Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 6, 10 February 1922 — Page 5

Page PDF (1.43 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Makalei, Ka Laau Pii

On a a Ka I'a o Moaula-Nui-Akea i Kaulana

He Moolelo Kahiko no ka Huli Kooau o Kailua ame Waimanalo, ka Nanea o Ke Au o ka Manawa

(Hoomaoia mai kela pule mai.)

            "Olelo okoa aku nei i na kanaka au e ke ilii, e hoi mai, ame ia mau-ha ia e noho aku la," pa'ipa'i iho la o Ahiki i ke kua o Paku'i, a hoopuka @ la i ka olelo u@

 

            "N@l@ mai no ia oe i ka mea wai-wai. okiloa iho la au ka maukauka; @ mai ia oe, hiki ia ʻu ke hanai aku i ka waha o na kanaka o ke alii e no-ho mai nei imua o ko kaua alo; anoai paha na anuu oe i Auwai-a-wao, ka ipo @mahie o ke kahawai o Kahonia, ina nolaila ko kaua nele i keia la, alaila ua pono ia uele ana ou, a mai ahewa wale aku ia haʻi, a in a no ma kekahi @ e kaua, aole maluna o haʻi aku, @ ka mea i lona hanai aku i na oha@ keiki a kaua."

 

            O@ai na mea apau e lohe nei i na olelo a ko lakou konohiki ai aina, ua lilo ia mau olelo i mea hoopa aku i @ aloha e oni i ko lakou houpa, a e kaao aku i ko lakou manao e pili aku me ia, a ua ikeia ka nui o kana mau hana maikai, i kona mau hoaina apau, a me he mea la, aole lakou he poe okoa, aka, he ohana, koko ponoi no keia konohiki, a ka lokomaikai nui wale, a mamuli paha o ia oi kela o ka maikai o na hana a keia kanaka, pela paha i kapa aku ai na kanaka hoaina o kailua ume Waimanalo i kekahi wahi oioi o kela kualapa pali e waha iho la ma ke kua o Kailu ame Waimanalo o Ahiki, a ua paa ia inoa ahiki loa mai ia kaua e ka mea heluhelu i keia la, a o ia ka kalua olioli i haku ai i kana mele me ka noeau, e hoike ana na huaolelo o ia mele i ka manao hapai ae iluna i keia inoa Ahiki ame kana mau mea i hana ai, a penei na lalani a ua mele nei:

            Kiekie iluna ke ku a Ahiki,

            Halo ana ke aka ilalo o Kawainai,

            Nana ae oe oki ke alo o ka poli ilaila,

            Ho maikai okoa no mailuna alalo e

            i laila no maua me ka Malanai,

            E wehe aku ana i ka poli o ke u@ki,

            Uwi pu me ka neki o Mokulana,

            Me ka iʻa hoopaili kanaka i ka wai e Ilaila,

            A he waiwai no ko ka hale o kuu aloha,

            Nou no ka hewa i ke kipa ole ana mai.

            O e a-nei-e.

            Olelo hou mai la o Ahiki i kna hoaaina: "E, nele ae la kauna i ka iʻa, anoai ua moa na wahi ono puaa, he huai-aku, a ai @ku kakou, oiai he loa ka hoina o ke ala."

           

            Kena ae la o Pakuʻi i kona mau hoa: " E nuhi ame Nihiole, hele aku me kekahi mau kanaka e huai mai i ka imu, a o oukou uo hoi e na wahine halii mai i ke pakaukau, a hoonoho mai i ka ai," a oiai he nui na lima, he manawa ole ia ua makaukau, pau na puaa i ka okioki aloko o na pa, koe ka lae poo na ke kalua puaa, hookahi ao ia ai ana pau keia mau puaa elima, he hoike ana mai no ia i ka nui o na kanaka o keia mau wahi ia manawa.

