Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 9, 3 March 1922 — Page 5
| This text was transcribed by: | Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun |
| This work is dedicated to: | Dr. Michael J. Chun |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Mr. Lunahooponopono o ka Nupepa Kuokoa. Aloha oe:---E oluolu mai kou ahonui i kekahi wahi numi kaawale; no ka'u wahi meahou e hoouna aku nei, no ka pane ana aku ia Geo. K. Ah Nee, ke kakauolelo a ke Komite Teritore o ka Aoao Kalaiaina Demokarata, e like me kona auwe ana mai nei ma loko o ka Nupepa Kuokoa o ka poalima nei Feberuari 17.
Auhea oe e Geo. K. Ah Nee, ma mua ae o ko hoolaha ana mai, "Kahea halakai a ka Aoao Demokarata," e malama ia ana ia halawai a ke Komite Teritore ina ka Halehui Phoenix i ka hora I p.m., o ka Poaono, Ianuari 28 i hala, ua hoolaha mai o Hon. Johnah Kumalae ma loko o kana nupepa Ke 'Alakai o Hawaii, oia kekahi e holo moho elele ana, a pela no me Mrs. Mary Haaheo Atcher Joy, a o Hon. L.L. McCandless no hoi ka ekolu o no moho elele lahui a ka aoao Demokarata, me ia ike pono no a lohe pono no o ko Komite Teritore ekolu moho elele, koho iho la no i ka lakou moho elele, i makemake loa ai, me ka mana ole aku ia Hon. Kumalae me Mrs. Mary H. Atcherley, oiai, he mau moho elele no laua no ka aoao Demokarata, pehea iho la keia e Goo K. Ah. Nee, ua pololei anei ke koho ana a ko Komite Teritore i ka moho elele? Ke hoole nei au me ka oiaio, Aole.
Ke olelo hou mai nei oe e Geo. K. Ah Nee, i kuu lawe ole aku i ke ku-e i ka wa e noonooia ana o ke kumuhana wae ana i ka moho elele, imua o ua Komite Teritore nei au. Aole au he Komite Teritore, in a owau kekahi Komite Teritore, in a ua lawe aku au i ke kumu hana, imua o ke Komite Teritore, e kahea a kuahauaia i ahaelele mai Hawaii a Kauni no ka Aoao Demokarata, a e hiki mai ia mau elele ma Honolulu nei, i ka manawa i hoikeia ma ke kuahaua a ko Komite Teritore, a na in ahaelele e wao ae i ka elele a lakou i koho ai me ka manao lokahi, mailoko ae o ekolu moho elele, a o ka moho elele a ka ahaelele i wae ai, o ia iho la ka moho elele a ka aono kalaiaina Demokarata e koho ai me ka oiaio, me ka nana ole i na moho elele e holo kuokoa mai ana.
Auhea oe e Geo. Ah Nee, ke olelo hou nei oe penei: Ihea la hoi oukou i ka wa e lapaauia ana ke kanaka, aia ka hoi apau i ke kanuia, o ia iho la ka, wa e hele mai ai e ku-e. Owai keia kanaka i lapauia a kanuia?
Ke olelo hou nei oe e Geo. K. Ah Nee, o ka Aoao Demokarata, he aoao ia no ka poe ilihune, a i wahi e hooemiia mai ai na hoolilo, pela iho la ko Komite i kahea ole ai i ka ahaelele, me ka nana ole aku me ko oukou manao kailiku i ka pono o ka lehulehu.
