Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 1, 6 January 1922 — Makalei, ka Laau Pii Ona a ka I'a o Moaula-Nui-Akea i Kaulana He moolelo kahiko no huli Koolau o Kailua ame Waimanalo, Ka Nanea o ke Au o ka Manawa [ARTICLE]

Makalei, ka Laau Pii Ona a ka I'a o Moa-ula-Nui-Akea i Kaulana

He moolelo kahiko no huli Koolau o Kailua ame Waimanalo, Ka Nanea o ke Au o ka Manawa

Ke paneeia aku nei keia nanea i mea hoohialaai no ka poe heluhelu o ke Kilohana, a he mea pono no hoi i kekahi mea, i loaa kekahi o keia moolelo, a i ole ia like ole paha me kana mahele, ke hoolauna leta mai i ka meakakau, S. K. K., 2332 Liko Lane, Pauoa, a e hookipaia mai oe me ka pumehana nui o ka waipahe. Me ke kapena ame na ipo heluhelu ka anoi o ka makahiki 1922, ame ka opalapalaulu o ka meakakau. O ka hookumu aua o keia moolelo i ke au ia e noho moi ana o Olomana, a i ole ia o Olopana paha, no kekahi hapa o Oahu nei, a o ia ka huli o na Koolau elua, aole nae i maopopo kahi noho o keia alii, aka o kana punehele, oia kana i hoonoho ai i konohiki no Kailua ame Waimanalo. O ka inoa o keia konohiki a punahele hoi a ke alii o Ahiki, a i kona manawa i noho ai aina ai malalo o kona punahele, i kana aikane alii, ua hana aku oia me ka manao oluolu i kona mau hoa āina. Ua kaana like oia i na wahi mahi no kona mau hoaaina, me ka nele ole o kekahil; a o na lo'i puu, na hakuone, na lo'i Poalima, o ia iho la no kona ame ke alii, nona kona noho ai aina ana. Ua hoonoho oia i ke kahuloko o Kawainui i luna aina nona, a o kana e kauoha ai, o ia ka kona luna aina e hooko ai. I kekahi la, kauoha aku la o Ahiki i kona luna aina, "Aia a kakahiakanui o kekahi la ae, lawe mai hoi oe i mau wahi i'a no ka paina kakahiaka, i aiia hoi ka momona o Kawainui ame Kaelepulu." I ka lohe ana o ke kahuloko i ke kauoha a kona konohiki ai aina, i mai la oia i ka olelo maikai. "Ola kaua ia oe, no ka mea ua pa mai la i kou leo ko ka mea waiwai. Auhea mai nae oe e kuu alii, aole paha auanei e loaa ka maikai o ka i'a o keia mau loko, no ka mea, akahi no kaua a komo i ka aina, anoai paha, ua huhu na kahuloko mui i ke pa'i (hoopau ia) ia ana, a hanainu i ka wai, kahi o ko kauoha." I ana aku la ke konohiki: "Oi hoi e na'u bia i hoopau aku, nana no ka hui ī haaiele i ikona noho an-a, mainuli' u ka mana'oiia'o i k'a naiia aku i kahi i noho .pu. ai n» 'ko !hoa o na la heu opiopio, nolaila aole kaua o hewa ilaila, a no ia, nele hoi i tke kanaka, ke kuin.u 0 ko'u hoonoho aua aku ia. oe; maumli Upi p fco'u lphe awe ka joiai a aa o- oe ka mea i piU aku 1 *īii o ieia niau >wai, o ika niomona PS&a, .0. 