 

            A pau ka lakou ai ana, olelo kou mai la o Ahiki: "Auhea oukou e na kamaka o ke ʻlii, na nele oukou i kahi hoina, o oukou aku la no ka iloko o ka loko, a ike pu i ka nele, aohe mea loaa i ka nele ke lalau ae, nolaila, ke hookuu aku nei au ia oukou e hoi, me ka walania no nae o kuu naau, aia hoi a ike au i ka pono kahea aku au ia ou kou e hele mai i ka la pupu weuweu o ke ʻlii i alii no ia i ke kauaka.

"nolaila mai ohumu hoi i ka nele o ka lima i kahi puolo o ka hoina o ke ala," olowalu mai la ka leo o na mea apau: "Heaha hoi ka mea e ohumu ai, oiai ua ai a ono ka puu i kau loaa, ia oe ae nei ai alii ia ka momona o Kailua nei, nole pela mai mua mai, i na Konohiki ai aina a Makou, i noho ai i keia aina, ia oo wale ae nei no ke kohu ole paha ia ohumu iho, oiai ua ku kaula ʻi a kekahi poe iloko o keia mau la, nolaila, e ke @ʻlii, mai kaunaha ka mauao, ahiki i ka la o ka hana, kahea ae."

            ua pono ia mau olelo i ka manao o ke Konohiki, nolaila hoi aku la na hoaaina me ka wa ana i ke alanui no ke Konohiki puuwai makee kanaka ame ko lakou, pomaikai, i ka hoono@ ana mai o ke alii i kana punahele, i haku aina no Kailua ame Waimanalo.

            I ka hoi ana aku la o no kanaka, a koe iho la o Ahiki ame Pakuʻi, ninau aku la o Ahiki ia Pakuʻi: "Ea, e Kane, pehea hoi keia epa o ka iʻa o ka loko o kaua@"

            I mai la o Pakuʻi: "Pehea hoi, he iʻa anei keia a makou i ke iho nei a o kana mai, ua like me ka pakana ilana o ka ili o ka wai, pela okoa iho la no ka loku ma o a maanei, apuni ka loko. Ke hoolili mai ua kohu opelu i ka la malie, o ka uʻla poepoe, o ke koʻa o Heeia a kaua e nana aku ai, pela okoa iho la no ika ula o ke kumu iʻa ke pii mai, e niniu poepoe aiiloko nei o ka loko, a makemake no hoi ka maka i ka ike aku: a no ia ike hoi o na mea apau, nolaila aohe ma@ e nele ana.

 

He Hiona no ka Hoolalaia Ana o Kahi Auau ma Punahou

o ke kii maluna ae e hoomaka ana mai ka hema aku, oia o Duke P. Kahanamoku, ka moho heihei au o ke ao nei; Mrs. David @War@ Grifiths, Oscar Henning, ka lunanui o Kahanamoku, ame Dad Center. Ua komo ae o M@ Kahanamoku iloko o kekahi aelike, no kona hoikeike i kekahi mau hana hoopihoihoi noonoo e paa ai maloko o na kiionioni malalo o na hooponopono ana a Mr. Henning no ka holopono o kela hana, a ua manaoia e kukulu aku i hui maanei no ka hana, ana i na kiionioni o Kahanamoku.

            "Ia makou i au aku nei me ka upena a ku@, paʻi mai @ hoi ka poe moku limu a kau na aukuku iuka, ike aku nei no makou i ka hoolili o ka iʻa ilo ko o ka upena, o ka mea, apiki, ia huki ana mai nei i ka upena, aohe hei aku o ka iʻa, ka hele ia a kokoke i kula nei, o ka poe mahope o ka upena, kahea mai nei, aohe iʻa, poa nele ia a pae i kulu, no ia nele, a no ka ikemaka hoi i ka iʻa iwaena, au aku nei me na kanaka o kaua iwaena e apoapo ai, o i noke a maʻuha ka wawao i ka au, hoopau-oukoa, hoi mai nei me ka nele, a ike iho la no hoi kau la!"

            " ka, @ wahi a Paku ʻi, "iawai aku auanei hoi au e manao ai, ia oe wale no, i ke Konohiki."

            I mai la o Ahiki, "ua ike no hoi oe e ko aikaue, aohe aʻu mau hinai iʻa i hoohikihiki mai ai a lu i ka loko nei, noloko no o ka wai ka iʻa, nolaila o ka poe o ka wai, o ia kau e nana aku, a loaa mai ia lakou alaila loaa ka kaua.

