Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 2, 13 January 1922 — Page 1
This text was transcribed by: | Dawn Delatorre |
This work is dedicated to: | To my baby boy Robin Ganon Junior |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
MAHELE ELUA NUPEPA KUOKOA MAHELE ELUA
NUPEPA KUOKOA. HONOLULU, T. H. POALIMA, IANUARI 13, 1922.
He Moolelo no
NA PUUWAI ELUA
A I OLE
Ka Hewa o ka Wahine--- He Moolelo i
Owiliia me na Haawina Hoopihoihoi
Noonoo o ke Au o ka Manawa
“Eia ka’u mea e kamailio aku nei ia oe e Kauka Lolena, ina ua make i’o o Kapena Ivana, alaila ua holo aku na waiwai apau o kona makuakane maluna o Bela Kalani; main a aina a i na haneri kaukani dala elua, e waiho nei ma ka banako. He moakaka loa ka palapala kauoha hooilina i hanaia ai, he mau makahiki loihi ae ne ii hala, o ia hoi. e hooili ana i na waiwai apau o ka makuakane, maluna o kana keki, a koe aku kekahi mau kauoha liilii maluna o kekahi mau kauwa kahiko, malalo nae o keia kumu, e mare oia me Miss Bela Kalani, a ina e halawai e ana oia me ka make, mamua o ka hookoia ana o ka mare mawaena o laua, alaila e holo aku no na waiwai apau maluna o Bela Kalani.
“Ua maopopo loa ia’u ka iini maoli o Sr. Leonada, e hookoia ka mare mawaena o na opio, aka nae, i ka make ana mai la o Kapena Ivana, ua holo na waiwai apau maluna o Bela Kalani, ka mea e ola nei; a o ka’u wale no e olelo ae ai, o kela kekahi o na kaikamahine laki maoli. Pehea la o Sr. Leonada, i waiho ole a ii ka hooponopono ana i kona mau waiwai iloko o ka lima, o kekahi kahuwaiwai, aole no nae keia i lohi loa, ua hiki no ke hana koke ia kehahi palapala, mamua o kona haalele ana iho i keia ola ana.”
“O keia mau mea au e Mr. Malo e kamailio mai nei ia’u, he mau mea hookahaha loa mai ia i ko’u noonoo, me ko’u manao la, ua pau mua na mea e pili ana i ka waiwai o Sr. Leonada i ka hooponoponoia, a eia malalo o ka malu o kekahi kahu, eia ka aole. Ua kamaaina au i ko Bela Kalani ano, a oiai he wahine opio oia, i hiki aku kona mau makahiki i keia manawa, ma kahi o ka iwakalua-kumamalua makahiki, aohe mea hiki ke hoololiloli aku i kona noonoo, ina e paakiki oia ma kana mea e manao ai.”
Aia ke kauka ke nana mau la i kana uwaki, i na manawa apau, a no kona ike paha, ua hoea mai i ka manawa ana e hele aku ai e nana i ka mea ma’i, ku ae la oia iluna, me ka pane ana mai imua o ka Loio Malo: “E pii kaua noloko o ke keena e waiho mai la o Sr. Leonada iloko o ke kulana kupouli, a ina aole oia e pohala mai ana iloko o na minuke he kanakolu, ua maopopo loa, he kanaka make oia.”
Haalele iho la ua mau kanaka nei iloko o kela keena, a pii aku la no ka hale maluna, aia ke anoano eehia o ka make, ma na wahi apau o kela home, no ka mea aole he loheia aku o ka nakeke o na wawae ko lakou hele ana, a ina hoi no ke kamailio ae o kekahi i kekahi, me ka leo hawanawana wale no.
I ko laua nei hoea ana aku no ka papahele elua, loaa aku la ke kakauolelo a Sr. Leonada, e kamailio ana i ke kauwa pilikino a Mr. Leonada, ma kela wahi, i ku iho ai ka loio mawaho o ka holo, a o Kauka Lolena ka i komo loa aku iloko o ka rumi, no ka nana ana i ka hopena o ka mea ma’i.
No na minuke he umi kela noho ana mai o Kauka Lolena iloko, puka hou mai la oia iwaho a pane mai la:
“Auhea oukou e na keonimana, ua haalele mai o Sr. Leonada i keia ola ana. Mai kela manawa mai o kona maule ana ahiki wale no i ka lele ana o kona hanu hope loa, aole i hoi hou mai kona noonoo maikai. Ua lilo kela meahou ana i ike ai maloko o ka nupepa, no ka make ana o kana keiki aloha, i kumu nana e hoopokole mai i kona mau la o ke ola ana; ina aole kela meahou hookaumaha, eia no oia ke ola nei i keia manawa,” alaila huli aku la oia i kahi e, no ka huna ana i kona mau waimaka, e halo’ilo’i la ma na lihilihi.
