Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 2, 13 January 1922 — Page 1

Page PDF (1.68 MB)

This text was transcribed by:  Dawn Delatorre
This work is dedicated to:  To my baby boy Robin Ganon Junior

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

MAHELE ELUA                               NUPEPA KUOKOA                         MAHELE ELUA

 

NUPEPA KUOKOA. HONOLULU, T. H. POALIMA, IANUARI 13, 1922.

 

 

He Moolelo no

 

NA PUUWAI ELUA

 

A I OLE

 

Ka Hewa o ka Wahine--- He Moolelo i

 

Owiliia me na Haawina Hoopihoihoi

 

Noonoo o ke Au o ka Manawa

 

“Eia ka’u mea e kamailio aku nei ia oe e Kauka Lolena, ina ua make i’o o Kapena Ivana, alaila ua holo aku na waiwai apau o kona makuakane maluna o Bela Kalani; main a aina a i na haneri kaukani dala  elua, e waiho nei ma ka banako. He moakaka loa ka palapala kauoha hooilina i hanaia ai, he mau makahiki loihi ae ne ii hala, o ia hoi. e hooili ana i na waiwai apau o ka makuakane, maluna o kana keki, a koe aku kekahi mau kauoha liilii maluna o kekahi mau kauwa kahiko, malalo nae o keia kumu, e mare oia me Miss Bela Kalani, a ina e halawai e ana oia me ka make, mamua o ka hookoia ana o ka mare mawaena o laua, alaila e holo aku no na waiwai apau maluna o Bela Kalani.

“Ua maopopo loa ia’u ka iini maoli o Sr. Leonada, e hookoia ka mare mawaena o na opio, aka nae, i ka make ana mai la o Kapena Ivana, ua holo na waiwai apau maluna o Bela Kalani, ka mea e ola nei; a o ka’u wale no e olelo ae ai, o kela kekahi o na kaikamahine laki maoli. Pehea la o Sr. Leonada, i waiho ole a ii ka hooponopono ana i kona mau waiwai iloko o ka lima, o kekahi kahuwaiwai, aole no nae keia i lohi loa, ua hiki no ke hana koke ia kehahi palapala, mamua o kona haalele ana iho i keia ola ana.”

“O keia mau mea au e Mr. Malo e kamailio mai nei ia’u, he mau mea hookahaha loa mai ia i ko’u noonoo, me ko’u manao la, ua pau mua na mea e pili ana i ka waiwai o Sr. Leonada i ka hooponoponoia, a eia malalo o ka malu o kekahi kahu, eia ka aole. Ua kamaaina au i ko Bela Kalani ano, a oiai he wahine opio oia, i hiki aku kona mau makahiki i keia manawa, ma kahi o ka iwakalua-kumamalua makahiki, aohe mea hiki ke hoololiloli aku i kona noonoo, ina e paakiki oia ma kana mea e manao ai.”

Aia ke kauka ke nana mau la i kana uwaki, i na manawa apau, a no kona ike paha, ua hoea mai i ka manawa ana e hele aku ai e nana i ka mea ma’i, ku ae la oia iluna, me ka pane ana mai imua o ka Loio Malo:      “E pii kaua noloko o ke keena e waiho mai la o Sr. Leonada iloko o ke kulana kupouli, a ina aole oia e pohala mai ana iloko o na minuke he kanakolu, ua maopopo loa, he kanaka make oia.”

Haalele iho la ua mau kanaka nei iloko o kela keena, a pii aku la no ka hale maluna, aia ke anoano eehia o ka make, ma na wahi apau o kela home, no ka mea aole he loheia aku o ka nakeke o na wawae ko lakou hele ana, a ina hoi no ke kamailio ae o kekahi i kekahi, me ka leo hawanawana wale no.

I ko laua nei hoea ana aku no ka papahele elua, loaa aku la ke kakauolelo a Sr. Leonada, e kamailio ana i ke kauwa pilikino a Mr. Leonada, ma kela wahi, i ku iho ai ka loio mawaho o ka holo, a o Kauka Lolena ka i komo loa aku iloko o ka rumi, no ka nana ana i ka hopena o ka mea ma’i.