            "He lohe koʻu i ka olelo a kahi poe, in a ka e hoʻepa mai keia mea o ka loko, alaila ua huhu ka poe no lakou ka loko, a o ka nele ka mea e loaa ana ia haku aina, a ke manao nei au, ua hewa oe, a no ia hewa ou, huhu o Hauhewa oe, a no ia hewa ou, huhu o Hauwahine, ke alii nona keia mau loko, a pela kaua i nele ai i keia la.

            "O oe no ka ema i maopopo i na mea apau, nolaila, e hoomaemae oe, a e uku hoi i ke Akua, nolaila o oe ame ou hoa lawaiʻa o oukou apau, ke hui iloko o keia, a o oe no ka waha mana mai iaʻu aku, nau ia e hoomaopopo a hana koke i keia ahiahi no, mai kaukaʻi oe a ka la apopo."

            Pane mai la o Pakuʻi: "Ua pono ia, a e hana iʻo aku makou, aneai nolaila iʻo paha ke kumu o keia nele, hele no hoi a nolaila, he keu keia a ka wahine apiki nui wale, ai no hoi au kahea no hoi iaia, anoai paha, no ka luahine loa, okuli no pepeia."

            Puka aku la o Pakuʻi iwaho, kahea aku la:

            "E Nuhi e, kahea aku oe ia Nihiole, e hele @zi olua ianei, a lohe aku i ka olelo."

            Kahea aku la o Nuhi: " E Nihiole, ko kaheaia mai la kaua e Pakuʻi e hele aku ilaila, elike no hoi me ka ano o keia kanaka, ka hoopohala, peia no oia i hoopuka ae ai i ka olelo.

            "Heaha iho la la ia alaala ana e kahea mai nei?"

            Pane mai la ka wahine: "Aia ka hoi a kahea mai ko olua hoa, anoai, he olelo hoi na ko Konohiki puuwai oluolu o kakou, ia oe keia, pau e no ka alaala i uka nei."

            Eu ae la ke kane hele aku la a hui me Nihiole, ahiki laua nei i ka hale o Pakuʻi ma e noho ana, lilo mai la ke kahea ia Ahiki, me ka mahamaha ana mai: " Mai, maloko mai," a komo laua nei iloko, pane mai la o Pakuʻi:

            "I kahea aku nei au ia olua e pii kekahi o olua i laʻau no ka makaha o ka loko, i waimoe ka aho, a i ku makua ke keʻa, a o kekahi hoi o olua e hele aku i niu lelo i elua niu me on a luau mai, a loaa hoi koke mai olua, mai ulolohi wale aku, aia ka pono o ke kau o Kamaleamaka i ka wa iluna ka la."

            I ka pau ana o na olelo o Pakuʻi, o ko laua la kaha aku la no ia hele, o kekahi i ke kuahiwi, a o kekahi no hoi i ka manowai, a loaa ne mea apau, ku ana imua o ke alo o Pakuʻi.

            Ia laua i hoi mai ai, ua hoi ke Konohiki, a o Pakuʻi walo no ia e noho nei, nolaila, makaukau@lakou nei, na mea apau a laua i kii ai, a ku i ka makaha, wawahi ka makaha mua, kulu hou ka makaha a paa, alaila noho iho la o Pakuʻi ma ke poo o ka makaha, me ka namunamu o ka waha, aole naʻe he lohe aku o laua nei i na olelo, a pau kana namunamu ana, ku ae la iluna me ke kioe ana iho o ka lima i ka wai o ka loko, a pi ae la iluna, olelo mai la o Pakuʻi ia laua:

            "Hoi aku kakou i ka hale, o keia luau apau, pulehi olua a moʻa, aia hoi a poelaele, naʻu ia e hana aku."

            Hoi aku la lakou ahiki i ka hale, ho oko aku la o Nuki ame Nihiole elike me ka olelo kauoha a Pakuʻi, a moʻa ka luau, hoʻihoʻi aku la a haawi ia Pakuʻi, a huli mai la laua hoi no ko laua hale.

