Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 11, 17 March 1922 — He Moolelo no PITA NIKOLA a i ole Ke Duke i Haalele Aku i Kona Kulana Hanohano a Lawe Mai i ke Kulana Makaninana [ARTICLE]

He Moolelo no PITA NIKOLA a i ole Ke Duke i Haalele Aku i Kona Kulana Hanohano a Lawe Mai i ke Kulana Makaninana

••Fa. ma ka'u nana aku 1 ka haku o kakou, ke auhee loa aku r ,; hma maka'u a e paniia iho ia makalua e jcona ano . ;k oia ka hauoli ame ka oluolu," i pane mai ai ke kiai o Nikola. • Vhea iho la i maopopo ai ai ia oe, ua auhee aku ka maka'u ; ko aktt o Mr. Makuaia?" wahi a Niokla me ke kahaha. • ; a ne no hoi i hele aku nei no kou hale, i keia ahiahi, ua •- c v holoholo mai nei o Mr. Makuaia, aole kela ano hoopepe, e mau ai kana nana ana ma o a maanei, aka ma ka'u aku, aole loa ia mea he maka'u iaia." ' ]-.aho nei mai anei o Mr. Makuaia i keia po?" -Ar. a he nanaina lioihoi maoli ma kona helehelena, a ia'u 1 aku ai iaia, i ka loihi o keia hana kiai , 9 lelo mai nei, rv:.!2 paha iloko o elua a i ole ekolu po i koe, o ka hoi no ia c . r3 kanaka apau, e hana maloko o ka hale olopapa." "He nuhou maikai maoli kena, pehea aole anei i lilo keia ham kiai, i hana luhi?" ••līoaha auanei ka'u nana, no ka mea he oluolu wale no keia • mc ka nunui oka uku, aole elike me na hana lima, ke Kaumaha o ka hana me ka hoikaika maoli, me ka uuku o kc <!ala loaa. Heaha kana mea i kamailio mai nei ia oe e Nikoia, e pili ana i ka hoololiloli ana i na kiai?" • A V-e ana mea i kamailio mai ai ia'u, no ka hoololiloli i na k:ai. wahi a T\ikola, me kona kahaha no kela mau olelo • keu aku hoi ha aka mea kupaianaha, no ka mea iua 0 Makuaia 1 hele mai nei i ka holoholo, ua kauoha aku nei .;,ia ia Anade, e haalele i kona wahi kiai mahope oka hale, a hoihoi aku nei iaia, mahope o na kumulaau, e pili kokoke' la 1 ke alanui e holo la no ka puka-pa owaho loa. "Akahi no au a lohe i keia hoololiloli, a ke kahaha loa nei k-o'n noonoo, i ke kumu o ko Mr. Makuaia hana ana pela. Malia paha e hiki ana ia oe ke hoike mai ia'u, i ke kumu o keia hoololiloli ana i na kiai?" ' Ma ia wahi aole, e hiki ia'u ke pang aku i kau ninau, a ina he nilikia kekahi e hoea mai ana ma keia po, aole e hiki ia ke hoopakele ae ia Mr. Makuaia ame kona home, oiai «'ole he hookahi kiai mahope o ka hale, no ka mea he hookahi kiai i hiki ole mai nei i keia po, ma kona wahi kiai." "0 Keka Wala, aole oia i hiki mai nei i keia ahiahl.' "Malia paha aole he pilikia, ua hiki no i na kiai iho i koe, ke makaala, i ka poe hoohalua o ka po," wahi a Nikola, me kc puhi ana ae i kona cigarita a i hou aku la: "E makaala pono Joa oe i ka poe e maalo ae ana ma kau wahi kiai o kau auanei na ahewa ana a ka haku o kakou, maluna o na mea apau."