Ke olelo hou mai nei no oe, e heluhelu oukou i ka pauku 36 o ka puke rula o ka Aoao Demokarata, malaila oukou e ike ai, ua haawiia ka mana i ke komite kuwaena, e hoololi i na rula a me na kanawai me ka hoolaha ana aku, hookahi pule mamua o ka aponoia ana o ia kumuhana. Eia ka manao o ka pauku 36, a e heluheluia penei:
E hiki no ke hoolollia keia mau rula a me na kanawai, ma kekahi halawai ana o ke Komite teritore i kahea pono ia, a i hoolaha pono ia hoi, ma ka hoo holo ana a elua-hapakolu o no lala apau o ke komite, in a nae i waihoia mai ka hoololi i manaoia, ma kekahi halawai i malamaia, elua pule mamua akua o ka halawai e laweia mai ana ka hoololi; a e hoolahaia i hookahi pule mamua aku, ma ke olelo Hawaii a me Beritania, iloko o na nupepa Demokarata o ke Teritore e hoakaka ana i ka hopena o ia hoololi ana i manaoia, o keia ae laka olelo ana o ka pauku 36 o ka rula o ka Aoao Deomkarata, ke manao nei oe o ko hoolaha ana maloko o ka Nupepa Kuokoa, a iloko o ke Star Bulletin a me ka Advertiser, no elua pule, ua Iona iho la ka mana i ko komite o wae ai i ka moho elele lahui, ua lalau a kuhihewa ka manao o ke komite.
'Aole o ka hoolaha halawai a ke komite, no ke koho ana i ka moho elele lauhi, he halawai ia no ka hoololi ana i na rula me na hanawai o ka Aoao Demokarata; aole loa!
Mamuli o keia mana kailiku a ko Komite Teritore, ke ike nei oe, ekolu moho elele a ka Aono Demokarata e koho ai, a owai o keia mau moho elele ke kohoia? Ae, he hoopomaikai ke Akua i ka mea e hoowahawaha ana i na hana hewa.
Me ka mahalo a nui loa i kou ahonui e Mr. Lunahooponopono.
1033 Walter Lane, Honolulu, Feb. 21.
WM K KALEIHUIA.
1033 Walter Lane, Feb 23, 1922.
------------------------------------------------------------------------------------------
KE ANO O KE KALALAINA
---------------------------------------------------------------------------
(Kakauia e Z. P. K. Kawaikaumaiikamakaokaopua.)
(Hoomauia mai.)
He pomaikai keia no ka poe hookuonoono ame hoopulapula.
Ina hiki i na 'lii ke kii wale i ka waiwai o kanaka, ma ko lakou manao wale no, a in a hana ka mea o pela, a hoopa 'i ole na 'lii, a in a na waliwali na 'lii i ka hoomalu ana i ka waiwai o kanaka, alaila, he mea hilahila loa ko lakou nohoalii ana. Ina aole hoomaluia ka waiwai, aole hiki ke kapa aku he waiwai. Aole ia he waiwaii 'o.
No ka nawaliwali loa o ke kanaka hookahi malalo iho o na alii, aole loa ia e malu ma ka aina e, ma ua aina wale uo, kahi i kokuaia, na kanaka, e na 'lii hoounauna a me kahi hoi i kapu ole ke pa'i palapala. Ma Beritania na pa 'lii hoounauna wale no ka olelo, no ka hookupu ame ka auhau. Oia ka mea e hiki ole ai i na makaainana ke hoo halahala.
A no ko Beritania auhau wale ana i ko Amerika, me ko lakou lohe ole, aole hoi i olelo pu, o ia ke kumu o ke kaua, a kuokoa o Amerika, a lilo i aupuni kaa wale. Ma Amerika Huipuia a ma Beritania, a ma Farani, a ma Suedena, a ma Norewai, a ma Holani, a ma Belegiuma, a ma Sepania, a ma na aina malu maikai apau loa, aia no i na 'lii i hoounaia, ka olelo nui no ka auhau, ame ka hookupu. Aole i hoonoho mai ke Akua i na kanaka i poe hana na na 'lii, a i mea e wai wai ai na 'lii. Ua haawi mei ke Akua i ka oihana alii i mea e pomaikai ai na kanaka i mea hoi o pono ai ka aina. Ina e malue pono ka aina ame ka waiwai, pono no i ke kanaka e imi waiwai. A in a manao ke kanaka e imi waiwai, pono iaia e imi ma ka mea i hoakakaia.
Pauku II.
Ka Manao o ke Kanaka i Kona Hooikaika Ana.