No na minuke he umi kela noho ana mai o Kauka Lolena iloko, puka hou mai la oia iwaho a pane mai la:

“Auhea oukou e na keonimana, ua haalele mai o Sr. Leonada i keia ola ana. Mai kela manawa mai o kona maule ana ahiki wale no i ka lele ana o kona hanu hope loa, aole i hoi hou mai kona noonoo maikai. Ua lilo kela meahou ana i ike ai maloko o ka nupepa, no ka make ana o kana keiki aloha, i kumu nana e hoopokole mai i kona mau la o ke ola ana; ina aole kela meahou hookaumaha, eia no oia ke ola nei i keia manawa,” alaila huli aku la oia i kahi e, no ka huna ana i kona mau waimaka, e halo’ilo’i la ma na lihilihi.

 

MOKUNA II.

 

Oiai, aole he mea hou aku i kow w hana ai, iho mai la ke Kauka Lolena, ka Loio Malo ame ke kakauolelo a sr. Leonada, no ka hale malalo, a o ka loio me ke kakuolelo ka i komo loa aku maloko o ke keena waiho bike, aka no Kauka Lolena hoi komo aku la oia maloko o ke keena hookipa, me ka hoouna ana aku i kekahi kauwa, e kii aku ia Bela Kalani e hele mai imua ona.

“E hele aku oe e hoike ia Miss Kalani, ua makemake au e ike iaia, a e loaa no au maloko o ke keena hookipa, ma ka rumi bolu!” wahi a Kauka Lolena, me kona hele pololei ana aku no ka rumi bolu, ma ka aoao hikina o ka hale.

He oiaio, ua hoike mua aku o Kauka Lolena ia Bela Kalani, e kakali malie kela kaikamahine, ahiki i kona kauohaia ana aku e hele mai, ina paha no ka pohala ae o Sr. Leonada, a i ole, no kona pauaho mai paha i keia ola ana, pela iho la ke kauka i hooko aku ai i ke kauoha, e kii i ke kaikamahine opio.

Oiai hoi o Kauka Lolena e kakali ana o ka hoea mai o Bela Kalani, ku iho la oia ma kekahi puka aniani e huli pono aku ana iwaho, o na kumulaau i hele a luluu i na kulu kehau o ke kakahiaka, me he mea la, iaia i ike aku ai i ka luhe o na lala laau, a i ka eleele hoi o na ao kaalelewa o ka lani, me he mea la, e hoike okoa mai ana kela mau hiona i kekahi haawina maopopo loa, o ke kanikau.

Ua hele maoli ua kauka nei a piha me ke kaumaha ame ka luuluu, no ka mea ua aloha aku oia ia Sr. Leonada, ma ke ano he hoaloha pilipaa loa nona, a ua nana aku hoi oia ia Kapena Ivana, me he keiki ponoi loa la mailoko aku o kona puhaka. Ke waiho la hoi ke kino make o ka makuakane ma ko laua home, a o ke kino o ke keiki aia ma ka aina malihini; nolaila owai ole hoi ia mea nele, o ke komohia iho o na manao kaumaha; pela iho la i kau aku ai kela haawina ehaeha maluna o Kauka Lolena.

“Ke ole au e kohohewa, he ekolu mau kenekulia o ke o ana o keia inoa Sr. Leonada, he poe keonimana wale no apau, ka poe i kau aku ai keia inoa hanohano,” i namunamu wale iho ai no ua kauka nei. “Mamuli nae o ka make ana iho la o keia mau kanaka elua i ka wa pokole loa, ua pau iho la ke o ana aku o kela inoa, a e holo aku ana keia mau waiwai apau iloko o ka lima o kekahi mea okoa a’u no e hilahila ole ai ke olelo ae, he mea komohewa oia.

“Aole o’u manao, ua maopopo iki ia Kapena Ivana, ke kumu o ka lawe ana mai o kona makuakane a hookama ia Bela Kalani, i kaikamahine nana, ma ke ano he hana ia a Sr. Leonada i hoohiki aku ai imua o ka makuakane o kela kaikamahine. Ua hookahaha pu ia mai no hoi ko’u noonoo, no ko’u ike mua ole ana i keia kanaka o Kalani, no ka mea mai na la kamalii mai o Sr. Leonada ahiki wale no i kona make ana aku la, ko’u kamaaina ana iaia, aole he mea a kuu hoaloha i kamailio mai ai no Kalani, a oki loa aku hoi ko’u halawai ana me ia.

