Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 2, 13 January 1922 — Ua Hala Kekahi Komisina [ARTICLE]

Ua Hala Kekahi Komisina

I keia ln, ua 'haln aku n<o ko ala hoi ole mai, 'keleahi o na 'Komiaiiia o ke Kaaawni Hoopulapula Hawaii. 'A mamuli o Xcia hakahaka, e paa/kiki &na ka loaa ana o ko'kahi kaaaka Hawaii hou aku, o hoopiha ai ia makalua. Ua hookohuia tnai ke lAlii Kalaniana* ole, ka ele!*! lahui, ma keia kulana mahope o "ka hookohuia ana o WI R. Farxington ma ke 'kulana 'kiaaina no Hawali neL Ue kulana kela i makemalee n.ui ia e 'ka elele olii, a ua lilo no hoi kona hookohuia ana mai ma ia kulana i mea hoomaikai nui ia eia. I kona imanawu i ihookohuia fti ma keia kulana, ua komo nui anai oia me ke ohohia nui o la-welawe i na han& a ia Komiaina. Ua paamau kona hole ana mai i nn halniwai, a ua kaaheAe i jsa wahi apau- a ke Kakauololo i makemake ai iaia e hele pu, mamuli no 0 kona niakemaike e ikemaka i na. mea © 'hanaia ana, a i ole o na m;*a paha e maikemkleeia ana 0 hana aku. Doko no 0 kona ano nawaliwali ,ua kaaheio no hae oia ma *kela huakai ma 'Molokai, iloko o ka malama 0 Novema!ba. iJa kauoha a*ku ke kauka iaia aole e hole r6!a, kela huakai mnamuii o koua> naT*jiUwllll, aka, ua lilo ia.maū olelo a'o i niea ole, inamuli 0 kona maKee © 'ike-

'maka i na aina i hookaalvaleia ma-Mb-lolīaL I\a manawa i makemaike'ai na kanaka o Hilo e koi mai e wehela o Panaewa aazve Keaukaha, oiai no nae e ikatka ana no 'ka ma'i, ua hele aku n<i oia ma kela huakai, a he mau la pokole wale no mahope inai nei, ua lele aiku la konā hanu hope, a o ia hanu iiope i hanuia, ua hanuiā iioko o kona ma&ee e' hooko pono ia na koi a 'ke (kanawai, ana i hana ponoi ai i mea © kokua inai ai I ka hoopulapula hou ia o kona lahui aloha. I keia la ua loaa he hakahaka ma ke kulana Komißifia 0 'ke Kanawai Hoopulapula. Aole wale no ma keia kulaua, aka ma ke kulana eilele kekahi i . Wakinekona. E lilo ana i anea nui ka huli ana aku i mea e hoōplha ai xna keia mau kulana. Ua lilo ke Al'i Kalanianaole i kiko'Waena no ka hana ana i ke kanawai hoopulapula, ame ka lawelawe ana i kana mau kauoha. Aole oia i v ike i kona ma'i a na-waliwali paba a hoalele oia i kana hana. Hookahi wale no ana halawai i hele ole ai, o ia no 'ka halawui o kela pulo a:ku la, a ua i'kaika loa kona ma'i ia la. "I keia la, ua "kau mai ke 'ko'iko'i maluna o ika poohiwi o ka lahui, ka iilai ana i panihaiahaka no 'ke Alii ma keia komiaina.' E imi ana kaikou i kana<ka i £ke i na mea i oiakemakeia no ikeia lahui. E imi ana kaliou i 'kanaka i !kamaaina i na manao o ke 'kanawai. E imi dna kakou i kanaka i hiki ie i kona mnn&'wa a.pau no ikeia hana, a 0 baawi mai me !ta pauaho oie. E imi ana kiekou i kan&'ka nui, 6 tfaiki ana 0 hoopoina iaia iho, no 'ka pomaikai o keia lahui. E hiki ana nne': e ia! ka&ou liekahi kanalko o keia anp? O ka manawa e imi ai kiekou i ka- ( naika no ia kulana. I na hora hopo loa o ke Alii, aole oia i jp-oina i knna onau hana no lona lahui. I To kau hūi kona mnnno no ka hoi pn 1 na kanaka Hawaii ma (Molokai, aole 1 ao imi ana i mau pomaikai ona kona j aoao, r.ka, ihiki ai iaia ke komo mai 0 koftua V"ka poe e hoi ana ma ia mau aina. I hiki ai ma kana anau hana e a'o i kona--*lahui, ma kona lanvolawe lima ana i na hnna lßte ode. I ikokokē ai oia mo 'ka poe ilihune, & e ikem&k* i ko lakon mau pili'kia. O ke alaleai e Ihiki ana iaia e hoopoina iaia iho, a e haAwi ana 1 kona ikaika apau me ka pauaho ole no ikonalahai, o ia 3co alakai e hi'ki e alakai | me <ka hahai lokahi ia. I keia mau loihi i noh'oia ai eia ma ke tc«9ana elele, aole ka lahui i hoolohe »iia, a i ole i hahai paha ane ,ka lokaihi. Akk, ilc(ko nae o ia mau maikahiki, aole oia' i ike mai 1 kēia hahai ole aku, a a haalelo i kona kul«na alakai. Ua hana oia oaie ka hooenaiiawanui i na h« nui. Ua.mpni io& hoino -he nui *«3e. A-i kona mau hora hope īoa, nola i <poina i kona kulaa*, a i ole. pōlna i kana hana, ame wi .pilikia 0! kona lahui. I

