Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 52, 30 December 1921 — Ka Ninau Ike Hana o ke Kanaka Hawaii [ARTICLE]

Ka Ninau Ike Hana o ke Kanaka Hawaii

~E hoomnu a'ku «na ko oukou meakakau e kupale uo na hailuku i ka lahui Ilawaii uo keia ninau maluua ae. TJa lilo pulia' ika lahui llaiwaii hvao ka {>oc i ike o)e ia lakou, a i kamaaina ple i na oihana i lawelaweia e keia lahui i keia la, ame na la aku, i inea kamailio nxti iu. A ua oi %ku paha i 'keia mau la, o ka haaiwiia '4ina mai o na ainu ia ka3iou. U-a pinepino 'ka hpoku'i ana aku o ko oukou meakakau mp na, kanaka like oia e leu-o mai ana i ka haa.wiia o 'keia inau pina i na 'kanaka Ha'-.vaii, no ka ike ele ka i ika hana, aine ka molowa ka. Maluna o keia mau liailuku ua hiki ia 'kaiou e Hc& laihui ke ike iho,. ua ha* paiia mai me na manao ohumu, a ua * waiwai ole no ka hooia Wa aku ia poe i 'ko la>kou ikuhihewa. Aka, i tnea e hiki ai i na kanaka Ha.waii ke pane maluna o keia ninau, ua ma'kemake ko oukon meakakau e 'hoomaiikeiko mau aku i na ku'mu maikai ma ko kakou aoao* Ua poe ma na helu i hala aku o ke Kuokoa, i na pane i hoikeia e ke Komisina ma Wakinekona, a ua ike pu no hoi i na >kumu o a'e i hoikeia aku, ma ia nulpepa. : iO >ka hoailona poo-kela loa o 'ka ike hana o keka'hi lahui, o i'a no ka ihoolawa ana ia lakou iho me na meaai ame na mea e pono ai keia noho ana. Aole paha he pane oi aku mamua o keia. No kekahi mau kehekulia loihi ika no(ko ana o'ikeia lahui no la'kou iho, e hoolawa ana in lakou iho me na mea apau, me >ka loaa ole o kekahi kakua maiwai ho mai. Aka, aia iio he-mau mea i ihanaia o ua lahui l'a, he mau meā e ikakoo mai ana i ko lakou mikioi ma 'kekaihi mau han»J ,o lilo ai i ann no ko lakou ike hana. 0 ka poe e ike ana. i na waa' Hawaii,.'ke ano o ko lakou hanaia āna; ka hiki e ihoopa'keleia e ke kanaka lla"waii iloko o 'ka ino nui; ka paa iloko o na poino a ka ale e po'i mai ana| ikft,.hiki ana e loaa na waa nani me na 'koi pohaku; ka loihi o kahi e lgrweia inai ai mai ike kuahiwi mai ahiki i ke kai; ka hoomanawanui o na kanaka hana waa. O keia mau kumu $pau,.ua 'hiki e hoike mai, me ka pane leo olē mai, aka ma ika nana Wale a'ku no i ke ikulana o lea waa, *he laliui ike "" hana keia. Ua ike kakou i na i hanaia, q keia mau la e na kanaka o kō na aina e mai, a ua oi aku ka tni* k|oi ame ka nani 6 na i hanfcid 0 na kanaka Hawaii. •O -ka nam-»ō na raea i hānaia e keka-hi laJliui, na hoailona hiki 010 ke. fkv«isv o ia lalit|i., la aa mea oi'akū o ka nani, 3<e h6le oukon ,c v na kanaka iHa,waii apiini ke ao nei, maniua p. mi e waiho mai Ja. ma ka 'hdle lioUieiko o ke Kula K?umehameha. Auhoa la ka lahui o ola. nei, a 1 nalowale aku paha l hiki e hana i keia hana ipoekela; ka nani lnaole; ka mikioi, ka hoomanawanui;. *ka IHe hana maoli. He hana nui akoa Xa ahele ana i na «manu; he hana jmi ke kuUu ana ina hulu. : Ma kekaiii .mau' aihQ, Oa hol!keia ; mai, ua hpomakaia k$ dhu hulu mamo i ke au ia Umi, a hoopauia i.. ke au ia. Kamohanīoha. • O keia ahu ka ahu holookoa i <kukuia nip &9 I Jlulu mamo. A. i ko kaikou . helu Ihope ana aku e iko ana. Ikakou he ipai hanauna 0 n§, moi kahiko o i halil. ak.u .meonua o ka paA ana o ikeia e, hoike mai ana, aia ma kahi o g5O ahiki no. paha i 'ka 300 makahiki' o <kona .hunaia aoa. Auhoa la ikekahi hana nui\i lawelaiweia e lahui ik.anaka i Ihiki aku i <ke>a mau haaori maT*ahikij ka loihi o 'kona kukuluja ana? Ua hiki paiia ia ikakou ke hoomaop6po iho i na hana ano nunui, aka, ma kekahi hana o keia ano, e koi mai aua 1 ka ike ame ka hoomanawanui o ke kanhka, aole lua i ikeia. • ' O ika upena olona e hoopaa ana i ' keia mau ahu kokahi mea hana nni a nii'kioi pu oka iharta ana. Ua hilo anua i/i koia olona, a aia no a like kona mi« lois, ana alaila |n'ki elike ka moe ana o .ka ihulu. Ua hanaia nae k6ia me ika mikiol, ne he nani luaol? -ke nana_iho ia malka o keia ia. Ua olelo a.e tkeVa>hi haole kaulana penei: < , o ka hana wale iio koia i leoe

