Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 52, 30 December 1921 — Page 6

Page PDF (1.57 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

He Moolelo no

PITA NIKOLA

a i ole

Ke Duke i Haalele Aku i Kona Kulana Hanohano a Lawe Mai i ke Kulana Makaninana

            "Aole @u i olelo aku nei ia oe, e lilo au i hoaloha nou, o kau kamailio ana mai la i kena mau olelo?"

            "Ua ike no au ia mea, aka aole anei oe i manao, e lilo kaua i mau hoaloha? "O ka himeni kekahi o ka'u hana ike loa, ua hoohala au i kekahi mau makahiki, ma ke a'o ana i ka ike himeni me hookani piano, malia o hiki ia'u ke kokua aku ia oe, ma ka hoomahuahua ana ae i kou ike himeni, ame ka paka ana aku i kou leo, e hooi loa ia ae ai ka maikai!"

            "He akamai anei oe i ka himeni?" wahi a Beka me ka hoike okoa ana mai i kona piha me ka hoihoi. "Ke kamailio mai nei anei oe i ka mea oiaio, aole he hoopunipuni?"

            "O keia ka mea oiaio loa a'u e kamailio aku nei ia oe; no ka mea ua hoonaauaoia au, i kanaka ike himeni, a hookani piano."

            Nana pono loa mai la o Beka Kamerona ia Nikola, me ka hoihoi o kona mau maka, a no kona pane ole mai nae, kamailio hou aku la no o Nikola i ka i ana aku:

            "Pehea, aole anei i komo aku kekahi manao iloko ou e a'o i ka ike himeni?"

            "Ae, ua noonoo no au i kekahi manawa, pela pu no ho iko'u noonoo ana, e hele ma ka hana kiionioni, e loaa nui mai ai ke dala ia'u ame ka maalahi loa; e hiki ai ia'u ke kuai i ka'u mau mea nani apau i makemake ai."

            "Ae i kekahi manawa. He kaikamahine o ka hana pu ana me a'u ma ka hale hana omole, ka i hele ma ka hana kiionioni, he mea lawelawe aku oia, no kekahi poe lede; aka iaia nae i hoi mai ai i kelo hooilo aku nei, aole o'u makemake i ka mea i hauaia mai maluna ona."

            Ke pohihihi loa la o Nikola, no ka manao maoli o ka mea a Beka e hoikeike aku nei iaia, no ka hopena i loaa i kela kaikamahine, o ke komo ana ma ka hana kiionioni, eia nae, aole on a makemake e niele wale aku, nolaila hoololi ae la oia i ke ano o kana mea e kamailio aku ai, ma ka ninau ana mai:

            "Pehea, ua uiha anei oe i ka noho ana ma Pohaku Eleele?"

            "E uiha i'o ana au i ka noho ana o kela wahi, ina he manawa ko'u e noonoo ai, aole nae pela, e paamau ana au i ka hana i na manawa apau loa, auhea nae oe e Nikola, ina elike ko'u makaukau i ka ninau ana elike me oe, alaila ua hiki loa ia'u ke olelo ae o Kaniela Weba ko'u hoa e kohu ai."

            "Ina ua hoouluhua loa aku au ia oe, ma ko'u noke mau aku i ka niele ea, alaila e huikala mai no oe ia'u."

            Hoomau aku la no laua i ka hele ana imua, me ko laua noho hamau loa, oiai nae, aia iloko o ka noonoo o Nikola, na mea like ole e hana la. O kana mea mua loa i hoomaopopo no kela kaikamahine, ua hiki loa iaia ke makaalla nona iho, me ko ia nei hopohopo ole, no ka punihei i na pahele ana mai a ka poe hoowalewale iaia.

            He mau mea lehulehu ka ua o Nikola i makemake ai e niele, mai ia Beka, aka nae, mamuli o kona hoomaopopo ana mai, aole i loaa aku na ike kuhohonu i kela kaikamahine ma kkeahi mau mea, nolaila, kaohi wale mai la no oia ia mau mea, me ka hoao ole e niele mai.

            No kekahi mau minuke keia hele ana o laua me ka pane ole aku o kekahi i kekahi, alaila ua kaa mai la ma ka aoao o ke kaikamahine opio, ke kamailio ana:

            "Ea, kaumaha loa paha oe e hapai nei i kena paiki?"

            "Aole he kaumaha," wahi a Nikola, me ka holoi ana ae i ka hou ma kona lae. "Pehea, aole nei ke kokoke aku nei kaua i Pohaku Eleele?"

