Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 11, 17 March 1922 — He Mea Pono e Hoomaopopoia ka Wa Ino ame ka Wa Malie o ka Aina [ARTICLE]

He Mea Pono e Hoomaopopoia ka Wa Ino ame ka Wa Malie o ka Aina

I na la o ko kakou mau kupuna, he hoomaopopo loa ia na wa o ka 'aina, o ia hoi na wa ino ame malie. Jia o ka hoomaopopoia ana o keia mau mahele ano nui, i hoemi nui ia ai ka luhi, a pela hoi na poho mauwale o na hana, ma o ka lukuia e ka ino, a i ole no ka malie paha. Nolaila, ua iini a hoomaopopoia ke au o na wa o ka alna e na kupuiia, ma ka hana, a ma ia hana ana i loaa ai ka ike i 'ka wa pono maoli e hana ai kekahi hana, i mea e holo--pono ai, a i kulike ai paha mo keia •wahi olelo a'o kahiko i kamaaina ia kakou: "Iluna'no ka ua, waele ' e ke pulu.'' i Pehea la i puka ai keia wahi olelo? I puka hoi paha, no ke a'oia ana i ka hewa o ko kali a haulo ka ua alaila waele —i huipuia no hoi me ka noho naaupo a nanea paha i ka hoomaopopo ole i ke au. o ka wa.

Nolaila, ma keia mea o ka hoo- " maopopo ole i ka nee ana o ke au o liii wa, e liiki io ai no kekahi mau : hoo-pilikia ana o ikau mau hana. He ' ano like paha me kekahi kanaika i • kakali a pololi, alaila, kanu ka huli —ihele a oo ke kalo ua popopo ka }■ * T7a naauao no na kupuna ika mai lama i keia ike, a no <ka moa iloko o ka lehulehu o na ike like ole o ia wa, aole kekahi o ia mau anea i pala--palaia; aka, mai ka waha no a i ka Traha; a o ka mea oi loa aku i ka u ike a hoomaopopo, i ko ia au, o ia keia, o ke ako ole- o na kanaka ia mea: "E Champiano." Ua noho' na kanaka me ka hoohana i na ike o lakou me ka ole aku i kekahi, koe wale no a hoopilikia ia mai. B ka tmea heluhelu, o lalau loa aku auanei kaua, mai (ka manao a'u e makemake liei e alakai aku ia oe a pae pono, e hoi kaua i keia mea e kau nei o ka "WA."

Ma ka kakou helu malama o ka makahiki o keia mau la, pookela o ka naauao e oleloia nei, he 12. malama ma keia mau inoa: lanuari, Feberuari, Maraki, Aperila, Mei, lune, lulai, Augate, Sepateinaba, Okatoba, Novomaba ame Dekemaba. *-Pau iho la malaila, nau no o imi a •hoomaopopo nou iho i na malama ino :amo na malama' mnlie, no ka pono ikau mau hana. He hookahi wale no wa >no o ka -inakahiki a kakou, e lohe nei, o iā>lttia pule hope o Dekemaba ame ka mua o lanuari, o 'ia la Karisi_maka ame kA Hnpenuia. E lioahu -ildko o na banaiko no ia'mau la ino. — Eia hoi ka ko kakou mau kupuna i®lu malama ana; a ua Jk)i i mea e hoihoi ai ka peipeiao, e ana mai ka malama anai o 2ffovemaba, a pau iloko o ka malama •o Okatoba, penei: O Welehu nei la he malama ino, o -Makalii, o Kaelo, o Kaulua, palo ka Jno, i o Nana, hookau ka malie. O •Welo, Mahoemua, Mahoehop«, i o Kaaona malino ke kai. O Hinaeaēleele, o Tkuwa ka Pohakoeieele, ola•pa ka uwila, kahe ka wai, ctc. E k amea heluhelu, aka wale 3ta malama kupono no tfela amo keia "nana —o ka waele i ko pulu; o. ka •wa lawai'a a pela aku. ~ No keaha la hoi i hoomaopopo ole 5a ai o keia mau mea maikai, e pono 56, e keia hanauna hou? No ka hilaEila anei i Oea oloīo makuahine? Aopaha. O ko'u manao, 0 na alakai ana iho la no paha keia a ko Akua i* Hawaii lahui, no ka paakiki, huJtihuki, alu like ole, iloko 0 na hana © pono ai 0 Hawaii lahui, aole hoi 0 ka mea hookahi, hoowahawaha no ia ikakou iho, elike me na kaikamahine opio a (kakou e hoowahawaha aei i na keiki opio Hawaii, a holo *ku me na lahui e, a pela aku, a ke lōanaoio nei au pelal -- E nana kaua e kri mea heluhelu ma ®a Buke o laaia, mok. 28:11: "He oiaio no me ka lehelehe namu ame ka olelo a ka malihini, e olelo mai iu oia i koia poe kanaka." No keaha keia olelo ana? No <ka hoolohe ele o ka Isaraela i ke a'o a ke Akua ma kana 01010 ponoi (Olelo Iseraela.)

