Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 6, 10 February 1922 — KEKAHI O KO NORMAN K. LYMAN MAU KUMU E KUPONO AI I ELELE LAHUI. [ARTICLE]

KEKAHI O KO NORMAN K. LYMAN MAU KUMU E KUPONO AI I ELELE LAHUI.

Oiai oia he hoa no ko Han-aii Pap i Lunakiai, a o kona mau la opiopio loa ( uo ia iloko o aa hana kalaiaina; ua noi oia i $15,000.00 110 ke kuai any i ; aina aiue ka hale aupuni no ke Kala:i i ! 0 Hawaii. Urt hooholoia, a pela i lilo ai ka hale o ka ohana o Koni he waiwai po* noi no ia kalana ahiki i nei la; a pel.i 1 lilo ai o ke Kalana o Hawaii, "kA j mua loa o. na Kalana iloko o ke Teritore o Hawaii nei i loaa ka hale aupuni nona ponoi, ma ke kuai. Oiai oia he lunakiai niai ka apaua mai o Puna, Hawaii, pela i kaa ai o ko Puna Hawaii, ka helu kiekie loa o n:i alanui ma ka maeuiae iloko o keia Teritore i kona au. Eia na kumu i malkai ai: L Aole e nalowale ke one eleele i haliiia ai me ke ahuwale o ke a-a o ke alanui: 2. Aole he wa i ikeia ai, he mau alualua a kiowai lana mai ia mau alanui mai kahi pe'a a kahi pe'a o ko Puna mau alanui: Anoai; o ninauia mai au i ke kumu o ia maikai mau o ko Puna mau alanui i kona au, ae o kona makaala hana;

aole oia i l\ooltohu!koh« lunakiai, aka,i na nmnao mau oia, i kona waeia ana nia ia kulana, be kauwa oia na ka lehulehu; pela oia i ikeia ai inai kahi pe'a a kahi pe'a o ko Puna mau alanui, me ka aahu o ko kanaka hauā; 1 aole me ka aahu o ke kulana lunakiai no ke Kalana o Hawaii: He Lyman ikeia i maa i ka haawi j na kokua aua i ka poe i nele, a. i hoopilikiaia, o Hawaii Nui o Keawe ka hoike ikemaka, no ia mau ano maikai ona, pela i piha ai, (pipiliia ai oia ena hoaloha, a'u e haohao nei, ina he enemi kahi o ka. .Hon. iXorman K. Lvman iluna o ia Kaluna lianohano, owai la ia? Aole au i maopopo! Ara nae lioi i ka wae Elele ana iho e maopopo ai ia kakou. . ! Oiai oia i ke kau āhaolelo i pau iho • la ma ke ano he hoa hanohano no ka j hale o na lunamakaainaua mai 'Hawaii j Hikina mai, na hana oia lie bila ka- j nawai, e haawi ana i na aina o Pii-1 honua ma Hilo Hema, e hookuonoouo-1 ia e ka poe no e noho la ma na, aoao j 0 ke alanui Waianuenue, c haawi aua | 1 hookahi eka ka haahua, a he okolu eka ke kiekie!