MOKUNA II.
Oiai, aole he mea hou aku i kow w hana ai, iho mai la ke Kauka Lolena, ka Loio Malo ame ke kakauolelo a sr. Leonada, no ka hale malalo, a o ka loio me ke kakuolelo ka i komo loa aku maloko o ke keena waiho bike, aka no Kauka Lolena hoi komo aku la oia maloko o ke keena hookipa, me ka hoouna ana aku i kekahi kauwa, e kii aku ia Bela Kalani e hele mai imua ona.
“E hele aku oe e hoike ia Miss Kalani, ua makemake au e ike iaia, a e loaa no au maloko o ke keena hookipa, ma ka rumi bolu!” wahi a Kauka Lolena, me kona hele pololei ana aku no ka rumi bolu, ma ka aoao hikina o ka hale.
He oiaio, ua hoike mua aku o Kauka Lolena ia Bela Kalani, e kakali malie kela kaikamahine, ahiki i kona kauohaia ana aku e hele mai, ina paha no ka pohala ae o Sr. Leonada, a i ole, no kona pauaho mai paha i keia ola ana, pela iho la ke kauka i hooko aku ai i ke kauoha, e kii i ke kaikamahine opio.
Oiai hoi o Kauka Lolena e kakali ana o ka hoea mai o Bela Kalani, ku iho la oia ma kekahi puka aniani e huli pono aku ana iwaho, o na kumulaau i hele a luluu i na kulu kehau o ke kakahiaka, me he mea la, iaia i ike aku ai i ka luhe o na lala laau, a i ka eleele hoi o na ao kaalelewa o ka lani, me he mea la, e hoike okoa mai ana kela mau hiona i kekahi haawina maopopo loa, o ke kanikau.
Ua hele maoli ua kauka nei a piha me ke kaumaha ame ka luuluu, no ka mea ua aloha aku oia ia Sr. Leonada, ma ke ano he hoaloha pilipaa loa nona, a ua nana aku hoi oia ia Kapena Ivana, me he keiki ponoi loa la mailoko aku o kona puhaka. Ke waiho la hoi ke kino make o ka makuakane ma ko laua home, a o ke kino o ke keiki aia ma ka aina malihini; nolaila owai ole hoi ia mea nele, o ke komohia iho o na manao kaumaha; pela iho la i kau aku ai kela haawina ehaeha maluna o Kauka Lolena.
“Ke ole au e kohohewa, he ekolu mau kenekulia o ke o ana o keia inoa Sr. Leonada, he poe keonimana wale no apau, ka poe i kau aku ai keia inoa hanohano,” i namunamu wale iho ai no ua kauka nei. “Mamuli nae o ka make ana iho la o keia mau kanaka elua i ka wa pokole loa, ua pau iho la ke o ana aku o kela inoa, a e holo aku ana keia mau waiwai apau iloko o ka lima o kekahi mea okoa a’u no e hilahila ole ai ke olelo ae, he mea komohewa oia.
“Aole o’u manao, ua maopopo iki ia Kapena Ivana, ke kumu o ka lawe ana mai o kona makuakane a hookama ia Bela Kalani, i kaikamahine nana, ma ke ano he hana ia a Sr. Leonada i hoohiki aku ai imua o ka makuakane o kela kaikamahine. Ua hookahaha pu ia mai no hoi ko’u noonoo, no ko’u ike mua ole ana i keia kanaka o Kalani, no ka mea mai na la kamalii mai o Sr. Leonada ahiki wale no i kona make ana aku la, ko’u kamaaina ana iaia, aole he mea a kuu hoaloha i kamailio mai ai no Kalani, a oki loa aku hoi ko’u halawai ana me ia.
“Ua hoea mai keia kaikamahine i kona wahi wa uuku loa, me he mea la, mai kekahi kula mai paha ma Hamabaka, a o ka wahine nana oia i lawe mai ua make, nolaila aohe mea hiki ia’u ke hookolo aku, e maopopo ai ka ohana oiaio loa o keia kaikamahine. O ka’u mea nae e minamina loa nei, o ia no ka hana ole ia ana o kekahi palapala, e waiho ana i ka hoohana ana i na waiwai o Sr. Leonada, malalo o ka malu o kekahi kahu, no ia nele, e noho aku ana keia kaikamahine, he haku maluna o keia home, ame na waiwai apau, i kuleana ai o Sr. Leonada.”