Ko ikemaka nei kakou; mai ka lahilahi mai nei a manoanoa maoli. Eia mai kekahi mau hiohionao ka hoowahawaha i ka olelo maikuahine; ina aolo pela, ua hemo maoli ka manao me ke ano naauao oiaio o ka Hawaii. E unuhi i keia leta, i kakauia i ka makahiki 1890, ma ka olelo Hawaii, a e ike auanei kaua o ka niea helulielu, i ka maikai o <ka manao, a, ano Icta oihaoa naauao, penei: Mr Aloha:—I have a good time to write a Ietter for you for something. Thia is, don't you give ono or two cents to Mahelona, for that hoolima* lima of Keaue land. Because, Keawe sell that land to Mahelona without no put my name on that palapala ikuai; and I ncvor put my hand •writo on it. I am tho husband married for MrB.i, Keawe. Rcmember thi» till I meet with you. Ina aole i komo ka olelo a ka malihini iloko o keia leta, aole anei oo e ike iho e ka mea heluhelu, he leta oihana pokole keia mo ka naauao o kona waiho ana mai i kona manaol

Eia hou onai 'koia leta mai Maui mai, iloko no o keia wa hookahi, e hoike mai ana i 'ka hui,Hardwarc no kana ukana i loaa ole aku, penei: Mr Aloha:—l introduee to you by tho Bteamer Kinau. My case hardware loat date January 16. You pleaae find out for the disappear. I am going to forco the Bteamship people to remit it. Hoping you are thinking about this. Na keia mea i hoopilikii nui mai ia kakou i neia mau la. He nui ka naauao, a ma ka hoopuka ana i ka ananao ma ka olelo a ka malihini hu aku i kula, a manaoia' mai he kamipulu no Kawaihae. He oiaio keia mau helu malama ana kupuna ina kau apau. Ua lilo no hoi ia i ke au< o na manawa pono e hana ai, a hoomaha ai. E nana ae kaua e ka mea heluhelu, iloko aku nei o Ikuwa (Okatoba) ka poha koeleolo i leu'i ai na pohaHiu hokili ko'iko'i loa, a olapa ka uwila. He mea ia e hooia ana i ka oiaio o ka ike o na kupuna i na ouli o ka wa.

He mea oiaio, he mea pono 010 kc lalau i keia naauao me ka hookuu aku i kela naauao. Ua a'o mai ka Palapala Hemolelo pela. No ia makaukau o na kupuna i neia ike, i hana ai lalkou i na hana o ka wa, me ka lilo ole aku o ko lakou manawa no na hana i kupono no na wa e ae. He wa kanu, a he wa lawai'a; he •wa a he wa hoomaha ko ia mau la o na I?upuna i hala.