“Ua hoea mai keia kaikamahine i kona wahi wa uuku loa, me he mea la, mai kekahi kula mai paha ma Hamabaka, a o ka wahine nana oia i lawe mai ua make, nolaila aohe mea hiki ia’u ke hookolo aku, e maopopo ai ka ohana oiaio loa o keia kaikamahine. O ka’u mea nae e minamina loa nei, o ia no ka hana ole ia ana o kekahi palapala, e waiho ana i ka hoohana ana i na waiwai o Sr. Leonada, malalo o ka malu o kekahi kahu, no ia nele, e noho aku ana keia kaikamahine, he haku maluna o keia home, ame na waiwai apau, i kuleana ai o Sr. Leonada.”

Iloko o ka namunamu liilii o Kauka Lolena, aole oia i lohe mai i ka nakeke o na kapuai wawae o Bela Kalani i ke komo ana aku iloko, heaha la ia alawa ana mai ana no ka puka, ike mai la i ke kaikamahine opio i ke komo ana aku, a i ka hoea ana mai imua ona, ninau mai la:

“Heaha ka mea ano nui au e hoike mai ana ia’u e ke kauka? Ma ka’u mea nae e heluhelu aku nei ma kou mau maka, aole he manaolana no kuu hoopakele a makua hoi o keia noho kino ana, pela anei ka mea oiaio?”

“Auhea oe e Miss Kalani, ua make ko makuakane!” wahi a ke kauka, me ka nana pono ana mai ma na maka o ke kaikamahine opio.

I ka lohe ana no o Bela Kalani i kela mau olelo a ke kauka, huli ino aku la oia i kahi e, me ka palulu ana ae i kona mau maka, alaila kukuli iho la ma ka aoao o kekahi koki, moe aku la hoi kona poo iluna o ke kukini, eia nae aole he lohe aku o ke kauka i ka uwe o kela kaikamahine, elike me ke ano mau o na keiki, i ka wa e maopopo ai, ua make ko lakou makuakane.

Ku ae la ke kauka iluna, a hele holoholo aku la no kahi o ka puka aniani, me kona nana ana aku iwaho, a iloko o kona hikilele, i ike aku ai oia i ka hele mai o kekahi kanaka opio kino loihi, aia hoi ma kona lima, e paa ana oia he kookoo. a he ciga ma kona waha, me he mea la, ma ke ano o kana hele ana, aole oia i ike iki ia mea he kaumaha, no ka mea he hoihoi kona mau ano a ke kauka e ike aku la.

O keia kanaka opio, o ka Haku Hale Fanadale ia, e ka makamaka heluhelu, ka mea nona kekahi waiwai nui, e pili pu mai ana me ka waiwai o Sr. Leonada.

Oiai e hookokoke loa mai ana ua kanaka nei no ka home o Sr. Leonada, hele mai la ke kauka, a hoopa aku la i kekehi lima, ma ka poohiwi o Miss Kalani me ka pane ana iho:

“E huikala mai oe ia’u, ina ua ikaika loa ka’u mau olelo i kamailio aku nei ia oe, no ka haalelel ana mai o kaou makuakane i keia ola ana; aka nae e hoomanao mau, ua makaukau au i na wa apau e haawi aku i ka’u mau kokua ana ia oe, a ke haawi aku i na oleloa’o kupono ke makemake oe. E mehameha loa ana oe i keia mau la, i ahona paha i ka noho mai o kau kauwa lawelawe malalo ou, aka nae, eia ka Loio Malo maloko nei o keia home, a ua hiki ia’u ke hooponopono, no na mea e pili ana i ka hoolewa o ka mea i hala, nolaila aole au noonoo nui ana maluna o ia kumuhana.”

Aea ae la ke poo o Bela Kalani iluna, ua hele hoi kona mau maka a pohina i na waimaka, a pane mai la:

“O, he mea ehaeha maoli keia! Pehea, ua maopopo no anei ia oe, ua haalele mai o papa i keia ola ana, me ka ike ole i na ehaeha?”

“O ka ehaeha wale no a’u i ike, o ia kela pilikia i kinohi, nana i hookupouli mai i kona noonoo. Maloko o kekahi o kona mau lima, e paa ana oia he leka mai ia Kapena Ivana mai, e hoakaka mai ana, no ke kokoke loa i kona manawa e huli hoi mai ai no kona home, a maloko hoi o ka lua o ka lima, e paa ana he nupepa, me ka meahou hoolelehauli no ka make ana o ke kapena opio, a o ka mea nana i hoouna mai i kela nupepa ia Sr. Leonada, ua pili ka hewa pepehikanaka iaia, imua o ke alo o ke Akua ame ke kanaka.”
            “Auwe no ka hoi e! He keu aku maoli keia a ka mea ehaeha, o ka make palua ana o ka makuakane me ke keiki! E Kauka Lolena, ke makemake nei au e lilo oe i hoaloha no’u, aole loa a’u mea e noonoo ae ai, e holo aku imua ona i ka wa o ko’u pilikia, a malia paha, aole loa no o’u ohana e ola nei i keia wa. Ke waiho aku nei au i na mea apau iloko o kou mau lima, me ke kokua pu mai o ka Loio Malo, a e hookuu mai oe e hoi au noloko o ko’u rumi, no ka hoomama ana i ko’u mau manao kaumaha.”

