Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 1, 6 January 1922 — He Moolelo no PITA NIKOLA a i ole Ke Duke i Haalele Aku i Kona Kulana Hanohano a Lawe Mai i ke Kulana Makaninana [ARTICLE]

He Moolelo no PITA NIKOLA a i ole Ke Duke i Haalele Aku i Kona Kulana Hanohano a Lawe Mai i ke Kulana Makaninana

"Hc unii ka nui o na kiai i keia manawa, aka ke hoea mai kela mau kanaka ekolu i ka la apopo, ua iike me umikumamakolu .a hui no hoi me oe, alaila piha ka umi-kuma-maha/' i 44 1 keia inanawa koke no anei oe i makemake ai ia'u e lawe ae i ke kulana ku kiai no kou home nei?" 4, Ae. i keia po, me ke kakali hou ole aku, aia hoi aka la apopo, ia wa e hiki ai ia oe, ke nana i na wahi apau o ko'u home nei. Aia kou hale e noho ai maloko o ka halepaani, j he hale kahiko, e pili kokoke la i .ke kahawai. a na ko'u | poe kanaka e alakai aku ia oe a hoeanlaila. He kelepona j koloko o kela hale, ua hiki ia oe ke kelepona mai ia'u i na! ulanawa apau au e makemake ai, aia a ka la apopo, alaila kamailio hou kaua no kekahi mau hana e ae. E hele oe no ka hale malalo, e ai ai i kou aina ahiahi," alaila ku ae la o| Makuaia iluna, me ka hele ana mai no ka puka, a kahea mai j ia Tife. j Aole no i loihi kela kakali anaaku, hoea mai la ka \Vahinc! malama hale, aoia ka Mr. Makuai i pane aku ai iaia: ,4 Ej liele oe e hoomakaukau i kekahi mau meaai na Mr. Nikola." Ma kela wahi i ku ae ai o Nikola iluna, me ka haawi ana mai i kona lima imua o Makuaia, me ka pane ana mai: 44 L hoao au, e hoike aku imua ou', ma ka'u mau hana, no ka hilinai au i hookau niai nei maluna o'u, a ke haawi aku nei no ho'i au i ko'u mahalo, no kou lawe .ana aku ia'u, i mea hana aku malalo ou," alaila haawi ae la ke aloha ma•waena o na keonimana a elua, o ka oili mai Ia no ia o Nikola iwaho, no ka iho ana aku i ka hale malalo e a!i ai! : kona aina ahiahi. j Oiai t) Nikola e iho la no l*:a hale malalo, aia na mea h'e' nui iloko o kona noonoo kahi i hana ai. O kana mau mea I uiua i lohe mai aī mai ia Beka Kamerona mai, no kekahi j ekua lapu, ke kumu o ka maka'u o Mr. Makuaia, ua kiloi' loa ia aku ia noonoo mailoko aku ona, a ma ia.wahi i hoopihaia iho ai me kona manaoio, aoFe he akua lapu, ke kumu maka'u o Mr. Makuaiā, akā ua māka'ii oia no kekahi kino kanaka.no ka hoopoino mai i kona kino, a i kona mau wai\vai paha. " lloko o kela manawa pokole o ko Nikola kamakamailio | pu ana me Mr. Makuaia, ua loaa mai iaia ka ike no kela kanaka, o ia hoi he kanaka o Mr. Makuaia o ke ano uahoa, i hakoko hoi ine na inea he nui o ka huli waiwai ana, eia nae iloko o ka ikaika o kona kino ke nana aku, aole oia i nele i ka maka'u me ka hopohopo, no kekahi meahuna i ]»ili aku i nona ola ana, ka meahuna hoi ana i aa ole ai e loaa aku ka ike ia ha'i. 0 ka maka'u ame ka weliweli iloko o kela kanaka no Kekahi mea ano nui loa, oke kunlu ia o kona pilikia. \Ta kamaaina l©a o 'Mikoiā ia mea Ke mika'u, ō ia hō kā hooiioinoia mai oke kino ame ke kau ana mai o ka make. O ka pilikia o keia ano, ke kuniu nana i hoolilo i kekahi kanaka kino ikaika,,i mea haalulu, a i mea noho kukule, no ka meahuna i pili i kona ola ana; elike me ka hiki ana i ka waiona ke hooinalule i kekahi kanaka e kaena ana i kona ikaika. Ma ke ano nui, o ka maka'u ana i hoomaopopo aku ai īa Makuaia, he maka'u ia, no k apoino e kau mai ana maluna o