            "Aole no he loihi o kahi i koe alaila hoea aku kaua, aia paha ma kahi o ka mile a oi."

            No kela pane, hookuu okoa iho la o Nikola i kona paiki ilalo, me ka pane ana aku: "Olelo mua mai nei hoi oe, he hookahi no mile a oi, mai kela wahi a kaua i hoomaka mai nei e hele a hoea aku i Pohaku Eleele, a ke olelo hou mai nei no oe ia mea hookahi no."

            "Malia paha, ua kuhihewa keia kamailio hou ana aku nei o'u, i ka mamao o kahi i koe; aka e haawi mai oe na'u e hapai i ko paiki, ua loihi maoli keia wahi au o ka hapai ana mai nei!"

            "Aole, ua hiki no ia'u." alaila lalau iho la o Nikola i ka paiki, a hoololi ae la ma kona lima hema, me ka hoomau ana aku i ka hele ana imua.

            "Aole i maa ko ke kulanakuuhale poe i ka lawelawe ana no lakou, a o ka mea apiki, aole nui o na kaa ma kuaaina nei, e maalahi ai ke kaahele ana, wahi a Beka me ka minoaka ma kona mau papalina, a Nikola nue e hoomaopopo la, he minoaka pahenehene kela iaia, aole no ona nana aku, ke hookuoo wale la no oia.

            He oiaio, he keu a ke kaumaha o kena paiki, a ke ike la no hoi oia, ke oi loa aku la ka mama o Beka i ka hele, hooikaika wale aku la no oia i ka hele ana ma ka aoao o ua kaikamahine nei, me ka i ana aku:

            "Ina aole oe e kue mai ana ea, alaila he hookahi a'u mea i makemake ai e ninau aku ia oe, o ia hoi, ua maopopo no anei ia oe ke kumu, o ka maka'u o Mr. Ionakana Makuaia?"

            "Aole i maopopo ia'u a aole no he mea i maopopo i ke kumu o ka maka'u ana o kela kanaka. He mau pule ae nei keia o kona hoi ana mai no kona home, o ka mea apiki nae, e nohopaa loa ana oia maloko o ka hale i na manawa apau, me kona hemo ole mai iwaho, a oki loa aku hoi ka hele ana e holoholo. Ma ka'u mea i lohe mai ai, he ike mau ka oia i na akua lapu hoomaka'uka'u."

            "Ua ice i'o anei o Mr. Makuaia i na akua lapu?"

            "Pela ke kamailio a na kanaka; a ua hoolimalima okoa oia i kekahi poe kanaka o keia wahi, no ke kiai ana mawaho o kona hale i ka po, a he mau makaikiu paha kekahi ana o ke kauoha ana, e hoea mai no kla hana kiai, me he mea ia, e komo pu aku ana oe, ma ke kiai ana i kela akua lapu!"

            "He hana maalahi i'o paha, aole paha, aole he mea maopopo ia'u. Aia kuu makuahine hanauna ma kela home kahi i hana ai, oia ka wahine malama hale. Wahi ana, he ku maoli no i ka maka'u ka noho hana malaila, o ka mea apiki nae, aole he hiki iaia ke waiho aku i ka noho hana ana ma kela wahi."

            "Pehea, iloko o ka nui o kela poe kanaka kiai, aole anei lakou i ike iki i kekahi mea?"

            "Aole a lakou mea i ike! Ina paha no ka ikeia o kekahi mea, ina ua hoomamaia mai ko lakou noonoo. Ma ko'u manaoio maoli, o na mea hiki ole ke ikeia aku, o ia na mea kauia o ka weli ame ka maka'u."

            "Ina pela iho la ke ano ea, alaila ua makehewa wale no ka maka'u ana i kekahi wahi mea ano ole loa!"

            "O kau paha ia e olelo nei, aia nae oe a hoea aku ilaila, malia o ka mea ia e hoopauia ae ai kou pohihihi."

            "No'u iho, aole o'u maka'u ia mea he akua lapu, a pehea, he maka'u nae paha oe ea?"

            "Aole o'u maka'u i ke akua lapu i ka wa ao; aka ma na mea a ku makuahine hanauna i hoakaka mai ai, me he mea la, aia kekahi mea i oi aku imua o ke akua lapu, nana i hookau aku i ka weli ame ka maka'u ia Mr. Ionakana Makuaia."

            "Heaha maoli ka manao o ko makuahine hanauna, no kela mea a Ionakana Makuaia i maka'u ai?"