            Olelo aku la o Nihiole ia Nuhi: "I maopopo no ka hoi ka huaolelo i ka nui aw o ka leo o Ka namunamu o ka waha ka mea ikeia aku, aohe loheia o ka leo, pehea la e lohe mai ai ke akua, peia e pule ai."

            "Heaha kau kamailio, i ka pule a ka haku aina o kaua, o i hoi e, o kaua na mea nana ka iʻa o ka loko, i hiki ai ia kaua ke hookalahala iho, a no ko kaua lohe ole i na olelo o kana pule, pela kaua e hoonele ai i ka loko i ka iʻa, he pepeiao lohe ko ke akua, a ua lohe mai la no oia i na olelo apau a Pakuʻi, ua moʻa aku  la hoi ka luau, a o ko ke akua ai kaha ia o keia mea o ka luau, a o ka maunu pakali hoi a ka poe poʻi uhane, oia ka hana a Pakuʻi e hana aku ai i keia po, a na ka la i kakahiaka hoike mai ua puua ka waha i ka ai i ka luau o Kalimahuʻi, o ua poe la, a hokahi no a lakou uku, o ia ka hookuu mai i ka iʻa o ka loko."

            Ia laua e hoi kamailio nei, ahiki i ko Nuhi halo, olelo hou aku la o Nihiole: "O oe hoi ka hale kokoke aku o kaua i kahi o ka hoa aina o kaua, molaila ea, moe no oe hoolohe i ke kahea mai i keia ahiahi, anoai paha, he hana hou aku no koe a ua wahi haku loko iʻa ole nei o kaua, nau hoi ia e hoolohe aku.:

            Huli aku la o Nihiole hoi no kona hale, e noho mai ana no ka wahine, i mai la ka wahine: "Po no hoi ka la o ka hele ana, heaha keia hana nui a Pakuʻi i kahea mai nei ia olua@"

            "O na hana no hoi paha a na ʻlii, o ia ka maua i hana aku la a makaukau, hoi mai la"

            "Alaila e hele hou ana no oukou e kuu-loko i keia po?"

            "aole," wahi a ke kane.

            "Heaha ka hoi ia mea a olua i hana aku nei a makaukau,"

            "I keaha la kau ninau?" wahi a ke kane.

            "I maopopo hoi paha ka hana o ka po ana o ka la!"

            "Ae," wahi a ke kane, "eia ka maua hana i hana mai nei, i hoomakaukau mai nei maua i papaaina na ke akua, a makaukau aku nei i keia po, e hiki mai ai ke akua i o kakou nei, a oia ka maua hana la, i po ai keia la."

            "U, hana nui iʻo no!"

            "Ae," wahi a ke kane, "mamuli o ka nele o ka loko i ka iʻa, nolaila, imi makou i ka ema e ola ai ka loko."

            "Alaila, ua kalua puaa hou mai nei oukou!"

            "Aole," wahi a ke kane.

            "A heaha ka ka iʻa e puku ai ka ai a ke akua, e pau ai ka mulemule o ka waha o ke kahu akua."

            "Ka, ho luau ka iʻa."

            "A he,' wahi a ka wahine, "He luau ka iʻa, i ka po e ai ai, ho poʻi uhane ka hana, aole e ola ka loko!"

            (Aole i pau.)

            KA HOIKE HAPAHA O NA KULA SABATI O MOLOKAI

            E malamaia ana ka Hoike Hapaha o no Kula Sabati o Molokai, elike me ia e hoikeaia aku nei penei:

            Kula Sabati o Halawa Feberuari la 12., 1922, hora 10 a.m.; Kula Sabti o Waialua Feberuari 19, 1922; Kula Sabati o Pupukanioe, Kamalo, Feberuari 26, hora 2, p.m., auwina la; Kula Sabati o Kalaiakamanu, Kaunakakai, Maraki 5, 1922, hora 10: a.m.