Iloko o ka namunamu liilii o Kauka Lolena, aole oia i lohe mai i ka nakeke o na kapuai wawae o Bela Kalani i ke komo ana aku iloko, heaha la ia alawa ana mai ana no ka puka, ike mai la i ke kaikamahine opio i ke komo ana aku, a i ka hoea ana mai imua ona, ninau mai la:
“Heaha ka mea ano nui au e hoike mai ana ia’u e ke kauka? Ma ka’u mea nae e heluhelu aku nei ma kou mau maka, aole he manaolana no kuu hoopakele a makua hoi o keia noho kino ana, pela anei ka mea oiaio?”
“Auhea oe e Miss Kalani, ua make ko makuakane!” wahi a ke kauka, me ka nana pono ana mai ma na maka o ke kaikamahine opio.
I ka lohe ana no o Bela Kalani i kela mau olelo a ke kauka, huli ino aku la oia i kahi e, me ka palulu ana ae i kona mau maka, alaila kukuli iho la ma ka aoao o kekahi koki, moe aku la hoi kona poo iluna o ke kukini, eia nae aole he lohe aku o ke kauka i ka uwe o kela kaikamahine, elike me ke ano mau o na keiki, i ka wa e maopopo ai, ua make ko lakou makuakane.
Ku ae la ke kauka iluna, a hele holoholo aku la no kahi o ka puka aniani, me kona nana ana aku iwaho, a iloko o kona hikilele, i ike aku ai oia i ka hele mai o kekahi kanaka opio kino loihi, aia hoi ma kona lima, e paa ana oia he kookoo. a he ciga ma kona waha, me he mea la, ma ke ano o kana hele ana, aole oia i ike iki ia mea he kaumaha, no ka mea he hoihoi kona mau ano a ke kauka e ike aku la.
O keia kanaka opio, o ka Haku Hale Fanadale ia, e ka makamaka heluhelu, ka mea nona kekahi waiwai nui, e pili pu mai ana me ka waiwai o Sr. Leonada.
Oiai e hookokoke loa mai ana ua kanaka nei no ka home o Sr. Leonada, hele mai la ke kauka, a hoopa aku la i kekehi lima, ma ka poohiwi o Miss Kalani me ka pane ana iho:
“E huikala mai oe ia’u, ina ua ikaika loa ka’u mau olelo i kamailio aku nei ia oe, no ka haalelel ana mai o kaou makuakane i keia ola ana; aka nae e hoomanao mau, ua makaukau au i na wa apau e haawi aku i ka’u mau kokua ana ia oe, a ke haawi aku i na oleloa’o kupono ke makemake oe. E mehameha loa ana oe i keia mau la, i ahona paha i ka noho mai o kau kauwa lawelawe malalo ou, aka nae, eia ka Loio Malo maloko nei o keia home, a ua hiki ia’u ke hooponopono, no na mea e pili ana i ka hoolewa o ka mea i hala, nolaila aole au noonoo nui ana maluna o ia kumuhana.”
Aea ae la ke poo o Bela Kalani iluna, ua hele hoi kona mau maka a pohina i na waimaka, a pane mai la:
“O, he mea ehaeha maoli keia! Pehea, ua maopopo no anei ia oe, ua haalele mai o papa i keia ola ana, me ka ike ole i na ehaeha?”
“O ka ehaeha wale no a’u i ike, o ia kela pilikia i kinohi, nana i hookupouli mai i kona noonoo. Maloko o kekahi o kona mau lima, e paa ana oia he leka mai ia Kapena Ivana mai, e hoakaka mai ana, no ke kokoke loa i kona manawa e huli hoi mai ai no kona home, a maloko hoi o ka lua o ka lima, e paa ana he nupepa, me ka meahou hoolelehauli no ka make ana o ke kapena opio, a o ka mea nana i hoouna mai i kela nupepa ia Sr. Leonada, ua pili ka hewa pepehikanaka iaia, imua o ke alo o ke Akua ame ke kanaka.”
