Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 1, 6 January 1922 — He Moolelo no NA PUUWAI ELUA A I OLE Ka Hewa o ka Wahine-He Moolelo i Owiliia me na Haawina Hoopihoihoi Noonoo o ke Au o ka Manawa [ARTICLE]

He Moolelo no NA PUUWAI ELUA A I OLE Ka Hewa o ka Wahine-He Moolelo i Owiliia me na Haawina Hoopihoihoi Noonoo o ke Au o ka Manawa

MOKUNA k ! •• - • - - "Ma ka nanaina a'u c ike aku nei ma kou helehelena e ke kauka, he uuku loa kahi manaolana i koe/ i pane ae ai ka Loio Malo iaia i halawai ae ai me ke kauka, maloko o ka home o Sr. Leonada, ke kanaka nona ke kumu o ke ala i ana mai o na olelo ma ka aōao o ka loio. "1 ka nana aku, he uuku loa kalii rtianaolana i kōe e Mr. Maio, ma na ulia pomaikai wale no, e jpohala mai ai o Sr. Eia oia iloko q ke kulana kupouli o ka noonoo e waiho mai nei, me ka hopohopo loa o ko'u manao, no ka hoi hou mai o kona noonoo maikai. Mahope mai 0 manawa o ka loaa ana iaia b ka ma'i fiva ikaika loa, he elua makahiki ae nei i hala, mai kela fn&nawa mai, i loli ano e mai ai oia, me ke emi mau mai o kona ikaika ahiki i keia manawa, a o ka mea ilae nana i hookahah.a lda mai 1 ko'u noonoo, o ia no ka loaa ana o keia mau makahiki iaia, me kela kulana nawaliwali mau o kona kinuo." "Owau pu no kekahi iioko o ia manao kahaha hookahi; p. i ka loaa ana ae nei o ka lohe ia'u, ua loaa hou oia i kahi ma'i ikaika ioa, aole e hiki ia'u ke noho aku, aka hele koke inai la e ike iaia. Aole he mea e ae nana i hoopakele i kona ola no keia mau makahiki elua, o oe wale no e ke kaukn. Ua malama maikai 'mau ia kona mau waiwai apau, aple he hopohopo ana no ia mea, aka nae ma ka'u hoomaopopo, ua like pu kona ola ana> iloko o keia mau mak-ahiki, me ke ola ana iloko o ka luakupapau." "Aole ptiha hoi elike me k-ena au e hoakaka mai nei e Mr. Malo, ua ola no oia elike me ke ola ana o na kanaka ma'i e .ae. O ka manaolana hookahi wale no ilokQ o Sr. Lepnaeia, a o ke kumu nui wale no paha o kona hoao ana ma na ano apau, e ola oia i keia mau makahiki, o ia no kona iini nui e ike ia Kapena Leonāda, kana keiki/ ''No kela makemake mau e ike i kana keiki, i hooikaika mai i }cona kino, me ka pii mau ae o kona maikai i k.ela ame keia mana\ya, e loaa ai no iaia he mau makahiki hou aku e ola ai; aka nae, ua loaa oia i kekahi puupuu ikaika loa a ka mea lokoino, a o ka mea narta i hoouiia mai i ka nupepa ō ka loaa ana aku ia'ii iloko o kona lima, ē fJaa aha, dā pili iaiā .k* karaima pepēhikānaka ino loa." I hopki ana iho o ke kamaijio a,na a ke. kauka, ku ae la oia iluna, me ke komo ana aku iloko o ke keena heLu buke, a lawe mai la he leka, me kekahi nupepa puka kakahiaka, ka Post Kakahiaka. "Aore he mea hiki. ia o% ke hana e Mr. Mailpi no'ka pono 0 Sr. Leonadar i hoouna wale aku nei no,-,.aji ia. oe e hele malia paha he liana kekahi i makemakeia iloko o ka manawa poKPle loa, a he nui