11«. la o ko kaua punahele. He hoau ka aina he mea panee, o 'hoi „.a b<K>«ianao mai i wahi aiea paina na kana." "Ua -hiki ia," wahi a ke kah\l'loko. Hoi jtku ,ia oia a hoouuikaukau i ika uj>eu», liii aku Ja i mau ikwkooikolu noe k'uu i na loko'elua. 1 ika wauaao, iho aku la lakou nei ik>ko 0 -Ka* elepulu. i i.e..kau niua aoa uo, hei ae la ekolu awa nunui; i <ke ikuu hou ana, tne 'k.i manao <c lōaā iioi ;a mahuah.ua, he ole ka loaa. ĪNo ikisia nele, hoi mai la a loko p Ka'wainui, ia lalkou n.ei i koopiaka aku ai e au, ike..o-le nei. ka i'a .ina o, maaliei, ke lelek nei me he «aM hit\o la i.loaa i ike aou o Kawaikōloa. £fc4aily, n.oh-u la ia atpena, ia kuu hei ae la «klu. auae nuuui, oiai kae he nai ka i'a a lekou ne-i e ike nei, o fca mea aptki, «ke apo' aku i ka upena, aia ilufta o ka limu kahi i <kau ai aolie pili iho 0 ka upena ilalo; o ka noke ia 0 lakou aei i ke kuu* 1 a puka ka la, aole ■""c(hi i loaa hou ae. o kela mau i'a inua wale no ekolu. ~So k«ia iike.o ike kahuloko i ka nele, OWO aku 1 a oia i ikena mau hoa: "E hōi kakou o awuikea loa auanei ika ai ana a 'ke 'konohiki o 'kakou, manao ae nei hoi i &o (kakou ilianu, e uialmahua ka loaa, eia ka hoi hoopolole-iia mai uei no a ka waha 0 kahala, eia ka e uele ana ko kaikou Ui auu." I mai la kekahi ikanaika: f 4 Aole paIw. i hoapeloleiia mai na ike 'konohiki wale no, no ka piha īimu kekahi 0 ka ltfk.o.; nolaiia kou ka- upen.a iluna, aaii»> pili iho pau no kia. i ? 3, i ka holo malalo o ika upeai'a, a t>. ra ike kumu o ko «kakou nele, iua nei no ka pau o kji limu i ke mokuia a maikai, aolo e aele 'ka lo&a, hookalū 110 kuu ana, oh\ a lawa ka maikemake-. hooknu ka i'a. O ika i'a anei (keia a kakou i ike pu -iho nei a ka'e mai, 0 'kp 'kau hoi 0 ika upena iluna. nele iakou, hoon*anawatim, hookahi mea nui 0 !ka leo 0 ike konohi■ki, a 0 oe uo ko k-akou mea e ai i'a. ai." Wiei (kako.u e ai i'a ai ia'u, aiu 80 paha & ieauohu nwi ke konohiki r kuu, alaila o olua no hoi nu kanaka, a ina me neia iho la ka liana, a-toa lwjbo v 0 Kaneipalua, 0 ia. ka ,iAc, ,aohe nani & koe Akn; oiaJa.;fcG,&osewa. lu 0 kakou ke tka le&elehe, i ke auu o 'kakalhiakanul. . " tt'olai}a e lawe olua e kaula'i i kd Upeoa, a. e lawe ae hoi au i ika i'a, * 9(3 haku 0 kakou.'' "O lawe," wahi a kona mau hoa, "i uiijtu mai le koaohiki i ke ikomu i

