ke ku 'i, a no ia ike 0 ke kai kuaana i Ikaukau mai ai oia i konq pokii i Aa olelo mamua ae nei.

I ika ike ana o ke kaikuaana i ka w.i p'ono a laua e la>we al i ka inakua, haalole niku la la-ua i ika halo, ua aumoe ia-manawn, ia laua i hiki mai ai i ke alanui e iho ai i ikai o Kaunaka- j kai, ike anai la laua i keia poe, e noho ana i ke oioi.na, nolaila emi hape aku la 'laua a j>ee ibo ia ma ikalu e ike mai' ai laua i keia -poe e noho nei, aole nae i ii'uli'u ike mai la lnua he poe hou a hui me ika poe mua, hele'aiku ana a iaj laua nei i manao ai ua mehaoiioha, oili hoo mai ana, pela "wale no ko laua apa-1 la ana, a aneane ao; hoi. okoa i tka hale, ( a pola no i ka lua o ka po, a o ika eko-. lu no hoi o ka po, akahi no a malai l:\e ke *aiahele. I Ia laua nei i hiki ai.i kahi o ka haawe i loaa ,ai. ia Kalimahopu, puu a pilili ia iho la 'ke kaiieuaana, neenee aku la oia a ma leahi umalu. o ke ahua hoo-1 kuu iho la i ka haawe, mo ka oielo ana mni i ka po3tii, o noiho oe me ka makua 0 ikaua, a e hele ao 'hoi au ma o e ho.i" pau pilikia ai, :i hoi 'niai. au, ina ike o*"» Ike 'kanaika mu-ikii oe oe ( ia 'u. Ae, wahi ( n kona pokii, iaia la e hele la, eia no j ko kaikaina ke ksrolo a'leu nei mahope. l me ka .ike ole mai o 'ke i ke 'kaikuaana i noho ai e hoopau pilikia, lee noho mai Ia i)o !ka po-'eii nana, aolo ona maikemaike e noho me ik"a puolo kino o <ko laua luau'i, mahopo lapu mai iaia. ' I 'ka pau ana o ka pilikia o ke kaikuaana, hoi mai la oia. ahi:ki i ikahi i j waiho ai o ka makifa,' ike iho la oia J aole ma 'knhi ana i w<i.iho 'ai; huli mai. la oia a i'ke i 'ke -ku hku o kona pokii, ; ninau mai la, auhea ka ma!kua o kaua? j I inai la ikona pokii, ma,ikahi np au i waiho ai,'no, a maahei no hoi j au I n<iho aku nei nana, aōho mea mā-; alo mai nei maanei, ā hoi walo mai 1»; 00. Peliea hoi i nalowalp ai? wahi a | ke •kaik'Uaiina, anoai paha, ua olokaa ' aku. nei no Ika uhane i 'ka opeope ona, | he mea Lkaiika hoi <ka' uhane, 'oia nae ka !. manao kaumaha i ke ikaikuaana no ka lilo o ko laua makua. Nolaila' o ka ho-it-a ka mea i loaa ia laua ahiiki i ko laua hoi ana i kauhale. Ia Kalimahopu hoi e hoomaha nei a maha, eu ae la oia me kana hamwe a hoi pololei aku la no ko hale, iaia i Jiiki ai, pa'ipa'i aku la oia i !ke paahu 0 ka puika me ike kahea hooliilii aila i ka leo: E Keomaia, e ala, wehe mai i ka puka, awiiwi, 'he kaumaha, I ka lohe ana mai o !ka iwahine, ala mai la oia a wehe mai la i Ike Ikaula i hoopaaia ai o ike paahu i paniia i ka puka, a i ka hemo ana poholo ana o Kalimahopu iloko ,a hoekuu iho la i ka haawe mawaena o 'ka ikuwai, haha aku la a pa ka nu'a moena,'ika» ke poo ilaila, huli 'ke kino iluna, ua liele a luhi i keia naiku ana mai o ke aumoe. 1 Oli'-Io aku la oia i 'ka wahine, ho-aia mai kahi koi kukui o kaua, i mnamaama ae, hana mai la 'ka wahine i ke koi hua kuikui a a, ikV* af.<u la oia i keia haawo nui a 'ke k.ane e 'waiho ana, aole i ikaua'mai ka tiui o kona hnuoli, anehe aku la oia e h«le ma «kahi o ka haawe e waiho ana, pane mai la ke kane, me 'ka huli no o ke alo iluna. Mai hele aiku oe e haha i ika mea ua loaa, nau-hoi paha ia mau mea a'u i ho'iho'i'mai noi, e kii aku oe i 'kaula, » a huuhoa aku i ka puka o kaua a paa, o i'ke mai auanei ko. ohana i ka a o ke kukui, manao inai lmkou ua hoi mai nei fiu, a ia hkki nna mai a i&e, hookahi no ka hao a ko ikini ohana nenenelo kaua. Ua pono keia mau olelo i <ka manao 0 ka 'wahine; nolaila, hoo'ko nku la oia 1 nn olelo a ike 'kane. A paa ka pv-l<a i ka hauhoaia i ke (kaula, lioi mai la ka