io, u£i lawa ia e hoik» uiai ana 1&*, hui kaulana Ikeia, a hc lahui ike i Ika lawelawe auf i na hana inikioi. A o ka lahui i hiki c lawelawo i kekfthi tnaū hana o 'keia ano, ua lawa e ikaula ma 'ka papa o pa lahui na?uao p ke ao nei.'' Ua ike ,wale i'ho no ioia. haole i. kekahi o na mhu i hanaia e keia lahui, ,a ua hooholo iho oia, aie ka iko ole i kekahi kanaika Ilawaii, ho lahui .naauao «keia. O keia mau ikumupale ae la>mal*Rpr ua hiki i'o paha 3te paneia no ko Kakou mau kupuna. Aole « hiki ana i na kauauna d ikeia la lie fcu a.ku-mahope 0 <kcia mau hana a 'ko kakou mau ikūpuna, a olelo iho o maikou kekaihi ike Liana, no ke kuimi, na kakōu no e ikupale no ikakou iho. Nolaila, aia ma ko <ka ( k6u aoao e na keiki o kela 'hanauna, 3ce iko'iko'i o ke kupale ana i na hailuku la kakou. A heiha la Qta. pane nia !ko kakou aoaot Hookahi no | pano. Auhea na 'kulana hana e hiki »i ia kakou ke 'komo a'kw e hoike i ko lka« kou ike? Ma na kuaaina o ikeia la, ua h«ki e loaa no na kanaka kalaiw»», a ua like no (ka nani o &o lakou mau waa me na - mea i hanaia e ko laīkou mau makua. E ihuli aku i na kanaka' ma nā kuaaina, eia no lakou 'ke mahi mai nei i iko lakou mau wahi ikuleana. Ma 'k.eia mau hana, e ihiki. no e iikeia aku, eia no ka ike me na o keia I la, o ,ka pilikia uo. o >ka loaa 010 t> ke ikuiana o Jiiki ai e holke a'ku ia ilee. . Eia na ainake hāawiia mai nei, a i ka loaa, ana e ike mai ana na lahui a e loaa ona, ke kiiokoA i keia lahui kana'ka. Aōle e ikeia .ana ia iikaika o k.etkahi lahui, inaua hoopiliia aku ko lakou 'kua i Jka paia. Aole e ikeia ana kā iikaiia amo ka wLwoolo o •kekihi lahui, ina ua haule lakou ilAlo o lua. Aka, ina e hapaiia ae at»a ia lahui, a ku inaloeloe maluna' o ko lakou mau .wawae, e ike mai āna ka poe 1 manao he lahui tmafka'u wale, i ka Joli and ae a lilo i poe aa o ihakaika. D ko ikakou pilikia o k6ii mau la, ua nele ikakou ma n& ano apau. Ina e ioaa ana ia kakou ike kueikoa e ano hpu ae ana ikakou, a e maloeloe.ana ka 'hele ana. Mai maka'u kakou.i ka lawe ana mai j i aina, a manao iho* paha, he pohakn, a i ole 1 he liilii na apana, Aolo aina pohaku ole; aole i fea nui o ka aina e kuoiioonp ai ke kattāfca. hooileaika awe !ka ihoom'anawailui na alanui e loaa na: pomāikāi ,4 ame kfcia kana)kar. ' E lawo mai (ka&oti i. iia hana a ita J>Oe i bala akp, a o Klo ia aan Ihana l rtau kiahoomoanao na kaioo e nana mau aku ai. B laiwe niai tkak'on ī ka oiihana waa. Aia na (kiiaAilāau kupono no ke lkalaVana i ?wAa iniu'ia Hlo. loa o ikō 3&uahiwi. Aole maU j>ipi a lio poha o iā miu la e ihulki mai al; aiole mfeu ikoa; hoōkail f#ale no- o,l& ikaika amii ka o\ie"(k4nai<a. 1 ke kua a, hi6a i !kekahi e" loaa .j«iha Jca laau; e kilol āna ;oo " $ft£rtaatt a' e kua ana' i • latu hou. ipqhaiku ,ko ie māu atoe !kā ;na la ■;«$' 'ikiliā hioa ka lāāu. . Ite v <majLj Jla' okōā aiku ka la;we; ana- ahileii j ;"a. o- iā h&pa nui aiku. no akl*,; oJa 4iia Mu V ial6ko ia, hana oi aku o O ko'i pohaku, a, o .ie ahi, n» ipaaha&a 'e hoohanaia ai,; aka, xt&,nfli_ na . waa i hanaia o. ko ikaikon" ni.au ua lilo iq, luhi nui i'.mea h-ooi t niai i S a malama ana ia mau, *aa. O na mea ?»pau i hanaia. m? ika ljyihi nui, o ia na mea makaimae loa, no ke kumu, ua loas mai me ka luhL O a\ea i maala!ū 'Xa loaa ana, -aolo; ■e -loihi ana kona mau ana. f , Pe!a no kakou o kela man la. (B lilo keia mau :hailuiktj ana i mau .mea e ioi mai ana i ne -koii ilo>ko o e hooikaika e kula'i aku i keia mau Ihoino, a e ihoolilo ikakou ia k&kou iho i poe hana, Jhfboj£kaika, a imi nūr ma na mea e hoonaayap māi ana ia, ; kalkpu, i mea e ijko ai ikA!kqu, i aa moa e maālāhi 'ai ka hookoia ana o ko kakou mau iiii A I i&ui ke. aho, e, ohi no' onkOU h kā 1 i āa' s>6ini.ijtai. E ioopōina i mea i hala a e kikoo aku ' 6trtia^; ; ,