uuku ai o ka i'a, mai paa.'ka waha. Ko j la- » .fc* ;^nahftilo. i |6p ha-ku aina, ai oJii ana.ia Kjaiwninjii me K&olepula, o momona iho la »0 ia 0 Kailua n<ji, adle aku ma o." J J ka pa» AU.a 0 wai ia kc hele no o. ke konohiki, iaia i hi'ki mai at a h»i, pa a ke 'konohiki, me kela ohaoha ©o p ka loikoniaikai: ''Ma-i. maloko mai! '' " A01.e," wahi a ke 'kahuloko, '' mannei aio au T a hoi aiktf, mai ka loko mai no ahiki, .lkahi' i ka hope; aolaila he lalUali, eia uo na' i '.a. ua hoopolpleiiu nuii ,nei no a ka walia ou o kd haku aina; ekolu awa, 110 Kaolepulu ia; ekolu auae, no Kawainui ia, .0 ia, iho lii 110 na walii mea i loaa i ke ikauaka, 0 i noke inai &ei ?uakou me iko 'u mau walii hoa a puka 'ka la, 0 keLa ilio la. no ua mea i loaa, 1 ' <( Aluila, aohe a <vukou wulii hoiija 0 ttiDthale?" j "Aole," wahi a ke kahuloko. ; ( ' Artiw e u.O ka ; hoi. ki? aloha e! Kaa | .iho 'hoi i ika ke akiku. ! a jo ka »ea ka K.ōi i anu fca ili, nele iho ia ika h.oi, Aioha ru) ī f' Hopu iho .la 'ke konohiki elua awa, a paa i >ka lima, i mai la i.ke kalmloko: "E lawe oe i ' keia mau i 'a ā ltaa»wi. a'ku i ,dtou inau }ipa iawai'a, la ka hoi leo'u ia lana,. a UUau jLho no hoi oe i elua anae nau, a elu,a no hoi na 'u* ka ph. jka paha o\a waha 'hewa, ua ai i kajmomona a ke alii.". Ike iho la ke lie kanolilki piakee kanfljka maoli keia, i iho la oia iloko ona: "Olu ka.nolio ana ō oe ke alii," na ia la ke tko-na e hc»pu, 0 kanaika no o kahi alij. he mikimiki; hopu >ho la keia elua anae', a paa i k-a liiua, i mai la ke Ikohohilki: " A 0 ia 0 ,kat lianana ia 0 kahi alii, he mikiinikij iho/00, 'ku oe i ka maileani puiwa o ihu,\ēwala (kani, a o «ko 'u kuniu no hoi ia i pun;iliele ai i kfe alii, ia- ha'i ke kena ann, ia-'u ka elem ana, 'ho leo 'ko ke alii a pane he hipoiko 'ka v 'n, ina i 'ku ahiahi, i ike au--moe he pkoa ka aiieā i. kemiia, aole owau, uaiia aku laaq, e kiei ana iwarli.o jao .ka n\ii 0 ka. (poh.li. a3ne ka loa o kaihi e liele ai, ike aiku kn au i ke aue 0 ko'u w.a ia e ikokolo aku ai a,)k.ukuJi imua 0 ke alii, mc ka pane -pu ■ak)i: "E Kalani e, na'u e liooko ik.a leo 011 e ike aliil" ■ ■ • "Aole paha auanei e liiki ia oe?" "I keaha hot?''- wahi a'u. "O i hoi e o ka >0 'ka'ika T i, 0 hfki ole, b !kō leo 'alii, o i& ka mea nui ia'u/\m'u 0 hooko, i niakepono .iko analaiha ana ia 'u i ikanaka nou. a mamuli 0 -ia mātt *haha, lilo i puuahel6 imua o kslfclii, n.P iku auoa, ua ai pu i ka papa-i aiha hoakahi, ia wa an i noi nkn hi j iaia e hoihoi ia'u i' kahi .ana i ike aij h'e wahi ia no ka ai 0 116«) ai komi" aio a fcc (kai hoi 0 loā& ai 6 lea iha'i e ipoiio ai, i hiki ai iā'u 'ke maikaala ah )i'o kpna le.o, ke pane' mai,, oiat aia lea aina, o ke aUi iioko o na lima 0 na .fljii, e noho "noi iiniiā 0 koha aW āia a loaa hiai ia lakou, 0 ia. iiho la ,0' na aina hoi i 'lilo ia lakou, o ko ln'kou no hōi' ia, a'o kahi ae i koe e. (ke alii me 00, 0 ia ieo khua. uinu, a'u e ai, i awahia >;, ka ni i ka umCtke, a pelokunh ka i 'a i ka'ipukai.'" -'la iwa i huli ai ko' alii imua • osa me