Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 9, 3 March 1922 — He Mea Pono e Imi Aku i ke Kumu o na Mea Ano-e i Ikeia [ARTICLE]

He Mea Pono e Imi Aku i ke Kumu o na Mea Ano-e i Ikeia

Iloko o na la apau o •ko ke kanaka ola ana, aole moa pillpaa c ao ina ka vralhona noonoo o kekahi, a hiki 010 ke poina ia, i loaa aku o keia mea ho "mea ano-e," a he mea kuluma no ikeia i na lahui npau o ka honua. He imaamau keia i ikeia ma ka moolelo o kela ame keia lahui o ke ao neL O ka heluna nui o ka pōe, ike aiu la i na mea ina ia mea ana ka lima ikahi w&iho ai, e kiola koke ia ana ia mea mai ka lima aku, a ina 4a mea ma kahi kaawale mai ko' kino e hele a holo ia ana, me ka hoom&mao ne mai ua mea ano-e la, a kukulu ae la ¥ niaii ki'alioogianaa ma ka manao, a hana iho la i na mea he aui wale f e ,kui pono ana, elike mo ka manao kuhihewa e pua ae ai»a iloko o laikou. Nolaila, ma na lima o ka hapanui O' ttft* leliūlehu i nele ai kakou i na ineā ano ; ō hoopomaikai mai, a maoiuli oka .a hoopomai'kaiia ka lehulehu holookoa, ma ka imi pono aua i mu ame> na aoao oia ano-e ana. . i I- ka wa o ko kakou mau' mamuli o ka loāa ana i ka poe kiikaik&hi ke kumu o ke ano-e i hoppon'oponoia, 1 Joaā ao ai a kaulana Jhoi kflfik hi tf 'ka aina o ia ke'kalo. • ' ; Pau -*na aoao pohihihi. o. .| ka ikeiai a hoikeia l ka hauoli ihoia ke ola ona. p fla i kaa a mea o Oeo. ono o kaal,, akphi, olua, pau ka eha o k& niho; t&oiQ, aakl ola kake na moku knhohonu. ma' ke kino oke kanaka. Aolo no hol o k6 kalo wale no, aka, he lohuloho o na meao>ā&. Hala akn ia na kupuna o kakoii, ikakou no !hoi e lohe nēij i kā au<w> minamina o kekahi i kona mau. ( k£pttnjt 1 iia kupuna e kaohl mai e nohQ pu aku me lakou i a'oia mai i na ike oihana iiko ole, o po-no nl. ke.ia aoho ana, ia kakou e hoio. āna i kahi o "kA, oo kau i ka pepeiao,'' 'Wāhi mōopuna.

Aole paha he mea i p.a qĪ« il keia, Malalo aiku o keia oo kau i ka kakou e koia hanauna, e holo' hdU neV e Imi a kuekaa a hoala hou ae i pono a na kupuna i Itety&papa hwa wale nei ni kakoii. 1 «aau la, ihoao ae la kokiihi o kela hanauna o kana kalo. la i ka maikoniake ana e kahumu teJe-aku la a kuauna huhoki ae la i )|ft huli,..a iko iho la na i'o; alaUa nje ka hoomaopopo ole ae i na malama o ka īUu ana, i maopopo ai ke oo ana f hu'huki ae la a lawa, kahumu aku ia. • I ka mo'a ana, hoopohole, a pau ihi, a i ka, ihi ana, o Jca ihi no ia a kpe ika $o.*' Jle maemae mai hoi kau o ikfi ai a kae mai. Noho iho la ku'i mo ka noho mau oka wai. A -wali komo iioko o na kelemania,( o ia hoi na o knia au), waiho a la ae, hooiho ln me ka haluieu no a.ka.wai, nia ka pono o ka wali a komo iloko v o. n'a umeke liilii a kau i ka. papāaina, Ea. i ka ai ana aku keia, .ono ole, pilokaleka; aole e liuliu aku pohapoha «o la a hehee, elike me iea wai. Hoomau aku i ika ai ana, he ipea ia e Lalana ai/ rela aftei 'ka ai ana i ka. ai. a i}a kupuna i hana ai, a kaikou no hoi i ai ai me ka maikai i kau > mea o ka ono? Ina e ala hou ipai na kupnna.'-o ka,kou, a noho ma ko kaikou papaaina, e Jkeja, ana me ka hoopaapai ole, able Ukou e haupa iho ana i ka ka'koU, .eliko me ka lakou i haupa iho ai i ko lakou lima ponoi. i hana g.i; a no ka.mea, aia kekahi mea aiīo-e o ia ,kakoa ai; he mau mea liilli wale no paīia ia, o kā hodmaopōpo ole ia. Elike no me ka o ano huli, peīa no ka lehulehy. o twa e 00 ai o ke kalo. E raaJkaalaia ia a iahumu ka ai aono'a, e hoopiappopoihi ana, aole o ka koopohole ana,he p9,rwt i hoopphole.. ī piakāāla 1 ihi ana o Jpiu. kela. uxo mafflraena o ka ili anje ,ka i.'oj o-lawe »e. 110 ma- va <yahijne£ : >a£lo j a.Uiiulo no;-a no ka o . oiā i «4»* ika ikaiika oka -āi, s 4ja 4ā..ise&*q. kAlOu, a hoopoliapoha a inomona no hoi ika j>oi. v v : : 1