“Auwe no ka hoi e! He keu aku maoli keia a ka mea ehaeha, o ka make palua ana o ka makuakane me ke keiki! E Kauka Lolena, ke makemake nei au e lilo oe i hoaloha no’u, aole loa a’u mea e noonoo ae ai, e holo aku imua ona i ka wa o ko’u pilikia, a malia paha, aole loa no o’u ohana e ola nei i keia wa. Ke waiho aku nei au i na mea apau iloko o kou mau lima, me ke kokua pu mai o ka Loio Malo, a e hookuu mai oe e hoi au noloko o ko’u rumi, no ka hoomama ana i ko’u mau manao kaumaha.”
Ku ae la ua o Miss Kalani iluna, no ka hoomakaukau ana e hoi aku noloko o kona rumi, a pane hou mai la:
“Ehia ka hoi mea aloha, o ko’u ku a hele mailoko aku o keia home, kahi a’u i nana mau aku ai, ua like me ka paredaiso. O, e kuu kauka maikai, aole e hiki ia’u ke hoakaka aku ia oe, i ka ehaeha maoli o kuu noonoo, ina e kaawale aku ana keia home mai ia’u aku!”
“Auhea oe e kuu kaikamahine aloha, mai hookaumaha i kou noonoo, aka e hoolana i ka manao, aole e kaawale aku ana keia home mai ia oe aku, ka e lilo aku ana ia nou ame na waiwai apau o Sr. Leonada. Ke kamilio aku nei au ia oe i keia mea, elike me ka ka Loio Malo i hoike mai ai ia’u.”
I ka lohe ana no o Bela Kalani i kela mau hoakaka a ke kauka, ua auhee koke aku la ka nanaina kaumaha mai kona helehelena aku, a lamalama mai la na maka o ua kaikamahine nei, me he mea la, e olelo okoa mai ana, no kona piha i ka hauoli no kona lilo i haku maluna o kela home ame na waiwai o ka mea i hala.
“E waiho kaua i ke kamailio ana no na mea e pili ana no keia home ame na mea e ae, he hookahi a kakou mea noonoo, o ia no ko kakou komo like ana iloko o na haawina kaumaha, no ka hala ana aku o Sr. Leonada. E waiho mai oe i na hana apau i pili i ka hoolewa o kou makua, iloko o ko’u mau lima, ame ka Loio Malo, aia hoi apau kela hana, alaila noonoo aku no ka palapala kauoha hooilina, mahope aku o ia manawa, ua hiki ia oe ke hana elike me kau i makemake ai.”
Hele like mai la ke kauka me Bela ahiki i ka puka, haawi aku la ke kauka i kana kunou ana ia Bela, oiai hoi ua kaikamahine iaia, e aeia aku e ike hope i ka helehelena, o ke kanaka i lilo i makuakane nona.
I ka hoea ana aku o Kauka Lolena no ka hale olalo, a e hele aku ana oia noloko o ke keena waiho buke, oili mai la ka Haku Hale Fanadale mailoko mai o kekahi rumi okoa aku. a pane mai la:
“Ua makemake au e ike ia oe e Kauka Lolena, e komo mai kaua maloko nei o keia rumi, kahi e hoopilikia ole ia mai ai ka kaua kamailio ana ma kekahi ano.”
Komo aku la ua mau kanaka nei maloko o ka rumi, i oili mua mai ai ka Haku opio, me ka paniia ana mai o ka puka a paa, alaila hoomau hou aku la no ka Haku Fanadale i ke kamailio ana:
“aole au i manao i ko’u hele ana mai nei, e halawai ana au me kekahi mea ano nui loa e hookahahaia ai ka noonoo, na kekahi o na kauwa i hoike mai nei ia’u i ka make ana o Sr. Leonada me Kapena Ivana. He hana okoa ka’u a ka hele ana mai nei me ka manao e ike ia Sr. Leonada, me ko’u hele a piha loa i ka huhu, a na kekahi o na kauwa i kamailio mai nei, no ka nuhou kaumaha.
“Ua noho pouliuli loa au no na meahou, no ka mea aole au i ike wahi nupepa iki no ka pule hookahi, a o ko’u hoi koke ana mai nei no ia mai Ladana mai, kahi a’u o ka hele ana aku no ka nana ana i ka ma’i o kekahi o ko’u mau lio, holo loa.”
“E kala mai oe ia’u, ke olelo aku, e waiho ko kaua kamailio ana e pili ana no kou mau lio heihei, aole keia he manawa no ke kamailio ana, no na mea e ae, mawaho o na mea i pili loa aku i ko kakou hoaloha kahiko, i haalele mai i keia ola ana.”
