Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 8, 24 February 1922 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

HOOPUKAIA I NA KAKAHIAKA POALIMA APAU.

 

PUKE LXI - HELU 8                                    NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T. H. POALIMA, FEBERUARI 24, 1922.

 

Kuli'u ka Haiolelo a S.L. Desha no ke Keikialii Kuhio Kalanianaole

 

Pihaku'i ka Luakini o Kawaiahao ma ke Sabati i Hala ma ke Anaina Haipula Hoalohaloha no ke Keikialii i na Ahahui Hawaii

 

            @ o na haiolelo kuliu loa a @ @ Desha, a i kupono hoi oia @ aku o ke Shakespeare o Ha@ keia la, o ia ka hoiolelo i haa@ @iluna mai o ka awai o Kawai@ ma ke kakahiaka o ke Sabati@ @ei imua o kekahi anaina nui o ahonui Hawaii o ka akoakoa ana@ ia kakahiaka no ka hoomano @ Keikialii Jonah Kuhio Kalanianaole, malalo o na hooponopono ana@a ahahui  o ka Home Hoohanau, i @ Peresideua ia e ke Kamaliiwahi@ Kalanianaole i keia la.

 

            He lehulehu na ano maikai iloko o Kalanianaole, wahi ana, o ia kona la@ i na hana kalaiaina ma ke ano @ a kaulike a pela hoi me kana @ a lawelawe hana ana me na @ka, kona makemake ia Hawaii no @ Hawaii, kona malama i kona kulana @ ke ano he Keikialii a ma ke ano @i he kanaka maikai mawaena o na kanaka, kona lilo i hoaloha no na @ea apau, kona hookae ole, oiai iloko o na makahiki lehulehu a laua a o ke @aahele like ana ma na hana kalaiaina @a na mokupu@i like ole ua hookipaia aku laua maloko o na home o ka poe waiwai a maloko o na hale o ka poe ili@e, ua ai like laua i ka umeke poi @kahi a ua Hawaii ilihune, a ua hoo@eia aku laua maloko o na home o ka @ kuonoono a maloko o na home o @ poe ilihune, eia nae, aole ke Keiki@ i hookae a olelo iho he'alii oia a @ kupono ole iaia ke moe maloko o @ mau hale, a wahi a Mr. Desha, ua kamaaina oia ia Kalanianaole mai ko@ wa kamalii mai a ua hele pu me @ a pela i loaa ai iaia ka ike no na @o apau o ke Keikialii Kalanianaole, @ maluna ae o ua mea apau, wahi a Mr. Desha, Hoko o na makahiki lehulehu a laua i pili ai ma na hana kalai@na, hookahi mea nui iloko o oka noo@ o ke Keikialii o ia no ke aloha ame ka pili o kona noonoo no kana @amaliiwahine e noho aku ana malolo o oko laua home a e kakali aku ana @ kona hoi mai, me ka hoao ole e @ana aku i kahi mea e ku-e ai i ko @ua berita marc.

 

            Ua kukulu ka Rev. Desha i ke kahua @ kana haiolelo maluna o ka olelo noe @ a Solomona i kakauia ma ka Moku@ X a ma ka hapa mua o ka Pauku 7; "O ka hoomanao ana i ka mea hoopono, he mea hauoli ia."

 

            Ma ka hoomaka ana o kana haiolelo @ kukulu mai oia i na kanaka kaulana o Amerika, elike me Keoki Wahinekona, kona mau ano maikai apau, @ana mau hana aloha ki'ekie i kona @ina ame kona lahui a i lilo ai hoi i mea hoomanao nui ia e ka lahui Ame@a i keia la'a e ke ua holookoa pu@ o kona hoopakele ana ae i ka lahui Amerika a loaa ke kuokoa i keia la. Ua kukulu pu mai oia ia Aberahama Linekona ame kana mau hana maikai i hana ai ma o ka hoomau ana i ka hookauwa kuapaa ana i na Paele, a ua lilo keia mau kanaka Amerika koikoi i @au kanaka hoomanao mau ia iloko @ @ puuwai o na kanaka Amerika oiai@ @ keia la. Pela pu no hoi ma Hawaii @i, ua hoomanao na kanaka Hawaii ia Kamehameha no kana mau hana kaulana, ka moi nana i hoohui i na mokupuni apau malalo o ke aupuni hookahi a malalo hoi o ka hoomalu ana e @ moi hookahi. Ua hoomaikai pu na kanaka Hawaii ia Kaahumanu, Keopuolani ame Kapiolani, ka moiwahine ma ka'u ole i hele aku ai e paio me Pele @ akuawahine o ka lua, he akua hoi i maka'u ia a i hoomanaia e na Hawaii i kela au i hala. Eia hou keia alii Hawaii kaulana oia ka Moi Kauikeaouli (Kamehameha III), ka Moi Lokomaikai i oleloia, ka mea nana i haawi mai i ke Kumukanawai ia Hawaii a i kukala mai hoi e haawiia aku ka aina i na Hawaii a ua maheleia aku na aina i na Hawaii maloko o kona aapuni.

