Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 2, 13 January 1922 — Ke Alii Makaainana [ARTICLE]

Ke Alii Makaainana

| IloKo okc ola o kekaW lahui, aia ! no he mau 3tana<*a e ulu ae ana e lilo 1 ana 1 mau kanaka nui, a hiki e hilinaiia. 0 ka mea maamau iloko o na la i hala a<ku o ko kakou mau knpuna, o ia no ka lilo ana o (kela kulann i na kauaka ' he mau aiii no ka aina, a i lioopuniin • hoi ko lakou noho ana me na makaai- ' nana he lehulehu -wale. | Ike au oka neemua ana oka moolelo, o Haiwa\i n?i, ,ua oi ae ko ku ann ' o Kamehameha i; ka 2*Vi Aippuni, nuv luila o na «kanaika e ae o ikona manawa, ; ole, 6 na maāawa no palia mamua. ! ; a«pum ana q keiV?|Jiu|.: Ua loaa nke laia ke <kiiiāhā kiokie 'a I ka\ilāJiisL, mainuli o ikulana alii, 1 amo 'kōiia līiiwa 'me ha maikaainana i lrtlu .ae malKlo o" kona īioho ano. * O ia kulaiia' ii'o hoi .ua loaa mai nkĒ&pe • d*'*JcV hookahe koko ana, ame -ka nuī o : na' kanakā i luikuia, oiāi lakou e ikii-e <mai aoa i)k6na w ma t u makemako. A;īca, aolo 'po "pkha e" loaā ana ia kuliina, ii«v aole 'ia kanaika ? lilō i mea ikaika ma ike ikino ame ka naauao pū po fa°i. - iMahopo' o lCarrieliameha I'ua loihl no na makahiki ahiki i ka loaa ana tnai o keka'hi kanaka i hiki' e ikeia aku i. Ikeia la'Ko' īiui a i>kaik<i, rio ka ,pon<) o 3conā lāhui. Ika pii ana ae 0 111 ma"'kn noho alii o Hā, , vv : āii,ib ka nināu niii o ia māu'la, 0 {a;io'^9, hāMnia 4 qraai o nā aina iio na ra^aaitiāiiā." 'l/ā hoomaka ka nopnoo-ia-'ana Y p keia ninau i ka nmiiā'wa i kompr mai ai na kanaka o ko i«f āina e, i lte aū' no o'Vanākouvay i %a makahiki : 1792. '"' " ' ' ' I ' Ūā hoike >mai nā kanaka i -komo mai , ināu inaikāhiki he mea pono" e māj fie]oheleia' na aina iwaena o na makaj ain'āna)_"n6 ka mea, aōle e hiki i •kē'kalii ■ āupuni o W inau, ina e pāaiā ana' ria āhiā ©' keikahi hapa uuku o 'ia la'hui. He moa 'koiā i ikeia e na āupu'ni apau, a o: iā'pWia o ria aina e ikeikāhi hapā ! iiuk-u o ka lāhui, ik<* kuinu nui o na.kaua ; ma' nēi;''no na mākaliiki loihi 1 o Vodiiiaopopōia. 0 keia inabel6 ..aiiia~ no, ke "-kasriu i ika'ua ai o Kiika njōi o jka.,Mokuipui\i o lla'waii,' mahope o ka make ana o ltalāiu- | opuii nie konā liōāliauau o'" "īe.nneha- , meha I.

I ka make ana o ria m'oi o Hawaii j nei ia mau la, o ka hana mua a na ; alti o 'ka anaholehele i na aina, a.mai muli o. ikeiā mahelehele ana i ulu nui mai ai na ku-eo, a o .ka hopena o ia ( mau kii-e, o Cca lalau ana i na meakaua, a o ka hopena, o ka kookaheia o ke koko o lia lahui. Ma ika nana aku ! ua loihi ka hanaia ana o (keia inau mea. Aka i ke au o Kainehameha lIĪ, . ua lilo ikona makemake mahelehele aiua ; i mea i hoouluia mai e na imakua mij kanele i hele inai, ame na kanaka mai ' mamua aku o lakou i mea akeia e hooko, no ke kumu o loaa ana i na makaainana apau. Ua ikukala ae oia e !hanaia keia hana, ablo nae i hookaheia ko kōlko mauiuli o keia kuahaua, no ke kuanū ua ako nui ia e riā mea apaw. Mamuli nae o na koi. mawaho riiai i j lilo ai i mea A ua hookoia | keia mea i ku-e loiliiia maiuna o kei.a j mau mokupuni, a ua loaa mai ka aina j i na malkaainanā. I Mamiili o ikeia hanii. a keia moi, ua j lilo oia i anea hoomanao nui ia e na kanaka mai kona unai ahiki iko lakou. Ua hiki ia kakou o keia hanauna e ike aku, oip. kekahi o na inoi nui a pookela i nohpalii maluna o ka nolio kalaunu o Jtona mau Ikupuna; a aolo e hewa ke hookau pu ae idia me kona mua Kamehameha I, oiai ua ka mua i hooliui i na mokupuni, 'a na ka hope mai i haa ; wi aku ina aina i na m&kaainana, a ua hoopauia ia anea he kaua a he hookahekoko lioi, lea mea i maamau i ka make ana aku o kekahi moi. I la ke ku nei (kona inoa ma. ke ano Gca iMoi Lokomaikai. * | He mea hiki ole ko hooleia, ua lilo keia mau ikanaka i mau kanaka hoomanao anau ia e na hanauna e hiki imai , ana o keia lahui. Ahe mea. hauoli no hoi no na hanauna o keia mua aku, ka h;ili ana mai a iīko, aia no ihe mau kauaka i kiikulu iho i ko lpua mau kiahoomanao iwaena o ko laua lahui. - U.a Joaa nae ia laua keia mau hano-. hano i ko laua mana.wa e ku ana ma | ke ikulana kiekie loa o ka noho ana o kekahi kanaka, ka noho moi. A oiai aolo no kakou e lawe ae ana i kekahi I iihi o ko la.ua kiekie, aka nao e ike! ana kakou, o ke kanaka e hana ana' i; kekahi thana nui, i kona kau ana waI luua o k.ekahi kulaua kiekie, he mea ' maamau ia, no <ke kumu, aolemea nana e hoolo mai kona makpmaike. Aka o ke kanaka e 'hiki ana o pii ae iloko ojka noonoo amo ka naau o kona lahui, a kau nJkluna o 'kokahi knlana kiekie, aole ma ke "hno moi, aka, mamuli o kana mau hana a nloha lahui, e ike mai ana kakou, oia -ke kanaka oi pookela loa ao. , Ua pii ae o Kalanianaole ma keia kiilāna pookela, mai ke kulana makaainana mai. Ua iaweia ae kulana kuleana i ka npho kalaunu o kona mau kupuna, aole no kona hoohemahema : ana