            Nolaila, e eleu mai e na Kahu Kula apana i ka manawa i hoikeia ae nei maluna, no ka hoomakaukau ana i na Haawina Hoike elike me ia e hoikeia aku nei, a e makaukau kela ame keia Kula Sabati e koho i elele e hele ai i ka Ahahui o na Kula Sabati Mokupuni, e noho mai ana ma Maui ma ke Kau o Maraki ae nei.

            Ma ke kauoha

JOSEPH N. UAHENUI.

            Kahu Kula Sabati Nui o Molokai. Kaunakakai, Molokai, Ianuari 30, 1922

KI AKU I KA WAHINE A KI IHO NO IAIA.

            Ma ka po o ka Poaono o ka pule aku la i hala, mahope o ka ulu ana ae o kekahi hoopaapaa hahana mawaena o Lorenzo Gastello, kekahi o na kanaka puhiohe o ka pualikoa Helewawae 27 o ka Pakoa o Leilehua, na ki aku la oia i kana wahine mahope o ke kua me ka pu panapana, a no kona manao e make aku ana ka wahine, ua hoohuli ae la oia i ka waha o ka pu panapana ma kana waha a ki ae la iaia, a ua manaoia aole e lilo ana ia eha i loaa iaia i kumu nona e make ai. He Pilipino keia mea ki pu.

            Ua laweia aku nei mau mea poino a Elua noloko o ka halemaʻi o ka oihana koa, a ma ka lono i hoikeia mai i Honolulu nei ma na hora ahiahi loa o ka po Sabati iho nei o ia mau no ko laua ola, a me he mea la e ola ae ana no laua in a e loli ole ae ko laua kulana ma ʻi.

E WEHEIA ANA HE MAU HANA HOIKEIKE MA AALA PAKA.

            Ma ka la 18 o keia mahina e wehe ae ana ka Ahahui Ma-lu Elks he mau hana oikeike ma ke kahua o Aala Paka no hookahi pule. O kekahi o na lealea wahi a na luna nui o ua ahahui la, o ia no kekahi mau lio huhu, i hiki ole i ka ike o ke paniolo ke noho paa maluna o ke lakou mau kua.

            He hookahi lio, nona ka inoa o Vampire, wahi a lakou i hoike ae ai, o ka mea e hiki ana ke kau iaia e loaa no ka makana iaia o hookahi @aneri dala; o ka lua iho o ka lio he kanalima dala ka makana i ka mea e hiki ana ke kau aku ia mau lio, a ua ol@loia o keia lio, he lio elemakul@ nona na makahiki i hiki aku i ka iwakalua kumamahiku eia nae ma ka owala he helu ekahi me ka hoopuhiliia o ka ike kau lio o na loea ma ia hana.

            E lawe pu ia mai ana kekahi @ipi a o ka mea e hiki ana ke kau iaia e loaa no ka makana o kanalima dala. O kekahi o na mea hoikeike o ia no ke kahi ilio akamai i ka hookani pila.

            Aia malaila e ike pu ia ana kekahi mau hoikeike o ke ano hou loa i ike mua ole ia a ma na mea i hoikeia ma eia na komite ke hoomakaukau mai nei i kekahi mau mea hoakaaka e hoohauoliia ai na kamaiki ame ka lehu lehu apau e hoea ana malaila i ka wa e weheia ai o kela fea.

KA HIWAHIWA A KA LAHUI UA HALA.

            Mamuli o ka haalele ana mai o ko kakou Keikialii Kohio Kalananaole i keia ola ana, ke komo pu aku nei ka Ekalesia ame na lala Kula Sabati apau o Kepulu, Nupoopoo, S. Kona, Kalana o Hawaii, iloko o na u pu ana me ke Kamaliiwahine Kalanianaole, ka mea hoi i hooneleia i kana mea aloha he kane.

            A oiai, iloko o na manawa apau ana ame kana Aliiwahine e hele hoomaho mai ai ma Napoopoo nei, ma ka home o ka Makua Rev. S. L. Desha, e hoohala mau ana laua i ko laua Sabati iloko o na paia laa o Kepulu nei.

            A oiai no hoi, he Elele na ka Lahui i haaheo ai no na makahiki lehulehu. He kanaka kupaa, he hooko kauoha a he kanaka hoomanawanui a@ no ka pono o kona lahui.