Ku ae la ua o Miss Kalani iluna, no ka hoomakaukau ana e hoi aku noloko o kona rumi, a pane hou mai la:

“Ehia ka hoi mea aloha, o ko’u ku a hele mailoko aku o keia home, kahi a’u i nana mau aku ai, ua like me ka paredaiso. O, e kuu kauka maikai, aole e hiki ia’u ke hoakaka aku ia oe, i ka ehaeha maoli o kuu noonoo, ina e kaawale aku ana keia home mai ia’u aku!”

“Auhea oe e kuu kaikamahine aloha, mai hookaumaha i kou noonoo, aka e hoolana i ka manao, aole e kaawale aku ana keia home mai ia oe aku, ka e lilo aku ana ia nou ame na waiwai apau o Sr. Leonada. Ke kamilio aku nei au ia oe i keia mea, elike me ka ka Loio Malo i hoike mai ai ia’u.”

I ka lohe ana no o Bela Kalani i kela mau hoakaka a ke kauka, ua auhee koke aku la ka nanaina kaumaha mai kona helehelena aku, a lamalama mai la na maka o ua kaikamahine nei, me he mea la, e olelo okoa mai ana, no kona piha i ka hauoli no kona lilo i haku maluna o kela home ame na waiwai o ka mea i hala.

“E waiho kaua i ke kamailio ana no na mea e pili ana no keia home ame na mea e ae, he hookahi a kakou mea noonoo, o ia no ko kakou komo like ana iloko o na haawina kaumaha, no ka hala ana aku o Sr. Leonada. E waiho mai oe i na hana apau i pili i ka hoolewa o kou makua, iloko o ko’u mau lima, ame ka Loio Malo, aia hoi apau kela hana, alaila noonoo aku no ka palapala kauoha hooilina, mahope aku o ia manawa, ua hiki ia oe ke hana elike me kau i makemake ai.”

Hele like mai la ke kauka me Bela ahiki i ka puka, haawi aku la ke kauka i kana kunou ana ia Bela, oiai hoi ua kaikamahine iaia, e aeia aku e ike hope i ka helehelena, o ke kanaka i lilo i makuakane nona.

I ka hoea ana aku o Kauka Lolena no ka hale olalo, a e hele aku ana oia noloko o ke keena waiho buke, oili mai la ka Haku Hale Fanadale mailoko mai o kekahi rumi okoa aku. a pane mai la:

“Ua makemake au e ike ia oe e Kauka Lolena, e komo mai kaua maloko nei o keia rumi, kahi e hoopilikia ole ia mai ai ka kaua kamailio ana ma kekahi ano.”

Komo aku la ua mau kanaka nei maloko o ka rumi, i oili mua mai ai ka Haku opio, me ka paniia ana mai o ka puka a paa, alaila hoomau hou aku la no ka Haku Fanadale i ke kamailio ana:

“aole au i manao i ko’u hele ana mai nei, e halawai ana au me kekahi mea ano nui loa e hookahahaia ai ka noonoo, na kekahi o na kauwa i hoike mai nei ia’u i ka make ana o Sr. Leonada me Kapena Ivana. He hana okoa ka’u a ka hele ana mai nei me ka manao e ike ia Sr. Leonada, me ko’u hele a piha loa i ka huhu, a na kekahi o na kauwa i kamailio mai nei, no ka nuhou kaumaha.

“Ua noho pouliuli loa au no na meahou, no ka mea aole au i ike wahi nupepa iki no ka pule hookahi, a o ko’u hoi koke ana mai nei no ia mai Ladana mai, kahi a’u o ka hele ana aku no ka nana ana i ka ma’i o kekahi o ko’u mau lio, holo loa.”

“E kala mai oe ia’u, ke olelo aku, e waiho ko kaua kamailio ana e pili ana no kou mau lio heihei, aole keia he manawa no ke kamailio ana, no na mea e ae, mawaho o na mea i pili loa aku i ko kakou hoaloha kahiko, i haalele mai i keia ola ana.”