            "Aole i maopopo iaia. AOle no he kamailio wale aku o Mr. Kauaia. Ua papa loa ia na mea apau, aole e hookokoke wale aku ma ka hale o keia knaka, me ka loaa mua ole iaia o kekahi palapala ae mai iaia mai. O ua hele maoli kela kanaka a piha i ka maka'u, a lilo pu no hoi kona mamaka'u, i mea e maka'u ai ka poe apau e noho nei ma Pohaku Eleele. Ua lilo maoli kela maka'u i mea e ano e ai e Mr. Makuaia ke nana aku!"

            "Pehea, o oe pu anei kekahi i komo iloko o kela maka'u?"

            "Aole no o'u maka'u maoli, aka aole o'u makemake i ka hookokoe aku ma kla whai, no ko' hopohopo o ku mai auanei i ka poka!"

            "Heaha auanei kou kumu e ki wale ia mai ai no me ke kumu ole?"

            "O, he nui na pu i hoolakoia aku i na kanaka kiai, mai na pu raifela, a na pu panapana. Ua haawi paa ia kekahi kauoha, ina e maalo ae ana kekahi mea, he kanaka paha oia, a i ole he uhane lapu paha, e ki aku iaia i ka pu; a ma ka olelo mai a kuu makuahine hanauna, ua hele oloko o ka hale o Makuaia a mokaki na pu o kela ame keia ano. O na kanaka e kiai nei i ka hale, oia o Keka Wala ame Jese Baraunu, ua hoolakoia aku laua me na pu, a e hele mau ana kela mau kanaka me na pu panapana, ame na pu raifela, i ke ao ame ka po."

            'Owai kela kanaka o Keka Wala?"

            "He kaihunane hoahanau oia nou. He ekolu lakou o ka hanauia ana mai i ka manawa hookahi e ko lakou makuahine, ua make aku nae elua o lakou, a koe mai oia. 

            "He kanaka maikai loa o Keka Wala, aole au hopohopo ana nona. He mea malama no oia i ka ululaau a kona haku, eia nae, aole on a ike i ka hana ana e ulu maikai ai na kumulaau; a i hoike e aku no au ia oe ea, ina aole oe e hooko ana i kau hana ma ke ano, e kau ai ka weli i ka poe malalo aku ou, alaila e pau ana oe i ka aimakaia e Keka."

            Hene malie iho la ka Nikola aka, no kela mau olelo a Beka, me ka pane ana aku nae:

            "Pehea, aole anei ou manao, ua hiki ia'u ke huka aku i elua kanaka i ka manawa hookahi?"

            Nana mai la o Beka ia Nikola mailuna mai o ke poo ahiki ilalo o na wawae, a laila hoakaka mai la i kona manao.

            "Aole he maopopo iki ia'u, ka hiki pono ia oe, e muka aku i na kanaka elua, no ka mea he mau lima kou, i maa ole i ka lawelawe ana i na hana ikaika."

            "He mea oiaio loa kela, aka nae, ina e hiki ana i kou mau manamanalima, ke hookani i ka piano no na hora elima, alala, he hoike ana mai ia, aohe mea hiki ole i ko'u mau lima ke hana, i hakalia wale no i ka loaa ole he mea na lakou e hana ai."

            Hoololi ae la o Nikola i ka paiki ma kekahi lima, a e makaukau ana oia e waiho mai i ninau hou mua o Beka, lohe mai la oia i ke kapalulu aku o kekahi mea ma ke alanui a ia laua nei o ka hoea pono ana aku ma kahi uakee o ke alanui, akahi no a ikeia aku ka holo mai o kekahi kaa, me ka hele no hoi a ku ka e'a o ka lepo iluna, a o ia ka Beka o ka pane ana mai:

            "O ke kaa laweleka kela, he keu aku maoli ka hoi ka lohi loa i keia la!"

            Aole i li'uli'u kela kakali ana aku a laua nei, hoea mai la ke kaa, a pane koke mai la no ke kiakaa, i ka i ana mai: "Ua lohi loa ko'u holo ana mai nei, mamuli o ka poino ana o ka ipu aila. O oe anei ke kanaka o ka hoea ana mai nei ma ke kaaahi no Pohaku Eleele?" wahi ana, me ka nana ana mai maluna o Nikola.