“Ua pono kena, aka nae, aole e hiki ia’u ke hoomanawanui iho, i ko’u manao inaina, me ka huhu maoli, no kekahi leka a Sr. Leonada o ka hoouna ana ae ia’u, a o ke kumu ia o ko’u hoea kino ana mai la no ka hui puana me ia. Eia no kela leka me a’u i keia manawa, a oiai he hoaloha kahiko oe no Sr. Leonada, ua hiki ia oe ke nana, i na mea i kakauia maloko o keia leka, a mai hoike wale ae no hoi oe i ka lehulehu.”
Lalau iho la ua haku opio nei iloko o ka pakeke o kona kuka, a unuhi ae la i ka leka iwaho, me ke komohia ana aku o ka manao mahalo iloko o ke kauka, no ke kulana hoopono o keia haku.
He haku opio keia o ka ili ana aku o kekahi waiwai nui maluna ona. he hookahi makahiki ka loihi o kona noho ana ma kela wahi, me ka maopopo ole nae i na kanaka malaila. ka moolelo e pili ana i kona ola ana, ame kona wahi i oili mai ai.
He hookahi nae mea i ike nui ia aku nona, o ia no kona launa pu me na kanaka i komo iloko o na hana uhauha, ame na hana karaima, a e piha mau ana no hoi kona hale, i na wahine opio, me kona haawi ana i na ahaaina hoohauoli, ame ua hana huakai makaikai, a mamuli o kela mau hana uhauha, i hookomo aku ai oia iaia iho iloko o ka aie, a hui pu iho me kona komo nui iloko o na hana piliwaiwai, he kanaka ilihune maoli oia ma kekahi ano ke olelo ae.
“Aole o’u makemake e komo hokai wale aku iloko o kekahi mau hana, i kuleana ole ai au e kuu haku,” i pane mai ai ke Kauka Lolena. “Ma ka make ana aku la o Sr. Leonada, malaila iho la pau na hana i manaoia mawaena ona ame oe, nolaila aohe mea hiki ia’u ke hana aku, no ke kumuhana au o ka hele ana mai nei e hui pu me ia.”
“E lawe aku oe a nana i keia leka, he wahi kumupale kupono ia, no ko’u hoea ana mai la no keia home. Ua ike au, he hoaloha oe no Miss Kalani, a e lilo pu oe i hoaloha no’u!”
Nana i’o iho la ke kauka i ka leka, ua kakauia e Sr. Leonada, ma ka la mamua aku, me kona limakakau ponoi, a koho wale iho la no oia, malia paha, ua makemake o Sr. Leonada e huna i na mea ana i kakau aku ai i kela haku opio, o ke kumu iho la ia o ka waiho ole ana aku, na kana kakauolelo e kakau i kela leka.
Elike nae me ke noi a ka Haku Fanadale, pela o Kauka Lolena, i wehe ae ai i ua leka nei; a heluhelu iho la i na manao maloko, a penei ke ano nui:
“E kuu Haku: Ua loaa ia’u ka ike, o ke kumu o kou hele mau ana mai no Kanale Hale nei, aole ia no kou manao e ike ia’u, no ke kamailio ana maluna o na mea pili oihana, aka no kekahi hana e ae kekahi. Mai keia manawa aku, ke makemake nei au e loaa aku ka ike ia oe, aole loa o’u makemake e ike hou ia oe maloko nei o kuu home; o na hooponopono ana, no ke kuai i kela lio ou, ma ka lima ia o kekahi akena, aole mawaena o kaua iho.
“Ua loaa pu ka hoomaopopo ana ia’u, ua hoea mau mai oe, no ka hoomakaleho ana i kuu kaikamahine hanai, Miss Kalani, nolaila he mea pono, e o-u koke ia ka mu’o o ka wauke, o i opiopio, mamua o ka hele loa ana aku o keia hana i ka nui. E lohe oe ea, he wahine hoopalau o Miss Kalani na ka’u keiki, a ma ia ano he hooilina oia no ko’u waiwai. Ma na ano apau, aole loa oe i kupono iki e lilo i kane na kuu kaikamahine, ua nana aku au ia oe, he kanaka uhauha, he kanaka i kupono ole loa na kekahi wahine hoopono.