I ka haalele ana iho a Nikola i kela kiai, ke hele malie loa la oia, me ka nui o kana mau mea e noonoo Ia iloko o kona poo. -\lai kinohi mai, o ko Mr. Makuaia hookau ana aku i kela hana, ana e hele Ia e hooko, aole loa ona wahi lihi hoihoi, no mea, ua kamaaina oia i na hana o kela ano, he mau hana ino loa ia, i lawelawe mau ia ma kekahi mau kulanakauhale, a ua koho maoli iho no oia, ua komo pu aku ka hana mawaena o Makuaia ame Haka Kenede, iloko o ka papa like o ke ino, me kana mau hana i kamaaina ai. f Ke mihi pu la ua o Nikola, no kona hoolilo ana iaia i meapaahana malalo o Nikola, no ke kokua ana aku i ka holopono o kekahi hana poholalo, o ke ano haahaa loa, he hookahi nae kunm o kona ae ana aku, no kona manao aloha no kona haku hana, me ka ike mua ole nae i ke ko'iko'i ame ka hohonu o kela hana, iloko o ke ino ame ka hewa. Ala pu mai la no hoi kekahi noonoo iloko ona, aia kekahi mea ano nui loa a Makuaia i makemaKe ai e hunakele,- o ke kumu iho la ia, o kona ae ana aku, e haawi i ka huina dala, a Haka Kenede, i makemake mai ai e loaa aku iaia. Ua hoakaka aku no o Makuaia, imua o Nikola, i ke kumu o kela mau dala, i makemakeia mai ai'e uku aku oia, aka iloko 0 kela manawa a Nikola e noonoo la, ua maopopo mai la iaia, iia kekahi mau kumu okoa loa, a ua o Mr. Makuaia, i hoike ole mai ai iaia nei. Ke hoomaopopo pu la o Nikola, o ke kumu o ka haalele ana o Makuaia ia Nu loka, a holo mai no ka Pohaku Elele, c noho ai, no ka makemake ole o ua kanaka nei, e hoikeia ae kekahi moolelo o kona ola ana, e na nupepa o kela kulanakauhale, ma ka manawa e hoea aku ai kona enemi, a koi aku uku mai oia i kekahi mau huina dala mahuahua. 0 ke kumu hoi o Mr. Makuaia e uku nei i kela mau dala mahuahua, aole ia no kona nele i ka minamina, no ke poho, a no kekahi mau kumu e ae paha, aka no kekahi hana no ana 1 ike ai, e hoi hou mai ana no kana mau dala. Aia iloko o Nikola ka manao hoowahawaha no kona lilo ana i mea hooko aku i na makemake o kona haku, a mihi iho oia, no kona ae ana e noho hana aku malalo ona aka nae, hooholo iho la oia, e hele aku ana qia e hui kino me Haka Kenede, a e ninau pono aku iaia, i ke kumu nui a Mr. Makuaia i hiki ole ai ke au'a iho i na kaukani dala, ana i koi mai ai e haawiia aku iaia. 1 ka hoea ana aku o Nikola no kahi i ku ai o kona hale, nana aku la oia ma kela ame keia aoao, ina paha he mea kekahi i noea ae no ua hale nei ona, he mehameha pu wale no, e mau ana no ka paa o ka puka, nolaila hele aku la oia ma ka moali alanui, a laua o Beka, o ka hele ana, a ike aku ai i ke kau mai 0 ka papa hoolaha maluna o ke kumulaau. Hele malie aku la keia a hoea no kahi i ku ai o ke kumulaau mapala, aole ona ike aku i kekahi mea, a manao iho la oia, aole i hoea mai o Haka Kenede. Hoomalamalama ae la oia 1 kona kukui lamalama, me ka nana ana iho iluna o ka iepo, ina paha e ike iho ana oia i na kapuai wawae, aole ana #'vahi mea i ike, nolaila noho okoa iho la oia ilalo, me ka hilinai ana aku ma ke kumulaau, wehe ae la i kona kikalika, hoomaka iho la e puhi, me ke kakali ana, o ka hoea mai o ke kanaka ana i makemake loa ai e ike. Ke nana la oia iluna o na lala e luhe iho ana o ke kumulaau, he pouliuli wale no, nana aku la oia i kahi i ku ai o ka hale 0 \\r. Makuaia, ua hiki no iaia ke ike aku i ka a mai o na kukui, maloko aku o ka ululaau, pela no hoi ka waiho mai ° ke kahua manienie. Ma kana hoomaopopo aku, ua hiki lon iaia ke ike i ka puka aniani o ka rumi o Mr. Makuaia, ua a hamama; ke hoolohe la oia o ka lohe aku i ka nakeke o na kapuai wawae, aole ona wahi mea a lohe iki, o kana mea nae. e hoomaopopo la, o ia no ka nakeke o kekahi mea maluna o ke kumulaau ana e hilinai nei. No kona lohe ole aku i ka kele mai o kekahi mea, ke nanea la no ua o Nikola, me ka hoihoi hou nae i kana mau hoomanao ana, i kona aina hanau. ka hapaha hora paha kela kakali a|ia, lohe hou aku la i ka nakeke mai o kekahi mea, ia wa i eu ae ai oia a noho Pono iluna, me ka hoomalamalama ana aku i kana kukui, "o ke kokua ana aku ia Haka Kenede, ina aia kela kanaka •na kekahi wahi kokoke mai iaia, o ka mea apiki nae, aole ona hou aku i ka nakeke mai o kekahi mea. j» No kela lohe ole aku nae o ua o Nikola, i ka nakeke mai, hooiho la oia, aia kela kanaka ma ke kulana makaala, o kona hoohuoi, he hana epa kekahi ma ko Mr. Ma«uaia aoao, nolaila aole oia i makemake e hele pololei mai, a ka me ke akahele wale no oia e nihi mai ai. Hoomalamalama hou ae la o Nikola i'kona kukui lamalama, ka nana āna iho i kana uwaki, ua hala ka manawa i kauo-

