Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 14, 7 April 1922 — Page 1

Page PDF (1.69 MB)

This text was transcribed by:  Maryann Acker
This work is dedicated to:  Pat

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NUPEPA KUOKOA HONOLULU, T. H., POALIMA, APERIAL 7, 1922.

BUKE LXI—HELU 14.                                                                    NA HELU APAU, 6498.

 

Makemake Hou Ia o Baldwin i Elele Lahui

 

Ohohia ko Maui Poe e Lilo Oia i Elele Lahui ma Keia Koho Baloka Laula Ana

 

HAAWIIA HE PAINA LUAU NUI MA MAUI

 

Na Keia Mua Aku e Hoike Mai i Kona Holo Moho elele Lahui Hou Ame ka Ole

 

            I hoike no ka piha ohohia o na mana koho baloka o Maui, no ka kanakila haaheo loa i loaa ia Harry A. Baldwin, ma ke koho baloka kuikawa aku la i hala, he ohohia hoi, a na makaainana apuni keia Teritore, i hoike okoa mai ai mamuli o ko lakou koho ana iaia i elele mai Hawaii aku nei i Wakinekona; ke makemake hou ia nei no oia e holo moho elele lahui i keia kau koho baloka iho, no ke ku mau ana aku ma ke ano he mahaolelo no Hawaii nei iloko o ka ahaolelo lahui.

            Ma ka hoea ana mai o ka Elele H. A. Baldwin no Honolulu nei mai Maui mai, o kana pane, i kona manawa i ninauia aku ai, ina paha e holo moho elele hou ana oia, ma kona manao, aole oia e holo moho hou ana, eia nae aole i maopopo ke ano o ka nee ana aku o ke au o ka manawa, malia paha he okoa mai ana kana pane, no keia wa nae aole na mea maopopo loa e olelo ae ai.

 

Paina Luau Nui

 

            No ka hoike okoa ana ae i ka hauoli piha i loaa i na makaainana koho baloka o Maui o Kama, no ka lanakila ana o H. A. Baldwin i elele lahui, ua haawiia ae kekahi ahaaina luau nui, hookahi i ike ole ia ma ka moolelo o Maui, ke hele la a hulimahi na mea apau, me ka nana ole ma ka aoao kalaiaina.

            Ma kahi o ka 3000 ka nui o na paona pipi, 3000 paona puaa, 3000 paona kamano, a he 6000 ka nui o na laulau, i hoomakaukauia no kela ahaaina luau nui, me ka halihaliia ana e na kaa kalaka nunui, no ka koolawa like ana ma na wahi like ole i malamaia ai ka ahaaina.

            Ma ka haalele ana aku ia Maui, a kau mai maluna o ka mokuahi Kilauea, no Honolulu nei, he mau kaukani o na makaainana, o na lahui like ole i hoopuni ae iaia ma ka uwapo, e haawi ana i ko lakou aloha iaia, iloko o na manao ohohia kui’o, me na leo kalokalo, e ukaliia ka huakai a ka elele hou me ka holomua, a e malamaia hoi oia me ka maikai o ke ola kino, ahiki i kona huli hoi hou ana mai no Hawaii nei.

            I ke ku ana mai hoi o ka mokuahi Kilauea no ka uwapo ma Honolulu nei, a oiai ka lehulehu e ku aku ana a nana i ke keiki o Maui, ua haawiia ae he mau leo huro, e ka poe ouka aku nei o ka aina, he hoike no kela hauoli ulumahiehie mau iloko o koonei poe, no ka moho elele lahui hou o Hawaii.

 

E Hana Ana no Hawaii

 

            Ua hoohalaia kekahi manawa o ka Poakahi nei e ka Elele H. A. Baldwin, ma ka hui kukakuka ana me ke Kiaaina ame na luna oihana o ka oihana koa ame ka oihana kaua moana o amerika, a ua lilo pu hoi i malihini hanohano, na ke komite kuwaena Repubalika, ma ka halawai i malamaia ma kela auwina la.