 

            Ua hoakaka pu mai oia i kekahi mau kanaka kaulana i kela au kahiko i ho@kakaia maloko o ka baibala. O Mose, wahi ana, oia kekahi o na kanaka kaulana, ka mea i lilo i alakai no ka lahui Iseraela mailoko aku o Aigupika no ka hoihoi ana i ka lahui Iseraela i ka aina o Kanaana. I kona manawa bebe, a i pakele ai oia i ka make ua hoolanaia aku oia iloko o ka puliwai Nile iloko o kekahi waapa uuku i hana ia me ke akaakai, a ua lilo aku hoi i keiki hanai na ke kaikamahine a ke alii Parao. Ua kukulu pu mai oia i ka moolelo o Davida ke keiki lauoho ehu maka'u ole nana i maa aku i ka lae o 'Golia me ka iliili kahawai a pa ma ka lae o Golia, a make ka pilikua, no ka hoopakele ana i kona lahuikanaka. Ua kukulu pu mai oia i ka mooelo Iosepa, ke keiki nana ka moeuhane kamahao, a i hooleiia ai hoi e na kaikuaana lokoino iloko o ka lua e make, a i kuaiia aku ai i ka poe kalepa Midiana a lilo i Aigupika, a iaia malaila, mamuli o kona hoopono a maka'u i ke Akua, ua hookiekieia ae oia a lilo i alii malalo iho o ka Moi Aigupika, a i lilo hoi i mea hoopakele i na kanaka ma Aigupika ame na aina o Kanaana, mai ka make mai a ka wi.

 

            "He mau kanaka kaulana keia a'u i hoike ae la i kela au, aka he kanaka kaulana no kekahi ma Hawaii nei i like aku no me ka kela poe i hana ai, oia o Jona Kuhio Kalanianaole, ke Keikialii i aloha nui ia o Hawaii, "wahi a Mr. Desha.

 

            Aole oia i kamailio mai no Kalanianaole ma ke ano he keiki oluolu a pela aku aka o Kuhio ua kamailio mai oia nona ma ke ano he keiki a ke kanaka makua. Ma ke ano he keiki o Kuhio aole on a makemake e hiiia iluna o ka u-ha elike me kekahi mau keiki mailaniia, aole on a makemake e hiilaniia a e paiia aku. aku he makemake oia e hana ma ke ano kuooka. He keiki hikiwawe oia o ka huhu, i kona wa kamalii ua launa mau oia me na kamalii, a i kona manawa e ike aku ai i ka pepehiia a piia paha o na keiki liilii e na keiki nunui e kokua aku ana oia i na keiki liilii me ka hoohakalia ole o kana puupuu i ke kui aku i ke keiki nui @ i pepehi i ke @ki uuku.

 

            Iloko o na manawa haunaele o ke aupuni moi oia pu kekahi i komo pu aku @ ka maka'u ole e hoomalielie, a iloko o kona manawa o ka hoomaka ana e komo kino iloko o na hana kalaiaina ua like oia me Davida i hoa kak@ maloko o ka Baibala ka maka'u @ a ua like ole no @ @e Kamehameha. No Kamehameha @ @ on@ @ pukaua ik@ @ kona ma@ makuakane hanauna, aka i ko Kalanianaole manawa i hoouka kaua kalaiaina ai aole o Keaweheulu, Kapaakea, ame Kahalepoiuli me ia no ke kokua ana mai iaia, aoke mau alii kiekie i ku mahope mai ona no ke kokua ana iaia, he poe kakaikahi wale no oia o Lunakanawai Mahaulu ame a'u a i ka manawa i make ai o Mahaulu owau me John Wise ka i pili mau a hana pu me ia ahiki i kona hula ana aku la.

 

            He kanaka maka'u ole a luli wale ole oia ke ike oia i ka oiaio ame ka pololei a kana mea i manao ai. Ua hakaku @i@ no ka hoolokahi ana i kona lahui, Ua makemake oia e lilo i alakai no na Hawaii. Ua makemake oia e loaa mai kekahi mau mea mai Amerika mai no Hawaii nei aole no na Hawaii wale uo, aka no na lahuikanaka apau e noho ana maloko o Hawaii. Ua nui kanu mau mea i hana ai no ka lahui Hawaii, a no kona hooikaika ana e loaa ka  pomaikai i kona lahui ua hoilihune oia iaia iho no ke ake e loaa mai na pomaikai he nui no kona lahui.