            Hoomaikaiia no ko kakou Makua Lani; Nana no i haawi mai a Nana no i lawe aku. Aka, he alahele like ia no na mea apau. A elike me ka ka Buke Nui i hoike mai ai, "He mahu ke ola o ke kanaka i pua ae a nalo aku".

            Nolaila, ke nonoi nei i na Mana Lani, e hoomamaia na kaumaha me na luuluu o ka mea i hooneleia he kane, ke Kamaliiwahine Kalanianaole me ka ohana ame ka lehulehu apau.

            Olelo hooholo hui na ke Ekalesia me Kula Sabati i hooholoia Ianuari 15, 1922.

            EKALESIA ME KULA SABATI O KEPULU NAPOOPOO,

 

Kuai i na Nupepa me na Buke Nupepa

Buy Your Magazines.Newspapers and periodicals

Brain food Fisherʻs registered Trade Mark News Cart

Fisherʻs news Agency.P.O.Box1224, Honolulu, @

We take Subscriptions

Ma ke Kaa Lawe Meahou a Fisher

 

Pioneer Building and Loan Association of Hawaii

Hoakaka no ke kulana ma ka Pau Ana o ka Oihana, Dekemaba 31, 1921.

            Na loaa

Dala Kuike ma ka lima a maloko o ka banako $1,347.07

Dala k@ike ma ke keena        50.00

Aie moraki      180,762.00

Hoaie kumuwaiwai     14,165.00

E loaa Mai Aua

            Uku kumau     3,640.00

            Ukupanee        1,915.88

            Uku makaua    1,221.27

            Uku hoopaʻi    625.93

Lako keena      835.85

Na buke banako          35.75

Moohelu waiwai loaa mai       1,147.52

            $205,766.27

            Na Hoolilo

Hoahu a ka poe paa mahele    $172,456.90

Na mahele i oo                        3,600.00

Na bila no ka uku ana 13,330.25

Na ukupanee e loaa mai ana    138.40

Na hookaa ukumua     569.00

Na moohelu waiwai no ka ukuia         96.95

Na kea i hoopauia       360.00

Na hoahu dala             2,030.00

Aelike i pau ole           2,896.25

Waihona i hookaawaleiu         10,288.49

            $205,766.27

Teritore o Hawaii,

 

Kulanakauhale a kalana o Honolulu

            OWAU, O Theodore F. Lansing, Kakanolelo o ka Pioneer Building and Loan Association of Building and Loan Association, of Hawaii, ke hoohiki nei me ka oiaio o ka hoakaka maluna ae ua pololei ia e@ike me kaʻu i ike ai. a i manaola ai.

            Theodor F. Lansing

Hanaia a hoohikiia imua oʻu i keia la 11 o ianuari, A.D. 1922.

            Millie F. Rawlins

Netefi no ka lehulehu, Apana Hookolokolo Kaapuni Akahi, Teritore o Hawaii.

 

O NA HAWAII

i makemake i ka pomaikai o ke Kanawai Hoopulapula o Molokai, e hoolako ia lakou iho no ka holomua ma ka loaa ana ia lakou o na lako Mahiai me Hanai Holoholona ma keia hui kamaaina.

Ke malama nei makou i na lako hana maikai loa, pela hoi me ke Pena Sherwin-Williams, ka mikini uwi waiu De Leval ame na lako pili i ka home o na ano apau.

Maloko o ko makou Keena o na lako Paani e loaa no he ahua o na pu liilii ame na raifela maikai.

E.O. Hall & Son, Ltd.

 

Kopa moi Keokeo No Ka Mikini Holoi

He Kopa maikai loa i hiki ke hoohanaia no na ano hana apau i pili i ka home. Hiki ke holoi i na lole nahenahe loa me ka pilikiaole. O kona oi loa aku o ka maikai no na mikini holoi--No ka holoi i na pa ame holoi hale.

Kuai I Puolo Mai Kou Halekuai Meaai Mai

T.H. Davies & Co., Ltd.

Na Akena Wale no no ka Paeaina Hawaii.