“Ua pono kena, aka nae, aole e hiki ia’u ke hoomanawanui iho, i ko’u manao inaina, me ka huhu maoli, no kekahi leka a Sr. Leonada o ka hoouna ana ae ia’u, a o ke kumu ia o ko’u hoea kino ana mai la no ka hui puana me ia. Eia no kela leka me a’u i keia manawa, a oiai he hoaloha kahiko oe no Sr. Leonada, ua hiki ia oe ke nana, i na mea i kakauia maloko o keia leka, a mai hoike wale ae no hoi oe i ka lehulehu.”

Lalau iho la ua haku opio nei iloko o ka pakeke o kona kuka, a unuhi ae la i ka leka iwaho, me ke komohia ana aku o ka manao mahalo iloko o ke kauka, no ke kulana hoopono o keia haku.

He haku opio keia o ka ili ana aku o kekahi waiwai nui maluna ona. he hookahi makahiki ka loihi o kona noho ana ma kela wahi, me ka maopopo ole nae i na kanaka malaila. ka moolelo e pili ana i kona ola ana, ame kona wahi i oili mai ai.

He hookahi nae mea i ike nui ia aku nona, o ia no kona launa pu me na kanaka i komo iloko o na hana uhauha, ame na hana karaima, a e piha mau ana no hoi kona hale, i na wahine opio, me kona haawi ana i na ahaaina hoohauoli, ame ua hana huakai makaikai, a mamuli o kela mau hana uhauha, i hookomo aku ai oia iaia iho iloko o ka aie, a hui pu iho me kona komo nui iloko o na hana piliwaiwai, he kanaka ilihune maoli oia ma kekahi ano ke olelo ae.

“Aole o’u makemake e komo hokai wale aku iloko o kekahi mau hana, i kuleana ole ai au e kuu haku,” i pane mai ai ke Kauka Lolena. “Ma ka make ana aku la o Sr. Leonada, malaila iho la pau na hana i manaoia mawaena ona ame oe, nolaila aohe mea hiki ia’u ke hana aku, no ke kumuhana au o ka hele ana mai nei e hui pu me ia.”

“E lawe aku oe a nana i keia leka, he wahi kumupale kupono ia, no ko’u hoea ana mai la no keia home. Ua ike au, he hoaloha oe no Miss Kalani, a e lilo pu oe i hoaloha no’u!”

Nana i’o iho la ke kauka i ka leka, ua kakauia e Sr. Leonada, ma ka la mamua aku, me kona limakakau ponoi, a koho wale iho la no oia, malia paha, ua makemake o Sr. Leonada e huna i na mea ana i kakau aku ai i kela haku opio, o ke kumu iho la ia o ka waiho ole ana aku, na kana kakauolelo e kakau i kela leka.

Elike nae me ke noi a ka Haku Fanadale, pela o Kauka Lolena, i wehe ae ai i ua leka nei; a heluhelu iho la i na manao maloko, a penei ke ano nui:

“E kuu Haku: Ua loaa ia’u ka ike, o ke kumu o kou hele mau ana mai no Kanale Hale nei, aole ia no kou manao e ike ia’u, no ke kamailio ana maluna o na mea pili oihana, aka no kekahi hana e ae kekahi. Mai keia manawa aku, ke makemake nei au e loaa aku ka ike ia oe, aole loa o’u makemake e ike hou ia oe maloko nei o kuu home; o na hooponopono ana, no ke kuai i kela lio ou, ma ka lima ia o kekahi akena, aole mawaena o kaua iho.

“Ua loaa pu ka hoomaopopo ana ia’u, ua hoea mau mai oe, no ka hoomakaleho ana i kuu kaikamahine hanai, Miss Kalani, nolaila he mea pono, e o-u koke ia ka mu’o o ka wauke, o i opiopio, mamua o ka hele loa ana aku o keia hana i ka nui. E lohe oe ea, he wahine hoopalau o Miss Kalani na ka’u keiki, a ma ia ano he hooilina oia no ko’u waiwai. Ma na ano apau, aole loa oe i kupono iki e lilo i kane na kuu kaikamahine, ua nana aku au ia oe, he kanaka uhauha, he kanaka i kupono ole loa na kekahi wahine hoopono.