0 ia hana ana i hana ai, he kaohi j ana ia i ka lima 0 ke aupuni, aole e [ kaiehuia aku ia poe Hawaii, e noho la J mailaila aku, me ke aloha nui. Ua noonooia ka bila hoopulepula, a oiai e paioia ana; i teregarapaia mai 1 ai mai Hawaii niai, e kauoha mai ana iaia, ina e holo koia bila. alaila e hooko- j mo aku o Lyman i aina hoopulapula no kfe Kalana 0 HawāH. I 1 ka manawa i ike ai 0 Lyman e I holo aua ua bila hoopulapula la; au | ae la oia iluna o na aina aupuni j iloko o ke Kalana o Hawaii, a loaa j iaia ka ike, o na aina o Keaukaha ame 1 Pauaewa wale uo ma Hilo Hema; a 0 Waimanu ma Hamakua na aina i koe. Pela oia i hookomo aku ai he pa- 1 ku'i e lioolilo ana ia mau aina i mau | hapa no jia aina i hookaawale maoli I ia ma 'ke kino 0 ua bila la. { Ua noho kekahi halawai i kalii wa j mahope o ka hookuu ana iho nei 0 ka . ahāoleio ma Hilo, a o Kekahi mauj hoa o ke komite hoopulapula kahi iloko i olaila, a ua hiki pu ae ka Hon. !Nor- J man K. Lyman ma ia halawai. j Ua ku ae kekahi 0 na lala o ua ko-1 mite la a ninau me nei mau olelo hikimua: " Ua liilahila loa au i ka haāwi- j ia ana ia oukou e Hawaii nei o na j aina a-a, heaha la ka manao o ka ( mea nana ia paku'i? { , Ua hene aka ae Ia ke anaina, akahi 110 a niaopopo o.ka .manao ka ia o ia Wlawai i heāia an Oiai 110 e ku ana ka mea nana ka ninau, ua noi aku o Lyman e oluolu e. kalaia aku oia; na oukou no i haawi inai i nei mau aiua a-a ia makou; w*ae ae nei oukou i na aina maikai ka-ha, a momona no na hoaloha o oukou, wahi a Lyman, a koe iho nei na puu a-a, ua waiho iho oukou ia makou iloko o kekahi moana nui akea me ka loaa 0)0 he puu oioina. a i ko makou ike ana 0 kahi moku pohaku e ku ana iwaena moana kahi e loaa ai ia makou o ka 1 palekana, pela makou i hopu hewa ai j 1 ua mau puu a-a la. ! Oiai au e noho aua iloko 0 ka aha- ( olelo, ua loaa ae ia'u ke telegaraplv mai ko 'u mau hoa ae, e noi ae ana ia'u i aina 110 ko Hawaii nei mau hoa makaainana o'u, au ae la au i aina, aole he aina e ae mawaho 0 nei mau aina, pela au i paku'i ai ia mau aina, no kuu manao, e aho no e loaa ia ma- , kou ia puu a-a, mam.ua o ko makou nele loa i kalii ole e noho ai, ame ka makou mau pua aku aliiki i ka Hawaii hope loa. I keia wa ana e hoakaka nei i nei mau olelo, aja ke ano papuhea ame ka meha e halii ana iluna 0 ke anaina holookoa., Ke la o ke kani wale 110 a ka hāimānawa a kā uwaki k,au* hale ka ]eo e loheia ana, k6 ike pu ia la na hiona kaumaha iluna o ikela ame keia, pela i niaopopo ai, nb ka nele aina momona io ka i lUb ai ia inau puu a-a i mau aina, hoopulapula no ko Hawaii mau Hawaii. I keia kau iho la, i ' hookomo ai 0 Hon. iNonnan K. Lyman he olelo hooholo, e kauoha ana i ke Kiaaina a me ke Komisina 0 na aina aupuui e hoo-

I i pukaia i palapala sila no kela ame keia e. nolio ana iluna o na aiiia aupuiii inai Hawaii a t*a holo kela olelo hooholo i ka halo ;o na lunamak»ainana, a i ka'pii ana j i ka hale o ke senate # i kahi a J. H. ; Wise, anie Kale Kalinawoka ma e uoho ! mana nui ana, pepehiia. ; i'ela i nele ai oukou eka poe e noho | mai nei,'mai Hawaii a Niihau iluna o na aina aupuni i na palapala sila aina ole, pela oukou e noho mai nei aia 'ke ano hoopiliwale, a e kipakuia .no 'oukou luailnila aku e ke aupuni i «a wa u lakou e makoiuake ai. , | Aole iiae i nanea o Lyman i ko oukou j pono, ke hana nei no i wahi e kuleana pono ai oukou iluna o na wahi a oukou i noho aloha ai ma'i na kupuna ani(v na makua mai o kakou. j Ua noi iho nei o Lyman e loaa he haawina dala kokua i ka ohana, he mau keiki i nele i ka makuakaue oiai e malamaia ana no e ka makuahine, a pela hoi ka ohana e malamaia ana e ka makuakane i nele i ka makuahine ole. Pela pu he .$lO.OO a kela ame keia keiki e hele ana i ke kula a'o kumu, e kokuaia ai e ke aupuni i kela ame keia malama, ke loaa nei kahi poe keiki ikeia haawina elike me ka Lynmn i hana ai no ko ka lahiii ponol, no ka hoonaauao ana ia Hawaii