kona kino ame kona uhane, a ma kekahi olelo ana ae hoi, aia kekahi hana hewa ko'iko'i loa ana i hana ai, ka mea nana i haawi aku i ka maka'u ame ka weliweli i kona lunaikehala, e hiki pono ole ai iait e loaa ka inoe ana i ka po. . Aohe nae he mea a Nikola i ike, no ke ola ana o kela kanaka, koe wale no na mea a Mr. Kelekona i hoakaka aku ai imua ona, he kanaka holomua loa o Mr. Makuaia ma kana mau oihana apau, ame ke kamailio ole nae i kekahi mea, i ke ano o kona iftau waiwai,- koe wale no ke keena puuku o ke aupuni. O ka mea ana i maka'u ai; o ke ano o kona ola ana o na la i hāla, me he mea la, iloko 0 ka Nikola hoomaopopo, aia jJbko olaila, ke kumu, o ka maka u ame ka weliweli o -kei&' kanaka. I \ ka wa nae i makaukau mai ai na meaai no kona aina ahiahi. nee aku la o Nikola ma ka aoaō o ke pakaukau, oi kona hoomaka aku la no ia e ai, me ka hoopoina loa ana i I kana mau mea i noonoo ai no Makuaia, aia hoi ka mahalo | iloko ona, no ka ono o na mea&i.. Ke hoomaikai la oia, rio kona pomaikai loa, o ka loaa ana o4te|j:aJii hāna kupono nana e lawelawe ai, me ka loaa pu hoY home nona e noho ai me ka ukti hoolimali'ina ole. O na ano maikai ole iloko o kona haku hana, ua kapae loa ae la oia, ia niau mea. aia wale no kona noonoo, l na meaai. Oiai nae ua o Nikōla e ai /malie la, o kana mea i hooniaopopo, aole wale no o Mr. Makuaia, ka mea hookahi i piha me na manao pihoihoi o ka maka'u ame ka hopohopo aka o na kauwa lawelawe pu kekahi maloko o aole ona ike aku i kā maaloalo mai o ke kuke ame ke kaikamahine lawelawe, a no ka wahine malama hale hoj, ka mea, nana i kii ae iaia e hele mai e ai, ke noho mumuīe wale mai la no oia, ā.no kela kanaka hoi nanā i kii ae e wehe i ka puka o ka hale, a lawe aku iaia imua o Makuaia, ka mea no hoi e kiai inakaala ana no ka palekana o kona haku. ke hoto-ke wale la no oia i o a ianei, a ina paha he kanaka okoa ae o Nikola, aole ana e nele ke komohia iho (i na manao hoohuoi iloko ona, i ke kumu o ka hi-o o kela kanaka, pela hoi ka noho mumule o na kauwa e ae. 4 Mamua nae o ka māona ana o tia o Nikōla, oili mai la . ua kanaka kauwa nei, me ka lawe ana mai a waiho iho la Jluna o ke pakaukau, ma ka aoao o Nikola, he pu panapana "•hou loa, me ka pahu poka, ame kfekahi ulili, me ka pane anamai: 44 1 lawe mai la au i keia mau lako nou, na Mr. Makuaia, 1 kāuoha* mai nei ia'u e haawi aku i keia mau mea ia oe, i keia po." "Me na mahalo he nui ia oe e ka hoaloha, ejoluolu ana | anei oe e hoike mai i kou inoa ia'u ?" ' I 44 0 Kaika ko'u inoa, ke kauwa" lawelawe pilikino a Mr. Makuaia." • { • I "Ke mahalo hou aku nei au if oe e Mr. Kā&a, no keia hoakaka," wahi a Nikola, mā ke.kahaha iloko ona, no ke< komo ole o keia kanaka i kekahi lole ku'pono, i kohu ai ke kulana ana e noho hana nei malalo o Makuaia, aka nāe ma kela ano, i maopopo loa ai iāia, ua piha maoli no.kela kanaka i ka pihoihōi, i noonoo nui ole ai oia i ke ano o. kona mau lole e kc*mo ai, pela hoi ke kahi ole i kona umiumi no na la ekōlu. 1 ka hala ana mai hoi o Kaika, ia wa i weheia mai ai ka puka o ke keena wāiho o na meaai, a kamo mai la ka wahin* malama hale, me ka oinau ana maii ,