I Mamua o 'kona hele ana a!ku la ma I kela ala hoi ole mai, ua nol aku oia e | weh«ia o aane Keaukalia, mamiili o kona ike ana, i ka nni o ke koi o na ikanaika. o Hilo, 1 (waAij e ku ai ko jlakou mau wawae. Ua hele a»ku oia i 1 Hilo e nana nona iho, ina i 'o ipaha he ] oiaio keia makeniake o na kanaka o iHiio. I kona ike ana ma kekahi hala-l-wai i malamaia ma Hilo, i ka make'make i'o nme ka pilikia o ka noho ana iloko o na <hale 'hoolionalima, ua hoi mai oia a hoike i kona oianao imua o ke Komisina, a ua inaopopo i 'keia manawa ka weheia o kela mau aina. He oiaio no, he mau aina pohaiku, aka, ina ua aa mai na kaiuaka e h<oi maluna o ia mau aina, aole anei e hiki e hoomaoi popoin aku ke kuimu o ia makeanake. ( ana? Ua i!ke lakou ua kokeke i kahi j'b ka lakou hana, a ua nole no hoi i I kahi e ku ai o ko wav*ao. I Eia ke Komisina ke noonoo nei i ke alānui e hiki ai e wehe (kolke ia kela • mau aina; ua ike lak'ou, aole o hiki e i lilo kela mau aina i mau aina mahi, 1 aka, o ke ano 'kiUana home paha ka I meo. e htki ana. A'mainuli o keia, ua j manao lakou e haawiia i elima wale no_ ; oika. Ua koano aku nae ko oukou nieakakau a kolaku e haa-wiia no i 20 eka, no ke kumu o J ke kōi ia a.ko kanawai; ua aeia n&i' k£ia koā ihahiuli o ka manao k<lna»Wai o ka ioio kuhina. O na dala e liaaiwiia. ni i narkanak«'«,