ka halokalo'ko 0 ka wai i ka hi&ka, li panē īnai la:' "Auhea oe bdti puttā, aole au i haupu mua, ho uianno kou, a kauā e : noho nei, oiai, ua ,|awa no l/oi 'kaua i na 'mea apau mai na • alii ai aina eiā fka ke une nei oe e' hble;" " X aku la au iaia: au e hole an'a a hahleie au ia oe, 'hel« 110 au i{ keiix IVi- kieia po 110 iiu hoi mai. J"nai lie iinahi kihaipai koe ou n he Wailvi pa-j ena 'Waa, alāHā/ «e ia'ii i halnai aku au'i kanakā ..ho-i? e ke alii, i - ku ka /hoo.unauna, ua hanaiia a ,J nui 0 .ko .alii' iho'la" ao ;ia, a O ke āeanaka no ;ka niea; e ai,'' a mamuli 0 keia' niau 01610 a'u, iūa lilo ia i mēa niaikai i ka manao o ie alii. a i mai la ia'u: " • 'A.ohie 'no o '3caua. wahi āina i koe, eia ko ikaiia -wahi aina i koe ia'u la, | iie māu TYahr koele, āiā.' 1 Kāilua ame i \Kaimanālo # ,a he w#hi jf®X oppUj aia i.i 'Kailua, he wahj iliojp(paena .waa aia i | kai 0 'Moeau, o ia iki {wale ae la no, o | kuu ha£wi h r oi iā oe, 0 Ico «haalelo īiiai*! no ia ia 'u, ā lilo hoi -ia i mea hoehaelia J niai 'i Tke iJii; o s^tW'twi, fā htd ia oe; j 0 ko'u hoiike ana ae no .hoi ia i kou | punahele ole imua o,)ia alii e noho mai i ]Qi>s. Nolaila, 0 H\ele 'komo i kahi j aina i'ki o kaua, mai kā paliku o Waihi, i malalo iho o i kaj waiha haimama o Jfuuāriū, 6 nka ia, a | mai ika lae no 'hoi 0 Makapuu, ahiki i | na moik , u o ko-kai,' 0 kai ia, ■uaī 1 pau no paha ka wrfi i : i»a maikaaihana | 6 ike «Jti, a 6 na wahi koele iho paiha la, 0 tko (katua ia; alia nae oe e Ikomo e, e hoounh aii i elele, e pa'i aiku i ike I . konohi'ki, a hoi niai oia, alaila ae aku ' an ia oe e hele." # I I ka hoi ana a;ku a ka elelp a j ae, aohe wahi i koe o ke ikonoliiki, ua* ! ho'iho'i ae i ka āina i;kc ali'; wa 0 ka elele .la, o ko Mi <wa ia i noi koke aAui ai i kmi lahi e hookuu mai iā'll e ikoīno kpke i ka aina, i lii'ki ai ia'u ke hana aku niā ka aioao _o -fce alii, !• ka mea e pono ai, a e nalo ai na iwi 0 lee 'kānaika* 0 'ke alii, niāūi-uli o ia mau niea. a me ia kulana eleu, pela iho la 1 loaa ai k<jia notī6 ana,;'ātP e ike mai la e 'ke aikāne, a'u e ia oe, i< 'kane piHpa?, na'u no keia aina. "15 ihoi oe, a iko -mati hoa hoanu i!ij 0 keia kakaliiaka, oe i k-o'u aloha 5a laua ame mau wahi i 'a, a pau kā oiikou V ua > I>ji P" niāi 1 hoi oe me 'la'ua 1 '!ka/uhale nei." I mai la fee %āliul6kP: • 4< walo h'oi 'oe e ke .alii',- i »eia -wahi mea 1 uuku, o ko'u lilo i'ho la no ka ia i mea nui ia oe i keia la? heaha la ho'i, ua |hale .ae la kaua. ,a 0 oo .no ko katia | mea 0 pono ai. o ka l.eo mai ia oe mai. i 0 3ta hoOiKo hoi ;au «. pii pu mai makou." . la&.i .W&i - ai ua;,pa'u Jka upeha 1 kihi mauuii (j«attfV la ke "kshulokor' * )&&&&•■ io* ia Nihiole, e >ele tos. ole»lo fco-kahi. ■ i. <mai no olua." Kahea iiiihi la o Nufiī' i ikona ikokeolna, *' Ao-hea oef 'Ke kahea mai la 0 Paku?i .ia ksua e hele' aku ilaila." ,JKia .|i6i ke - keia- o£(Miaika: - ''Heaha