            Haawi aku la o Nikola i ka ae ia wa i wehe mai ai ke kiakaa i ka puka o ke kaa otomobile no Nikola e kau aku ai, aka nae, huli mai la o Nikola ia Beka, a i mai la: "E kau pu mai oe me a'u maluna o keia kaa otomobile ke holo la ma ke alanui, ana o ka holo ana mai a loaa laua nei.

            Mamuli nae o ka inoino o ke alanui, ke kuku la ke kaa iluna a ilalo, aole no hoi i loihi kela holo ana aku a lakou, kaahope mai la ka ululaau, a kau aku la ke kaa otomobile no kahi palahalaha maikai o ke alanui, e waiho mai ana hoi kekahi kula akea, i hele a piha i ka pipi, a ke ike la hoi o Nikola i ke ku mai o na kauhale ma kahi mamao.

            Ia lakou nei i hoea aku ai ma kekahi hale, o ka poe mahiai, e ulu ana hoi ma meakanu mawaho o ka pa, ku iho la ke kaa, me ka lele ana aku o Beka ilalo, a haawi mai la i kona mahalo i ke kiakaa me ka haawi ana aku no hoi o Nikola i kona aloha.

            He nui aku na kauhale ma kela ame keia aoao o ke alanui, a i ka hoea ana aku o ke kaa, ma kekahi uwapo, me ka huli ana mai o ke kiakaa a kamailio i kana ohua:

            "O ke alanui keia e pii pololei ai a hoea no ka hale i noho ai o Makuai, aia iloko o kela ulu paina e ulu mai la; aole e hiki ia'u ke lawe aku ia oe ilaila, no ka mea ua kapu loa ka hookokoke ana aku o na kaa ma kela home."

            "Heaha iho la ka uku no kou halihali ana mai nei ia'u a hoea no keia wahi?"

            "Ua pau mua i ka ukuia mai, nolaila aole au noonoo ana no ia mea. E pani mai oe i ka puka o ke kaa!" a i hakalia no a haule o Nikola ilalo, me kona pani ana aku no hoi i ka puka o ke kaa, o ka lilo aku la no ia o ka otomobile, a koe hookahi wale iho la no keia ma ke alanui.

            Ua napoo aku ka la i kela manawa, a ke ui mai la ka malu o ke ahiahi, aohe a ia nei hoohakalia ana iho, o ka pii pololei aku la no ia o ua o Nikola, ma ke alanui i kuhikuhiia mai iaia, no na minuke elima paha kela hele ana aku ana, hoea aku la oia no kekahi pukapa nui, me na kia pohaku nunui elua e ku ana, a e ku kiai ana hoi kekahi kanaka opiopio, i like no paha na makahiki me ko Nikola, he kino loihi kona me ka hele hoi o ka ili a ulaula, e hoike mai ana, no kona hele nui i ka la, a ma kona ano ke nana aku, he kanaka oia, iloaa ole na hoonaauao kiekie ia.

            Nana aku la o Nikola, maloko aku o ka pa, ike aku la oia i ka maemae o ka malamaia ana, e hoike mai ana no ka makaala mau ia o kela pa, e na kanaka hana malalo o ko lakou haku.

            "O kela anei ke alanui pololei e hoea aku ai no ka home o Mr. Makuai?" wahi a Nikola i ninah aku ai i ke kanaka opio e noho ana ma ka pukapa.

            "E oluolu ana anei oe e hoike mai i kou inoa?" wahi a ke kanaka kiai i ninau mai ai, me ka pane polole ole mai i ka Nikola ninau iaia.

            "O Nikola ko'u inoa, owau ke kanaka o ke kauo@aia ana ae nei, e hele mai no ka malama ana i na ululaau, a mai Nu Ioka ko'u wahi i hele mai nei, ma ke kaaahi o keia la."

            "Ae, o kena ka inoa o ke kanaka i hoikeia mai iau, e hoea mai ana i keia la," i pane mai ai ka mea ma ka puka, me ke kahea ana aku me ka leo nui i kekahi mea iloko o ka ululaau, ma kahi kokoke i ka pukapa: "E Ade, kii mai e wehe i ka pukapa!"

            "Ke ano no hoi paha o na kanaka kuaaina; aole he kamailio wale mai, aka ke nana pono mai la oia ia Nikola, mailuna mai o ke poo ahiki ilalo o na wawae, a ke noonoo la hoi o Nikola, ina paha o kela ke kanaka opio a Beka i kamailio aku ai iaia, he kaikunane hoahanau nona; a pololei ia koho ana a Nikola, no ka mea i ka wa i hoea mai ai o Ade, lohe aku la oia i ke kahea ana mai o kela kanaka i ka inoa o Beka Wala, a ninau okoa aku la ua o Nikola:

            "O Beka Wala anei kou inoa?" wahi ana me ka hoike okoa ana aku i kona ano hoihoi, no ka maopopo ana iaia o kela kanaka.