“Malia paha ua lohi loa keia kakau ana aku a’u ia oe, no ko’u manao e pili ana nou ame kuu kaikamahine, aka nae, he mea maa i na kahunapule ame ka poe hupo, aia no lakou a ike i na mea oiaio, maopopo ka maikai o kekahi mea. Ua hoike aku au i ko’u manao maoli imua o Miss Kalani keia la, a ua ninaninau aku hoi iaia, no kau hana, a mai kona mau lehelehe ponoi mai i hoike mai ai oia, i kou hoao ana e lilo mai oia i wahine nau, no keia kumu i hoopiiia mai ai ko’u inaina nou ame ia, a ua kamailo pu aku no hoi au ia Miss Kalani, e hana ana au i ka’u palapala kauoha hooilina, e hoonele ana iaia ma na ano apau, aia wale no a mare oia me kuu keiki, alaila loaa aku iaia kekahi o ko’u mau waiwai.
I ka pau ana o ka heluhelu ana a Kauka Lolena i ka leka, haawi hou mai la oia i ka leka i ka Haku Fanadale, a o ia ka ua haku nei o ka pane ana mai:
“Pehea iho la kou manao no kena leka? Ina ua like pu na makahiki o Sr. Leonada me ko’u, ina ua hoea kahiko mai au no keia home ma nehinei, no ke koi ana aku iaia, e ku mai imua o kuu alo, maa kekahi hakaka ku’iku’i puupuu, a i ole ma ka hakaka paha me na meakaua.”
“Ma ko’u manao, aole loa he wahi pilikia iki maloko o keia leka, aka ua hoike maoli aku o Sr. Leonada i kona manao ponoi, elike no me kona ano mau, mai kinohi mai, me ka makee i ka pololei. Ina no owau ma kona wahi, aole no e kaokoa ka’u mea e hana aku ai, mai kena i kakau aku ai ia oe, ma keia leka,” wahi a Kauka Lolena, me ka luliluli ana iho o kona poo.
“E hoomanao hoi paha oe e kuu kauka, ua kapa mai oia ia’u i kekahi inoa haahaa loa, me kona ike no, he keonimana au, a he mea hoi, me kekahi inoa hanohano, i loaa ole i ka nui o na kanaka ma keia wahi; ua lilo kana mau mea i kakau mai ai ia’u i kumu e hoalaia mai ai ko’u manao inaina nona!”
“Ua ike no oe e kuu haku, ua lilo ke ano o kou ola ana i mea na ka poe makee i ka noho maluhia ana e hoowahawaha loa ai, a ua hookahahaia mai no hoi ko’u noonoo, no ka ae ana aku o Sr. Leonada e hookipa mai ia oe maloko o kona home.”
“Ina aole kuu nana aku ia oe ma ke ano he keonimana, ina ua hahau koke aku au i ko poo me keia kookoo,” wahi a ka Haku Fanadale i pane mai ai me ka hapai ana ae i kona kookoo iluna. “Aole he hana maalahi ka hoomaalili ana i ko’u inaina, a ina he mea okoa oe, maluna ou ka ili ana aku o ko’u inaina i keia la!”
No kela mau olelo hooweliweli a ka Haku Fanadale, minoaka wale aku la no ke kauka, a ia wa i hoomau nou mai ai ua haku nei i kana kamailio ana:
“aohe a’u mea i koe e hana aku ai, no ka mea ua hala aku la o Sr. Leonada, a ke kaumaha nei au, no ka hoea kokje ana mai o keia hopena maluna ona. He oiaio, ina aole oia i make, pela kuu hoea ana mai nei me ko’u piha i ka huhu iaia, aole ana e nele ke ala mai o ka hoopaapaa mawawna o maua. Aole no i maopopo iki ia’u, ua hoopalauia o Miss Kalani me Kapena Ivana, o kekahi kumu paha hoi ia o ko’u hoopipili mau i kela kaikamahine, o ka mea oiaio no nae ea, aole ma ko’u aoao wale no ka pilikia aka o Miss Kalani no kekahi i haulehia i ke aloha no’u, me kona maopopo no nae i ko’u ano, ame ka’u mau hana. Pela iho la no ke ano o kekahi poe wahine, aole o lakou noonoo nui, ma ka mea a kekahi e hana ai, aka ua nana aku lakou maluna o na kino ame ke kulana o ke kanaka.