hoi ia, īiā inai la np oe, ua pau iia waiwai o kela ame k'eia ano o Sr. ]Lconda i ka -hPoponop'6noia, aoljs hou aku he mea e lele ai ō ka- oioli r i lioōmaū lioil; hiai ai no ke kaiika. ī ''Aiia d. Sr. oka m»lu o ; : ka i^.ea;n>alamama'i, a ina no koiia pphala mai, ā' haateteih<} 'pahā. l«#\hān.u 'oia' i kona kino, e maopōpo aua no ia, j ka pokole loa. Oiai nae ua hoea mai la oe, ke waiho aku nei au i keia leka, ame ka nupepa iloko o kou mau o oe wale no ke kanaka kupono loa e paa ai i keia mau mea, piai o Pe kona loio. O keia leka, mai kana keiki ijiai no i?i, mai ia Ivana Leonada mai, a o ka nupepa hoi, me he mea la, na kekahi hoaloha paha i hoouna.mai iaia. ■"Ua ninaninau aku au i kana kakauolelo, ina paha ua maopopo iaia he enemi kekahi o Sr. LeQnada, 6 kana mea 1 ike, aole loa i noho ku-ee kona haku me kekahi mea. lle hookahi nae a'u inea aloha, o ia no kela kāikamahine hanai a Sr. Leonada o Bela Kalani, e papalua aku ans ke kaiimaha ame ka ehaeha e loaa iaia." Nana pono loa mai la ka Loio Malo maluna o ke kauka,i m.e he mea la, ua hoomaopopo mai la paha oia i ka manao| naaoli o na olelo a ke kauka e kamailio aku nei no ka haawina hoehaeha e kau aku ana maluna" q ke kaikamahine opio, nolaila waiho aku la oia i kona pāpale iluna o ke pakaukau, me ka wehe ana ae i kona mau mikinilima, o kona I wehe ae la no ia i ka leka a Kapena Ivana o. ka hoouna ana mai i kona makuakane, a heluhelu iho la me ka leo j nui, a o keia na manao maloko oua leka nei: - # j "E kuu papa aloha:—Ua hoea mai niakou no Mobasa | nei, he elua ae nei la i hala me ka pilikia ole, a ua hele kuu 1 mau lima a maneo, n<j ka loaa Jcoke ole he manawa a'u ei hoohana aku ai i ko ? u poe kanaka, no ka lioikeike ana aku i-ka poe kipi, ike ano oka hakaka ana. Owau ke aliikoa, nana e hoomalu nei i na pualikoa ma keia wahi, o ke kumu v/ale no nana i hoohakalia i ko «īakou nee ana aku'imua o na enemi*. i ka iilolohi loa o. ka loaa ana mai o na kauoha ia'u, mai ka Doe he inana ko lakou maluha ae o'u. ( "Ile wahi nnea liilii wale no keia t ua like me ka paani j ana a na kamalii, e pono ole ai au e lawe mai i na mah«ilo j ana, mahope iho o ko'u hoauhee ana ak.u i na nika. Ke j pau keia hana maanei, e huli hoi pololei aku ana au no Jca | home, a ke hauoli pu nei no hoi au, no īea. hoea aku imua | o kou alo, e kuu makuakane. īle mea nae na'u e hauoli ai ! ka hpakaka ana aku ia oe, no. ko'u hoohala ana i kekahi | lnana > v * ma 'kai loa nia Inia, a ia'u e nana akn ai ina mainalama hale, a o ka lua, he wahine humuhumu me ka holoi. Ua kaokoa loa ke ano o keia mau wahine kekahi me kekahi. Ma kfe ano i na ano o keia mau wahine, he hookahi i maa i ka haawi tnau ana i ke. kauoha, a o kekahi wahine hou, o kana ka hooko i ke kauohā.He huhu hikiwawe kekahi o kela mau wahine, a he oluolu loa hoi kekahi; he makemake kekahi i ka holo-ke -mau, a* he l noho inalie hoi kekahi; he ohiohi kekahi wahine ma ke kaj mailio, a o ka noho aku hoi ka kekahi hoolohe, o keia iho I la n'a ano o keia mau wahine, a o ka poe i kamaaina ia i laua, he hookahi a lakou olelo, o.ia no ka- mhiamina, no ka j lilo ole aiia o kekahi a keia mau wahine. i kane, i hiki ai | ia lāua ke mare| a kukulu aku i:kumu h'oohalike nP na j kanaka:apau, i ke ano kuponp o ka noho mare anau ! He oiaio,. aole e hiki ke mare.ia kela maU-wahine, aka j nae. o ka lono hope loa i loheia mai- kā Mokiipuni Fula mai, o ia no kā ae 'ana -o Venuka e Hlo i wahine na Kamui ela, a iloko ae nei o AperHa laua e hpolilhia ai i hookahi, o | ka hookoia ana keia o ka iini o KamUela ka Baele. Aole nae o kela wale ae la no ka paamare, aka ma ka leka | hope a ka Madame Gawila, o ke kakaw ana aku ia Kapena ' Fula, e hoike āku ana.oia no ka h(K>pālauia ana p Eta kana | moopuna me kekahi loio opi®pio, i lilo i hoa *htri ho. Wii leha; nolaila iia hoea mai la kakou i ka hopena o keia inooi lelo, nie kā loāa ole he hiia mailoko mai o na paamāre opio, «aka nae he hookahi- mea ano nui iloko o 4<q lakou olā ana, |o ia no ka hoopuniia ana e na hāaWina kilakila o ka hāuoli. 1 ame ke aloha oiaio. > : - r ' : ;KA HOPENA. ' r r

kahiki elima i kaahope aku la, roe he mea la, he mau makahiki ia i Hke aku me ke rwtio o ka moeuhane. "E hoea aku aila āu no leā home, ihamua ae o ke maka, nolaila e hoomakaukau mai oe i pipi momojj£, na ke keiki uhauha! Ua hoohauoliia mai au ikA maopopo ana, ke pii mau ae nei kou thaikai i kela klia tn£nftwa, a ke 'mihi lōa nei au, no ko'u hooko ole ana aleu i kou mau makemake; aka nae e huikalaia inai 110 au, no ka'u mea i hana aku ai o ka \va i hala, oiai he kanaka waU no au ia manawa, i loaa ole ka noonoo kanaka makua. "Eia au i ka iwakalua-kumamaiwa ō ko'u mau#piakaliiki e hele nei, nolaila ua hoea mai i ko*t» maa"'la ftanaka makua. Aole au i nana aku ia Bela mal kC ano he ipo aloha oia na'u, malia paha no ke kan tnV korta abao ka lioopipili mai ia'ū, aole hoi na'u ka hooikaika aku, e lilo mai oia he ipo na'u. Ua hala nae kela mau jnakahiki elima, a ua hoopoina aku au i ka'u mau mea i hāna ai o kela mau makahiki, o ka'u wale no k 'e manaoīaiffe r; āku nei, ua loli ae paha kela ano kahiko o Rela, a nūi fia ano, ke kau aku nei ko'u mau maka, uo ka hoea mai i ka la.e ai ka iini ame ka makemake o kuu liela. Mai hoike aku oe i keia mea ia Bela; he nui hou aku 110 kekahi mau mea a'u i makemake ai q kakau aku, e pili ana 110 ke ano o ka'i\, mau wahi i kaahele ai, aka hoi, he uani ia, e hoea kino aku ana au itnua ou, he oi aku ka pono. e waiho malie no, ahiki i ko'u hoea ana aku, i kamailio ponoi aku ni no au imua ou, ma ka aoao o ke kapuahi hoopumehana. Mai poina i ka haawi ana aku i ko'u aloha ia Miss Bela Kalani." "Ke lana nei ko'u manao* aole au e hoahewaia mai, no keia