 

            "Aia mawaena o oukou i keia la he poi i hoomaopopo ole i ka nui o kana mau mea i hana mai ai no oukou a no Hawaii ma ke ano holookoa, aka nae, he la no e hiki mai ana e ike aku ai oukou i mea. O ka poe oukou i hoomaopopo i kuna i hana mai ai no oukou, nani maoli inu no hoi oukou i hoikeike aku i ko oukou mahalo iaia no kana mea i hana mai ai oiai oia e ola ana. Aole loa he Hawaii me na manao kupaa ma ka oiaio a i manaoio hoi ma na hana kalaiaina me na manao kaulike e loaa aku o Kuhio. Aole on a hoomauhala i ke kahi mea manao ino a hapa epa a poholalo paha. Iloko o ko ke Keikialii Kalanianaole lawelawe ana i ka hana kalaiaina ua hana oia me ka ewewa ole, aka me ka maemae ame ke kuio no ka loaa mai o ka pomaikai ma ia hana ana.

 

            "Ma ke kau mua loa a ke Keikialii i holo ai ma ke kulana elele, oiai au ame ia e kaahele ana ma ka hana hooikaika baloka, komo aku la maua iloko o kekahi hale e pihaia ana e na kanaka a hookahi kanaka e haiolelo ana ma ke ano hehi ia Kuhio, "Mai hoo-

 

(E nana ma ka Aoao 4.)

 

Makaukau ke Kahuahana a na Demokarata

 

Komo Kekahi Mau kumuhana Ano Nui Maloko o ke Kahuahana i Aponoia e ke Komite

 

KAKOOIA KE KANAWAI HOOPULAPULA LAHUI

 

Kauohaia ka Moho Elele e Hooikaika i Haawina Kokua no ke Kamaliiwahina Kanemake

 

            Mahope iho o ka waiho ana no kekahi mau la ae nei i hala, mai ka wa mai i wae ae ai ke komite kuwaena teritore o ka aoao Demokarata ia L.L. McCandless i moho elele lahui, na ia aoao kalaiaina; me ke kakali ana aku hoi, i ka oili mai o ka moho a ka aoao Repuablika, ame ke kahuahana a ia aoao; ua puka okoa mai nei ka aoao Demokarata, ma o ke komite kuwaena la, me ke kahuahana kalaiaina, no ka waiho ana aku imua o namana koho, iloko o keia mau la e nee aku nei, ahiki i ka la o ke koho baloka, iloko ae nei o Maraki.

 

            He kahuahana pokole no keia, me ka noonooia ana nae o na mea ano nui, e hookomoia ai, e kekahi komite haku kahuahana; maloko o keia kahuahana, e hoakaka ana ia, no ka pono, e hookaawaleia ae kekahi haawina uku hoomau mai ka ahaolelo makua mai; e haawi pu aha hoi i na kakoo ana i ke kanawai hoopulapula, ma ka pahola ana mai o ke kanawai hoomomona aina i Hawaii nei.

 

            E hoakaka pu ana ke kahuahana no ka pono, hoololiia kekanawai kumu, i wahi e loaa ai ke kuleana paaoihana i na wahine o Hawaii nei, ame kekahi mau kumuhana e ae, i ikeia ke kupono, no keia Teritore. O keia malalo iho nei ke kahuahana i aponoia, e ke komite kuwaena, ma ka Poaono, ka la 1S o Feberuari, 1922.

 

Kahuahana a ka Aoao Demokarata no ke Teritore o Hawaii.

 

Hoakaka Ana

 

            O makou o ka puulu o ka aoao Demokarata o ke Teritore o Hawaii i akoakoa ae iloko o ke komite, ke hooia hou aku nei i ko makou kpuaa ame ko makou manaoio iloko o na lolua o ka aoao Demokarata lahui, o kona hoohanaia ana, ka mea nana i hooi loa aku i ka wiwoole ame ka mau loa a ke kulakula o Amerika Huipuia iwaena o na lahui o ka honua nei, iloko o na hana ano nui i ike mua ole ia ma ka moolelo o ke ao nei.

 

            Ke waiho aku nei smakou i na mahalo i na mana koho o ke teritore, me ka mea ole e mihi ai, ame ka manao haaheo ole, i na kanawai a ko makou poe kau kanawai o ka aoao o ka wa i hala, ame na loina alakai a ko makou mau moho  o ka aoao, iloko o na kau hakoko kalaiaina, i oili mai a i hala aku. E hui pu ana me ka makou mau hoopaa no ka wa e hoea mai ana, ke @ aku nei @ no ka noonooia o ko makou moolelo.