Aia iiiooholoia 1 $1000 . a 'ke maftao nei

j lakwu" 'ua ia/wa- paha keia. O 'kekahi pōlikia, aole no e law/i ana ka )poe apau e koi mai ana i keia mau ikokua, maimuii o ke kumu aole dala. Ua holke akn ko kakauolelo, ina paha e weheia ana, analia paha o loaa no lioi i ikekahi poe na dala no laikou- ilio| n o lakou no hoi ke aeia e hoi mua aku maluna o 'keia m&u aina. Ma ka nana aku 0 Ike alanui wale no keia e hiki ai i (kekaihi poe ke hoi ma 'kola mau aina. Nolaila e ike mai oukou e ka lahui, aole keia mau wehe aina ho mau Ihana pulapu elik'e mo ka 'kekahi po'e e hale nei e kaimailio, a e hoino nei hoi i na hana e haami mai ana i na kanaka Hawaii i wahi e ku ai ko lakou inau wawae, a e loaa ai hoi ko lakou noho kuokoa ana. Ua koi mau aku ko oukou meakaikau e hoomakaukam (ka lahui no ka wa e weheia mai ai kekahi mau aina. A ma ka nana a!kU, ua hooko mai' kekahi poe i keia leo kalhea. A ina ua hooko, 0 ka mea pono e haawiia a!ku na a 4 tia elike me ka lakou e koi imai ai. No ke kumu, 0 laikou no ika i ike i ko lokou anau poo- ' poo, a o lakou no ke luhi ana no 'ka imi ana i na mea e hiki ai ia lal<ōu ke : hooko mai i na ( koi a 'ke kanawai. j Ma ika aoao 0 ke Komiaina ailio ko j la&ou kakauolelo hoi, ua hauoli lakou j mahope o 'ka lohe ana ke makemake I mai nei* ka lahui e koemo maluna o iko* kahi o keia anau aina, A i mea e iko imai ai ka lahui ke manao nei lakoii e hooko i ka lakou mau hoohiki, e hana no !ka pono o keia kanawai, e «e ana 1 la'kou e hooko mai i na koi i i'keia he mau koi kuio. He mea kupanaiha nae ka nana ana aku ihope a hoomanao ae i na 'ku-e i ! ko iKeikialii, i kona manawa e alualu I ana, e i!ke anai !ka lahui i ka pomaikai o keia hoihoi ana i ka lahui malunā o j »a aina o ko lakou maii kupimn. Ke! jmoa nae hoi e hoohauoli mai ana i ka poe i ku aiku mahope 0 ke Alii,. e Oeokua j ana i kana'mau hana. I keia la, !ke ike mai nei kokahi haipa 0 ka lahui i na po- j pomaikai i iiniia ai e loaa ana i ka I lahui Hawaii. ' J •Aole i*o no i hemoleie loa koia kana-1 wai, oika, o ka hooihana ana aku 'ke! kumu e ikeia o.i ikona mau kinaunau, a ia manawa e hele «ku kakou e huli i , na mea.e h&i ai e pahonohono i na wahi pili&ial Ua like no ika hana knna- j j.wai ane ko kukulu hale ana. Aole no ! e maopopo ana >ke kulu ole, a haule mai 'ka ua, a nou mai ka makani. Alaila e ikeia ana na kinaunau, a o ka hona mahopo aku 0 ia ikeia ana. 0 ia mau pilikia o ko pahonohono aiku, ma ia mau <waM i ikeia ai ka poiuo, aole nao eKke mo ka kekahi poe e manao mai nei, 0 ka wawahi no i ka hale 'hoalaila ka hiki ko hoopauia na pūilkia. He oiaio 110 aole i'o no e hiki ana -kja paionohonoia na pilikia e . kekali «ku, 0 ka mea nana 1 I' ponoi i kukulu ka hale, a n.o ia kumu~ ua hiki 90 i ka poe maiwāho māi ke

olelo akn e wawahi i ka hale holookoa, oiai aolo no lakou i ike i 'kalii maalahi e pau ai ka. pili3cia. Ua. 'hoomaka mai keia manao no.'ka hakahalea i loaa ma ka papa.K"omisina mamuli o ka imake An.a a!ku la f o ke Alii Kalani'anaole, aika, na hele ae nei paha kakou. mawaho o keia kumuhnna. Aka, ina ua hele i'o kaikou mawaho, o ko kumu no, no ke'ake ana e ike mai oukou e ka poe heliihelu, he 'hana nui keia o ka 'imi ana aku i pani ma kona makaiua. Ina he anau manao kekaM e ulu ao ana, a i 010 he 'kanaka paiha i' makomakeia e kekahi ihapa o ka lahui," a lakou i manaō ai he kanalka kupono, e pono no e ikeia aku ia mau manao, malia paha o i 'o ana hoi ia ikakou he mea i hilki e kokua inai no ka hoopiha ana i Ikeia ihakahakp, Elike me !ka inanao o kqia (kanawai i hanaia ai, aole no kekahi ninau Oealaiaina, aka, no ka pōmaikai o ke kanalka Hawaii, oie ka nana ole i kona aoao, amo ikona koomana. ; E hiiki ana anei e loaa na 'kanaka kupono? tKe manao ne.l ko oukou meākakau e loaa ana no. He oiaio n<o paha, aole e loaa ana kekahi emea i knlike wkw me <ka mea mua, ie ninau paakiki i'o no ia. A'ka, nialia hoi o hiki no hoi ke loaa kekahi kanaka e huli mai ana e ui i kona anau hoa Hawaii i na kokua ana ma na iwahi ī hema.hema ai oia. Mo keia mau manao <ko lana noi ka manao. e loaa ana kekahi mea kupono.