            "Ae, o ko'u inoa ia, aka nae, owai ka mea nana i hoike mai ia oe i ko'u inoa?"

            "Na Miss Beka Kamerona i hoike mai ia'u e pili ana nou, ua kau mai oia me a'u maluna o ke kaa hookahi, ahiki i kona lele ana aku nei no kona home."

            "Pela io ka ohi! E hele mai oe mahope o'u!" wahi a Keka, me ke komo ana aku maloko o ka pukapa aia no hoi o Nikola ke hahai aku la mahope on a, a ina paha, aole i hoike ia aku iaia, na mea hoopohihihi no kela wahi ina ua hoopoina loa ia, na mea maikai ole apau ana o ka lohe wale ana, a o ka mahalo kana mea e hiipoi iho, no ka mea ke ike la oia i ka ulu maikai o na kumulaau, a ke mahalo la no hoi oia i ka nani o ka waiho ana o ka aina, me kekahi kahawai nui, e kahe ana, aole no i mamao loa, mai kahi aku i ku ai o ka hale o Makuai.

            I ko laua nei hookokoke ana aku i kahi e ku mai ana o ka hale, ia wa i oili mai ai he elua mau kanaka, i lako me na pu raifela, me na kaei poke ma ko laua mau puhaka, i ka ike ana aku o Keka Wala ia laua, pane aku la: "Aole he pilikia, e hoi ma ko olua mau wahi kiai! Owau no keia me ka mea malama ululaau, ke kanaka hou, o ka hoea ana mai la mai Nu Ioka mai.'

            Nana wale mai la no kela mau kanaka ia Nikola, a hele aku la noloko o ka ululaau, oiai hoi laua nei i hoomau aku ai i ka hele ana a pii aku la noluna o ka lanai o ka hale, a mamua o ke kikeke ana aku o Keka i ka puka, ua weheia mai la ke pani puka, e kekahi mea maloko mai, i lohe i ko laua nei kamumumu iluna o ka papahele, a ninau mai la he leo maloko mai:

            "Owau keia?"

            "Owau no keia o Keka Wela ame Mr. NIkola, ke kanaka mai Nu Ioka mai."

            "E kali iki iho olua pela" o ke pani hou ia mai la ia o ka puka.

            Oiai o Nikola e ku la mawaho o ka lanai, ke kilohi la oia i na mea e hoopuni ana i kela home, a iloko o kona noonoo, me he mea la, ua kulike no ke kulana o keia wahi hou ana e noho hana aku ana, me kela home ana i haalele aku ai mahope, ka piha i ka pohihihi ame ka poino, elike me kana mau mea i ike ai, i na kanaka me na pu raifela.

            No kekahi manawa kela ku malie ana a na kanaka elua mawaho o ka puka, weheia mai la ke pani, a he wahine aoo, ka mea o ka pane ana mai: "Ua makemake o Mr. Makuai ia oe e Mr. Nikola e komo mai," o ke komo aku la no hoi ia o Nikola iloko me ka hahai ana aku mahope o ka wahine aoo, noloko o kekahi rumi, ma ka hale maluna.

MOKUNA IV

            Ua hele ka rumi i komo aku ai o Nikola a piha i ka uwahi, aia hoi maluna o kekahi pakaukau, e a ana he ipukukui a ma ka malamalama hapa upa'u, ana e ike aku la, he mau noho ke waiho mai ana, he koki, a he pahuhao nui, ma kahi e kokoke aku ana i ka puka aniani.

            Iaia i komo aku ai noloko o ka rumi, ia wa i ku mai ai kekahi kanaka e noho ana ma kahi kokoke i ka puka aniani, o Mr. Makuaia ua kanaka nei, aole oia i lawa, ma ka waiho ana aku na kona poe kanaka e kiai i kona mau waiwa, aka oia pu no kekahi i komo aku iloko o kela kiai ana, pela oia i noho ai ma ka puka aniani, a nana aku iwaho ma ke olepelepe o ka puka aniani.

            He palule wale no kona e komo ana, aole he kuka, he kanaka kino nui oia, eia nae, aia kona mau makahiki ma kahi o ke kanalima a oi, a ua hele hoi kona auwae a piha i ka umiumi,, pela me kona mau lehelehe.