 

Ke Keikialii Kalanianaole

 

            Ke Kanikau nei makou no ka poino i loaa i ke Teritore o Hawaii, a i ke kumu o ke aupuni makaainana ma ke ano laula, mamuli o ka make ana o ke Keikialii Jonah Kuhio Kalanianaole, ka mea nana na hooikaika ana ma ka noho o ke aupuni makua, i loaa mai ai ka maikai pookela no na kanaka o keia puulu.

 

            Ke manaoio nei makou e lilo kana mau hooikaika ana, i mea ikeia aku ma ke ano kupono a makaukau loa, a no ka ukali ana aku, i ke kumu hoohalike i hookumuia iloko o ka ike piliaupuni, no kona ola ame ka hana a ka peresidena, ame ka poe e paa ana i na kulana oihana iloko o ka aha kuhina lahui, ke hoopa nei makou i ko makou elele lahui ame na hoa o ko makou aoao iloko o ka ahaolelo o ke teritore, e hooikaika aku e loaa mai kekahi haawina manawalea no ka wahina kane make a ko kakou elele i make, ke Keikialii Kalanianaole, no ka hoomanao ana i ka hana o 20 makahiki a kana kane i hooikaika ai no Hawaii, a i hoike hoi no ka hiipoi iloko o ka noonoo o ko kakou lahui kanaka nona.

 

Hoopulapula

 

            Ke hoopaa nei makou e kokua i ka hana hoopulapula no ka lahui Hawaii, a no keia manao, ke ku nei makou no ka hooikaika ana aku, no ka pahola ana mai i ke kanawai hoomomona aina i keia teritore, ma ke ano o ka mea hoopakele wale no ia i ke kanawai hoopulapula.

 

(E nana ma ka aoao 3)

 

Loaa na Olulo o Kekahi Waapa Lawai'a Poino

 

Ma ka Uwahi Iuka o ka Aina i Hookoloia Aku Ai Ahiki i ka Loaa Ana i na Hoaloha

 

I ILI KEIA WAAPA KE KUMU O KA POINO ANA

 

Piholo Hookahi o na Kanaka Lawai'a a Pae Aku ka Nui Iuka o ka Aina me na Ola

 

            Mamuli o ka uwah@ a na Kepani lawaia olulo o ka @o@a@ hoomau ana i kekahi ahi me na pauku wahi@ i pae aku ma@una o ka mokupuni hapapa Sand Island kokoke i ka French Frigate Shoals, i lilo ai i hoailona e hoopakeleia ai lakou. mahope o ka pae ame ka noho ana maluna o la mokupuni no no la he umikumamalima.

 

            Ma kekahi manawa i hala ua nui ka haohaoia o ka waapa lawaia Ebisu Helu I no ka hoi ole mai a ua manaoia ua halawai ia waapa me ka poino, nolaila ua holo aku la ka waapa lawaia Ebisu Helu 2 e huli a ma ka auinala o ka Poakahi iho nei, Feberuari 13 i loaa aku ai na Kepani olulo maluna o ka Mokupuni One (Sand Island) o ka umikumamalima ia o ko lakou mau la o ka noho ana maluna o ia mokupuni hapapapu, aohe ai, he wahi wai liilii no nae, o ka lakou ai o ke ola ana iloko o ia mau la o ia ka manu; o kahi i laki ai ua pakele ke ahikoe a lakou o ka au pu ana a pae iuka aole i pulu i ke kai no ka paa iloko o ke kini, a me ia ahi lakou i ho a ai, a i ko lakou manawa i loaa aku ai hookahi wale no wahi maka ahi i koe a pau loa.

 

            Ma ka auinala o ka Paha o ka pule aku la i hala ko lakou hoea ana mai i Honolulu nei me na ola maikai, a ua piha ka uwapo 15 i na Kepani i ka manawa i pili mai ai ka Waapa Ebisu Helu 2.

 

            Ua hookele ia ka Waapa Ebisu 1 i pau ai i ka nahaha no ka mokupuni hapapa One, elike me ka moolelo a kapena J. Yonemoku o ka hoike ana ae, me ka manao e nui ana ka i'a e loaa ana ia lakou malaila, eia nae, he nui ka ino o ka moana ia manawa a oiai ka ino e pa ana me ka ikaika ua ili aku la ko lakou waapa iluna o ke akoakoa a nahaha. Ia manawa ua ike lakou i ka pilikia, aka nae aole i nele i ka manaolana no ka hoopakele aua ia lakou; hoakoakoa mai la lakou i na apana papa e hiki ana e loaa ia lakou a nakiikii ae la a paa a maluna a oia lapa laau i hoauia ai, kekahi poe o lakou, a hiki i ka pae ana i ka papu.