haia mai ai no ka hoea aku o Mr. Makuaia ma kela kumulaau, nolaila noho hou iho la oia ilalo, me ka wehe ana ae i kona paka, a hoomaka ae la e puhi, me ke kakali ana, o ka hiki mai o Haka Kenede. Ua ku a molowa maoli ua o Nikola i ke kakali, a no kona nauki loa, i ka hoea ole mai o Haka Kenede, ku okoa ae la oia iluna, me ke kiola ana aku i kona poomoku kikalika, i kela manawa nae, lohe aku la oia i ka nakeke, ma kahi kokoke loa iaia, a i wahi e maopopo ai iaia, ina paha he nakeke kela mai ia Haka Kenede mai, kahea okoa ae la oia iloko o kela poeleele: "O oe anei kela e Haka Kenede?" Aole he mea pahe mai no kana ninau, nolaila kahea hou ae la no o Nikola me ka hoomahuahua ana ae i ka nui oJcona leo, i keia manawa nae, i pane iho ai kekahi mea, mailuna mai o ke kumuiaau: "Ae, owau no keia, a eia au iluna nei o ke kumulaau kahi i noho ai," wahi a Haka Kenede, me ka leo malie. Hoohuli ae la o Nikola i ka malamalama o kona kukui iluna ua pane iho la nae o Haka Kenede: '-E huna koke oe i kau kukui, a e waiho mai na'u no e iho aku ahiki i ka hoea ana ilalo!" Hoopouliuli iho la o Nikola i kana kukui lamalama, a iloko o manawa pokole, ua haule iho la o Haka ilalo, aole nae he hiki ia Nikola ke ike aku i ka helehelena, 110 ka mea ua huki iho ua kanaka nei i kona papale kapu kokoke e nalowale, na maka, eia nae, ua hiki iaia ke ike aku, he umiumi eleele ko kela kanaka, a ua aneane loa elike ko laua kiekie. Aia o Haka Kenede, ke ku malie la, me ka alaalawa ana o na maka ma o a maanei, me lie mea la, ua komo ka hoohuoi iloko ona, aia kekahi mau hana epa ma ka aoao o Mr. Makuaia, a iaia no paha ka ike, aole he mea e ae mawaho o ke kanaka e ku la imua o kona alo, akahi no oia a pane mai: "He kanaka anei oe i hoounaia mai nei e Mr. Makuaia?" (< Ae, nana au i hoouna mai nei." "Heaha ke kumu i hele kino ole mai nei o Mr. Makuaia e hui pu me a'u?" Akaaka ae la o Nikola, a i aku la: "Aole oia i hoike mai nei ia'.u, i ke kumu hiki ole iaia ke hele kino mai e hui pu me oe, nolaila aohe mea hiki ia'u ke pane aku no kena ninau, elike no hoi me ka maopopo ole ia'u o ke kumu, o kou pinana ana iluna o ke kumulaau e pee ai." "Ua lawe au i na kulana makaala apau ma ko'u aoao, pela au i pii mua ai iluna o ke kufnulaau; aka heaha mai nei ka Makuaia pane. Owai oe, i hoounaia mai nei, ma ke ano he elele na kela kanaka?"

Owau ka luri&nui e noho hana nei malalo o Mr. Makuaia; a he mea kana i haawi mai nei ia'u, e lawe mai a haawi ia oe." "Ea, he nuhou hauoli maoli kena, ua ae mai la ua o Makuaia. Eia ihea kana mea o ka haawi ana mai nei?" "Eia no maloko nei o ka pakeke o kuu kuka, aka ua kauoha mai nei oia ia'u mamua o ko'u haawi ana aku ia oe, e olelo mua aku au, e hoomanao oe i ke koko maluna o ka pahi, e Haka Kenede." Kuemi hope aku la o Haka Kenede, me ka pane ana mai ✓ "E hoomanao i ke koko maluna o ka pahi!" Na Makuaia i'o anei i kauoha mai nei ia oe, e hoike mai ia'u i kena mau olelo?" "Ae." "Heaha hou ae kekahi mea ana i kauoha mai ia oe?" "O kela wale ae la no, aole he mau mea e ae." "Ina hoi ha pela, e haawi mai i na dala a Makuaia i haawi mai nei ia oe!" Haha iho la o Nikola iloko o ka pakeke o kona kuka, a unuhi ae la i na bila dala, me ka haawi ana aku ia Haka Kenede, me ka i pu ana aku: "Eia mai ua mau dala nei, a e helu iho oe, ina paha ua pololei ka huina, elike me kau i makemake ai." "Aole anei, he mau dala apuka kena?" "A-ole keia he mau dala apuka, owau maoli jio ka mea nana i kii i keia