"He mau mea hou ae anei kekahi au i makemake ai?" 44 Ua lawa au ma na ano apau, mai hoopilikia walē i kou noonoo e ka lede," i pane aku ai o Nikola, me ka uhaki ana iho i ka pu pahapana, a hookomo iho la he hookahi poka iloko. 44 Pehea, manao »no anei oe, aia kekahi poino āno nui e hoea mai ana?"-wāhi ana me ka'nanā pono loa ana mai i ka pu panapāna e paa ia iloko o ka lima o Nikola. 44 A01e e hiki ia'u ke pane aku i ka haina pololei o kau [ ninau, oiai o keia no ka manaw r a mua loa, o ko'u hoea ana 1 mai no keia home," me ka mau no o Nikola, i ka hookomo I ana i na poka iloko o ka pu panapana, me he mea la, aia | ka olioli iloko ona, no ka paa hou ana o kona mau Hma j i ka.pu panapana. ! 44 Pehea, ua mai nei aneai o Mr. Makuaia ike kumu o kona māka'u i nihau ka wahine malama hale. "Aole oia i hoike mai nēi 1 ke kumu o kona maka'ū ana, aka malia paha o loaa ia ike ia'u anai ia oe mai e ka madame." ' "Ua noho pouliuli loa au, i ke kumu o kona maka'u, ina hoi ha he wahi mea kekahi a'u i ike, alaila ua hiki ia'u ke hoomakāukau no kekahi alahelē, e hoopakeleia ae ai kuu haku, mai keia kulana i kau aku maluna ona.'" 4, He nani ia, ua hoike mai lā no oe, no kou noho poūliuli maoli, i ke kumu o ka maka'u o ko haku, oki loa aku aku au, ka mea malihini, nolaila, aole he mea hiki ia'u, ke kokua aku ia oe e Mrs-^—" , "O Tile Bigena ko'u inoa, ua noho mai au ma ke ano he wahine malama hale, ma ka 4 manawa, i paku'iia mai ai ' he hale hou, i ke kino kahiko o keia hale e ku nei." "Alailā, o oe ka paha ka makuahine hanauna o Beka Kamerona ea?" "Alaila, ua kamaaina mua ka paha oe ia Beka ea?" wahi a Tile, me ka iiiinoaka ana mai. ■" "Ma keia auwina la wale iho nei no au t i hookamaaina aku ai iaia, o kela kaikāmahine opio, ka mea nana i kuhikuhi mai ia'u, i ke alanui pololei, e hoea mai ai no keia \vahi." " • "He kaikamaliine i'o o Beka Kamerona na'u, ame ka hoomanawahui no ko maua noho ana; a ia'u i nana aku ai iaia, ua kaokoa loa kona ano mai na ano ae o ka nui 0 ko makou' ohana." "Ae, ua ike i'o aku au i ke kāokoa loa o ke ano (/kela kaikamahine opio. "Ke nianao nei au. āole oe i ike i na anp oiaio o Beka o ka'u wale no nae i kaumaha ai, o ia ka hiki ole ia'u, ke hoi aku i ko makou hale, oiai ka maka'u ē holapu nei ia Makuaia, aole no hoi e hiki iaia ke hele mai ianei nei, me ka loaā mua ōle h€. aeia e kuu haku. Pehea la ka loihi, ina kou manao, e mau aku ai keia kulana ma keia wahi?" "O kena no kekahi ninau .pohihihi au e waiho mai nei, e hiki ōle ai ia'u ke pane akuj" wahi a Nikola, me ke ku ana ae iluna, a hookomo mai la i ka pu panapana iloko o kekahi o kona mau pakeke, a o ke poho poka hoi ma kekahi pakeke okoa aku. "Ina he.makemake loa kou e hoi ho kou home i ka po, ua hiki loa ia'u ke hoi pu aku.me oe." , "He hana paakiki loa, ka hiki ana ia'u ke haalele iho 1 keia ka. niea, he kauoha paa, ka i hāawiia mai ia'u, āoīe ai| eliOi no ko'u hale: hopkahi 'wale no nae kumu o ko'u hoolohe ana aku i kela leo kauoha, o ka nana ae i ka nele o ko'u noho aua. Tt'fa he nui maoli ka'u mau. dala, aole loa au e ae e noho hou iho malalo o na kaupoku o keia hale, he hookahi hora." "Malia paha, aole. e mau loa ana kela kauoha uahoa a ko haku, e pili ana no kou iho i keia hale i ka po; a iii'a he kumu nlaopopo kp kela maka'u honua o Mr Makuaia, alaila e hoea koke mai ana no ia, me ka hala ole he manawa loihi." Me kela mau olelo, i kaha aku ai o Nikola hele, no kahi 0 ka puka, aia no hoi ka wahine malama halē, ke ku mai la nAna iaia, a o ia