 

Hoopakeleia E Ke Kapena

 

            I ka paa ana o ka lapa laau a loaa kahi e hoolana ai kekahi poe o lakou, alaila nakiikii ae la ke kapena i ke kaula ma kona puhaka, a hoomaka aku la ka au ana no uka a ka aina, a me ka hana nui no oia o ka au ana ahiki i ka pa ana o na wawae kahi papau, mamahope o kona hakaka pu ana me ka nalu, a ma ke kaula i paa ka lapa laau i huki aku ai oia i ka lapa laau a hiki i ka pae ana i kahi papau a pakele na Kepani e ae e kau ana iluna o ia lapa laau.  hookahi nae o lakou i piholo a make oia o Miyasaki, ka wiliki o ka waapa, mamuli o kona hemo ana mai ka paa ana i ka lapa laau, aohe no hoi i loaa kona kino.

 

            I ka pae ana aku o kela mau Kepani iuka o ka aina maloo o na wahi aahu wale uo i ka ili, a me ia mau wahi aahu lakou o ka noho hoomanawanui ana iluna o kela mokupuni no na la he 15, aohe no hoi he mau lako me lakou e hiki ai ke hana ae i kekahi papaihale no lakou. o ka lakou ai wale no o ke ola ana iloko o ia mau la o ia na manu e lele mai ana a kau maluna o ia mokupuni, o kahi i laki ai ua pae aku lakou iuka o ka aina me kela ahi Hoko o ke kini.

 

            He nui ka wahie e ahu ana ma kapakai i laweia aku e ke kai. a me ia wahie i wawahi ai lakou a liilii a hoomau aku la i ka hoa ana iloko o kela mau la he 15 me ka manao in a no ka holo ae o kekahi moku ma kahi kokoke mai e ike mai ana ia i ka @wahi a pakele lakou, a ua pakele ia mamuli o ia hoa au ana i ke ahi.

 

Ka Holo Ana e Huli

 

            Ma ka la 7 o Februari ka holo ana aku o ka waapa Kepani Ebisu Helu 2 e huli malalo o ka hookele a@ a Kasuahara kapena. Ua hookele pololei aku oia no Niihau a malaila ae a Kauai, a holo loa aku la no ka French Frigate Shoals ame ka Mokapuni Necker. Ua noho iki ka waapa Ebisu ma ia moku-

 

 

(E nana ma ka Aoao 4.)

 

Pepehiia he Wahine a Eha e ka Mea Kolohe

 

Oiai e Hoi Ana no ka Hale i ka Po i Hahauia Ai Oia me ka Pepehiia a Eha Loa

 

MAOPOPO OLE KE KUMU O KELA HOEHAIA ANA

 

Mama Nae na Wawae o ke Kolohe i ka Holo i ka Wa i Hoea Mai Ai ka Poe Kokua

 

            I kekahi wahine e hoi mai ana no kona home ma ka po o ka Poaha o ka pule aku la i hala aneane ma ka ho@a 10 o ia po, maluna o ke alanui Kewalo , ua kuiia mai la oia e kekahi kanaka i maopopo ole iaiamahope ahiki i kona hina ana ilalo, a hoomau no i ke kui ana iaia ahiki i ka pili ano o namaka me ka haki ana o ka ihu.

 

            I ka nana kii onionikeia wahine o ka hele on a, o kana kane ua noho no i ka hale me ka bebe. Ma ke kaa uwila o ke alanui Waila oia o ka hoi ana mai, a i ka hiki ana o ke koa ma ke kihi o na alanui Kewalo ame Waila, lele iho la a hoi wawae mai la me ka noonoo ole oe e hahaiia mai ana oia e kekahi kanaka manaoino, a ma ia alanui no hoi kekahi mau wahine o ka hoi ana aku mamua he umi mi nuke mamua aku, aohe nae hoi i hoopoinoia, o keia iho la ka makamua loa.

