Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 12, 24 March 1922 — Page 5

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

E Koho Ia Harry A. Baldwin

A Puka I Elele No Hawaii

Nei i Ka Ahaolelo Lahui

 

            Ma Ka la apopo, ma na wahi koho baloka, e koho ai na kanaka o ke teritore o Hawaii nei i ka lakou mea i makemake ai i elele i ka ahaolelo o Amerika Huipuia.

            He mea ano nui loa a koʻikoʻi i pili ia Hawaii nei, e pono ai e kohoia a puka ka mea a na Repubalika i wae ae ai, oia o Harry A. Baldwin. Aia ka hookele ana i ke Aupuni o Amerika Huipuia i keia la, ame ka hooponopono ana malalo o na alakai o ka Aoao Repubalika. He Repubalika na hale a elua o ka Ahaolelo Lahui. He Repubalika o Warren G. Harding, ko kakou Peresidena, ua holo makaikai mai ia Hawaii nei, a ua maopopo, a ua ike i ko kakou mau pilikia.

            O ka Lunahoomalu âme na hoa o na Komite Teritore, maloko o ke Senate ame ka Hale, he poe Repubalika.

            O keia mau mea ano nui ame na kulana kupono, e pomaikai auanei o Hawaii nei, ina he Repubalika ka elele, he kanaka i hiki ke hoohana aku i kela mau pono.

            Ina e kohoia ana o Baldwin a puka, e lilo ana oia i hooilina no ke kulana hoaloha pumehana, a ko kakou elele i hala, ke Keikialii Kuhio, i hookahua ai iloko o kona ola ana ma Wakinekona. I ka wa o Kuhio ko kakou elele lahui, malalo o ka hookele aupuni Demokarata paonioni, ua kupilikii oia, a o kana mau hooikaika ana no Hawaii nei, ua kaomi wale ia e ka Ahaolelo Demokarata maikai ole. Aka nae iloko o ka makahiki e noho elele lahui ana oia, malalo o ka hookele aupuni Repubalika o keia wa, ua hoolala oia, a ua hoonee aku i na hooponopono ahaolelo ame na bila haawina no Hawaii nei, e hiki loa ai iaia ke hana aku ahiki i ka lanakila ana, ina aole i kailiia aku oia me ka emoole loa mai kana hana mai.

            He mau hoaloha pilipaa loa o Kuhio me Baldwin, ma ke ano kalaiaina a pilikino, me ka nana ole i ka mea a kekahi kanaka manaoino e olelo mai ai. O ka hele ana o Baldwin i ka Ahaolelo Lahui ma ke ano he panihakahaka no Kuhio, e lilo ana ia i mea hauoli i na hoaloha o Kuhio, a e hiki ana iaia ke hana like, a huki like me na alakai iloko o ka Ahaolelo Repubalika e noho mai nei, e lilo ai i mea e pomaikai ai o Hawaii.

            Malia paha, aole i loaa i keia Teritore kekahi manawa oi loa aku o ka maikai mamua, elike la me keia, ka pono e loaa mai na haawina kupono ame na hooponopono ahaolelo, i loaa ole iaia i na makahiki mua aku nei i hala.

            E hoopilikia koʻikoʻi loa ia aku ana na mea apau maloko nei o keia Teritore, ina aole e kohoia ana o Balwin a puka. Aole e loaa ka holomua i kekahi mea ma keia mau Mokupuni, me ka nana ole i ke ano o kana oihana hanalima paha, ina aole e holomua ana keia Teritore, nolaila o ka mea nui, nana e noonoo i ke kulana holomua o keia Teritore omua aku nei, i kanaka makaukau maloko o ka ahaolelo Lahui, i kanaka he hoa oia noloko o ka Aoao Repubalika mana nui.

            Ua loaa ia Baldwin ka makaukau maloko o ko kakou ahaolelo, aole e hiki i kona enemi ino loa ke hoole ae i ka maikai o kana hana maloko olaila, a maloko o na komite, a o kekahi mea i kamaaina me na hooponopono Ahaolelo Lahui ana, ua ike oia, o ka hana e loaa mai ai ka hua, maloko ia o na komite e Lawelaweia ai, aole me na olelo haanui maluna o ka papahele o ka Ahaolelo Lahui.