mau dala i Nu loka, a hoihoi mai." "Alia au e hilinai aku i kena mau olelo au, e nana aku au i keia mau bila dala, i' ikeia ana ka oiaio," alaila alaalawa ae la ka nana ana a Haka Kenede iloko o ka pouli, a iaia no paha ka ike, aole he mea e ae mawaho o laua, pane mai la: "E hoomalamalama ae i kau kukui, i hiki ai ia'u ke ike pono i keia mau bila dala!" Hooko aku la o Nikola, me ka hoolele ana aku i ka malamalama o kona lamalama, no kahi a Haka Kenede e ku mai ana, a helu iho la ua kanaka nei i na bila dala, me kona lima akau, aia no hoi kona lima hema ke paa la i kekahi pu panapana, me ke kau pololei ana mai imua oia nei. E nanea ana no o Haka Kenede i ka helu i na bila dala, he po-ha ana, kapalulu ana ka poka o kekahi pu, ma ko laua nei wahi e noho ana, o ia ka Haka Kenede i hooho ae ai: "E ike ana oe i ko mihi, no keia hana apuhi au ia'u." Ua kuhihewa loa o Haka Kenede, o Nikola ka mea nana ka pu i ki aku, a e panai mai ana oia, ma ke ki ana ia Nikola, ua ike- e nae o Nikola, i ka manao o kela kanaka, lele ae la oia ma kahi e, me ka hahau ana aku i kana kukui lamalama maluna o Haka Kenede, e ole nae ia hana ana, pela oia i pakele ai, no ka mea ua hoomaka mai la o Haka Kenede, e ki i kana pu panapana, a hala ae la ka poka, o ka paa aku la no ia o ua kanaka nei i ka hopuia eia, me kona hooikaika ana e kaa mai ka pu panapana a Kenedc iaia, aia ua mau kanaka nei ke olokaa la iluna o ka lepo maluna a malalo, o na dala keia a Makuaia, ua haule aku la iluna o ka .honua, me ko laua nei noorfoo hou ole aku, koe wale no ko laua makaala, ana i ko laua ola iho. O Nikola nae ke kanaka opiopio o laua, a oia no hoi ka mea oi aku o ka ikaika, nolaila ma kela aumeume ana a ua mau kanaka nei, ua paa loa iho o Haka Kenede malalo, me ke kau pono ana iho o Nikola maluna o kona umauma. • Aole i maopopo ia Nikola, ke kumu o ke kaa koke ana o ka lanakila ma kona aoao, aka ike iho la nae oia, i ka pulu o kona mau lima, me he mea la he wai, a hoomanao iho la oia he koko, ua ku o Haka Kenede i ka puka, o ka pu ana i lohe aku ai, a o ia kana i ike koke iho ai, i ka epa maoli o Mr. Makuaia, o kona haku maoli no ka mea nana ka poka i ki mai ia Haka Kenede, kela poka hoi, i aneane loa ai e ku mai iaia, ma ka ulia laki wale no kona pakele ana. Akahi ua o Nikola a hoapono, ia Hakā Kenede, i ke koho ana mai, nana ka pu i ki aku, oiai nae o ka mea oiaio, mai kahi okoa loa i kiia mai ai ka pu, o ke kumu wale no o kona pakele ana, mai lilo i moepuu no ka poka a Haka Kenede, o ia kona eleu loa o ka hahau ana aku i kela kanaka me kana kukui lamalama. Maopopo loa mai la i ua o Nikola, ke kumu o ka paakiki loa 0 Makuaia iaia e hele mai e hui pu me Haka Kenede, a pela hoi ka hoololiloli ana o ua kanaka nei i kiai, mai ko lakou mau wahi mua mai; o ia no kona makemake, e ki ia Haka Kenede a make me ka poka o kana pu, e kaawale loa aku ai ka maka'u mai iaia aku. / Aole he wahi hoailona iki no ka ikeia aku o Makuaia ma kekahi wahi, aka ua nalowale aku ua kanaka nei, eia nae, o ke karaima ana i hana ai, e ili mai ana ia maluna o Nikola, no ka mea oia wale no ame Haka Kenede ma kela wahi. "He keu aku oe a ke kanaka ino lapuwale!" i namunamu ae ai o Haka Kenede, me ka hele a piha loa i ka inaina." Aia ka pu panapana a Haka Kenede ia Nikola kahi i paa ai, a hoomanao iho la oia, aole i kukonukonu loa ka eha i loaa 1 kela kanaka, no ka mea he ikaika maoli kona leo o ka pane ana ae, nolaila lele ae la ua o Nikola mai kona kalele ana iho maluna p ka umauma o Haka Kenede, me ka haka ana aku no. kahi o. kana kukui lamalama, me ka pane ana mai nae ia Haka Kenede: "Aohe waiwai o ka noke ana i ka namunamu, aka e ala ae iluna, ina he hiki ia oe ke ala ae me ka pilikia ole." "Ua ku au i ka poka ma kuu poohiwi." "Heaha auanei ina owau ka i ku mai nei i ka poka, ua oi loa aku ko'u pilikia, mamua ou, no ka mea aole au i lihi launa mai iloko o keia hana a olua, owau ka.ke poino ana." "Alaila aole ka nau i ki mai nei i ka poka, i fcu ai kuu poohiwi?"