“Ina e hoonele i’o ia ana o Miss Kalani, me na waiwai o Sr. Leonada, alaila, aole a’u noonoo hou ana aku nona, oiai he hoowahawaha loa au i na wahine ilihune; nolaila o ke aloha no kou e Kauka Lolena, malia o halawai hou aku no kaua ma keia hope aku, e hoomanao nae oe, aole au e hoopilikia hou aku ana ia Miss Kalani, e waiho aku au iaia pela, koe wale no, a holo mai na waiwai o kona makua i make maluna ona, ia wa paha au e hoopilipili hou mai ai ma kona aoao.”
Me kela mau olelo ma ka aoao o ka Haku Fanadale. haawi mai la oia i kona lima no ke aloha ana i ke kauka, o ka oili aku la no ia o ka haku opio iwaho, me he mea la, ua olokaaia aku kekahi haawe kaumaha mailoko aku o kona noonoo.
Aia no hoi o Kauka Lolena ke ku malie la i kahi hookahi, me ka noonoo nui ana i na olelo i kamailioia mawaena ona ame ka Haku Fanadale, a o ia kana o ka hooho ana ae:
“Akahi no a maopopo ia’u, ua ala mai he hoopaapaa mawaena o Sr. Leonada me Miss Kalani, ma ia hoopaapaa ana o laua, i manao ai o Sr. Leonada, e hoololi hou i kana palapala kauoha hooilina. Nawai no la e ole. ka piha hoihoi o pala kauoha hooilina. Nawai no la e ole, ka piha hoihoi o kela kaikamahine. ia’u i hoike aku nei imua ona, ua holo aku na waiwai apau o Sr. Leonada maluna ona!”
Haalele aku la ke kauka i kela rumi, a hele mai la noloko o ke keena waiho buke, aia hoi ka Loio Malo me ke kakauolelo a Sr. Leonada ke noho mai la kakali iaia.
Ma kela oili ana aku a ka Haku Fanadale iwaho o ka hale, ka hele la oia ma ka malapua, me ke kulou ana hoi o kona poo ilalo, a no ka oili ana ae paha o kekahi mea iloko o kona noonoo, kamailio wale iho la no oia iaia iho:
“Malia o keia ka uku kupono loa no ka’u mau hana hookiekie maoli, me ka piha uhauha, a ina aole au e hele hou mai ana no keia hale, alaila aole no e nele kona hoouna ae i kekahi leka na’u. Aole o’u makemake e noho enemi me ia, koe wale no nae-“
Ma kela wahi i ku honua iho ai ua haku opio nei, me ka unuhi ana ae i ke ciga, a hoomaka iho la e puhi, a iaia i hoopuai aku ai i ka uwahi iwaho, lehe aku la kana nana ana no kahi o ka uwahi o ke ciga, ia wa nae i hoopuiwaia mai ai oia, i ka pane ana mai o kekahi leo:
“Heaha ka mea nana i kahamaha iho la i kau kamailio ana?”
Aea ino ae la kona poo iluna, a nana mai la ma kahi o ka leo o ka oili ana mai, aia hoi, e ku mai ana o Bela Kalani ma kahi he mau kapuai helu wale no ka mamao mai iaia aku, aole he papale ma kona poo, a aole no hoi he kuka hoopumehana maluna o kona kino, oiai hoi ka ua liilii e haule mai ana i kela manawa.
“Auwe, ua hohokilele loa mai oe e Bela ia’u. ma kou loaa ana mai la ia’u mawaho nei, e manao aku ana no au la, aia no oe maloko o ka hale kahi i noho ai, a ke kaumaha loa nei au, no kou lawe ole ana mai, i kekahi kuka hoopumehana nou, o loaa mai auanei oe i ke anu.”
“Aohe o’u manawa e kii ai i kekahi kuka, ua hopohopo loa au, aole kaua e halawai pu ana mamua o kou huli hoi ana aku no kou wahi, pela iho la au i holo awiwi mai8 nei i hiki ai ia’u ke hoakaka piha aku ia oe i na mea apau. E hoomau aku kaua i ka hele ana nomua, a kaa malalo o na kumulaau i ole ai kaua e ikeia mai, a malaila no hoi kahi e pulu ole mai ai au i ka ua liilii.”
Hooko aku la ka haku opio i ke kono a Bela Kalani, me kona wehe ana ae i kona kuka, a uhi aku la ma na poohiwi o ka wahine opio, aia hoi ka makaleho iloko o Bela kahi i haanipo ai, no kona ike ana mai, i ka nui makee maoli o kana ipo aloha no kona pona.