 

            O kana mea mua loa o ka ike ana ua hahaiia mai oia o ia kona ku ana mai i ka puupuu mahope o kona poo a lohe pu ae la hoi i ka halulu o na kainawawae mahope mai on a. Ua hina oia ilalo i ka manawa i ku mai ai i ka puupuu mua loa i kuiia mai ai, a mea ka kau ia hina ana la hoi on a ilalo a hoopau ae kela kanaka i ke kui ana iaia. Ua hoao ae la oia e pale i na puupuu a ke kanaka me ka hoao pu e uwa ae ia manawa, o ka manawa nae ia i opaia iho ai kona waha i ole ai oia e uwa hou ae, eia nae, ua hooikaika ae la no oia ma ke, pale ana ae i ka lima o ke kanaka a hoomaka ae la e uwa hou, o ia no ka manawa i holu hou iho ai ke kanaka i ke kui, ma kona mau maka a ma ka ihu ahiki ole ana iaia ke ike ae, a haalele iho la oia me ka pau o ke aho, a i ka lohe ana mai o ka poe e noho kokoke mai ana mahai o ke alanui na holo mai la lakou e naua i ke kumu o ko ka wahine uwa ana.

 

            Ua ike mai kekahi poe o lakou i ka holo ana o kekahi kanaka a komo i kekahi pa a kokolo hele aku la ma ka aoao o na opu nahelehele a oili aku la i ke alanui.

 

            Ma ka hoakaka a ka wahine i pepehiia aohe mea hiki iaia ke hoomaopopo ae i ka helehelena o ka mea nana oia i pepehi. (No keia eha ua laweia aku kela wahine no ka hale o kekahi kauka, no ka lapaau ana mai i kona mau wahi i eha mauwale. Ke huliia mai nei e ka oihana makai ka mea powa, aohe nae he lono no kona paa ana i ka hopuia.

 

            Elua po mahope mai oiai o Alfared Hea@er e hoi ana no kona hokele maloko aku o ke Kamaki Kuea me ka nane, ua nouia aku la oia mahope e kekahi mea i maopopo ole iaia me kekahi mea oolea ana i koho wale ai he unihihapa paha a moku ohope o koona poo, a no ia eha aia oia maloko o ka Halema'i kahi i noho ai i nei manawa no ka lapaauia ana mai o kona wahi i eha mauwale.

 

            Ma ka oleloia he poe kolohe ma ka po ke hakilo mau mai nei i kekahi poe kane me na wahine hooipoipo e hele ae ana maloko o ke Kuea Kamaki, a i ko lakou manawa e ike mai ai ia poe e hele ae ana ka lakou a koi ae la e ukui aku lakou, no ka mea he poe ka lakou i hoonohoia malaila e kiai ia Paka. Ma kekahi manawa i hala aku nei ekolu mau keiki Pukiki i paa i ka hopuia no keia ano hana. a na kekahi o ka poe hooipoipo i pahele i nei mau keiki Pukiki ma ke kokua ana i ka hana a ka oihana makai ahiki i ko lakou paa ana, a ua ae ae keia mau keiki i ko lakou paa ana i na mea hooipoipo imua o ka Makaikiu McDuffie, a ua paaia lakou malalo o ka hoomalu ana, oiai aohe makemake o na mea hooipoipo e hele ae imua o ka aha e hoike ai ia laua iho, o ike wale ia ae paha ko laua hewa.

 

            Mai ka mahina mai o Iulai ahiki i Dekemaba o ka makahiki aku nei i hala, ua hiki aku ka nui o na hoopa'i i ohiia, no ka poe hakihaki i ke kanawai hookapu waiona federala, ma kahi o ke $33,725.00.

 

Aohe Mau Manao Kanalua no ka Puka o Harry A. Baldwin i Elele Lahui

 

Lokahi ka Manao o na Alakai Kalaiaina o Baldwin ke Mea Kupono e Pani no ke Koena o ke Kau o ka Elele Lahui Kalanianaole

 

            @ Iloko o keia mau la e nee nei, ke lohela nei na olelo ma na wahi like ole, mai na kanaka kalaiaina mai, i hiki ia lakou ke ike aku i ka hopena o ke koho baloka kuikawa e hoea mai ana, aole loa he kanalua ana uo ke kohoia o Harry A. Baldwin a puka, i panihakahaka ma kahi o ke Keikialii Kalanianaole.

 

            Ua hookahuaia kela mau kohokoho ana, maluna o na kumu lehulehu, he mau kumu hoi, e hiki ole ai ke kanalua ia ka oiaio.

 

            Ke olelo nei kekahi poe, o ka hukihuki o Jonah Kumalae, ame Mrs. Mary Haaheo Ateherley, i na baloka o na Hawaii, he kumu ia e weluwelu liilii ai, ka ikaika manaoia no L.L. McCandless, ma keia a@o iho la, e lihi launa ole aku ai kekahi o kela mau moho ekolu ia HarryA. Bladwin.