Aole na'u, ua ike au i kou kuhihewa, a no ka lioopakele ana ae i ko'u ola, pela au i hahau aku ai i ke* kukui lamalama īa oe, i ole ai oe e ki mai i kau pu ia'u." Ma ka huli hoomanawanui ana aku, i .loaa mai ai kana kukui lamalama, a me kela lamalama, i hoiliili mai ai oia i na bila dala ahiki i ka pau loa ana i ka loaa. "E ike ana o Mr. Makuaia, manao paha oia, i kona hoao ana mai e ki malu i kana pu ia'u, e hookoia ana kona makemake, e hoea mai ana ka la ana e uku ai i ke ko'iko'i o kana hewa i hana mai ai maluna o'u i keia pol" Nana pono mai la o Nikola ia Haka Kenede, alaila i aku la: "Manao au, aole au hoohakalia ana iho aka e haalele mai oe i w ahi, a imi aku i wahi nou e palekana ai, no ka mea aole ana e nele ka hoea mai o na kanaka o Mr. Makuāia no keia wahi, ua loheia aku nei ke kani o ka pu, o keia wale no ke alahele maalahi nou a'u i ike ai." "Aole o'u makau ina no ka hoea mai o kela poe kanaka, aehe mea h'iki ia lakou ke hana mai maluna o'u. Ina i manao o Mr. Makuaia e ike ole ia ae"kana mea i hana mai ai maluna o'u i keia po, he oi loa aku ka pono, o kona waiho malie ana mai ia'u me ka hoopolikia hou ole mai. Aole he makemake o kela kanaka e owaka ko'u waha no kana mea i hana ai, aka nae, aole e noho hamau ko'u mau lehelehe, ina e hoao mai'ana kona poe kanaka e hoopilikia ia'u." Ke ike la o Nikola, aia o Haka Kenede, ke hakilo loa mai la i kona ohi i na bila elala, a o ia ka ua kanaka nei o ke kamailio hou ana mai: ''Heaha kau mea e hana aku ana me kena mau dala?" "O ke kauoha a'u i hele mai nei e hooko, o ia no ka haawi an-.i aku i keia mau dala apau ia oe, p#hea, aole anei ou makemake e lawe aku?" I kela hooki ana iho o ka Nikola kamailio ana mai, hoohuli pono aku la oia i kana kukui lamalama ma ak helehelena o Haka Kenede, me kona ike pono ole aku no nae i ka hele-j helena o kela kanaka, aka ua kaa e aku la nae ka ike ma ka' aoao o Haka, me ka pane ana mai: ! "Auwe, o oe no anei keia e Pita, ke kuene?" wahi ana me ka piha loa i ke kahaha. . j Kuemi hope aku la o Nikola, no ka lohe ana aku, i ka hoopukaia ana mai o kona inoa, me kona hoopiha pu ia ana no hoi me ke kahaha, a o ia kana oka i -ana mai. "O oe no anei keia e Kimo Koka?" "Ae, owau no keia, aka e haawi mai oe i kena mau dala ia'u," me ka hoomohala ana mai o Haka Kenede i kona lima imua. Haawi aku la o Nikola i na bila dala apau, no ka mea aole ona kuleana iki i kela mau dala, me ka helu ana iho o Kimo Koka, a o Haka Kenede hoi ma kekahi inoa, a hookomo iho la iloko o ka pakeke o kona lolewawae, me ka i ana mai ia Nikola: "He nani ia, ua ike mai la no oe ia'u, a pela hoi au e nana aku nei ia oe e Nikola he hoaloha no'u, e noi aku ana au i kou oluolu, e lawe aku ia'u, no kekahi wahi, e hiki ai ia oe ke hana mai i ole ai e kahe nui ke koko mai kela eha aku i loaa ia'u." Aohe a Nfkola pane aku no kela mau olelo, no ka mea ua hele maoli oia a piha me ke kahaha, eia ka o kona hoa o ka holo like ana mai maluna o ak mokuahi hookahi no Amerika, o ke kanaka ia i kapaia ma ka inoa o Haka Kenede, a o ka weli hoi o Pohaku Eleele, ka mea nana i hoopuhili aku i ka noonoo o ka poe e noho ana ma kela wahi, no ke kumu o ka maka'u honua ana o Mr. Makuaia. "E ala ku-e mai ana anei oe e Nikola ia'u, me kou haawi ole mai i na kokua i wahi e pono ai kou hoa alo o na ale kawahawaha o ka moana?" "He mea makehewa wale no ko kaua hoonui olelo ana, a ke kauoha aku nei au ia oe, hele no kahi e palekana ai kou ola." "Heaha ke kumu nui o kou kauoha paakiki ana mai ia'u e haalele iho i keia wahi e Nikola?" "Eia no ke kumu, he mau minuke wale no koe, alaila hoea mai na kanaka o Mr. Makuaia, oiai ua loaa aku Ia no na kaukani dala au i makemake loa ai, aohe au mea i koe, e kuka'i hou mai ai, aka ina i makemake oe, i ka make, alaila ke holoi nei au i ko'u mau lima, mai ka ili ana mai o na ahewa ana maluna o'n." "E ae aku e hele mai kela poe kanaka, a lawe aku'ia'a imua o ka haku o lakou, e ike auanei oe e Nikola, aole loa e hiki ia Makuaia ke ku mai imua o'u!" "He hookahi no mea loaa ia oe e Kimo Koka, ina e hoopaakiki ana oe i ka noho ana ma keia wahi, o ia no kou paa ana mai i ka hopuia e kela poe kanaka, a hahaoia aku noloko o ka halepaahao.

