Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 5, 3 February 1922 — O JOHN H. WISE KA ELELE [ARTICLE]

O JOHN H. WISE KA ELELE

Mr. iSol. Haoehano, Aloha oe:—Ua ike au maloko o kekahi o na kolamu o kau nnpepa i ka manao o kekahi hoa-lo-ha, o hoakaka ana i ke akaku i loaa iaia, a penei no ia: 0 Jolm Wisc ka elele lahui. Ina he oiaio keia mau niea i hoikeia mai iaia, alaila ua kupono no e ka lahui 'Hawaii e koho ia John \Vise i elele, a i aJa!kai no ka lahui Hav\*aii, i panihakahaka ma kahi o ka elele alii a kakou; ina no oukou e ka lahui Hawaii e hoohemahema mai ana i keia, o ko oukou ike ana no ia i ka hopeua e hiki mai ana. Aole au e hoole nna i ka maikauk.'i-u 0 kekahi mau Ilawaii okoa e alualu nei 1 keia kulana, aka no John Wise he kanaka oia ua ike nui ia kona makaukau ma ka paio ana i ka pono o ke kanaka Hawaii, elike me (ke Keikialii; S, he koa ame ka wiwoole; 3, he makaukau loa i ka olelo Beritania; 4, "he kanaka leo nui, moakaka; ina he mau tau.sani kanaka e hoolohe i kana haiolelo; 5, he hoaloha pilipna no ke Iveikialii, a he hoa kuka no (kealii ma na mea e pono ai kalahui Hawaii, a pela nie ka bila hoopulapula, a ua maopopo loa iaia na mea apau i koe a ke Keikialii e hana aku ai i ka a'iaolelo lahui, a he hiki loa iaia ke hana aku, a no ka mea, ua hoolauna mai nei ke Keikialii Kalanianaole i kona poe hoalo-ha apau ia John "\Vise, a ua kamaaina ia oia iluna o ka papahele o 'ka hale kaukanawai o Anierika, ina kau i hala iho nei a ka lehulehu i ike ai ma ke StarBulletin i kana i paio aku ai no keia lahui, e kakoo ana i ke Keikiaiii, me ke ikanalua ole.

Ua niaopopo wale ia Wisc, a hoopauia ilolto o kona noonoo, na nioololo apau i liookumuia māi 'ke au moi mai, na ainn o paaia nei o ka. poe ona lianai holoholona, mai ke aupuui aku, a e ikeia nei ka holomua aane ka waiwai o ka poe lianai holoholona, oiai ka hoolimalima o ka niakahiki lie haahaa loa.

Ua ike makou maloko o na nu]>epa ia mau mea a Wisc i paio ai, aole hiiki ke oleloia. ae, lie olelo wale no ia na ka

nupepa, a no ka mea, 0 na mea apau e hanaia ana ilo(ko 0 ka ahaolelo, ua paa ia moolelo me ka pololei.

Eia no ia mau kanaka kupono 0 John C. Lane, Kev. Akaiko Aakna, he mau hoaloha pilipaa 110 ia no ke alii, aohe no i nele ko laua maopo]>o i na mea apau a ke alii i hooponopono ai no na kanaka. Ua loho no au i ka laua mau kakoo a paio aua no ka poe ilihune ma Wakinekona, aka nae o John Wise, oia lka*'u kanaka i k£jniaaina, ai pu, noho pu, a hele pu, ua ike au i ke kupono 0 kona manao maluna 0 ka mea ana i ike ai lie pono, aole ona ae e alakai wale ia oia e kekalii 01 ea ana i ike ai e (kuhikuhi lalau ia