ka ua wahine nei o ka pane ana mai: "Ina he mea kekahi au e ike aku anā ea, alaila ke nonoi aku au i kou oluolu, mai hoopoina oe i ka hoike ana mai ia mea ia'u." •. ■ <4 AoIe b'u manao, he mea kekahi e oili mai afta, elike me k'au e hopohopo nei," wahi a Nikola, me kona hemo ana akw nowaho o ka hale. laia e ku ana ma ka lanai, i oili mai ai o Kaika, mp ka maopopo .ole iaia nei, o kahi o kela kanaka i noho ai, a kamāilio mai 1a: kou moe i ka hanaia e ke kaikāmahine lawelawe, : scua hōihoiia aku nei kou pāiki; nb kahi o kou; hale i pāa aku oē i keia poho ahi, a ina e kakali jjji iho ana oe.no kekahi mau min'uke maaiiei nei, alaila ae au i kekahi o na kauwā lawelawe; no ke kuhikuhi ana aku i kou halē e noho ai." - j Hakaliā jcjō a pāu ke kamailio ana mai a Kaika, o Ica-| unuhi ae lā no ia he ulili mailoko ae o kona pakeke, a hoo- j "kani aku la, me ka huli hou ana mai imiia o Nikola, akamailio mai la: } "E hoea mai ana kela kanaka,'iloko o na sekona,helu wale no, e puka aku oe nowaho o ka puka-pa, a i kona wa e ike 'mai ai ia oe, e maopopo auanei iaia, ka hana i. makemakeia aku ai oia no keia po." 4 ' Hākalia no nae i ua o Nikola a ku ana i ka puka-ka, ik« aku la oia i ka oiii ana mai o kekahi mea pouHuli. a ku j ana imua ona, o ko laua nei hele like aku la no «ia, me ke kauoha ana aku o Nikola i kela kauwa, e kuhikuhi aku j iaia, i kahi o na kanaka kiai i hoonolioia ai, a he eono | mau kiai o ka loaa ana aku ia laua nei, ke hui pu ia !me ; Wala, a o kekahi pōe kanaka eono, ua hoi lakou e hiamōe, ! malokō o kekahi hale i hookaawaleia no na kiai. j Ma keid hele ana nāe a laua nei, i loaa aku ai ka ike ia: Nikola, i ka makaala ole o kela poe kiai, i ka lakou hana, | a he hōokāHi. kiai,, ua hiamo.e 'maoli, nolaila ike ihp la o | Nikola, i ka pllikia» ina pela Hio la ke <iho o na kiai, he noho nanea, a he hiamoe, ma kahi o ka lakou hana. | No kela ike o Nikola i ke kulana hemahema māoli, o ka hoonohoia ana o na kiai; no ka mea ma kona manao, he hana maalahi loa nana ka hele ai.ā ma kahi kokoke i kela poe kiai, me ko lakoU ike ole mai, a o ia kana o ka huli ana inai ia Keka Walā, a kamailio mai la: ♦ . "Ke ike la oe, 1 kelā <mau kumulaau lehulehu e ku mai la, he, keu maoli ka pouliuli o wahi, e hiki ole ai ke ikeia aku, kekahi mea e īniaalp •ae ana o kela mau kumūlaau ; o ka hana .'loa, o' ia no ka hoonoho ana i nā ki'āi, ma na Wahi pouliuli, mailaila māi auanei e hiki ai ia lakou ke ike,' i ka mes e hoao ana e hoōkokoke mai i ka hale, i noho ai ka haku o ; kākou." , > "Manao iho la paha oe i kena mau ,mea au e kamailio hoo-akamai mai nei, o oe ke kanaka ike loa, i ka hoonohonoho ana i na kiaiV' wahi a Keka Wala, «me ka hojke okoa ana mai i kooa āno huhu. ' 44 A01e paha keia he hōoakāmiai, aka o ka mea ōiaio maōli no ia; a no kou ihanaoio ole ma.i i keia māu hōakaka a'u eā, e ae Oē i kou kulana kiai i kēia manawa, a ina ao)e e hiki anā ia'u, ke hele, māi ka hale mai, n6 ke 1 kahua ttianjfcnis iloko'o ka hapalua hora mai keia manawa 1 aku, alaila e hiawi no aii ia oe 'i umf dala. Ina nae e kaa