"Malia pahā. o ka pono i'o kena au e kamailio mai nei e Nikola, aka i hoike aku nae au ia oe i ka mea oiaio loa, i ka manawa e owaka ai kuu waha, a kamailio ae i na meahuna a'u e hunakele nei e pili ana ia Makuaia, e hauoli loa ana kela kanaka, ina e kikoo mai ana ka make a lawe aku iaia, ma kela ao. Pehea, ua maopopo no anei ia oe e Nikola, na mea e pili ana.ia'u ame Makuaia?"? "Aole he "mea a'u i maōpopo, koe wale no keia, o ia ka nui o ka maka'u o kela kanaka ia oe." "Ina ke noho hana nei oe mālalo o Mr. Makuaia ea, alaila 0 ka'u noi wale no ia oe, o ia kou hoolalau ana aku i kela poe kanaka e hoea mai ana, i ole hoi au e paa ia lakou. E noonoo mai oe i ko'n wahi e pakele ai!" Ua hele o Nikola a piha loa i ka huhu ia Mr. Makuaia, no ke ano o na hana kela kanaka,, aka no kana mau olelo nae i lohe ai mai ia Kimo Koka aku, ua manaoio loa oia, ua hiki loa i kela kanaka, ke hookomo ia Makuaia iloko o ka poino, alaila i aku la oia ia Kima Koka: "E hele pololei no oe no kahi o ko'u hale e ku mai la, ma ka pau ana o kena alanui ololi, ma kou aoao akau. Aole i kiia ka puka, e loaa ana ia oe ka wai iloko o ke pakini, a he kawele no kekahi e kau la' ma ka paia, aia hoi a huli hoi aku keia poe kanaka, alaila hoea aku au no ke kokua ana ia oe." "Me ka mahalo a nui ia oe e Nikola," alaila hele aku la ua kanaka nei, no kekahi mau kaina wawae pokole wale no nae, alaiia huli hou mai la ihope, a pane mai la: "Aole au i makemake e pulapu mai oe ia'u e Nikola, ina he makemake kou e kokua mai ia'ul" "Ina aole ou hilinai mai i ka'u mau olelo i kamailio aku nei no kou pono, alaila tja hiki no ia oe ke imi aku i wahi okoa e palekana ai ( no ko'u ike aku hoi i ka nui o kou eha, pela au e kuhiknhi aku nei i kahi e pono ai, oe." * "Ina pela, e hele i'o aku au no kela hale, a ke haawi hou aku nei au i ka'u mahalo ia oe." Aia no, o Nikola ke nana la i ka hele o Kimo Koka, ahiki 1 ka nalowale ana aku iloko o ka pouliuli o ka ululaau, ia wa i hoomalamalama ae ai oia i katia kukui lamalama, i pololei ai kahi a na kanaka kiai e hele mai ai, he oiaio, he mau minuke wale no ko'na kakali ana iho, lohe ana no oia i ka nakeke oloko o ka nahelehele, a pane mai la kekahi o na kanaka kiai, iaia i ike mai ai ia Nikola: "Ea, nohea ka pu i kani ae nei?" "Ua ike aku nei au i kekahi kanaka iloko nei o kā ululaau, oia ka mea nana kela pu a oukou i lohe mai nei/' "Ina pela, e wiki kakpu ma ka hele ana e huli iaia, o mamao loa auanei kela kolohe i kahi e, e hiki We ai ke loaa aku ia kakou.'* • "Eia ko'u manao, aole o kakou waiwai e hele ai e manawa ma ka huli ana i kela kanaka, malia paha he hana pulpu wale no ia, i wahi no oukou e kaawale ai mai ka hale mai? E hoi hou oukou e kiai i ka hale. Eia o Mr. Makuaia ihea?" "Aole makou i ike aku nei iaial" "Ina pela e hoi oukou me ka awiwi, a na'u no hoi ia e hoi aku mahope, e nana ae au, malia o maalo mai kekahi mea iloko nei o ka ululaau." Ua puni loa kela poe kanaka kiai i na hoakaka a Nikola, me ka manaoio, he pololei na mea a lakou i lohe ai, o ka hoi awiwi aku la ia o ua poe kanaka nei no ak hale o ko lakou haku, a hoi aku la no hoi o Nikola, no kahi i ku ai o kona hale, no ke kokua ana ia Kimo Koka.