            Ua ku mau ka Aoao Repubalika no ka "Rome Rula" ma Hawaii nei, a ua hooko aku ia i kana mea i hoike ai. O ke kakoo luli ole a ka Peresidena Harding no ka loina "Home Rula" no Hawaii nei, ke kumu i paholaia mai ai ka Manao o ka Mea ma Hawaii nei, ke hoopiha ae i na kulana oihana Federala, i hoopihaia mamua aku nei e na luna oihana i hookohuia, o ka hoounaia ana mai ka Aina Makua mai. Eia mai kekahi mau kulana oihana ma ke ano neepapa, i hoopihaia e ka poe noho o Hawaii nei, malalo o keia au hookele aupuni Repubalika, na kulana i ke au o ka hookele aupuni Demokarata malalo o ka Peresidena Wilson, i hoopihaia e ka poe maiwaho mai.

            No ka hoohalika ana: Ka Luna Kukeawa U.S., ma kahi o ka hoounaia ana mai ka Mokuaina mai o Misisipi, ua waeia ae mai na makaainana ae o Hawaii nei.

            Ka Luna oihana Hooko Hookapu Waiona, he kulana i hamama no ka hookohuia aku mai kekahi wahi mai o ka Aina Makua, ua waeia ae nae e ka Buro Kiekie o ka Peresidena Harding, maiwaena mai o na makaainana o Hawaii nei.

            Ke kulana ano nui, ka Lunakanawai Kaapuni Eha, e hoomalu ana i ka Aha Hookolokolo Pili Ohana, ma kahi o ka hoopiha ana me kekahi lunakanawai mai Alabama mai, ua nanaia mai e ka Loio Kuhina ame ka Peresidena o Amerika Huipuia, ma ke ano he kulana ia i kuleana ai kekahi makaainana o Hawaii nei, i hanauia ma keia Paeaina, a i kamaaina me na ano o ka noho lahui ana.

            I keia la malalo o ke Kanawai Home Hawaii, i aponoia e ka Peresidena Harding, a i laweia aku i kona pakaukau, mahope iho o na makahiki o ka hooikaika ana a ko kakou elele Repubalika i make, i ka Ahaolelo Lahui, i keia wa, o ke kulana Lunakanawai Kaapuni Amerika i hoopiha mua ia ma kekahi hookohu oihana mai ka Mokuaina mai o Texas, Kaleponi, a i ole Nu Ioka paha, ua hamama ia i keia wa i ka mea wale no i noho paa ma Hawaii nei. Pela no hoi ke kulana Lunakanawai Elua o Amerika, ua kaa aku ia malalo o ka rula o ka mea noho ma Hawaii nei.

            Malalo no o keia kanawai hookahi, o ka Loio Apana U.S., ma kahi o ka hookohuia mai Wyoming a i ole mai Iowa mai, no ka hoopiha ana i keia kulana ano nui, ke kulana e koi mai ana no ka loaa o ka ike laula no na kulana o Hawaii nei, i keia wa, e waeia ae ana mai na makaainana mai o Hawaii nei.

            He hoike maopopo loa keia mau kumu hoohalike no ke ano makaukau a ka Aoao Repubalika i hooko aku ai i kana hoopaa no ke ano "Home Rula."

            He hana @aaupo loa ka uhaki ana i keia hui ana, e ikeia nei i keia la mawaena o Hawaii nei ame ka Hookele Aupuni Repubalika Lahui. O ka hana hukihuki o keia ano, aole wale no ia e hapala mai ana maluna o ka noonoo o ko kakou mau makaainana, aka e lilo pu ana ia i ake@akeʻa koʻikoʻi loa i ka holomua pili dala, mahiai ame kalaiaina o keia Teritore.

            Ua maopopo i na makaainana o keia Teritore, he hana hoohaahaa i ka hoomanao ana ae no ke Keikialii Kuhio, a he hana hoonaukiuki maoli i ka hookele aupuni Repubalika, ka hoouna ana i kekahi elele okoa mawaho ae o Harry A. Baldwin, ke kanaka a kakou apau i ike ai, e lilo ana he meahaaheo nana ka lawe ana ae i ka hana a Kuhio, a e loaa ai he hookipa ohaoha ana mai ka hookele aupuni mai ma Wahinekona.

            Ua hiki ia Harry A. Baldwin, ka makou moho Repubalika, ke haawi i na kanaka o Hawaii nei, i na hopena pomaikai, i hooneleia ai lakou no ka manawa loihi.

 

Komite Kuwaena o ka Aoao Repubalika