ē ana. ka ike ia oe, alaila ke haawi aku nei au i ke kuleana ia oe e ki mai i ka poka o kau pu ia'u, me ke kanalua ole." Aohe wahi meā a pane mai o Keka Wala, aka no Nikola nae, etni aku la oia malalo o ke aka o na kumulaau e ku maa ana māhope o kona kua, o ka nalowale aku la no ia I iloko o ka pouii, a iaia no ka ike, ua māmao loa oia, o kona pelu hou aē la no ia ma kekahi moali alanui, ma ia moali alanui oia i hele ae ai ahiki i ka hoea ana i kahi o ka halel<aa, māilaila ae ahiki i ka hale o Makuaia, me kona ike ole'ia niai, e kekahi mea, alaila ho-a ae la oia i konā kikalika, o ka hele pololei mai la no ia no kahi a Keka Wala, • e ku kiai ana, me ka haawi ana mai i kekahi paka kikalika i kelā kānakā e puhi. Ua hele o Keka Wala, a piha loa i ka hoōnaukiuki, rio Nikola, ua uuini. malie 110 iiae oia i kela. hoonaukiuki ona, lalaū Tftai la ike kikalika, me kā pane ana mai: "Manāo iho lā paha oe, o oe wale no ke kanaka- akajnar, mā" kā hōomākaikiu ana ea ?" "Aoie' pela, he hana maalāhi loa na kekahi mea, e manao ana e hele mai no ka hale o Makuaia, ma na alahele ekolu; Aole o ke alahele mua, ua ike ae lā no oe i ko'u I hoea āna mai nei me kou ike ōle, o nā alahele elua i koe, i ma kelā' ūlūlāau paina no ia e ku »mai la ina ka hema, ā o • keka!ir;jftāhelē, ma ke kumūlaau eikamoa e ku maii.la ma! !'ka r āoao' oke kahawai." ' r 1 i 'loaa ai ia oe keia ike, nb na alahele maalahi e 'hoea ntāi āi no ka hale o Makuaia me ka ike ole ia?" ''Aolē au he kanaka holonā ma ka hāna k'iai, no ka mea ua nōh'o inua au iloko o ka oihanā kōa/, nolaila, mai ka ike i loaa iā'ii* no ka makaala ana i na eneini," alaila kuhikuhi āku la pia i na wahi kupono, ā na kaiwka kiai elima, ;e f»oho ai, hie jka hpākaka pu ana aku hoi i na kūmii Ihipono loa, 0 ka Hppnpho ana ia lakou malailā, ui* ku maoli o Kēka Wala, i kahi o ka hoka, ahiki i kona ae ana mai, e hooko ēl^~m§ ( ka Nikola, i hoakaka aku ai imūa ona, no ka īnēa pōnb e £ana aku ai. • "Ē kakou i ka hana kiai, malalo o na rtila maa, ō iā h*J»,/i hookahi kopala ame kona h°P e o-.ka uwāki kahi, ka au, e hoakaka piha aku ai imua ou, 1 lte ;o ka' hoonohonoho ana ika uwaki kiai. Eia ko'u manao hope, owau ka mea nana e malama i uwaki mūa āhik;i i ka hora umi-kumamalua o keia po, mahope aku 0 e ku inai ka elūa a na e kaa" ka hō(ōitialu ana i kela uwaki inalalo ou. E hoi koke oe e hiamoe i keia manawa, a na'u e kii aku e hoaia ia oe, i ka wa e/liuli ai keia uwaki mua.'* v ... \_-... Ma ke ano nunuha, i huli aku ai o Keka Wala, hele no kahi akā halekaa i ku ai, aia hoi p Nikola ke naūa aku_la māhope ōna, me ka minoakā ma kona mau papaHna, no ka.naāupp maoli o na kanaka o kela wahi, i ke o ka hana kiai/ no ka pfono oko lakou haku. * I ka nalowale ana aku o Keka Wala, a pau aku la hoi ka ike'Hpu ana aku o Nikola iaia, haalele iho la o Nikola 1 kela Vāhi, a hele mai la 110 kahi o ke kiai ana i ike ai i ka hoa,moe, ua ala ua kiai nej, a ua lilo oia i mpa 'nana māi i kai Nikola mau hana, hoikeike imua o Keka Wāla, i ke ano .0 ka hiki ana i kekahi mea ke ko;mo mai iloko o leahi kiaij me ka ike ole ia āku. ,"Ke nianao nei au, ua pololei kou nianao, nQ ka mea ppno e hana aku ai ma ka hana kiai, elike me ko ūakou ine ka maikai/ O ka mea nae hoopohīhihi iloa mai i ko'ū noopoo, heāha keia kumU nui ā ka hāku 0 kakou i maka'u ai ?" 