la kaua aliui e kaliea mai nei?" I mai la fka waiiine: " A ikalieaia nmi <I\a hoi c ka mea loko nui, alaila hc ninau ilio I la ka kolaila 1 ka ahui, aia paha ilw-Hii 0 ;ka abni ouka o Kekele. kahi o ka ,;hsla, e lei o« a -linalina. ik'o a-i i ke 'kaumalm, o 'ka hpni i ke ala, ka uiea loaa. ilookahi )io kani olalo o Pohoiki, p.nia ka naaole i ke onao.ua. Auhea iho la ka mea loaa ia ahui aii e kikoi nei ka olelo, o ko waha ai jk>polo. 'kauia e ka ennhe." 4 ' Kukahaliuke uiai nei ika hoi oe, " wahi a ke ikaue. '' I4t; nui loko wale ihO no i]>!t|ha kona, i Jjeleia aku la ka e kuu, rke inai la 110 hoi oe ia'u; 1 hoi mai la, aohe wahi puolo o Ita liiua. O na popo aho a Kaneiakania ! •ka i pamni i ka wai, o kahi pi ku i kuululu i ke anu, o ia iho~ la 110 au la I i hoi mai lu, heaha ka jvaiwai o iaj loiko nui, hoanu iliī oua nui anu po-) no ole a, o liele ae ihoi palia au i kn ] leo kahea o Paien'i ,ano&i, he olelo | no ka pono, pono 'kihia." i Ku ae la o Niliiole, hele akai la a loaa k»iva ihoa lavyai 'a, i niai nei v o , Nnliij U<Hoiho* kahtlkaliul<>fco~,i hea māi nei ia.'k-aua, anoai paha, he olelo iio ka pono, pono ikaua." Hele aku la laua uei ahiki i kaihi o Paku 'i, ihaawi niai la hookahi awa i 'kekahi, a pela no "hoi i kokahi, me ka ipane ana moi: <{ I alo*ha «nai noi ika haku aina 0 »kakou iit olua, no : ko kafeou nelo i kahi mea painn, a haav\i mai nei i keia mau i'a na ka-kou, a kauoha nmi nei, aia a pau ika 'kako-u paina ana, alaila pau aku kakou ilaila, aolo 11:10, i iha'i mai nei i 'kona manao, aia hoi kaliou ahiki aku, maopa{)o.'' Hoi aku la keia inau jnea a'liiki i !ko laua 'wahi, ike mai la ika, wahine a Niliiole i ka i'a i lea lima o ke d\anc, pane mai la oia: "E punahele 110 ka 'hoi oe 0 'ke kane i ke konohiki ai aina 0 •kakou." "Ke aha la?" wahi a 3te 'kane. "Ke uilia'kiia la hoi ike a<wa, 'ka i'a mawao 0 ka loko, na ke alii a na ke koiiohiki ai aina, a ia .oe hoi haawiia mai la ka i'a kapu a na alii." I '-O .mauii 110 a olua, ka i loaa mai nei," he aiwa n« 'ka'u, a he awa 110 hoi ikana,* aole maua i'iko aku i 'ka Paku 'i, oiai he kahuloko kela." " Manaia 111 ai kā kawi wahi i'a >a ai aku, a maona, o hele aku ana makhn i }tahi. ® >u» !koj>ohjiki nei, pela ikana? 