            Ua hoakaka ae oia, o kana mau hana ano nui, e hele aku ana e hooko ma Wakinekona o ia no ke koi ana aku i ko Hawaii nei kuleana, no na kokua ana mai a ke aupuni federala, no ka hana ana i na alanui; ke kukulu ana i home, no na koa kahiko i komo iloko o na kaua lehulehu; i haawina no ke kokua ana mai i na hana hoonaauao.

            Mawaho ae o kela mau hana, e hooikaika pu aku ana oia e hoololiia ae ke kumukanawai o Amerika Huipuia, i hiki i na makaainana wahine, ke paa i na kulana oihana kohoia e ka lehulehu, pela pu hoi ke koi ana aku i bila haawipa no na hana o na palekai, e komo pu ana na palekai o Hilo, Kahului ame ko Nawiliwili, Kauai.

            Aole ma kela mau hana wale ae la no, pau kana mau mea e hooikaika aku ana, aka, e koi pu aku ana oia i na kokua ana mai a ke aupuni federala, i wahi e loaa ai ka wai, no na aina hoopulapula ma Molokai. Ua loaa mua aku ka ike i ke keena kalaiaina no keia mea, a ua kauka’iia aku hoi ka holomua o ka luna hoopulapula maluna olaila, nolaiila ua manaoio ka Elele Baldwin, aia iloko o na hoa o ka ahaolelo lahui, na manao e kokua mai no

(E nana ma ka aoao Ewalu)

 

Haalele Mai o H. A. Baldwin No Wakinekona

 

Ukali Pu Aku o Mrs. Baldwin ma Kana Huakai no ke Kapitala no ka Pono o Hawaii

 

PIHA AE KA UWAPO I NA HOALOHA HE NUI

 

Hala Aku Oia no Wakinekona no ka Hooko Ana i ka Hana i Hookauia Maluna Ona

 

            Iloko o ka uluwehi o na pua, ka hoene o na leo mele, na leo hooho o ka hauoli, ame na puili aloha ana me na makaainana, i akoakoa ae ma ka uwapo 15, ma ke kakahiaka o ka Poakolu nei, i haalele mai ai ka Elele ame Mrs. Baldwin, i na kaiaulu o Hawaii nei, a au aku la i ke kai loa, ma kona alahele no Wakinekona, ma ke ano he elele na Hawaii iloko o ka ahaolelo lahui.

            Ma kahi o na kaukani mau makaainana o na lahui like ole i akoakoa ae ma ka uwapo ma kela kakahiaka, no ka haawi ana aku i na lululima hope ana me ka elele o Hawaii nei, a no ka haawi ana aku i na hoohanohano ana iaia, elike me kekahi alihikaua lanakila e hoopuniia ana e na kaukani koa.

            Me he mea la, aole he mau malihini hanohano loa, a Hawaii nei i haawi aku ai i na hoohiwahiwa kilakila ana, elike me ka Elele ame Mrs. Baldwin, no ka mea mai ko laua manawa i komo ai maloko o ka uwapo, ahiki wale no i ka haalele ana iho o ka mokuahi, he o ia mau ko laua hoopuniia ana e ka lehulehu, i piha me na manao hialaai, no ka holomua o ka laua huakai no Wakinekona.

            Mamua ae o ka haalele ana iho o ka mokuahi Matsonia i ka uwapo, a oiai hoi o Mr. ame Mrs. Baldwin, e ku mai ana iluna o ka paehumu o ka moku, e ani peahi mai ana, i na kanaka maluna o ak uwapo, oiai hoi ka bana Hawaii e kuupau ana i ka paani, i na mele hoonanea, ua pii aku la ke Komite Lahui shingle, ke senatoa Wise ame ka Hon. C. H. Cooke, a kiola aku la i na pua maluna o laua, he hana hoi e hoike okoa aku ana, i ka nui o n manao ohohia, no ana, i ka nui o na manao ohohia, no ka elele a Hawaii nei i Wakinekona.