44 Uā ike 110 oe, elike i,ne ka'u e hoomanao nei, aole he k*imU,Ce;.'ae o kona maka'u, aka 110 kekahi mea no ia, me e^ua ' me na ma e * ua ' a P u ī" 121^0^0 0 pākēkē 'lolewawae. Nolaila e pono oe e makaalā loa i ka Ht>ea ana mai o kela mea, aole e hi'ampē. Ina nae e hiki ānā ia pe ke nianaoio māi, i keia maū olelo a'u, alāila aole he loihi ioa o ka manawa.mai keia wā aku a kaua e kamailio nēi, e ike pono ana no oe me kou mau māka ponoi, i ua mea la i maka'u ai ko haku." 44 Ē hoēa mai ana anei kela niea i keia po?" wahi a kela kial, fhe ka hele mai la a kau ka *lia, no na hoakaka a Nikpla, ka mea ana i noonoo mua ole ai, o kela iho la ke kumu i maka'u ai o Mr. Makuai. "He niānawa hoea wale mai no, aolē nae au i maopopo! Eia ka piika kikalika, i hookahi ko kaua puhipakrlikp ana! E hoomanao loa oe i na palena o koū wahi kiai, mai ke alanui aku, ahiki i ke kumulaau cida nui, e kaakaa kou niāu mākee; a e hakilo pono me he popoki la, e makaukau ana e lēle aku maluna o ka iole, a mai ae aku e pakele kekahi mea, mai ka ike aku a kou- mau niaka." , Haalele iho la ō Nikola i kela kiai, a helē akū U k»hi e ke kiai elua, me ke kuhikuhi ana aku i kaHa māu wāhi e makaala loā āi, pela kona hele ana ahiki i kē kiai hope loa. Ua paa maoli no kona manao, e ala oia ma kela pp ahiki i ke ao ana, i hiki ai iaia ke hoomakaikiu i na kiai; aka i ka hiki aiia i ka hora umi-kumamalua, kii aku la oia e hoala ia Keka Walā āme kona a i ka huli ana 0 ka uwaki mua, a : pani ae la hoi iia kiai-.hou, ma ko lakoumau wahi kiai, huli aku la oia hoi 110 kahi o kona hale i ku ai, he hapāha mile. ka mamao, mai ka home ākū o Mr. Makuaia. laia i hoea' akū āi 'no keliā hak, e kau mā ka'pukā, wehe aku la oia i ke pani puka, me ka ho-a ana ae 1 ke Aia n.o hoi he kukui e waiho ana ma ke pakāukau, a i ka a ana ae .0 ke kukui, noho iho la oia ilalo, me ka nanā āna ae i ke ano o kela hale. He hookahi no niini o kela hale, e ku mai ana kekahi moe laau. o ke ano o na moe, o kelā aū kahiko loa, -mā kana hoomanao iho,- me he -mea la, he moe kela i malamaia. ma ke ano i mea hoomanao. E waho ana no hoi kekahi he pakaukau waiho no ke pa holoimaka, he elua mau pakaukau, he ihau noho pāipai ame elua fināu noho niāoli. . // \ f / E waiho an'a iiōi mahōpē po^ō-aku ō 4cā frioe, he tnāu meapaani na fra kamalii, a koho 'wale iho la no oia, malia paha he mau meapaani kela na na keiki a Mr, Makuaia, i ko īakou mau, wa kamalii, a i ole, na kana mau moopuna paha., t .. ' laia nae i nana aku ai ma ke kihi o ka runii, iH ; C oia i ke ku mai o kekahi piano, i uhiia me kekahi kHiei kahiko, o ka hele aku la no ia 0 ke Duke Nikola, a wehe ae la i pani, me ka hooHolo ana iho o kona māū wianamaiialima ma ka papaki, he o ia mau no ka o kē l kani, kde ; Wāle no kekāM mail ki, ke kani ana, f i ko lako'u anō mapli, āka he niea Hiki' , no ia iaia nei, ke» hooponopono aku. ' Wo kela po, ua loaa iho lā kona hale e hianipe ai, a ua hoomamaia mai no hoi kona hoonoo, mamuli o kona hoonohonoho ana aku i ka poe kiai, ma ke ano, e palekana ai kona haku hpu, aka no kekahi la ae nae, aole oja i ike i nā pilikia hoū, e hālawai aku ana me ia, leoe walē no kona maiiao ana iho, e nui a'na kona imanaw-a e makaikāi ai.i ka 'aina, a e hoohana aku ai i kona noonoo, i wahi e oi ae ai ka palekana o-kona haku, ame kona maū waiwai. Ke hauoii loa !a nae o Nikola, no.ka iaia o kēia kulana hou, no kā nfēa ua kuponō maoli 'i manao, oiai ua komo oia iloko o ka» oihana koa, a ua ike t|Q hoi i na ano o ke ao nei, nolaila ua pomāikāi.loa oig, i ka loāa