            Ma ka Nikola nana aku i kela kanaka, ua hiki loa iaia ke nana nona iho a o ko ia nei kauohaia ana aku e noho hana mai malalo on a, he hana pulapu wale no ia, aka nae ia laua i hoomaka ai e kamailio, i hiki pono loa ai ia Nikola ke ike aku, ua hele maoli kela kanaka a piha me ka haalulu, e ike okoa aku ana no oia i ka haalulu o na lima, a pela hoi ka eueu o kona mau lehelehe, e hoike mai ana kela mau ano ona, aia iloko o kela kanaka kekahi mea ano nui ana i maka'u loa ai.

            "Ke hauoli loa nei au, no kou hoea ana mai nei e Mr. Nikola," i hopu mai ai o Mr. Makuai i ka lima o ke kanaka opio. "E manao ana ka hoi au, aole la oe e hoea mai ana i keia la!"

            "He hoea mua mai nei no hoi paha kou, o ka lohi loa nae o ke kaa, no ka mea, i helewawae wale ia mai nei no e a'u ka hapanui o ke alahele, e hoea mai ai no kou home nei."

            "Ke kaumaha loa nei au, no kela pilikia i loaa ia oe e Mr. Nikola. He kaa otomobile no ko'u, aole nae e hiki ia'u ke hoouna aku no ke kii ana ia oe, no kuu hopohopo, malia o makemakeia au, no kekahi hana awiwi, ua hemahema iho la au, pela i hoea ole aku ai ko'u kaa ponoi, no kahi o ka hale hoolulu kaaahi."

            "Aohe a kaua noonoo hou ana no ia mea, oiai ua hoea mai la au, no kahi i makemakeia."

            "E noho iho ilalo e Mr. Nikola," me ke kuhikuhi ana mai o Makuai i kekahi noho, a hoomau hou mai la i ke kamailio ana: "Ua hooiaio mai o Mr. Kelekona i kou mau ano kupono, ua kamailio pu au me ia ma nehinei ma ke kelepona; pehea, ua hoike aku anei oia ia oe, i kau hana i makemakeia ai e noho maanei?"

            "Aole no he nui o kana mau mea i kamailio mai ai ia'u koe wale no nae keia, ua makemake ka oe e loaa kekahi kanaka nana e malama i kou ululaau, aole anei pela?"

            "Ae, ua makemake i'o au i mea nana e nana i ka ululaau o ko'u mau aina, Aia ma kahi o ka iwakalua kaukani eka i uluia e ka laau oke. Ua nui ka'u mau laau o ke kuai hoolilo ana ike aupuni, ua okiia no hoi kekahi, a ke ahu mokaki nei; he hana nui maoli keia, e nele ole ai ke kanaka e lawe ana i keia kulana i ka hana apuni ka makahiki. Pehea, ua loaa nae paha ka ike ia oe ma ka malama ana i ka ululaau ea?"

            "Ae, ma Rusia, malaila ko'u wahi i noho ai, ma ke ano he mea malama i na ululaau."

            "Pehea, he makukau anei kou, no ka lawelawe ana i na ano hana apau?"

            "No ia ninau au, ke makemake nei au, e hoakaka pono mai oe, i pololei ai ka'u mau mea e pane aku ai ia oe."

            "Eia no, o ia ka hiki ana ia oe ke makaala nou iho, peola hoi ka makaala ana i ka pono o kekahi poe kanaka okoa aku, ame ka noho luna ana maluna o na kanaka hana e noho nei ma ko'u mau aina."

            "Ae, ua hiki ia'u ke hooko i kela mau hana apau, no ka mea, ua maa no au i ka noho haku ana maluna o kekahi puulu kanaka nui."

            "He hana nui keia e Mr. Nikola he hana e konoia mai ai oe, e makaala pono i na manawa apau, a o ka oi loa aku, e loaa ia oe ka manao koa a maka'u ole."

            Iloko o keia hoohele kamailio ana mawaena o Nikola ame Ionakana K. Makuai, ke hoomaopopo aku la o Nikola, he uuku loa ka noonoo nui o kela kanaka maluna o ke kulana malama i na ululaau, aka aia ke hoolalau wale mai la no ua kanaka nei, i ke kamailio ana, ma kahi e hoea ak ai i ka meahuna a Nikola e ake aku la e oili ae, mai kona haku mai, o ia ke kumu o kona maka'u i ka noho ana i kona hale.