lahui. TTa noi ilio nei o Lyman e hoeinahuahuaia ae ka uku o ka poe malama paka ame halekula o ke kulanakauhale a Kalana o Honolulu noi mai ke $70.00 a i ke $90.00 o ka nialama, ua holo, no ka Meia J. H. Wilson ame •ka papa lunakiai ka apa. Ua holo ka bila haawina no ia hoomaliualiua ukuhana, no Kumalae ma ka apa, ua liana o Lyman ma kona aoao i ka hana p]ike me ka makemake o na noi lehulehu. Ua huli iho nei o Lyman i kekahi mnu keena aupuni, a ua loaa 'aole i malama» poi\o i ko ka lehulehu pomaitaii. a ua laweia ae iloko o ka aliaole-'o i pau la. Xo keia man hana i hanaia e ka Hon. Norman .Lyman, no ko ka lehu'leliu pono, ame kpna ; kulana lioopono a makaala i ko ke Teritore, o Hawaii nei, oiai he hoa no ko kakou mau hale kaukanawai. • Ua lawa ole anei ia mau maikai o Lvman no ka wa ano, e hooia aku ai ī- kona ano kupono, no ka Elele Lahui na k« Teritore o Hawaii nei i Wakinekona, a e huaipauia aku ai ka moolelo piha no kona -kupono i kawa mahope iho, o ka maopopo pono ana ae o ka hana a ka aliaelele wne moho e noho mai ana i keia pulo ae?

Oiai kona mau kau he hoa hanohano uo ko kakou mau hale kaukanawai, ua kakoo aku oia i na hana, ame na bila haawina, no ka pono 0 ko na kalana mau kini. E noi pu ana i na haawina uku lioomau -no na luna aupuni lehulehu amo na ohana 0 na luna aupuni i waiho iho mahope nei. O ka loaa ana mai ia lakou o ia mau haawina, ana i noi ai mai ka haawina dala niai 0 ke aupuni makua (Federala) he hooia kupono loa ia 0 hooia mai ana i kona ikeia mai e ke. aupuni federala makua.' He hikimua no ke kupono ma k« kulana elele lahui, e hai mai ana. he kanaka 0 Lyman i piha me na lioa-1 loha iloko o ko Amerika mau keena oihana poo ma Wakinekona, E hooia mai ana i ka manao alakai laula a 'ka elele alii i hala, 0 ko 'kanaka kupono i elele lahui, oia ke kanaka i lawa me na hoaloha ma Wakinekona. Ma keia mau inahele ano nui o ke j kupono 0 kaiipka, ma n e *i kulana ke | haohao nei au i na hana a kahi poe 0 ae e alualu nei i keia kulana, e po-. aeae ia nei, heaha la? -Mamuli o ka nui 0 ko Lyman mau ano maikai e haiia 'aku uei, a e haiia. aku ana, pela e onouia aku nel i moho Elele Lahui na ke Teritore 0 Hawaii nei uo Wakinekonā. 0 ke kanaka a mau kana anei i hana ole no kakou, ka kakon e onou aku ai no ke kulana Elele Lahui ? E nana pouo i ke kanaka i hana. n'ou, a'i na'i nie ka paupauaho ole, no kou pono āme kou ohana, a i hana 110 ka lohulehu, oia ke kanaka kupono 110 ia kulana a kakou e hoouna aku al, i malama pono ia ka hanohano o ka lahui Amerika-Hawaii. 1 ola mau kakou ame ka kakou mau pua alii, a i mau ai ke o ana a ka ' Hawaii hope loa, elike me kana i noi iho nei i nei kau, e haawiia i wa e 1 a'oia ai ka. olelo Hawaii'iloko o na ! kula aupuni apau loa iloko nei 0 keia ! Teritore. Ua pepehiia nae ia bila maikai ana, e ua Hawaii noonoo pono ole i ka hanohano o ka iakou olelo makuahine a o ke kahua hookahi wale iho no a ke ao holookoa h ike mai ai ,e nee, a e ola ana no ma ko ka ili honua mau papalina ka lahui iHawaii. 'Me keia ke waiho ha ka lehulehu e n'oonoo pono, a wae me ke akahele. Me ke aloha nui 0 ka Lunahooponopono ame na limahei o kou keena pa'i. KP'u a mau, I). K. KjVOKOHILAINI , ' ! Honoluln, Oaliu, Feb.'", 1922. I — | OĪHAWA, Feb. 7.—Ua rula mai ka aha kiekie o Kanada i leeia la o na ,kanawai 0 Kolumehia Beritania e hookajA loa ana i ka hoohana ana i na Pake ame na Kepani ma na hana aupuni, ua pono. <