ia kuleana ona', ak.% mamuli o kekahi | oni ana a na'au o ka manawa i hiki'ol*? iaia ke alo ae. Ua hoihoiia. iho oia a ke kulana haahaa, ke kūana anakaai- • nana; a'ka nae, finai ia 'kulana haahaa mai, ua oui ae oia, a i kona make ana, J ua oi ae kana mau haii'a no ka pono o kona lahui, mam.ua o na. kanaka i noho i i ka noho moi o Hawaii nei. tla loaa kona kulana kiekie, mamuli o kana j mau hana ponoi iho; ua paa oia i kela j .kuiana, aole me ka maalāhi, ame na, hoomaikai, aka, me ka hoinoia ame ka hoomana-wanui. līe oiaio no, aole e loaa ana na haaw;ina niahaloia i ke'kahi kanrfka i kona manawa e olā ana, aka, o ka me&'maainau, aiaa āīaila hoonieiikaiia akU.- oiaio keia, aolo wājej no ina keia aiua, aka, ma na aina Uq apau. I ka manawa e olā ana o 'ka" ijiea maa niau o : ka hoinoia, I 'ko Kamehāmo'ha makemake'ann e haawi mai i ; ka aina i na'alii o' kona a'u, ua pania' no e ia mau alii., a ua mau no ka noho nele ana ō na niakaahiana. ī ko Kmehamehai IH ananaiwa ma\ }ioi, ua nuku loa na' wahi aina i loaa mai i na makaainana, o'ka hapanM iio, ua holo āku iloko o ka' lima o nii alii. A mannUl o ia uuku o na aina i loaa Jfku i na makaainana, ua lilo 'ka lahui i poe nele maluna no o ko : lakou āina hanau ponoi iho.

.Auhea la ka lahui maluna o ko lakou ainahanau i noho neJe, elike mc ka nolio 1 nele ana o na kanaka Auihea la'ka lahui i'hanau maluna o ko lakou aiiia. makuahine, i loaa;ōs kahi e ku iho ai o majl Xo ko īalkou hēwa ame ko lakbjL?%€^ahojii a ai&i'-i loan mai ai keia iana? Aole, aka, no ha ouli o 'ia v mftriawa. iloko o keia noho haahaa hiia o ftalaniānaole ma kona kulana makaainana, Via hiki e hooūlu ae i ka hianao e 'loaa kahi e ku ai na wawae i o'3cōna lahui, a e hoololi ae hoi i/na kaiiawai i kukuuia, a loaa he kanawai e hnawi'mai.ana i keia mea i hoonelnia i kona lahlu no kek&hi loihi. iA.ole ine na ihe ame na pahoa i loaa ai keia la'nakila iaia, aka, iloko waJe no o anakani Aole oia i lawe nfā( a hookomo i ka inaina iloko o Ikon.a oimauma, mamuli o ka huli ! ku-e ana mai o kekahi haj>a o ka poo I ana 'i milkeniake ai d loaa keia poinai* I kai, aka, aia ku ae no oia me kā Inalooj loe, a, i 'keia la ke 'huii <mai nei ua poe la i hoino ai a i apono ole ai i knna I mau hana, a hoomaikai mai iaia. ! Nani iwale na hoomaikai i'loaa i ke- ' k'ahi kanaika! Nani wale ia ipau hooI maikai ina ua lolie iki kona mau po- • peiao. a i>ana ao kona puuwai me ika ( ; hauoli. Aka, o na hoomaikai i hooj kauia aku mawaho o kona ua like : ia me na kmnepala walaiwalaau ame na i kelea.we kanikani wale. T"a like ia mn na makani ikaika e pa ana maluna o ' kona he knpapau. Va like ia mo na kanikaniaula e loheia ana ma na kuu- | hi*wi '' ahuli nku ahuli mai." Ona • nie o keia ano, ka aie kie?kie loa. A i'o ka manawa knpono e wkuia ai, i ka manawa no 'e ola ana, a e lohe mai ana kona mau pepeino. O ke ALII .MAKA'AOANA o Hawaii, ua hala aku. K6 ku x\ei na« kana mau hana, a o ia miau liana no kona kiahoomanao. O ke kiahoomanao ana i ikukulu ai, ua kukului'a iloko o ka puuwai o kona lahui. A o ia mau hana e paa mku aku'ana maloko o na moolelo o kona aina aloha. Aole manawa, aole ino, aole' kaua a hWohuii āupuni e hiki e holoi s ao i kana mau hana; a e lilo aiia na mea i pau ole, .na hana ana i '.waiho iho ai na ha'i e hoopau ae i mea. e hoike mai ana, eia no kona uhane i iue kakou.