“Malia paha ua lohi loa keia kakau ana aku a’u ia oe, no ko’u manao e pili ana nou ame kuu kaikamahine, aka nae, he mea maa i na kahunapule ame ka poe hupo, aia no lakou a ike i na mea oiaio, maopopo ka maikai o kekahi mea. Ua hoike aku au i ko’u manao maoli imua o Miss Kalani keia la, a ua ninaninau aku hoi iaia, no kau hana, a mai kona mau lehelehe ponoi mai i hoike mai ai oia, i kou hoao ana e lilo mai oia i wahine nau, no keia kumu i hoopiiia mai ai ko’u inaina nou ame ia, a ua kamailo pu aku no hoi au ia Miss Kalani, e hana ana au i ka’u palapala kauoha hooilina, e hoonele ana iaia ma na ano apau, aia wale no a mare oia me kuu keiki, alaila loaa aku iaia kekahi o ko’u mau waiwai.

I ka pau ana o ka heluhelu ana a Kauka Lolena i ka leka, haawi hou mai la oia i ka leka i ka Haku Fanadale, a o ia ka ua haku nei o ka pane ana mai:

“Pehea iho la kou manao no kena leka? Ina ua like pu na makahiki o Sr. Leonada me ko’u, ina ua hoea kahiko mai au no keia home ma nehinei, no ke koi ana aku iaia, e ku mai imua o kuu alo, maa kekahi hakaka ku’iku’i puupuu, a i ole ma ka hakaka paha me na meakaua.”

“Ma ko’u manao, aole loa he wahi pilikia iki maloko o keia leka, aka ua hoike maoli aku o Sr. Leonada i kona manao ponoi, elike no me kona ano mau, mai kinohi mai, me ka makee i ka pololei. Ina no owau ma kona wahi, aole no e kaokoa ka’u mea e hana aku ai, mai kena i kakau aku ai ia oe, ma keia leka,” wahi a Kauka Lolena, me ka luliluli ana iho o kona poo.

“E hoomanao hoi paha oe e kuu kauka, ua kapa mai oia ia’u i kekahi inoa haahaa loa, me kona ike no, he keonimana au, a he mea hoi, me kekahi inoa hanohano, i loaa ole i ka nui o na kanaka ma keia wahi; ua lilo kana mau mea i kakau mai ai ia’u i kumu e hoalaia mai ai ko’u manao inaina nona!”

“Ua ike no oe e kuu haku, ua lilo ke ano o kou ola ana i mea na ka poe makee i ka noho maluhia ana e hoowahawaha loa ai, a ua hookahahaia mai no hoi ko’u noonoo, no ka ae ana aku o Sr. Leonada e hookipa mai ia oe maloko o kona home.”

“Ina aole kuu nana aku ia oe ma ke ano he keonimana, ina ua hahau koke aku au i ko poo me keia kookoo,” wahi a ka Haku Fanadale i pane mai ai me ka hapai ana ae i kona kookoo iluna. “Aole he hana maalahi ka hoomaalili ana i ko’u inaina, a ina he mea okoa oe, maluna ou ka ili ana aku o ko’u inaina i keia la!”

No kela mau olelo hooweliweli a ka Haku Fanadale, minoaka wale aku la no ke kauka, a ia wa i hoomau nou mai ai ua haku nei i kana kamailio ana:

“aohe a’u mea i koe e hana aku ai, no ka mea ua hala aku la o Sr. Leonada, a ke kaumaha nei au, no ka hoea kokje ana mai o keia hopena maluna ona. He oiaio, ina aole oia i make, pela kuu hoea ana mai nei me ko’u piha i ka huhu iaia, aole ana e nele ke ala mai o ka hoopaapaa mawawna o maua. Aole no i maopopo iki ia’u, ua hoopalauia o Miss Kalani me Kapena Ivana, o kekahi kumu paha hoi ia o ko’u hoopipili mau i kela kaikamahine, o ka mea oiaio no nae ea, aole ma ko’u aoao wale no ka pilikia aka o Miss Kalani no kekahi i haulehia i ke aloha no’u, me kona maopopo no nae i ko’u ano, ame ka’u mau hana. Pela iho la no ke ano o kekahi poe wahine, aole o lakou noonoo nui, ma ka mea a kekahi e hana ai, aka ua nana aku lakou maluna o na kino ame ke kulana o ke kanaka.