ana oia Liia he niea waiwai oia, a bo nioa hanohano paha i kekahi manawa, ua hoole aku 110 oia. i ka manao o kc alii, mc kona nana ole o kona Koalolia ia o ka wa kamalii, iloko o na hana kalaiaimi, a nuihope inai o ko lami kuka maikai ana, a niaopopo iaia, he mau manao maikai ko ko a]ii, alaila o kona hooholo aku la 110 ia, i kona manao. Eia kekalii, ua ike iho la au i ka nianao o kekahi hoaloha e hoakaka ana, aole hoi e hooniaunaunaia ka lulii o ko kakou alii i liana iho n.ei, o ia uo ke kanawai hoopulapula* oiai o ka manao o ke alii, o ka holo maikai 0 keia kanawai, aolo hoi e kau mai nialuna o ke kanaka ke kanawai hookikina e hana, e hana malie oe elike mc ka hiki ia oe, a na kou lun'aikehala ponoi e ike ilio, o kou hooākaika ana, o kou holomua uo ia, aka, na ka ahaōlelo no o kakou i liooholo 1 elima makahiki i koe, e knli ai alaiila wehe na liome o Ilawaii, aole nae pela ka manao o ke alii, o kona nianao e wehe akiki ia no hookahi nianawa, na kakou no, kauia mai nei keia kanawai hookikina i ke kanaka i kona manawa e lioi ai iluna o ka aina e hana, o ka mea hana ole, nele oia i ka pomaikai ame ka aina, o ka manao nae o ko alii, o ka loaa o kahi e ku ,'ai ka wawae o na Ilawaii, a iaia kona hana ame kona hana ole, a o ia ka mea e olelo _nei. kekahi, Ke kanawai, iuoino keia a ke alii.

Aole nae o ia ka pololei 110 ka niea, eia me a'u ke kanawai kahiko a AVise ma ame ke alii, he 'kanawai liou keia i hoololiia ae mai ke kanawai kahiko, nolaila he kanawai pijikia keia ka nawai hon, owai ka poe e hiki ke hooponopono hou i keia kanawai? O Wise ma wale no, ka mea i\ ilihune nialuna 0 keia kanawai hoopulapula, a 0 kekalii ka i ke eke, i keia kauawai, o Kuhio ma ka poe i lilo mai ko lakou eke aku no ka hooikaika e puka koia kanawai kuokoa o ke kanaka ,Hawaii, a K*e kanaka i ike a hoomaopopo ole ai a kekahi,poq e koho hewa nei, ua lawe ae o Kuhio ma i na dala kipo a ka mahiko, a i ka niake ona iho nei o Kuhio, loheia akii la kekalii jM)e mahiko 0 Honolulu nei e hoopuka. pe ana: ";He is one honest man/ and he is rcally a Hawaiian leader, and rcally a Prinee. "Hoko 0 ua makahiki mua 0 kona holo ana, koi ikaika makou iaia e hana 1 pono no ko niakou aoao kekaii, no na mahiko, ua hoole mai no oia imua 0 ko makou alo, kana' pane, Hawaiian race first," E ike mai oukou e na kauaka i keia, ua hala oia me kana hana e po ; -

na ole ia ai, a e kuli ae kabou a noenoo, eia o John Wise ma he poe kupono ma kona makalua. Minamii' •. no hoi au ia Mrs. Aieheil}', hod iho o ka wahine hookahi- wale no ia e alualu nei i keLa knlana, aka, ua lohe wale. no au he mea ku e oia Pka bila j Hoopulapula, i ka pono o ke kanaku Hawaii, na ke aupuni e kukulu ka hale ka wai, ka pa, o ka hoi wale aku no a noho, nolaila i hoomaunauna ole ia ka luhi o ke alii, koho ia John Wise, ina o ka ke Akua mea ia e wae mai ad elike me ka'u pule, e no\ nei, ke hoomaikai nei au i ka iner. naua e hoomalu nei ka honua. Pōmaikai no oe e ka hoalolia maikai i ka loaa' ana aku la ia oe o kena haawina akaku o John Wise ka elele a ka lahui, i«a o ka hoike ia a ka o oiua o Wis«» o lanakila ana no. He mau lioaloha lehulehu no ko'u e alualu nei i keia kulana, a he ohana 1 hoi, aka aole uae o'u makoinake e holopee i ko'u inoti ke hoike nei au i ke. akea i ka mea a 'u i hilinai ai, a , he mea kakoo paa i ke alii no iwaknlna ninkahLki. j Owau no nie ka oiaio, 11. K. PI'RDV.