'kauoha -iā PeUk'u 'i. " °Ina hoi-lia ipela, ua pono." llana mai la k-a wiuliino, i k:v i 'a a ku 1 ko pa lu ka paakai, holu 'ka wai, noho iho la iii-'a inaoiiu, ihooknakaa ,'u'oluolu. ipa ikalioa a na hoahele, 0 iko laikou nei hole aiku la no ia, ahiiki i ka hale, pa *" }laloVo mai!" Ilaawi Oie o ua konohiki nei 110 ka mea olelo: "Keu leo'u aloha ia olua, ke i no hoi \ -ka nunui 0 ikela mau loko, wui pu la ; 4ioi me ka i'a, eia .<ka aqhe i'ai'-'' - i P;uie mai la o A'ihiole: "He i-a lio j ka loko a Jke alii,. o 'ka piiha i ka liniu,' ■kau ae !ka (Uipena ilana oka j pu!ka no iai'ii uiahilo, 0 ia 110 ike ik'nmh" 1 ' o iko .maikou nele." 4 'Xna pela, ua pono ,e moku 3ta limu o ka. -loiio e pono ai,. i'.loaa mai i»o ia o 'ko kauoha a v lee «lii, aohe e hakalia; ! nolaila e Piuku'i, e hoi oe me laua nei,' 0 oe e Ni'hiolo, e pii oe a-hiiki iu!ka 0 j Waihi, kaJa. aku i na wahino uie na | ōeei'ki olaila e liele anai i ke kakahiakai rfia a ku la apopo myilaila ahiiki i Ma-! •k.-mao, hai aleu oe", he moku limu »kā j 'hana, aia i ke 'konohi'ki ka ai ame ka • i'a, a aui no 'hoi ka la pau, no . hoi .0 Pakn 'i e hoj aiUu oe u na lioa ! ai aina. 0 -kaua 0 na kane, e huhuki • Uiai oiikou i .kekalii .liakuone o ko alii, a ihooun6 J a i ai, hana a nui, iku'i a pilia 1 na 'kumau, a ha'i &ku oe aia ka hana a na-whine -ame.na ikeiki il<>k<> o ka loko, he uioleu limu, ame na kane 110 hoi 0 ma'kema;ke aua. o i'a i paa. 1 ika lima..uum-i he mauu o ifi 110 ka h<uia, mai liopohopo a maka 'u mai ia 'n i. 'ke .ikonehiiki, a, 0 oe hoi, e iho oe i "Wainianalo a kala ajl<u i kolaila po.e e hele" i ka liaaa i kh loko o Kawainni,', a 0 ia -iho la iko'n iwalii jnanao i 'kau- • eha akū nei ia onkoU." i "Pehea iho la. in inahao la. e ke ai- 1 %ane,. ina ua liewa, ha'i mai ?" ' ."■lTeaha.hoi.ika Jicwa 0 o ka mai- , kai ika, he he.wa ia. 0 ka hana ; ka e piha ai ka opu he pono ole ia, ia oe wale ae oei no paha, x ikeia ikeia uiea : inaiikai, e hoi makou 0 i la okoa; he liana nui kouma.'' • . ' T mku la ke konohiki: ''Aolie hana uui i alu, aia 'ka' pono oka pau, aia Jioi a 'hauoli ae hele akn e, nana i ka Qukou liana." ( ' U a (hiiki ia," w ahi ake ka hulo'ko, "nolaila e hoi niakou." Jvaha aiku Ja la'kou la hele, oke n:\ka o Waihi hele kana kauoha, pola 110 hoi ko Waimanalo, a o Palai'i no hoi ko Kailua. la~ 3» r iliioJe ,i liiki ni i k;i!hi o ikana ikauolia, kala mai la oia, mai Waihi, iMauuiuwili ame kekalii ha.pa o "Ma'kawao, huli hoi no Kailua, 0 Nuhi hoi, maiuka aku nei o Wawnanalo a 'ku ana i kahiAai, huli hoi no •Kailua, ia hiki ana aleu, ua īealua 'ka imu, a mo'a, ihi ka poe hohole alualu, iku'L'ka poe ku'i, iluna. 110 ka la pau in. lliana nui, ikaikali aku o ka la (haua o =4se konohj!ki,*i hakalia i (ka po a ao ae, h.o Kuwainui ka pahu hopu o na> mea apau. 