“Ina e hoonele i’o ia ana o Miss Kalani, me na waiwai o Sr. Leonada, alaila, aole a’u noonoo hou ana aku nona, oiai he hoowahawaha loa au i na wahine ilihune; nolaila o ke aloha no kou e Kauka Lolena, malia o halawai hou aku no kaua ma keia hope aku, e hoomanao nae oe, aole au e hoopilikia hou aku ana ia Miss Kalani, e waiho aku au iaia pela, koe wale no, a holo mai na waiwai o kona makua i make maluna ona, ia wa paha au e hoopilipili hou mai ai ma kona aoao.”

Me kela mau olelo ma ka aoao o ka Haku Fanadale. haawi mai la oia i kona lima no ke aloha ana i ke kauka, o ka oili aku la no ia o ka haku opio iwaho, me he mea la, ua olokaaia aku kekahi haawe kaumaha mailoko aku o kona noonoo.

Aia no hoi o Kauka Lolena ke ku malie la i kahi hookahi, me ka noonoo nui ana i na olelo i kamailioia mawaena ona ame ka Haku Fanadale, a o ia kana o ka hooho ana ae:

“Akahi no a maopopo ia’u, ua ala mai he hoopaapaa mawaena o Sr. Leonada me Miss Kalani, ma ia hoopaapaa ana o laua, i manao ai o Sr. Leonada, e hoololi hou i kana palapala kauoha hooilina. Nawai no la e ole. ka piha hoihoi o pala kauoha hooilina. Nawai no la e ole, ka piha hoihoi o kela kaikamahine. ia’u i hoike aku nei imua ona, ua holo aku na waiwai apau o Sr. Leonada maluna ona!”

Haalele aku la ke kauka i kela rumi, a hele mai la noloko o ke keena waiho buke, aia hoi ka Loio Malo me ke kakauolelo a Sr. Leonada ke noho mai la kakali iaia.

Ma kela oili ana aku a ka Haku Fanadale iwaho o ka hale, ka hele la oia ma ka malapua, me ke kulou ana hoi o kona poo ilalo, a no ka oili ana ae paha o kekahi mea iloko o kona noonoo, kamailio wale iho la no oia iaia iho:

“Malia o keia ka uku kupono loa no ka’u mau hana hookiekie maoli, me ka piha uhauha, a ina aole au e hele hou mai ana no keia hale, alaila aole no e nele kona hoouna ae i kekahi leka na’u. Aole o’u makemake e noho enemi me ia, koe wale no nae-“

Ma kela wahi i ku honua iho ai ua haku opio nei, me ka unuhi ana ae i ke ciga, a hoomaka iho la e puhi, a iaia i hoopuai aku ai i ka uwahi iwaho, lehe aku la kana nana ana no kahi o ka uwahi o ke ciga, ia wa nae i hoopuiwaia mai ai oia, i ka pane ana mai o kekahi leo:

“Heaha ka mea nana i kahamaha iho la i kau kamailio ana?”

Aea ino ae la kona poo iluna, a nana mai la ma kahi o ka leo o ka oili ana mai, aia hoi, e ku mai ana o Bela Kalani ma kahi he mau kapuai helu wale no ka mamao mai iaia aku, aole he papale ma kona poo, a aole no hoi he kuka hoopumehana maluna o kona kino, oiai hoi ka ua liilii e haule mai ana i kela manawa.

“Auwe, ua hohokilele loa mai oe e Bela ia’u. ma kou loaa ana mai la ia’u mawaho nei, e manao aku ana no au la, aia no oe maloko o ka hale kahi i noho ai, a ke kaumaha loa nei au, no kou lawe ole ana mai, i kekahi kuka hoopumehana nou, o loaa mai auanei oe i ke anu.”

“Aohe o’u manawa e kii ai i kekahi kuka, ua hopohopo loa au, aole kaua e halawai pu ana mamua o kou huli hoi ana aku no kou wahi, pela iho la au i holo awiwi mai8 nei i hiki ai ia’u ke hoakaka piha aku ia oe i na mea apau. E hoomau aku kaua i ka hele ana nomua, a kaa malalo o na kumulaau i ole ai kaua e ikeia mai, a malaila no hoi kahi e pulu ole mai ai au i ka ua liilii.”

Hooko aku la ka haku opio i ke kono a Bela Kalani, me kona wehe ana ae i kona kuka, a uhi aku la ma na poohiwi o ka wahine opio, aia hoi ka makaleho iloko o Bela kahi i haanipo ai, no kona ike ana mai, i ka nui makee maoli o kana ipo aloha no kona pona.