wa'hine a ma knhi o ka haawe. ke haha la na lima, ike ike la oia i ke oolea o na auhau o «ka 'wawa.e anne na lima i pupuuia, i aku la i ke kane, healia keia niau mea oolea? He ma\» i'a kukU hoi paha ia nau, o ka ie 'kikoni, o ka ie hoopai., o ka pano oUiohi o ka nao halu'a, "\vahi a ke 'kane. | Auwe ;ke ola e! -wahi a ka wahine. j Mai <walaau nui ae oe, o 10-ho mai auanei ko liini ohana nele 'kaua, e awiwi iho 'ka we-he i ka opeope a hoonalo a,ky-keikahi maii mea, o i le ole ia; eleuj^'ku. ; la ika "wahine i »ka wehewehe i ke'ka»ila o->ka. opōope, i ka hemo ana, p k<i : ahu: «īoe'na owahov haha iho 1 la lia :wnhi»e >i .'kcia mea poepoe a honi ! pu iho la i 'ka. hauna, oleh> mkii la i ke kane: līeaha keia mea poepoe? He uineke laau ia, rwahi a ke kane. Ke hauhnuna ae nei, <wahi a ka wahine. He i'pukaihoe i«, ua liolo a makole. Au'wo no hoi ke ola o! wahi a ka wahine. I ■\Vehe maikai ne la ka wahino i 'ko j opi o ke..kapa pa'upa'u i uhiia iho ma-, |una o ke poo, a ko, 'niapn ae ln ke ea ! o 'ka ipu'kai heo. a ka | | he>wo. nei» iaia i palo ne ai i ko opi, j o ke 'kapa a -waiho wale ae la Ke poo mo na maka e «nana ae ana. o kona wa ! no ia i 1010 aku ai ma kahi a ke kane p moe nei Huna ke alo, mo ka maka'u nui me ka hooho. l/o nui ana ae: ',' īle akua e ike kane o.J" nolio wa a' kau iluna o k'e i keia ho'iho a kn j wahine" nnn?, mai 1a o Kalimahopu i ka; puolo,/j!ice l'hi nu»i la oia i ka hinu-; j h'mu o ka lae. o konn wa ia i ala ino . ;i(» ni i):inn, me. tk.a lelo ana a:ku iluna ; o 'leahi e. moe ni mo ka hooho pu ana • ne: '' Hr ike ole eka wahiue e! " i In,ia i lole a'ku ai ilunu o k'a.hi moe ( 'ua pn 'ae ,lā ke po'i o !ke <koi kukui e a ; ana a puehu llilii. me ka pio ana iho o 'ke 'kukui a poele, na ia mea i hooi' pnh)a ae i 'ka mnka'u ia,laua me ka lele nna i o iauei, me ka hoomau o lana i ke kahea atia i keia mau olelo: t "Ho nikun ko kano e!" mai hoi j k'ekahi, "līe i'ke ole e 'ka wahine e!" O ka inanao paha o ka wa*> ; ne o 'ka > Inaa aku 6 ke knne iaia a puili aku. i> mea e ae ai kona m.ika'u. oiai ua h.ilia iho* eia nae inia & pahu ilio ai nn kalii e kcfl<okc aku t oS i ke kane, o ka wa ia o Ike kano e lele aku ai 'A hauln ma kahi okoa, me ka manno .paha iloko o ke 'kane o ua :• piinlo nei: kei.a i pahfl. iho la, > lap« I aiku ana iain. t • . jo ka nūnui o ke ! a mau leo 0 ke aumoe: na ia meā i hoala akn i &a hinmoe o ha 'kauhnle e. pili mai-j ana, n holo mai ln no. kA ha> o Kali- j niahopu ma e pauaka nei. o ka manao 1 nlu ae i'eko o ka poe o helo nku nei, ! ua hoi mai o Kalimahopu. a lona kana wnhine. e ai main popoulu nna, o <ke \ kaha | w#i ,: 0 Waileia, a o ia ke ikumu o i keia hakaika, a uunui na leo ikahea o' ke aumoe; ia lakou nne i' kokoke mai , ai ; lohe maopopo mai la lakou i na '

. olelo a neia mau mo'a e liooho ana, 'he u-kua ike kaneH l , a 0 ka kokuhi hoi, he ike ole e ka wahine e, a maopopo iho la i keia poe ua lapuia keia mau mea. I ♦ Ia lakou' i pale inai ai i ka ahu o ka puka, ua paa i ka liauhoaia i ke kanla, a he pouli pu wale no oloko, na keia poe mawaho i wawahi a liemo ka pu'ka, a loaa ika aulama kukui, ike iho la lakou eia no ka ke nkua lapu j waiho nei iloko 0 'ka liale. Ua hele sieia mau mea a maika'u, j 0 keia poe hoi i h'i'ki aku ai, nee ae la ( lakou i ika a:ka. ,a eha ka aoao I na . liana hookalakupua. a neia mau mea o ka po. J Ano ua hiki mai la kaua eka mea heluhelu i ka hopena 0 nanea, me oe e«ka mea heluhelu amē ke Ka].ona ahoniu ka llappT iN T ew Year. Me ke aloha 0 ka meakakau, S* K. K. 2.132 I.iko La'ne, Panon.