Ma ka mokuna mua, ua hoakakaia keia, in a aole hoano e ia na mea a ke Akua i hana ai, aole e waiwai ke kanaka. Aole e hiki ke hoano e ia kela mau mea me ka hana ole a ke kanaka. Aole e hiki ke hoano e i kela mau mea me ka hana ole a ke kanaka. Aole e hiki ke hoano e i kela mau mea me ka hana ole a ke kanaka. Aole hoano o wale mai ke Akua, i kana mau mea iho, A pili aku ka lima o ke kanaka, alaila, ua ano e. Nolaila ka hooikaika ana o na kanka i ka hana, i honno-e ia kekahi mau mea ana e manao ai.
Ekolu no wahi e hiki ai ke hoano-e i na mea a ke Akua i hana ai. Eia ka mua, e hookahuli i ka mea, a lilo ia i ano hou, mailoko a waho. Eia ka lua. o ka hoano hou i ka helehelena mawaho, aole ano hou maloko. Eia ke kolu o ka lawe i kahi e, o ia wale no. Ina hooikaika ke kanaka ua hooikaika no oia me ka manao i kekahi o keia mau mea ekolu.
1. E hiki no i ke kanaka e hookahuli i kekahi mea ana e manao ai. Ina hele ke kanaka mahiai, a hooponopono i kona wahi kanu a kii i ka huli, ame ka lau uala, a kanu, alaila, loaa no iaia ka mea ano e, he uala. he kalo. Ua hookahulila ka wai, ka makani, kamomona o ka lopo. a ua lilo ia mau mea i ai na ke kanaka. Ina kii aku ke kanaka hana sopa i ka nila, ame ka lehu ahiahi, a hoolilo i kela mau mea i sopa. alaila, ua hookahuli oia i kela mau mea.
I ua e nana kakou i ke sopa, nole aila, aole lehu. Ua ano e wale no, mailoko a waho. Pela no ka poe hooluu lole eleele. Kii lakou i ka lanu ulaula, a i ka ili ulaula paha, a hui pu, ka wai o ia laau me ka paakai omaomao, a lilo ia i mea eleele. Ua nui wale na mea i hanaia elike me keia mau mea. Aole o ka helehelena wale no ka i hana hou ia, ua okoa no ke kino, ua hookahuliia.
2. Eia ka lua o ka hoano hou ana i na mea, o ka hoano hou i ka helehelena wale no, a o ia mau no ke kino. Inakii aku ke kanaka i ka laau ma ke kua hiki, a kua ilalo, a kalai, a lilo ia laau i pou hale a i o'a, i aho. He o ia mau no ke kino. He laau no, ua okoa nae ka helehelena. A in a e olo ke ka mana i ka laau a lilo ia i papa, a kahi oia i ka papa, a hana oia i ka pahu he o ia mau no ke kino, he lanu, aole i hookahuliia, ua okoa nae ka helehelena. Pela no ka hao a ka amara i ku'i ai. I ka wa ole i ku'i, he ho no. A in a ku'i ka amara. a lilo ia mea i lipi, a i pahi paha, a i kui paha ehe o ia mau no kona kino he hao. aole i hookahuliia, ua okoa nae ka helehelena.
I'ela no hoi ke tela. Helehele oia i ka lole a humuhumu a like ka apa lole, i wawae, i puliki, i lakeke; na anee ka helehelena, he o ia mau no ke kino he lole, aole i hookahuli ia. Pela no ke kainaa a me ka papale a me ka Iole a me na mea e, he nui loa. Ua nui wale hoi ka poe lilo mau i keia hana wale no.
3. Eia ke kolu o ka hoano-e ana i ka waiwai, o ka lawe ana i kahi e , o ia wale no. Ua ano e loa no hoi kekahi waiwai no ka lawe ana. O ka laau nui loa e ku ana mauka o Amerika, aole ia he waiwai, a pono i kela mea keia mea e kua wale. He mea puhi wale no i ke ahi. Aka, in a lawe ia mai kela laau i Hawaii nei. Ua ano e, he mea waiwai nui. Elima haneni dala paha ma ia laau hookahi.
(Aole i pau.)
-------------------------------------------------------------------
PIHOLO ILOKO O KE KAI IA KEPANI OKINAWA A MAKE LOA.