mua ana iaia o ka ike ame ka makaukaii, e noho hoomalu aku i kekahi poe kanaka malaio mai ona, o ka mea nae nana i hooi loa mai i kona hauoli, o ia no ka hiki ana iaia e hele ma kela ame keia wahi, me ka hopohopo ole, oiai he haku oia maluna o na kanaka hana o Mr. Makuaia. 0 ka ululaau paina ma kela wahi, ua kaokoa loa ae ia mai na paina mai i kamaaina iaia ma Rusia, a iaia e noho la maloko o kona home hou, ke honi aku la oia i ke ala 0 na laau paina, e laweia mai la e ka makani, kela ea hoi ana i hotii mau ai. ma kona aina hanau. Ua hele ua o Nikola a maluhiluhi, me he «nea.la e kono okoa mai ana ka moe, i hoomakaukauia e ke kaikamahine lawelawe iaia nei, e hoi aku e hooluolu, aka iaia i hōomanao ae ai i kana hana nui, hoohuli aku la oia i kona kua, 1 kahi e ku niai ana o ka moe, o ka lalau aku la no ia i kona paiki, a wehe ae la i kekahi palille huluhulu, pela hoi me kekahi lole>vawae nao nunui, a komo pu mai la i kēkahi paa kamaa buki, he mau mea keia ana i kuai ai, mamua o kona haalele ana aku ia Nu loka, no kona 1 ike no, o ka lole ia i kupono, i kona kulana luna mnluna o nā kanaka hana. 1 ka paa ana o. kona mau pono hou, hele aku Ia ua o Nikola a ku iho la ma ka puka, me -ka nana aku iwaho; ajia ka māhina ke pa konane iho la maluna o ka aina, a ke ike la oia, i ka malamalama niaoli oinua mai o ke kah\itl i .Jcu ai o kona liome. x . . . Ke hoolohe la he meha pu wale no kela po, ua hiki Jo& iaia ke lohe aku i ka owe mai o ka wai o ke kahawai, pela hoi ka nakeke mai o ka. lau o na laau, i ka hooluliluliia e ka makani, a 110 k aumi palia minuke o kona ku ana īnalaila, o kona pani mai la no ia i ka puka a paa, alailn oili | aku la iwaho, me ka holoholo ana i ke konane o ka nia- ! hiiia, e honi ana hoi i na ea oluolu o Amerika ka aina alia i kapa iho ai, o kona aina ia. lloko o ka noonoo o ke duke ōpio, ua makemak<* oia 1 e hoopoina loa i na mea e pili ana i kona aina hanau, pela | hoi na poino ame na pilikia ana i alo inai ai, mamuli o ka noho naaupo, ame ka paaki o kona lalmi kanaka, aole loa ! oia e nana hou aku ana ia lakou, he mau makaainana nona. | O kela ano he makaainana Kukini iloko ona, ua make loa ia, a ma kona walii, ua kupu ae he uhane hou, ka mea ana i olelo ae ai, he ola hou, a ina kekahi olelo ana ae liiōi, ,he.kanaka oia i hanau hou ia, me kp ola hou. No ka hapalua hora kela hele holoholo ana aku a kfc Duke Nikola iwaho o ka malaina konane o ka mahina, ua hoi hou mai la oia noloko o kona hale. me ka hele ana aku a noho iho la mamua o ka piano, a o keh puni hookaui pila no ona, hoomaka aku la oia e hookani i ka piano, me J<ekahi mau mele i paanaau iaia, aole nae me ka ikaika loā, aka me Jka malie wale no, me ke ku nae i ka nan'i arrte ka ilihia ke hoolohe aku. MOKUNA V. Mahope o kela hookani ana i ka pi£no 110 kekāhi manawa, ku ae la oia iluna a hele aku lai.e nana i nd kiiii, rha ko lakou mau wahi, a o ka pane a kela poe kiai iaia, o ia no ko ; lakou lohe ana i ke kaiii o kekahi piano, 1 kahi mamao loa, aole nae oia nei, hoike aku, oia ka mea nana i hookani i kela piano, ua makemake oia e maopopo, ina paha e ala.ana, a i ole hiamoe ana paha kela poe kiai, ma k<e ano 0 ka lakou itiea & kamailio mai ai iaia nei, i ka wa e Hoea aku ai imua o lakou. I ana a'kokoke e huli ka uwaki, ma ka hapalun like o ka po, hoala aku la oia ia Keka Wala aiiie koiia mau kiai, a kaa