'Aia iuka 0 Almkawno, rmau:kā nei o 'ke 'kualapa e ike ak;u ai ia Waimanalo, aia ilaila kahi i noho ai o ikeka'hi lnau'i ua .paliupalu 110, uona ka inoa 0 'Ni-ula, a i ole 0 Ninula, a he 11100putia a oia 110 kona koikoo,lua o ; ka,'n6ho aiiii,. i (k6 laua hale. 0 ke 'kahua 0 ko laua liale i ku ai, aia iluna 0 'kekahi kuono .halua, a nialalo o'ku 0 laua he lokowai niapuna, e kahe ana 'k.a <w-ai 0 ikeia mapuna iu!ka, a 'hui me 'ka avai o Aiaipia'wili, alaila kahe ahiki i Kawainui, ma Kailua. * 1 ka wa 0 Nihiole e kala nei .i !ke kauoha a 'ke kono'liiki. eia ;keia «1100puna a keia 'kupunawahine k*e paani. nei me 'kona mau hoa kamalii, ih lakou i ai i. na olelo a keia kanaika e hele 1 Kawainui e m,aku ■llinn ai, i hiai la iioiia juaai lioa iaia: l'' " Kakahiaikanui,. pii nrai oe. a loaa makon, hele kakou i Kuilua, i ka paani Joko," a ae alCu la 110 hōi 'keia, «ia p:iiha n;i 'maikahiki o ; kein.'w*fhi 'keiki mawaena o mui ikumamak'ahi 1111 e uyiikumanuilua. I 'ke a;hiahi, hoi aku la oia a kona iutu« i aku la: ' i4 ..8 hele ana au 'i Ka-wainui i kakahiaka me kuu mau lioa paani ame kolaila poe." Ninau mai la ke tutu: *' Heaha nei hana nui 0 pau nei ika poe i uui;?" ' "He moiku i ika Hmu 0 ka loko, loaa no' hoi 'ka i 'a,. lawe no oe nau, makelxoi au e hele ttue ikola poe."

| "-Heaha la hoi, hele ika auau, oka 1 | uiea loaa no/ia i kamalii." - I J ĪS£oe iho la laoia nei ia ,po a ao, ala | i ae la ua »wahi keiki pei. ai a pau, puka [ 1 mai la hele no kahi o kona anau hoa. | | Jaia i hiki aku ai e ka'i ana. (ka hua-1 ■ ka-'i ;i ka poe hele, o kane. 0 ka wa-j i'iine. o keiki, komo \pu aku la kei.a, ,j ■ hookahi ka hele ana. , ' oka inoa 0 keia wahi Keiki. o»Ka-j , hinlfii : Hii>la; i ka hi'ki aiui i Kailua, e i nolio nlai ana ko Waimaualo poe, a i niahana ka la, iho aku la na mea apau ; ' e apo i ka linui, upena ole keia, o ka.< : limu }io ke īuoku a hooili maluna iho ! j o kekahi liauu, alaila wili aku aiui ma- j ! laio, ]>ela kela ame keia e 'hana ai ; ! ahiki i ke ikokake ana o na iiiea apau e 1 1 hui a poepoe ime he hupa paliu la, alaila I o ka limu i mokuia, ua hele ia a pili I ilalo, me he pa la, 0 na i'a apau i I paa iloko 0 ia pa limu, na ka po'e moku I limu ia, me !ke kuleana ole 0 'ke kono'i lii.ki, hookahi mea n.ui o ika maikai 0 ! Jka loko, ame ka mrtuiona oka i.'a, j I Ke iho la ka lim'a ona mea apāu, o ! ka i'a e <paa ae ana, komo iloko oj, kahi eke lauihala, i kakuaia ma;'k'a htype ] • o ikela ame keia mea. I ka hiki ana ; mai u Ahiki,' ke kouohiki, olelo. niai j la' oia ia Pakai'i: - 1 "E kaheaia aku »a kanaka, ua anu \ ka wai eia aku no'ua hana ake alii." j I mai la 0 Paku'i: " 0 ka iho ana aku o nei 