Pau ka ihi ana, kau i ka papa ku'i; a i ka. wawahi ana i ka ai me. ka poha•ku, malalo wale ae no o ka pohaku ka wai, ame na poho lima. O ka pipili ole wale mai no o ka ai i na lima ame 'ka pohaiku. Aia i (ke ku'i ana a pili ka ai, hooholo i ka wai, pela e pii mahuahua ai ka wai ahiki i ka wali ana a komo iloko o ka umeke. He mea pono no e kupale koke iho ia wa, me ke komo iki amau o ka wai a wali kupono no ka ai iho. Waiho aku a (kekahi la ae, ai* aku oe ia me na i'a ono o Molo&ai ae nei, ame kekahi mau ono e ae, e minamina auanei oe i ka haalele i kou mahele aina ma Mol6kai, a liolp hooluolu mai i Honolulu nei no "kekahi mau pule, ina oe iiaiila. A pau ae .la keia ano-e i !ka ikeia, lele liilii ke irtio-e, loaia, o na ano pono maoll Eia hou mai keia anoe. O ka haha •kaJo, be mea maneo. Eia nae ma kau hana ana ma kou nmhinaai, a kalepa paha ka 00, moku oe, kii aku i ua haha la a ku 'i me ka paakai a wali, a wahi a paa me ka>apana lole keokeo kupono •a uwi iho i kona wai ma ikahi o ka piHkia ahiki i kA mo'a ana o ia wahi, ō-ka* iaau no ia ola. Aole o ia wale, „he ai ktiipqno> loa keia na na puaa o fca hiiha* lUlo. Ina hoi ke hanai puaa kekahi hana malaila. ' 3Eia hou ,mai no keia ano-e. O ke kino o keia mea o -ke kalo mailuna aialo, Jie inea maneo ia, I kou noho ana fti ina al nei, ahiki mai -Ia kahi sda/i kau i>.na mea apau, o ia ka hu'i o ka niho,. holo koke aku no i kuauna wahi ao luau kupono, aole no hoi p ka .mea nunui loa, (o . olelo aē 6 paha iniha ka loa), d ka no O opuu aaa, aole o ka mea i mohala, he elūa a ekolu o ia, ua lawa, hoi mai, k,u'i me r kahi: iniki paakai o elua ma- . a waii wahi iloko o kahi apana lqlo keokeo kupono, alaila, ma keia w<Ai e ka mea heluhelu, e uwi ana koia Wai a hookahe iloko o na pepeiao, penoi e hana ai:

.Ina 0 % .k& niho e hu'i ana, aia ia ma # kā akau, ma.ka papaniho maluna, ā malalo paha, e moe ana ka mea nona «kja nawaiiwāli ilalo, a ma ka pepeino hema e ninini mua a.i a piha pono a iii'wāi liko mo mawaho o ka puka o ua pahukani Ja, hamau iki no .00 a i ole. 90 aekona; alaila, hoohuli ka mea . nawaliwali i huli ka pepeiao ma ka fioaō e. hu'i ana mnluna, a hoopiha no 6like fle la me ka'pepeiao mua, a iloko no o iā mau sekona i laweia no ka pepeiao mua. Pau keia, ala aku.ka. mea naw&liwoli a hele no kana mau liana. E holo wale auanei ua hu'i nei o ka niho. Ina nae he ma'i io no kā niho, ;a ina ho ma'i no tka waha, mamuli o kā hēwa.o ka waha, e pahua auanei laau nei. A eia hou no: Ina Ooko o ka no\yj ana o na lahui kanaka apnu o ko ao nei, amo ka lakou ai, aole loa he, ai a na lahui e, i a'ia me ka ann a maonn .maikai, me ka pili ole mai o kekalii mea a mau e ao e kupono ai. .. Ka ai a na Pake ho laiki, aole ouo. aia no » pili tnai kahi kai paakai, a i\ a io puna paha. •• Pela no ka ai a-na ]!i!<ofi, aole pono ina he uwala wale no, ke 010 he io pipi a i'o i'a, a .waiulmla -pahā. E hookolo kiaua 1«, o kr non heluhelu, i ka ai a na lah\-.i like ole. o Ue ao nei r a e Jke no kaua i ki ia inoa ltoo kahL A no ka kaua ai hoi. e ka moi holuhelu, he ano o o nn ai?o-e. He «5 kupono ka knmi Ue aiia me ka hoo -pili ole ia r ai r. l-.e'ahi i'-au n;ra «« ae, o laa ka io pi ;*• n prln wale a no ka he ai a ho i'a (• loaa anu v il»ko Iho onn (kalo). no kaua o ka nvv hoiuhe'u i ke kalo. e kahumu i pn : , ē u\ iho ni, a>'wahi ae la. no iliaua i mau kauua ao :luao< a lawaln aku la no i i'a e ono ai ka ai ana ,iho o ka poi. He ono ka ai ann wr. ka loaa mai .o ka'maona niaikai e ola ai o ke. kino. . iHe m e .ā anoe keia o ka kakou ai>.| ikelā, o'hoomaopopo ole ia nei o -kakou; a no ia hoomaopopo ole ia i.vaiviitii ?le~fti ikokahi poe i ka poi, .kau a-mea o ke anoe■ pilokaloka a , Ma&ake. mai ke kino i ka. on«m ia "o na ai .malihini iloko o kakou. He lehulehu aku no na mea i koe o

keia mea he kalo i nalowale mai o kakou aku i neia mau la. He ai punahele i na makua no na koiki o na wa i hala, a no ka mea, aole ona iwi e pilikia ai na keiki i ka ai ana. Ma keia e ike ae ai kakou i ke kupono o ke kalele koikoi o kekahi ma ke kanu kaio aua, mai 'kinohi a hoikeana, maluna o ka aina hoopulapula. A oiai hoi ke kau mau mai nei keia wahi olelo i maa no ia kakou iloko o kola ame keia ohana, 4 'O. kahi ai no kahi mea nui.' 7 I ka loaa ana mai o ke ola o kē kino mai keia ai mai piha ke kino i ka ikaika, a me ia ikaika ua hiki loa ke hana ia na hana e ae maluna 0 ka āina me' ka hoihoi o ka manao ame ka holomua. E nana ae no kakou i na lahui e, 1 ai i ika kakou ai, mahalo mai i maikai o ka opu i ka- ai i( keia* aika ai a kekahi i ka poi mo ka waiu, a o kekahi me ke kopaa, a pela aku. Ke hoomaopopo mai nei lakou i keia mea. me leo lakou ike ole i ka hana aniu A o .kakou hoi na mamo. a na kupima no lakou keia ai makua, .ke hoohen]fi; hema aku nei. īke no ike anoe o. ka ai, waiho pu waie aku la no jtfe ka imi ole aku i ke kumu o keia anoe. Eia no kekahi mea maikai loa a kuponō no kaikou, i ka noho ana. maluna o keia aina hoopulapula, oiai ,ua maa na keiki o kēia au i ka hoohainuia;. i ke ti, eia iho no ko kakōu ti helu ekahl--0 ko' 4 ' kookōolau". Ma ikona apau he maikai, he, ono koaa ittu ana, a. ho mea hoomaeiAae ...pu/ ililoho yo r:ka: 'waihona fti ; . 0, ia ti ame -ke ka^p'papa^ 1 kahumuia i honup, heie. liko keīa' mau mea, a aku no mai* kai o 'ke ka]o, a ina no, hoi āole o kō kalo, eia ihO' no o ka uwala. He a|eu no na mea hoppomaikai m&i a. keia ai, o ke kalo,;Jtoawaho ae o na moa i hoakaikaia maluna āe. iMa ka ha|ia, Hma $pa no e ipaa hou aku ai ia nvau- mea i koo. Elike ao la mo koia mau mea anpe, i hoomaopopoia: he lehtjJ6hu ikeia ai a kakou, pola no ke anoe o na mett e ae e waiho mai nei i hoomaopopo ole ia. Nolaila, ho mea pouo U kakou e kei« hanauna holookoa ke hoomaopopo ae i kei.-i mau piea i hoakakaia ina nae he nloha a. minamina kekalii o kakou i keia mau mea, no ko kakou ponp no aole no ha'L