MOKUNA XI. Aole e hiki i ua o Nikola ke hoomaopopo, no kana mea i hana aku ai, ua hele oia a piha maoli me na noonoo like ole. He hookahi mea i maopopo iaia, o ia.no ke ku ana o Kimo Koka i ka poka, eia nae koe aku kona ike ana i ka nui ame ka uuku o ka pilikia i kau aku maluna o kela kanaka; o ka noonoo wale no iloko ona, o ia kona haawi aku i na kokua ana e pono ai oia, a e hoi e loaa mai iaia ka ike, no ke ano o ke komo ana o kela kanaka iloko o ka hana i noho aie aku ai o Makuaia malalo ona. Ua hooko aku oia i ke kauofia a Makuaia ma kela po. me kona kokoke loa e ku i ka poka a kona haku, a iaia i huli aku ai ihope, a hoomanao, no ke kumu o kona hele auwana ana mai i Amerika, ua aneane hiki ole iaia ke ike, no ka loaa o ka maluhia ame ka maha o koni uhane, ke hoomau aku oia i ka noho ana ma Pohaku Eleele. Mamuli o ka piha hoonaukiuki loa o ua o Nikola ia Makuaia, no kana mau hana epa, hooholo iho la oia, aole ana noonoo iyii no ka hopena e kau aku ana maluna o kela kanaka, oiai aole oia i nana i ko ia nei pono, aka o ka hooko wale ia no o kona manao pepehikanaka. Aole he kanalua iki iloko o ka noonoo o Nikola, aia iloko o na lima o Kimo Koka, na pepa hahau, e kaa ai ka lanakila ma kona aoao, a e haulehia ai hoi o Makuaia malalo ona, a ina e make aku ana ua o Kimo Koka, aole no ia he kumu e loaa ai ka maha ia Makuaia, Ua maopopo ua hoohokoia ka mano pepehikanaka iloko o Makuaia, mamuli o ka make o!e ana o Kimo Koka, o kela wale no ka manaolana iloko o ua kanaka nei, no kona noho lanakila, e auhee loa aku ti ka maka'u mai iaia aku; eia nae, ua hookomo aku oia iaia fho iloko o kekahi pilikia i oi ae, i na pilikia mua nana i hookau aku i !«• weli maluna ona i na la i hala aku, no ka mea aole o Kimo Koka he kanaka e ae mai ana e huikala i kekahi hewa ko'iko'i loa i hanaia aku iaia. Ke ike pu la hoi oia i ka maalahi loa o ka loaa ana aku o na kaukani dala elima ia Kimo t Koka, a o ia kana i nalu iho ai, elike no me ka hjki ole ia Makuaia ke hoole aku i ka makemake o kela kanaka, pela ana no i ka lua o ka manawa, ina e koi hou mai ana o Kimo Koka, i kekahi huina dala, i oi aku ka nui i kela. Aole i maopopo i ua o Nikola, ke ano o ka hana, nana i hookau aku i kela mau kanaka, i ka maka'u o kekahi i kekahi o kana nae i koho iho ai, he oi aku ke koa ame ka maka'u ole o Kimo Koka mamua o Makuaia, aka aole ona hoopau wale i kona noonoo, ma ke ake ana aku e ike i ka hohonu o ko laua ola ana iloko o na hana karaima. I ua o Nikola i hoea aku ai no kona hale, loaa aku la o Kimo Koka iaia e noho mai ana, ua wehe no hoi ua kanaka nei i kona palule, ame ka paleili, a e holoi ana i kahi i eha 0 kona poohiwi me ka wai. Ua pau ke kahe ana o ke koko, a ma ka Nikola nana pono ana iho, ike aku la oia, aole i komo ka poka iloko o ke ieino, aka ua lele pahi'a aku ia, a nalowale a he eha kela ma ka i'o wale no n\e ka poino ole o kekahi iwi. 0 ka hana mua ma ko Nikola aoao, o ia no ke kii ana «ku 1 kekahi bmole wisake, a lawe mai la me ka haawi ana aku hookahi kiaha ia Kimo Koka e inu, alaila kii aku la oia i kekahi welu maemae, me ka hooma-u ana iho i ka aila mahu, a wahi aku la i kahi i eha, mai ka poohiwi mai ahiki i ka lima. 1 kela manawa a Nikola e hauhoa la i kahi i eha o Kimo Koka, aia wale no ua kanaka nei, ke noke la i ke kamailio, , o ka hoolohe no hoi ka Nikola, me ka papa ole aku. "Ea, he uuku maoli no ka honua nei; pela oe i loaa ai ia'u i ke «a po. Ua holo pu mai kaua maluna oka mokuahi, eia ka, o oe ka mea nana e haawi mai ana i na kaukani dala a Makuaia la'u. E manao mau ana no au, aia no la oe, ke noho mai nei ma kekahi o na haleaina ma Nu loka, a i ole, he holoi paha i na pa, ma na hokele, eia ka, he kulana ano nui kau e paa nei, he lunanui