Hele aku la laua ahiki i ke komo pono ana i kahi nui o na kumulaau, e nalo loa ai laua mai ka ike ana ku a ka poe e maalo ae ana, a e lohe mai ai no hoi ka laua mau olelo, ia wa i huli mai ai o Bela imua o ka Haku Fanadale, a pane mai la:

“Ua ike au i kou hele ana mai nei, pela hoi kou haalele ana aku i ka hale, nokeaha ke kumu o kou hele ole ana ae nei e ike ia’u?” wahi ana me ke kilohi pono loa ana mai i ka helehelena o kana ipo aloha.

“Heaha auanei ka waiwai o ko’u hele ana aku e ike ia oe? Malia paha ua maopopo ia oe, ka hoouna ana ae o Sr. Leonada i kekahi leka ia’u ma nehinei, e kakau mai ana i kekahi mau olelo ikaika loa, no ka pau o ko’u hele ana mai no kona home, a pela pu hoi ko’u hoomanao loa ana mai ia oe mai?”

“Pehea auanei e maopopo ai ia’u, aole oia i kamailio mai, ua kakau mau oia he leka nau, a o maua no kekahi i hoopaapaa ma nehinei aku la, me ka nui maoli o ka maua hana, a ua hoike okoa mai oia, i ka nui o kona huhu. Ua maopopo no anei ia oe e Hale, ka nui o kona huhu. Ua maopopo no anei ia oe e Hale, ka nui o ko’u inaina me ka hoowahawaha iaia, i kona manawa i kamailio hoinoino mau ai nou?”

“Ke manao nei au, ua like pu no kou manao me ko’u, no Sr. Leonada, a i hoike aku au ia oe ea, ina aole i kikoo koke mai na lima o ka make i ko makuakane, ina ua aa koke aku au iaia, e ku ae maua imua o ke akea no ka hakaka ana, ahiki i ke kaa ana o ka lanakila i kekahi o maua.

“O kela leka ana o ka hoouna ana ae na’u, he leka ia i kakauia me ka manao ino maoli, a mamuli o kela leka i hele okoa mai nei au e ike iaia i keia la. Eia no ua leka nei maloko o kuu pakeke, ua hiki ia oe ke heluhelu iho i kona manao, a e ike auanei oe ua hoohaahaa loa mai ko makuakane i kuu inoa ame kuu ohana.”

Lalau mai la o Bela Kalani i ka leka, a hoomaka iho la e heluhelu, a i ka pau ana haehae ae la oia i ua leka nei i na apana liilii, me ka hoopuka ana ae i keia mau olelo:

“I lohe oe i ko’u manao e Hale, aole a’u mea e kaumaha ai, ina owau ma kou wahi, pela ko’u ike ana i ka manao o Sr. Leonada, ua haehae koke ia e a’u keia leka. Aole loa he wahi lihi hoihoi iki iloko o’u, no kela inoa o Kapena Ivana, a ke hauoli loa nei au no kona make ana, a o ka lua o ke kumu o ko’u hauoli, o ia no ka make pu ana o kela elemakule, ina paha ke ola nei no oia, aole ana e nele ke ala hou mai o kekahi hoopaapaa hahana ana mawaena o laua.

“Malia paha, ina aole au i ike ia oe e kuu aloha, ina ua koho i’o paha au e mare aku me Kapena Ivana. Aole au i kamailio mua aku ia oe, no ka hoopalau i hanaia mawaena o’u ame kela kapena koa, no ko’u hopohopo o huhu mai auanei oe, o ko’u ku no ia i kahi o ka hoka, aka no keia manawa, aohe a’u mea e maka’u hou ai, ua kuleana holookoa iho la au maluna ou,” alaila apo mai la na lima o ua kaikamahine nei ma ka a-i o ka Haku Fanadale, me ka nana pono ana mai ma na maka o kana ipo aloha, ina paha aia i’o iloko o kela kanaka ka hoohihi nona.

“He mea maalahi wale no ke kamailio ana, no kou kuleana maluna o’u, ma na ano apau, aka nae i hoike aku au ia oe me ka hookamani ole, he kanaka kuewa au iloko o ka manawa pokole loa, koe wale no ahiki ia’u ke hoopau aku i ko’u mau pilikia. Aohe pilikia, na e holo mai ana na waiwai apau o Sr. Leonada maluna ou, aka ina aia kekahi mau mea i hanaia, e kaa aku ai ka malama ana i kona mau waiwai iloko o ka lima o kekahi akena, alaila he hana nui no kaua ka pili mau ana aku kekahi me kekahi, ma keia mua aku.”

(Aole i pau.)