heluheln ana ae la o'u i ka leka, i manoia na Sr. Leonada wale no e heluhelu," i pane aleu ai ka Loio Malo i ke kauka, iaia i opiopi iho ai i ka leka, a hookomo iloko o j kekahi eke ili ana e lawe hele mau ai me ia. i "Aole loa oe • e hoahewaia mai ma kekahi ano, no ka ' ! mea o na loio wale no ke kuleana e ike ai i na palapala j apau a ko lakou inau haku; ua like pu oe mr kekahi kal hunapule, ke kanaka a ka poe hewa, e hele aku aj e ike no ka hoike ana i ko lakou mau hewa. Ina he waiwai kekahi I o ka mālama ana i kena leka no keia mua aku, o oe wale no ka mea kuleana e hooholo ai ia ninau." i Noho malie iho la ka Loio Malo no kekahi mau minuke, | a i ke aea ana ae o kona poo ilima, pane aku la i ka i ana I aku i ke kauka: ''Aole loa he maopopo iki ia'u o ke laimu I oialo maoli, o ke aia ana ae o ka hoopaapaaMnawaena o : Kapena Ivana ame kona makuahine ahiki i keia manawa, | akahi no a hoopauia ae ko'u pohihihi; a iloko no hoi o na I makahiki loihi o ko'u lilo ana i loio no Sa. Leonada, aolē I a'u mea i lohe no na mea e pili rina i ka makuakane o Hela Kalani. "Ma ka'il koho wale no nae, me he mea la, ua hoolalaia ka mare mawaena o na opio, e ko laua mau makuakane; ina o ka mea oiaio ia, alaila, pela iho la i ala mai aj ka inanao ku-e o Ivana. Ma ka'u koho aku, o Miss Ralani, kekahi o ko oUkou wahine opio noho inalie, aole ānei peia? Ua haulehia anei oia i ke ah)ha no ke kapena j opio. He hookahi no a'u manswa i ike ai iaia, he makahlki ae nei paha a oi i hala, aoie nae e hiki ia'u ke hoomaoj popo i kona mau ano iloko o kela manawa uuku Moa, a o I oe ō kaua ka mea i kamaaina iaia, malia o hiki ia oe ke j hoike mai e pili ana nonal" j "Aole o Bela Kalani i lilo he kaikamahine punahele i j na'mea apāu, a ina aole oe i ike iaia no na makahiki elua, I e lilo ana i mea hookahaha i kou wa e ike hou aku aj iaia. j No.'u iho, aole 110 i holole'a loa ko'u noonoo 110 ka makemake i kela kaikainahine, eia nae e hoikeike mau mai ana oia," i kona mau ano hoihoi ,no'u, i na manawa apau a'u e hele mai ai no keia home. Ma ka'u koho aku, aole loa he wahi noonoo iki o kela kaikamahme no Kapena lvanh, aka aole no a'u ah"ewa wale ana aku iaia no kona makeinake ole, no ka mea o Kapena lvana ponoi no ka i hoike okoa aku i kona makemake ole e hookoia ka mare mawaena o laua, a hui pu iho me ka huli» hoi ole aku o ke kapena opio, a hala keia mau makahiki elima, ua lawa ia no ka hoopoina loa ana o ke kaikamahine opio ia lvana. "Oiai nae ke kamailio nei kaua i na inea e piU'ana no Bola Kalani, e hoike aku ana au ia oe i ka'u mea i ike no kela kaikamahine, o ia hoi, ma ka'u nana aku, me he mea la, aia kona noonoo nui no ka Haku Hale Fanadale. Ke kamailio nei au ia oe e Mr. Malo i keia mea ma ke ano malu Joa, nolaila mai lioopua'i wale aku oe ia ha'i, i kau mea i*lohe aku la!" "Ina he oiaio keia mea au i kamailio