no Makuaia. He iwakalua kaukani eka, ka nui ō na aina o kela kanaka ma keia wahi, aka i īohe nae oe e kuu hoa aukai ea, aole he hookahi iniha o ka honua, i kuleana ai kela kanaka ma kona inoa ponoi." "Aole he kumu e ae o ka lawe ana o Mr. Makuaia ia'u i lunanui nona, mamuli no ia o ko'u makaukau, i ke ano o ka I malama ana i ka ululaau, no ka mea ua noho hana mua au ma ke keena ululaau ma Kelemania," wahi a Nikola, me ka mau no i ka hauhoa i ka poohiwi o Kimo Koka, me ka welu. i "Malia paha ua kamailio mua mai no oe ia'u no kena mea, aole he hiki ia'u ke hoomanao, a he nui no kay mau mea i hoike ole mai ai ia'u e pili ana ia oe, a pela no hoi au, aka nae he hookahi mea maopopo loa, aole kaua ma ka hana kuene i keia manawa, a no'u nei la, he keonimana ko'u kulana, me ka maopopo ole o ka'u hana, eia nae, e piha mau ana ko'u mau pakeke me ke dala, e hiki ai ia'u ke hele ma na wahi like ole o ka honua nei." "Ua pau ae la ka'u hana ua paa ko. eha i ka wa-hiia, aka nae i ka manawa pono mua loa e loaa ana ia oe, e hele oe maloko o kekahi halema'i, no ka lapaauia mai o kena eha, mamua o ka hele loa ana aku i ka nui," i pane aku ai o Nikola, me ka noho pono ana aku iluna. "Ua pono kena mau elolo au e kamailio mai la, maloko o kekahi halema'i ma Pile, e lapaauia mai ai au, me ka nui ole o ka hana, a o Makuaia auanei ka mea nana e uku ae i ko'u bila aie."

Noho pono ae la ua o Kimo Koka Wuna, m« ka hoonioni ana ac i kona lima, a iaia no paha ka ike, aole he eha nui loa, pane mai la: "Me ka mahalo a nui ia oe e Nikola, no kau mea i hana mai ai no'u; e ike ana nae o Makuaia, e hoea mai ana i ka U ana e uku mai ai no keia mea ana i hana mai ai maluna o'u i keia po. Olelo mai nei oe e Nikola, aole he mea a Makuaia i kamailio mai ai, e pili ana ia'u ame ia, o ka mea oiaio anei ia?" wahi a Kimo Koka, me ka haka pono ana mai o kana nana ana ma na maka o Nikola. "Aole ana mea i kamailio mai ia'u no olua, a aole no o'u knle» ana e ninau wale aku ai i kekahi mea, i kuleana ole ai au." Akaaka okoa ae la o Kimo Koka, a i mai la: "He keu aku a ka hiea kupaianaha, iloko o ko kaua lilo ana he mau hoaloha maikai, eia ka o oe ka mea nana e kiai ana i kela kanaka mai ko'u hoopiiikia ana aku iaia, a o ka mea oi loa aku o ke kupaianaha, o oe ka mea nana e hoopakele ae ia'u, mai kou haku mai. "Ua paa na puka o ka hale o kela kanaka i ke kiia, ua hoopuniia hoi kona home e na kiai i lako me na pu raifela, e ike mai oe, ua makemake loa o Makuaia, na kekahi o kona mau kanaka kiai e ki mai ia'u a rtiake, a e kaawale oia mai ke kau ana aku o na ahewa ana ma ke kanawai. Iloko nae oka nui makaala o kona mau kiai, ua hiki loa ia'u ke hoohoka aku ia lakou, aole malaila 'wale no pau, aka ua hiki pu ia'u ke kau aku i ka weliweli ame ka maka'u maluna o Makuaia, me ka paa no o na puka apau o kona home." Ma kela wahi i hooki honua iho ai o Kimo Koka, me ke kau ana ae i okna kiaha iluna, a noi mai la ia Nikola, e haawi hou aku i wisake nona: "E hoopHia hou mai oe i kuu kiaha me ka waiseke, e lilo no kaua i mau hoaloha oiaio loa ahiki i ka lua kupapau." Mamua o ko Nikola hooko anamai i ke noi a Kimo Koka, kii aku la oia a huki iho la i ka pa-ku puka aniani manoanoa ilalo, pela no hoi ke ki ana aku i ka puka a paa, no kona makemake ole, e hanaia ke karaima pepehikanaka maloko o kona hale, oiai aia kekahi manao hoohuoi iloko ona, malia paha aia o Makuaia ke hoohalua mai la mawaho o ka pouli, a i kona manawa e ike mai ai i ka noho o kona enemi maloko o ka hale, o kona manawa ia e ki mai ai i kana pu, ma ke ano powa. Hoopiha hou mai la o Nikola, i ke kiaha o Kimo Koka 1 ka wisake, kona noho ana iho ilalo, he hookahi hana, o ka hakilo pono i ke ano o kona kokoolua o kela po. (Aole i pau)