110 ia la, alua ae la 110 apo- I na A " j, yjiaheaia al'ui," wahi a ke konohiki, "ua lawa iho la keia la, 11 a pa ka linia i ka hana." ' |, * Xo keia mau olelo ko'iko'i a ke ko- \ nohi'ki, hele a)ku la 0 -Paku'i a ku ma j, ha'i 0 ka loko, kahea aku la: "E na j ; mea apau e, paiia mai kena opala a \ kau i kula nei, auan ka wai, i mai j nei ke kanaka 0 ke alii ua lawa iho la no keia'la hana, eia aku no ua la! " . Kena aku la o Ahiki ia Paku'i: "Kaheaia aku ko mau lawai'a, kii . nui aku i ka iipena, a hele aku e kuii 'i i'a .nn ka poe hana e ai iho ai, j ov v na ka]>cku, pono 0 ka j loah, a iku mai i ha'i nei,' paina ka- l kon." - . -' : j Nu ia la ka olelo, he v -hooko ka l'a- J iku'i, ane kona mau hoa, nalio.ana iloko j 0 ka. iwai, o ka poe* Jio 4ho.i -ilo'ko o ka j wai, na ikapeku hookaM 110 ia kuuna, kukuku ka i'a ika upena, aole [ 1 kana mai, 0 iJ*pia, y i'a apau ku ae ij lia'i. ' • j I mai nei 'ke kahulokpl '.* JS'ui keia ;• i-'ā_ '• _ i Olelo -akn ln o Ahiki: ■ i 'OMaikai hoi paha ka i\ui, nana iho oe. he nui na ! kanaka o ke alii, i ka ai ana aku 110 ; paha ananei koe iki; i aha 'kahi puolo 1 0 ka lima e hoi aku ai na ka noho ; hale?" . j "Auiwe! " wahi.a ke .ikahuloko, { 'e ! i hāawi ana ika, auoai. ua |paa no hoi ka ' | lakou i ke a.po limu, loaa 110 lioi ko i lakou hoina!" > j ' '' Aole pela," walii a v Ahiki, '' he | j loiiaia i ki\ weleluu linia, o ka inea ua | [>loaa;- kaiia ipini ka aka 0 ka lioiua i ke i ala.; mea i nolo, kaānmh.a na-lima , i j?a opea i ke ku.a, 0 ka,malama kana--1 ka,4iiki 'ka hana' nui ku hoounauna, j a o ko kaua puuahelo iho: la. ho ia." ; Hoi ae.la ua moa apaū' i lia'i, komo j kahi'kaupu' malop, īmaiināhi ka i'a ai, j ! mākaakau, panee '•'s}£' hoo-1 l >wali a'hiahi, ua iyiuieniul| ihei la, noho ! i iho lu ko ikonohiki iwaeiia, hookahi ka i ai pu ana 1110 "ka poe haāa. j A pau ka ai ana, kena-a,ku- la 0 Ahi- i iki ia Pa'ku 'i ame kona iiiau hoa: ''E ; . haawi -ka i ki, mai keiki. aole 1 mea e tkoe, ihoolkahi kaima i'a a kela ! ; ame keia, ahi'ki i kamalli. " | Nolaila o na makua n.ui 0 na keiki !' nui no ka ljukou, 0 lva '!m«i hookahi, j uuku 110 'kana, eia nae aia. no na i'a i' loaa. 111.ua ilo'leo o ike eke. iauhala. I ka ike ana 0 Ahiki aole i lnwa, 'kena hou oia e kiiu i ua liookoia ia leo, a lawa no hoi āa 'hoa aina. o ka ; ppe koi'ki makua 110, niikkiniki mku la [ •, waha, loaa no ka 3iaawina o ka; ! lakou mau keiki,-a o ikeia keiki hoi 0.! j Kahinihihiula. aole i loatt kona haawi- j : na, 110 ka mea aia mole 'kamalii, 1 ; hele a'ku la ine na hoa e paani ai, a j eia 'hoi ka i'a ke liaawi nei, aoho. meahoomaoi>opo ia nona. ; 1 (Aole i pau.) 1 1