aku la ke kiai ana i ke koena aku o lea po, 1 kela poe, a lioi aku la na kiai'mua e hoohiolu. aka no Nikola nae, aole oia i hoi e hiamoe, aka ua ala pu aku la 110 oia, me kela poe kiai hou, ahiki wale no i ke ao ana» nie ka ike ote ia o kekahi mea ano nui, e lele ai ka oili. Ma kela kakahiaka, i haule aku ai o Nikola hiaanoe, a aole i ala koke mai ahiki i ke kokoke ana i ka aina awakea. Mahope ihp o ke komo ana mai i kona mau lole hele mai la oia no ka home o Mr. Makuaia. ua hookahahaia aku hoi kona manao i ka ike ana mai, he palule maemae ko kona haku e leomo ana, a ua kahiia hoi kona umiumi, a uaf uuia na puka aniani o ka hale apau iluna, me Ūe komp ana aktt o ka malamalama o ka la, ma na Nvahi pouliuli, aia hoi ka makani, ke komo la e kipaku i na ea polopolona, ma na ru»mi apaii, a o ka mea nae nana i hooi aku i kona martao kāhaha, o ia no ka loli ano e ana o kona haku, ua auhee aku kela nanaina maka'u mai kona helehelena aku, 0 ka maha ame ka pihoihoi ole, ka mea e nohoalii ana maluna ona. Malokō noo kona ruihi o Mr. Makuaia kahi i noho ai, a iaia i ike mai ai i ke komo ana aku o ke Duke NikolA, Jjtii mai la oia i ke pani o ka pahuhao, a papani aku la, alaila huli mai la o Nikola, a pane ae la me ka leo o ka mea i piha i ka hoihoi: "Ke hauoli loa nei au i ka ike ana aku la ia oe e Nikola, a ke lana nei kuu manao, he analuhia na mea apaU ma ka po aku Ja i hala," wahi ana, me ka haawi ana mai i kona lima, no ke aloha ana. "Ae, he maluhia wale no ka po nei ahiki waie i ke ao ana, koe wale, no nae keia, ia'u i halawai alsu keja k'aiiaka nana' e hōomalu i na kiai, uā, isftl i®f4" 1 ke kupono ole o kana hoonohonoho ana i na kiai, Ua pitya maoli kela kapaka i ka huhu, i kuii olelo okoa ana aku iaia, e hakilo oia ia'u a e.ki mai lioi i kana pu, ina I e kaa ana ma kona aoao. ka ike mua ana mai, he keu aku i nae kela a ke kanaka 1010, aole oia i ike mai ia'u, ahiki i | ko'u ku aha aku ma kona aoao, me ko'u haawi āna aku i kikalika nona e puhi ai." "Ēa, he keu aku maoli ka hoi kena o ka nuhou maikai ole!" wahi a Makuaia, me ke kunahihi o kona helehelena. "Able au mea e niaka'ū ai, ua makemake wale no au e hoike aku imua o Keka Wala, i ka maikai ole o kon& hoonohohoho ana i kona poe kiai." "Ae, ke ike aku la au i ka makaala ma kou aoao, a 6a laki māoli oe, i ke ku ole ana mai i ka poka, a kekahi b na kiai," N "tte keu ikū maoli kela a na kiai* makaala ole, aka nae, Ua hoololiloli aku au i ko lakou kulana kiai, a i keia inbnawa, aole au mea iki e hopohopo ai, 110 ka hotfps!ikiaia mai ma kekahi ano," "Ke maikai la kena mau mea au e hoike mai tl<fcil E noho iho oe- e Afr. Nikola ilalo, a eia mai ke ciga, makemake aū; £ kamailio ia oe no kekahi kumuhana nui, 0 ia no koU hookaawale loa ana aku i kou ps>e kiat ma k«hi e ike ole ia ai, i ka wa ao." , "Htfaha iho la hot ke ktrmu i ala mai ai o keia KhUOhia au e ktiu ?" "Penei noia, he kaikamkhine ka'u aia ma*Nu l»ka kahi 1 noho ai, o £age kona inoa, e haalele akū ana oia ii Nū loka i keia la. a i ole ua haalele mua aku nei pahi i kakahiaka, a mji kekahi manawa o keia la oia e ai. Aōle o'u makemake iaia e hele mai, aka naē he kew ajcu kona paakiki f aole e hiki ia'ū ke hoole akli i konā make A6he i maopopo iaia, ke ko'u no']6'ix niakemake e lohe oia i kekahi mea e pih ke k&ii» o liale nēi. (Aote i ptc.>