 

            Ma ka manao hoi o kekahi poe kalaiaina; o ka ikaika o Harry Baldwin, e loaa ana ma Maui, oiai he kamaaina oia no kela aina, he kanaka hoi i ikeia kana mau hana maikai, a kokua i na mea apau, mai na Repubalika, a na Demokarata, aole he manaolana no na moho e ae ma kela mokupuni.

 

            I ka haule ana mai hoi i ka mokupuni o Oahu nei, ka mokupuni i keia ai ka nui o na haole, ua hiki ke ikeia aku, no Baldwin, ka hapanui o na baloka ma keia mokupuni me ke kauliilii o na mana koho, e koho ole ana ia Baldwin, mawaena o na moho Demokarata ekolu; a ke maheleheleia na baloka o na mokupuui e ae, mawaena o ua moho eha. he hoomahuahua wale ana aku no ia, i ka ikaia mua i loaa ia Baldwin, e hiki ole ai i kekahi moho e ae, ke hahani mai mahope on a.

 

            I ka nana aku, o ka poe i lohe mua ia ko lakou manao, no ka haawi i ko lakou baloka, i aKumalae, a ia L.L. McCandless paha, in a aole e waeia ae ana kekahi Hawaii, i moho elele na ua Repubalika, ua hoololi lakou. i kela manao i keia manawa, a e haawi ana lakou i na hooikaika ana no ka lanakila o Baldwin.

 

            O kekahi mea ano nui i hoomaopopo ia aku iloko o keia mau la, o ia no ka lilo o ka hapai ana ae a H. P. Baldwin ka luaui o H.A. Baldwin, i ke Keikialii Kalanianaole, i moho elele na ka aoao Repubalika, i mea ko'iko'i iloko o na Hawaii; ma ia ano iho la, e haawi ana lakou i na kakoo ana i ka moho a ka aoao Repubalika, i hoike no ka hana kilakila a H.P. Baldwin i hana mai ai no ke Keikialii Kalanianaole.

 

Na Baldwin i Hapai Ia Kuhio

 

            I ka makahiki 1902, i ka manawa a ka aoao Repubalika, ma o ka ahaelele la, e noonoo ana, no ke kukulu ana ae ia A.G.M. Robertson, i moho na kela aoao kalaiaina, no ke kue ana aku ia Robert Wilcox, ma ka aoao home Rula, a i ke Keikialii Kawananakoa hoi, ma ka aoao Demokarata. ua ike na Repubalika, he hana paakiki loa ka hoohaule ana aku i na moho a @a Home Rula ame na Demokarata, in a o Robertson, ka lakou e wae ai i moho.

 

            Ma kela noonoo ana i kekahi noho elele lahui, e lanakila ai ka aoao Repubalika, ua malamaia he mau halawai kukakuka, me ka paa nae o na elele o Hawaii. ka Apana Eha ame Kauai, ia Robertson; a o ka Apaoa Elima ame Hawaii Komohana mahope o ke Keikialii Kalanianaole, me ke ku kaokoa o na elele o Maui.

 

            Ma ka la mamua iho o ka noho a@a o ka ahaelele wae moho, ua hele okoa aku na elele o Hawaii Komohana ame ka Apana Elima, imua o H.P. Baldwin, ke alakai o na elele o Maui, a koi aku i kana kakoo ana mai, e loaa ka waeia'o ke Keikialii Kuhio Kalanianaole i moho, ua haawi mai la oia i kona ae, a i ka noho ana mai o ka ahaelele, oia ponoi ka mea nana i waiho aku i ka inoa o ke Keikialii Kalanianaole, i moho elele, a iloko o kekahi paio hahana loa, i ike mua ole ia ma ka moolelo o ka aoao Repubalika ma Hawaii nei, i waeia a@ ai o Kalanianaole i moho elele.

 

            Ua kohoia ke Keikialii Kalanianaole i elele mai kela makahiki mai ahiki wale no i kona hooluolu ana aku la.

 

            O kela hana a H.P. Baldwin, ka mea nana i haawi mai i ke hanohano i ka lahui Hawaii, ma o ka Elele Kalanianaole la, iloko o keia mau ma kahiki he iwakalua, ua lilo ia hana, iloko o keia mau la, i mea kamailio nui ia, a mamuli o kela hana, ame na kumu e ae he nui, e haawi ana kekahi mahele nui o na Hawaii, i ko lakou, mau baloka, no Harry A. Baldwin. ke keiki a ka mea nana i hapai ae la Kalanianaole ma kekahi kulana, i hoohanohano ai oia iaia iho, a i kona lahui kanaka, a ia Hawaii holookoa hoi.