-----------------------
Ma ke awa pae o Keawaauhau Kipahulu nei, i piholo ai ia Kepani Okinawa a make loa, ma ka auwina la Poakolu, la 22 o keia mahina.
Oiai laua e nanea ana i ke ku'i opihi me kona kokoolua, pakika aku la ke kamaa o kona wawao, a kuho ana iloko o kekai; ua hoao no oia e au mai no ke awa pae waa no elima paha o ke kaumana loa o kona mau kamaa ame na ili-kalapu i ke kai, pela oia i piholo koke ai.
Ua hono no kona kokoolua e hoopakeleiaia, me ka ohe paeaea a laua, aka, ua poho ia mau hoao ana, ua hoikeia ae ka lohe i na mea apau, aole nae he mea i aa o keia poe e au aku, no ke kii ana i ke kino make o kela Kepani, oiai he poe ihu pohue wale no ka hapanui i akoakoa aku amlaila.
O ka põe hiki ke luu ua maka'u paha i ka mano, a i ole i ke kino make paha o ke Kepani. He la malie loa ka la i piholo ai keia Kepaui.
Ina paha o ka wa e noho ana ua Pilipino kae'ae'a ma ka luu kai ana, in a ua pokeokeo i ke $45.00.
Iloko o kekahi mau mahina loihi i hala aku, ua poiia e ke kai kekahi wahiae Pilipino iloko o ka iuo nui, ma ka aoao komohana o ke awa pae waa o Kau o Iliiliiliopono ka iaoa, he Pilipino kane no ka mea nana i au iloko o ia ino a loaa kela wahine, i ka pae ana i kahi maloo. Ua pau ka ike ame ka noonoo o kela wahine.
He manawa loihi ka hoohulihuliia ana, kahe ke kai ma ka ihu a ma ka waha, a ua palekana kela wahine i keia manawa.
He lahui paakiki no na Kepani elike la me ua Galatia naaupo o Kipahulu nei.
Iloko o na makahiki loihi i hala aku, he nui na Kepani o Kipahulu nei. i make iloko o ke kai, loaa mai kekahi a koe aku no kekahi na ka i'a waha nui o ka moana.
O ka hooa ana mai nei no keia o keia puulu Kepani, iloko o keia mahina a i ole. i a mahina aku la paha i hala, ai manu no o Keawaauhau i ke Kepani.
Me ke aloha i ka Lunahooponopono.
GEO. AV. KA UHANE,
Kipahulu, Feb. 24, 1922.
-----------------------------------------------------------
HE UWE NO KUHIO, NA KALAUPAPA.
----------------
Hookahi meahou i loheia mai,
Na ka uwila la i hoike mai,
O ka pua 'lii hope a Hawaii,
Ua huna na maka i ke aouli.
He ukana luuluu na ka lahui,
E u ae nei me ka minamina;
E pualeilani leilani home,
LIhaliha wale hoi ka ikena iho,
I ko Kino wailua o ko haku,
Ka leimomi hoi a ka lahui.
E Honolulu e, Kakuhihewa,
Ko wililoi ilima no ko lani;
E Hawaii e Moku o Keawe,
I papahi lei lehua no ko haku;
E Maui hoi e Moku o Kama,
Ko lei roselani no Kuhio.
E Molokai e Moku o Hina,
Ko lei kukui no ko lani;
E Kauai e Manookolani,
Ko lei mokihana no ko haku,
E Koloa e Koloa hoi,
Ke onehanau o ko milimili;
E Niihau e, e Niihau hoi,
Ko lei pupu no ko luhi.
Haina ka puana i upuia,
No Kalanianaolo ua hele loa;
Haina hou ia mai ka puana,
I uwe helu mai o Kalaupapa.
Hakuia e DAVID ILIHIA.
-------------------------------------------------------------
HOIKE KULA SABATI HUI.
--------------------
I kuu Solomon Hanohano, aloha nui kaua: --- Oluolu mai koa puuwai i piha me ke aloha hoa kanaka a puni ka paeaina, in a he wahi rumi kaawale kekahi o ke aupuni palahaleha o ka Nupepa Kuakoa i ke poomnao e kau ae la maluna.