Hele aku la laua ahiki i ke komo pono ana i kahi nui o na kumulaau, e nalo loa ai laua mai ka ike ana ku a ka poe e maalo ae ana, a e lohe mai ai no hoi ka laua mau olelo, ia wa i huli mai ai o Bela imua o ka Haku Fanadale, a pane mai la:
“Ua ike au i kou hele ana mai nei, pela hoi kou haalele ana aku i ka hale, nokeaha ke kumu o kou hele ole ana ae nei e ike ia’u?” wahi ana me ke kilohi pono loa ana mai i ka helehelena o kana ipo aloha.
“Heaha auanei ka waiwai o ko’u hele ana aku e ike ia oe? Malia paha ua maopopo ia oe, ka hoouna ana ae o Sr. Leonada i kekahi leka ia’u ma nehinei, e kakau mai ana i kekahi mau olelo ikaika loa, no ka pau o ko’u hele ana mai no kona home, a pela pu hoi ko’u hoomanao loa ana mai ia oe mai?”
“Pehea auanei e maopopo ai ia’u, aole oia i kamailio mai, ua kakau mau oia he leka nau, a o maua no kekahi i hoopaapaa ma nehinei aku la, me ka nui maoli o ka maua hana, a ua hoike okoa mai oia, i ka nui o kona huhu. Ua maopopo no anei ia oe e Hale, ka nui o kona huhu. Ua maopopo no anei ia oe e Hale, ka nui o ko’u inaina me ka hoowahawaha iaia, i kona manawa i kamailio hoinoino mau ai nou?”
“Ke manao nei au, ua like pu no kou manao me ko’u, no Sr. Leonada, a i hoike aku au ia oe ea, ina aole i kikoo koke mai na lima o ka make i ko makuakane, ina ua aa koke aku au iaia, e ku ae maua imua o ke akea no ka hakaka ana, ahiki i ke kaa ana o ka lanakila i kekahi o maua.
“O kela leka ana o ka hoouna ana ae na’u, he leka ia i kakauia me ka manao ino maoli, a mamuli o kela leka i hele okoa mai nei au e ike iaia i keia la. Eia no ua leka nei maloko o kuu pakeke, ua hiki ia oe ke heluhelu iho i kona manao, a e ike auanei oe ua hoohaahaa loa mai ko makuakane i kuu inoa ame kuu ohana.”
Lalau mai la o Bela Kalani i ka leka, a hoomaka iho la e heluhelu, a i ka pau ana haehae ae la oia i ua leka nei i na apana liilii, me ka hoopuka ana ae i keia mau olelo:
“I lohe oe i ko’u manao e Hale, aole a’u mea e kaumaha ai, ina owau ma kou wahi, pela ko’u ike ana i ka manao o Sr. Leonada, ua haehae koke ia e a’u keia leka. Aole loa he wahi lihi hoihoi iki iloko o’u, no kela inoa o Kapena Ivana, a ke hauoli loa nei au no kona make ana, a o ka lua o ke kumu o ko’u hauoli, o ia no ka make pu ana o kela elemakule, ina paha ke ola nei no oia, aole ana e nele ke ala hou mai o kekahi hoopaapaa hahana ana mawaena o laua.
“Malia paha, ina aole au i ike ia oe e kuu aloha, ina ua koho i’o paha au e mare aku me Kapena Ivana. Aole au i kamailio mua aku ia oe, no ka hoopalau i hanaia mawaena o’u ame kela kapena koa, no ko’u hopohopo o huhu mai auanei oe, o ko’u ku no ia i kahi o ka hoka, aka no keia manawa, aohe a’u mea e maka’u hou ai, ua kuleana holookoa iho la au maluna ou,” alaila apo mai la na lima o ua kaikamahine nei ma ka a-i o ka Haku Fanadale, me ka nana pono ana mai ma na maka o kana ipo aloha, ina paha aia i’o iloko o kela kanaka ka hoohihi nona.
“He mea maalahi wale no ke kamailio ana, no kou kuleana maluna o’u, ma na ano apau, aka nae i hoike aku au ia oe me ka hookamani ole, he kanaka kuewa au iloko o ka manawa pokole loa, koe wale no ahiki ia’u ke hoopau aku i ko’u mau pilikia. Aohe pilikia, na e holo mai ana na waiwai apau o Sr. Leonada maluna ou, aka ina aia kekahi mau mea i hanaia, e kaa aku ai ka malama ana i kona mau waiwai iloko o ka lima o kekahi akena, alaila he hana nui no kaua ka pili mau ana aku kekahi me kekahi, ma keia mua aku.”
(Aole i pau.)