 

            Ke manaoio nei na Repubalika oiaio apau, aole he mea kupono i ke koena o ke kau o ka Elele Kuhio, o ka moho wale no mai ka aoao Repubalika aku; aole hoi o kekahi moho e ae i ku okoa mai iwaho, a hoike i kona mau manao kue, i na hana a Kalanianaole, i hooikaika aku ai maloko o ka ahaolelo lahui, no ka pono o na Hawaii ame keia Teritore. 

 

MAKI HIKIWAWE LOA KA LOIO J. W. CATHCART.

 

            Ma ka hora 7 o ke ahiahi Poakolu nei maloko o kona home, ma ke Kiekiena Pakipika, i haalele mai ai o J.W. Cathcart, kekahi o na loio ko'iko'i a kaulana o keia kulanakauhale i keia ola ana, mahope o kona kaa ma'i ana no kekahi manawa pokole i hala aku no ka ma'i umii, he ma'i i manaoia aole oia e haule koke ana, o ka ma'i on a i hikiwawe loa ai kona make he ma'i puuwai, a ua lilo hoi ka nuhou e pili ana i kona make hikiwawe ana i mea hoopuiwa loa i kona mau hoaloha lehulehu i ka manawa i pahola ae ai ka lono no kona make ana.

 

            He loio o Mr. Cathcart ma ka aoao hoopii no ka hihia ohumu o na Kepani he 15 i hoopiiia ae ai no ka hoopa huia ana o kekahi Kepani me kona hale ma Olaa, Puna, Hawaii, a ma ka hora 9 o ke kakahiaka Poaha nei e hoolohe hou ia ai ia hihia, eia nae make e aku la oia, nolaila ua hoopaneeia ka noho ana o ka aha hookolokolo a ka Lunakanawai J.J. Banks a keia la. No ka hoomanao ana no ka loio i make ua hoopanee na aha hookolokolo apau o ke kulanakauhale, mai na aha federala ahiki i ka aha hoomalu. Ma ke kakahiaka Poakahi iho nei no ka loaa ana o ka Loio Cathcart i ka ma'i umii a no ia ma'i oia i hoi aku ai no kona home, eia nae, ua loli ae la kona ma'i a o ke kumu hoi o ka hikiwawe loa ana o kona make.

 

            Ua hanauia o Mr. Cathcart ma ke kulanakauhale o St. Paul, Minesota, ma ka la 31 o Okatoba, 1860, a iaia i moe aku la ua piha iaia na makahiki he 61, 6 mahina ame na la he 22. He keikikane oia na A. H. ame Rebecca Cathcart, a ma ka la 6 o Iune, 1891 i ma@ia ai oia ia Mary Hemphill o Kapalakiko. Iloko o keia manawa a kaua o ka noho mare ana aohe hua i puka mai ko laua mau puhaka mai.

 

            Ua hoonaauaoia oia maloko o na kula ma St. Paul, a maloko o ke keena loio o C.K. Davis i heluhelu kanawai ai oia, he loio @oloko o ia kulanakauhale, a mahope mai ua lilo oia he loio noloko o ia mokuaina.

 

            I ka mahina o Sepatemaba, 1908, i hoea mai ai oia i Honolulu nei, mahope koke iho o ka hoohuiia ana o Hawaii ia Amerika, a hoomaka kona hoomaamaa kanawai ana maanei. He loko kulanakauhale a kalana oia mai Januari o ka 1909 a Augate o ka 1915, a ma ia makahiki i haalele aku ai oia ia oihana a hoomaka hou kona hoomaamaa kanawai ana me ka hui loio o Thompson Catchcart ame Lewis.

 

            Ma ka la 9 o Feberuari i hale i apono lokahi ai ke Komite Kuwaena Repubalika no kona apono a hookohuia mai i lunakanawai federala no ke pani ana ma ka makalua e hoohakahakaia ana @ H.W. Vaughan, e pau ana kona manawa ma ka la 4 ae nei o Aperila, a me ia manawa like no hoi i apono ai ke komite kuwaena Repubalika no ko Mr. Rawlins hookohuia mai i pani ma kahi o LUnakanawai Poindexter e pau @a kona manawa ma ka la 16 of Maraki, 1923.

 

            O Mr. Cathcart i haalele mai la i keia ola ana, oia kekahi o na loio makaukau loa ma ka oihana loio mawaena o na loio ko'iko'i o keia kulanakauhale, a ua manaoioia no hoi oia kekahi kanaka makaukau loa ma ka hoonohonoho ana i na oleloike a ka hoike ame ka waiho ana aku i na noi ame na manao ho@k@ka imua o na kiu@e o Honolulu nei.