            Ke koto pu aku la no hoi ua o Nikola, ke hoao mai la o Makuai i kona ano, a ina no ka maopopo aku i ua kanaka nei, ua kupono keia kanaka, elike me kana i makemake nui ia ai, e loaa kekahi kanaka, elike me ko Nikola ano, e noho hana aku malalo on a.

            "Aole o'u maka'u a hopohopo iki i ka lawelawe ana i na hana apau i pili aku i ke kulana o ka mea malama ululaau, ina nae he nui na kanaka e waihoia mai ana malalo o ka'u hoohana ana aku," i pane aku ai o Nikola, me ke kaukai ma@ ana aku, e hoike mai ana kona haku hou, i ka hana ano nui i makemakeia ai oia.

            "Pehea, aole anei ou maka'u a puiwa i kekahi mea? O ka hapanui o na kanaka a'u i kamaaina ai, pehea ka ikaika o ko lakou mau kino ame ko lakou noonoo, he keu aku kela poe a ka poe maka'u wale, pela au i hooniele wale aku la no ia oe e Mr. Nikola?"

            "Aole au e olelo aku ana ia oe, he kanaka maka'u ole au aka nae, a hiki no ia'u ke hoomanawanui, no ka mea ua maa au i ka noho haku ana maluna o kekahi poe kanaka he nui, a ua ku aku a paio imua o na enemi; o keia iho la ka'u mea i hana aku ai, in a o ka manao ia o kau ninau i waiho mai nei imua o'u."

            "Ae, ua aneane no elike me kena mau hoakaka, ka mea a'u i manao ai! Ea, he kanaka Pelekane nae paha oe ea?"

            "Ae, he kanaka Pelekane au," wahi a Nikola, me ka haha'i ana aku i kona moolelo, elike no me ia ana i kamailio aku ai imua o kekahi poe ma Nu Ioka, i kona mau mahina e noho ana ma kela kulanakauhale iwaena o na kanaka lalawai.

            Oiai o Nikola e noke aku la i ke kamailio, aia o Makuai ke holoholo la maloko o ka rumi, me na kainawawae pokopoko, a i kela ame keia manawa e kukonukonu mai ana kona poo, e hoike mai ana, no kona lohe pono i na olelo apau e kamailioia ana, a i ka hooki ana o ka haha'i ana aku a Nikola i kona moolelo, ku iho la ua o Makuai a hoi mai la e noho maluna o kona noho.

            "He keu aku oukou na kanaka Pelekane, a ka poe koa a maka'u ole; a ke manao nei au, ua kupono oe no ka hana a'u i makemake ai. He keu maoli ka maikai o kau kamailio ana, a ke mahalo nui nei au i kou mau ano apau. He kanaka opiopio wale no oe, eia nae, ma ke ano o kau mau olelo, ua hiki loa ia'u ke hilinai aku, no ka hiki ia oe ke hooko i na hana ano nui, i kupono i na kanaka i kahiko ko lakou mau makahiki. Eia hou kekahi mea a Mr. Kelekona i hoakaka mai ai nou, o ia ka ikaika o kou mau lala, pela i'o anei?"

            "Ae, he kanaka kino ikaika au, aole ou ike ia mea he ma'i. He oi aku paha ka pono e Mr. Makuai, e hoakaka pono mai oe i ka'u mau hana apau e lawelawe aku ai! Ke ole nae au e kuhihewa, o kekahi o na hana i manaoia na'u, o ia no ka noho hoomalu ana i na kanaka, na lakou e kiai nei i kou mau waiwai, aole anei pela?"

            "Ae, e pono i'o e hoonohonoho koke aku oe i @a kanaka kiai, ma na wahi kupono," wahi a Makuai, me ke kulou ana mai imua, aia hoi kona mau lima ke paa la ma na kuli, me ka hele a haalulu, alaila hapai ae la i kekahi lima iluna, a pane aku la:

            "Aole loa o'u makemake e hookokoke mai kekahi kanaka i ka hale nei i ka po, me ka loaa mua ole o ka aeia mai ia'u aku! Ke maopopo mai la anei ia oe keia kauoha, aole kekahi kanaka e kokoke mai ma keia hale?'

            "Ke maopopo aku la ia'u kou makemake," i pane aku ai o Nikola, me kona kakali pu ana aku, o ka hua'i pau mai o na meahuna pili i ke kumu maka'u o kela kanaka.

            "Aole loa he huikalaia kekahi mea, e hoao ana e hookokoke mai i keia hale, me ka loaa mua ole o ka aeia mai ia'u aku, ke maopopo mai la anei ia oe?"