E malamaia ana he hoike hui o na Kula Sabati o Makawao Hema, ma Ki hei, ma ka la 12 o Maraki, 1922, ahamele ma ka po Poaono, e wehe pu ia ana he tabalo ma ia po ekolu tabalo e hoike ikeia ana, ka mua, o Kamehameha, me kona moolelo, mai kona hauauia ana mai me kona mau koa ame kaua wahine Kaahumanu, me na paakahili.
Ka lua o ke tabalo o Kaikilanialii wahine, o Puna, me Lonoikamakahiki me ko laua moolelo.
Ke kolu, ke Aliiwahine o ka Luaopele, he mau mea hou o ke au kahiko. I ka pau ana o ka aha mele, ai poi, inu kope.
Ma ka hora 6:30 o ke ahiahi Poaono e loaa na kikiki i na komire i ka luna hoomalu o na komite, E. N. Pake.
Ke konoia aku nei na mea apau.
O na loaa o keia, hoike no ke kukulu hale ai no ka ekalesia o Kihei, na kokua i haawiia no keia hoike o Kihei, mai ia Mr. Kalahanohano mai, hookahi pipi momona; mai na lala o ke Kula Sabati, C. E., Ekalesia o Keawala 'i he puaa o 200 paona, i'a opihi, limu pipipi, wana, haueue, in a, ke ole nae o lona he mau kuia iloko o ia mau la.
Me ke aloha nui i ka lunahooponopono o ka Nupepa Kuakoa me na keiki kikoni hua o kou keena pa'i.
Owau iho no me ka haahaa,
MISS H. KUKAHIKO,
Kahu Kula Sabati Nui o Makawao
Hema.
Feb. 21 1922.
UE PALAPALA HOALOHALOHA NO KE KEIKIALII JONAH K. KALANIANAOLE
------------------
He u a he aloha keia, no Kalani Alii i niau koloani aku la a pahola ae la ua ao poluluhi o ke kaumaha maluna o keia paeaina, i ka wa a ke Akua Mana Loa i lawe aku ai i ka hanu makamae o ke Keikialii Jonah Kuhio Kalanianaole ko kakou Elele Alii i ka Ahaolelo nui o Amerika Huipuia; ana hoi i hoomanawanui ai no na makahiki lehulehu, no ka pono o Hawaii nei, ko kakou aina aloha, a i molia pu hoi i kona ola no ka pomaikai o ka lahui. He kia hoomanao kana mau hana maikai na kakou e nana aku ai me ka hoomanao aloha.
Nelaila ke koto pu nei ka Ahahui Kaahumanu me oe e ke Kanialiiwahine Kalanianaole, i ka u pu ana, no keia hauwe kaumaha i kau Iho maluna ou, amo ka lahui; a o ka makou leo pule, e hoomamaia ru ai kou mau luuluu, a na ka Haku Mana Kahikolu e alakai ia kakou apau, ma na hana e pono ai keia noho honua ana, o ke au e noe aku nei.
Hooholoia e ka Ahahui Kaahumanu ma o kona mau komite la, e hoounaia aku keia palapala hoalohaloha i hoopaa pu ia me ke sila o keia ahahui i ke Kaonaliiwahine Kanemake Kalani anaole, a e malama pu ia kekahi kope ma ka puke moolelo o keia Ahahui.
Kakauinoaia e ka peresidena, kakauolelo ame ka lanahooia ame na komite.
MRS. LAHILAHI WEBB,
Kakauolelo.
-------------------------------------------------
HOOMAIKAI I KA EKALESIA O KEAWALA ʻ I AME KIHEI
-------------------
Ma ko'u aoao, ke haawi aku nei au i ka hoomaikai nui i ke kahu o keia mau ekalesia ke Kula Sabati. a pela pu no hoi me ka Ahahui C. E., no ka oukou niau hana maikai i pahola mai maluna o'u. Ke pule au i ke Akua, Nana no e hoopamaikai mai ia oukou, iloko o kona aloha a hui hou aku.
MOSES M. KAILIAPO,
Komite Hoeueu a na Ekalesia, Kula Sabati ame C.E. o Maui, Molokai ame Lanai, Teritore o Hawaii.