mai la, alaila aole loa he pono, e hookoia ka mare mawaena o Bela Kalani ame ka Haku Fanadale. Ua kamaaina au i ke ano o kela kanaka opio, ua hiki ia'u ke kapa aku iaia i keia la, he mea makilo, a i ole he kanaka opulepule. Ile hihia ko kela haku opio, a eia kona ola iloko o ka poho o ka lima o kekahi o ko'u mau haku. lna npi 110 ka mare o kela kanaka me ke kaikamahine opio, ehia mea aloha, o ka lilo o ka waiwai o Sr. Leonada i mea ole, e like ana ia ine ka w*ai, e mimikiia ana e kekahi upi hu'ahn'akai, o ka mea wale no nana e kaohi mai i kela waiwai, o ia 110 ka oili mai o Kapena Ivana, ina aole oia i make maoli, aka na eha wale no, me ke koe no o kona ola." "Me kela mau olelo i lalau akii ai ka Loio Malo i ka nupepa, a nana iho la ma kshi i makaia o ka nupepa me ka inika ulaula, irfe he koko la. O keia ka nuhou hoolelehauli, nana i hookau aku i ka hopena poino maluna o Sr, j Leonada, elike me ia i hoomaopopoia, mamuli 0 ka loaa lana ak uo kela nupepa ame ka leka, e paa ana iloko o ka 1 lima o ua kanaka nei i kona wa i maule ai. } Penei iho ka meahou i hoopuleāia ae inaloko oka nupepa, a i apoia hoi me ka inika ulaula; "Oiai o Kapena lvana Leonada, he kapena no ka pualikoa Pelekane e alakai ana i kona maii ualikoa ma Zaniba, i'ku.ai oia i ka poka a make loa, ma ka manawa i halawai aku ai me na enemi. Ua kaa aku ke kino o ke kapena opio malalo o ka malu o na kanaka kipi, aka nae, ua lawel<>\Vcia na keehina me ka wikani, no ka loaa hou o kona kino. O ka hoea koke ana mai uei no ia o Kapena lvana Leonada, mai Inia mai, no ka noho hoomalu ana i na pualikoa maa* nei, a o kona make ana iloko o ka manawa pokolq, he haawina kaiimaha ra, i fcau aku maHi'n.i o ka 6(iHana koa holookoa." ' Ika hooki ana iho oka loio i kana heluhelu ana »I<i meahon kaumaha, luliluli ae la kona poo, me ka pane ana mai i ke kauka: "E malama ana au i keia pepa e Kauka Lolena," me ka lalau ana iho i kekahi mau nupepa maldko o ka pakeke o kona kuka, nana iho la ma kahi o na mehou kelekalapa, ma ka la i hoakakaia no ka make ana o ke kapena-opio; a heluhelu hou iho la oia i keia itamu: f . "fle lono kelekalapa ka i loaa mai i ke kecnd p" W na Aina E, mai ke Kanikela Peeīkāne mai, e noho Vma ma Zaniba, e hooia mai atia no ka make ana o Kapena' Ivana Leonada, oiai oia e alakai ana i kona mau pualikoa, mawaho aku o Gizeka, kabi i hoouV»ia ai o kekahi kaua hahana- lōa me na kanaka kipi, Ua lilo kela nuhou no k.* make ana o Kapena Ivana Leonada i mea hookaumaha i ka manao o ka {>oe i kamaaiua iaia, ka mea a ha aliikoa kiekie i nana aku ai, oia kekahi o na aliikoa e pii 4ku ana ahiki i kona lilo ana i keneriila i kekahi la." "He keu aku a ka mea minamina, i ka halawai ana o ke kanaka opio me kela make, ke kumu hoi o ke kau pu ana aku o ka poino maluna o kona makuakane," i pane ae ai ka Loio Malo, (Aole i patt.) " . ,