            "Ae, ole he hana pohihihi a paakiki ka hoomaopopo ana aku i kena kauoha au e Mr. Makuai.

            "O kau paha e manao nei e ke kanaka opio, he hana maalahi wale no keia, aia nae oe a hooko aku i ka'u kauoha, e ike ana oe, he hana ano nui loa ia," alaila ku ino ae la o Makuai iluna, me ka hele holoholo ana aku maloko o kela rumi a iaia i hoi mai a ku mamua pono mai o Nikola, hoomaka hou mai la oia i ke kamailio ana, me ka hoike okoa ana mai hoi o kona helehelena i ka uahoa, i ka pane ana mai:

            "E hoomanao hou oe, aole loa e laweia kekahi mea mailoko aku nei o keia hale!"

            "Ke maopopo aku la ia'u kou manao; aka nae, aole anei he mea e hooi loa ia aku ai ko'u makaala, pela hoi me na kanaka malalo aku o'u, ina e hoike maole mai ana oe, i ke ano o ka mea a makou e makaala aku ai, ame ka waiwai i makemakeia e kiai me ka makaala loa?"

            "Ua pololei loa keia ninau hope a Nikola i waiho aku ai i ka meahuna iloko o ka noonoo o Makuai, ku honua iho la ua kanaka nei mai kana hele holoholo ana, me ka hapapa wale ana mai no o kona mau lima, a paa mahope o kona noho alaila pane mai la me ka leo hawanawana:

            "Ma ia wahi, aole he mea pono ia'u ka hoike ana aku ia oe, koe wale no keia, owau wale no ka mea nana e haawi aku i na kauoha apau, a o kau ka hooko ia mau kuoha. Aole au he mea i maa i ka pane ana i na ninau, e waihoia mai ana imua o'u no ia kumu la, mai hoao oe e noke mai i ka niele!"

            "E nonoi aku ana au i kau mau huikala ana mai ia'u e Mr. Makuai, ina ua oi loa kau nei ka'u mau olelo mamua o ke kupono; a ke ole au e kuhihewa, he kino kanaka ka mea au i maka'u ai!"

            "He kino Kanada! Aloe, he akua lapu! owai ka mea nana i hoike aku ia oe he maka'u au? O Mr. Kelekona nae paha ea? No'u ia kuleana, he nui na mea waiwai maloko nei o keia hale, a he kuleana nui ko'u e kupale ai i ko'u mau waiwai, mai ka poe e hoao ana e aiuae mai ia'u aku," me ke kuhikuhi ana aku o ua o Makuai i kahi i ku ai o ka pahu hao.

            "Akahi a maopopo iau," wahi a Nikola me kona piha ole i ke pihoihoi. "Ma na ano apau, o oe ka haku nona keia wahi, a he kuleana kou e makaala ai i kou mau waiwai; no laila i ke kamailio ana e pili ana no ka'u mau hana, o ka hoonohonoho ana anei i na kiai ka'u hana mua loa?"

            "Ae, e hoonohonoho oe i kou mau kiai, ma na wahi like ole oloko nei o kou pa, me ka mahele ana i na uwaki elua i hookahi uwaki o ke ao, a i hookahi o ka po, e hoomahuahua nae oe i na kanaka o ka po, aia a ka apopo, alaila hoea mai he ekolu mau kanaka hou, e hoea mai ana kela mau ka naka imua ou, no @ akauoha mai ia oe aku."

            Owai ka mea nana e noho hoomalu nei i na kanaka kiai keia wa?"

            "O Keka Wala, he lunahana no kekahi o na hale olopapa aka nae, aole o'u manao ua kupono oia ma ke kulana a'u e haawi nei ia oe, a o ke kumu no hoi ia o ko'u makemake ana, i kanaka maiwaho mai, ka mea nana e noho man@ maluna o ka'u mau hana apau, aole o kekahi kanaka e noho nei ma keia wahi."

            "Ke maopoo aku la ia'u kena mea au e kamailio mai la. E oluolu anei oe e hoike aku i keia kanaka no ko'u pau aku ma kona kulana?"

            "I ka hale mai o Mr. Wala i keia la, a ua hoike aku au iaia, no ko'u hoonoho ana ia oe, ma ka hana ana i malama ai i na la ae nei i hala."

            "He ehia ka nui o na kanaka e kiai nei mawaho o keia hale?"

            (Aole i pau.)