 

E Nele Ana Na Kalaiw i Ka Laikini Ole

 

            I kulike me ia a ke Konela J. W. Jones o ka luna ohi nui o na loaa kuloko o ka hoike ana ae o na kalaiwa kaa otomobile e loaa pono aku ana e lawe ana i ka waiena maluna o ko lakou mau kaa, a i ole lawe aku paha i na malihini i na wahi e loaa ai o ka waiona, e hooneleia lakou me na laikini mai ke aupuni federala aku, i ka manawa e pau ai o ko lakou mau laikini ma ka mahina ae nei o Iune.

            “Mamuli o na ike maopopo hiki ole ke hoopaapaaia ua hanaia ka waiona me ka manao no ke kuai aku maanei a i ole i na malihini e hoea mai ana i Hawaii nei, a mamuli o na hoakaka a na kauka o na waiona i hanaia maanei he mau waiona hoopoino i na maka a ua make hoi kekahi poe mamuli o ka inu ana ia mau ano waiona ke hoike mua ia aku nei ka lohe i na kalaiwa kaa otomobile apau e hooleia aku ana ka hoopuka ana aku i na laikini i ka poe e loaa pono aku ana e lawe ana i ka waiona maluna o ko lakou mau kaa, a i ole lawe ana aku paha i na malihini ma na wahi e kuaiia ana o ka waiona, a i ole hoike ana aku paha i na malihini i na wahi e hiki ai e loaa ka waiona.

            “He hoike mua keia e haawiia aku nei ma nei manawa i mea e loaa aku ai ka ike i ka poe apau e kalaiwa ana i na kaa otomobile hoolimalima a i ole i na ona kaa pu no kekahi, i loaa ai ia lakou ka ike mamua ae o ka pau ana o ko lakou mau laikini ma ka la 30 o Iune e hiki mai ana, o ka poe e loaa pono aku ana e lawe ana i ka waiona maluna o ko lakou mau kaa, a i ole hoolohe ole paha i na mea i hoike mua ia ae nei, e hooleia aku ana ka hoopuka hou ana aku i laikini ia poe no ko lakou hahaki ana i ke kanawai.”

            Ua hoike pu ae ke Konela Jones ua koiia na kalaiwa kaa hoolimalima e lawe pu me lakou i ka likiki hookaa auhau kuikawa i hoopukaia ae e ke-keena o ka luna o na loaa kuloko a ua hoakaka pu ae oia i ke kanawai e pili ana ia mea.

 

KA ELELE H. A. BALDWIN NO WAKINEKONA

(Photo Below)

            Ka Elele Harry A. Baldwin ame Mrs. Baldwin maluna o ka Uwapo 15, mamua o ke kau ana maluna o ka mokuahi Matsonia ma ke kakahiaka o ka Poakolu nei.. Malalo iho ke kii o S. E. Kalama, ka lunahoomalu o ka papa lunakiai o Maui, a o ka ukali piliki no hoi o ka Elele Baldwin.

 

Haule ka Manawa Mama o 100 i-a

 

            O ka manawa mama loa i ikeia ma ka moolelo o Hawaii nei, no ka pahu o 100 i-a, ua hoohauleia iho ia, ma ka Poaono aku la i hala, e Charles Paddock, o Kaleponi, ka moho kukini mama o ke ao nei mauka o ke kahua paani o ke Kula Kamehameha; a ua kaulike aku hoi me kona manawa e paa nei ma ka moolelo, no kela pahu.

            Ma ka pahu o 220, ua kukulu hou mai keia moho, i kekahi manawa mama loa, i ikeia no kela pahu ma Hawaii nei, eia nae, ua haule iho kona manawa i holo ai ma ka Poaono nei, ma kahi o ka hookahi hapalima sekona i kona manawa mama loa e paa nei ma ka moolelo.

            Me he mea la, aole he hookahi iwaena o ka poe makaikai i hoea ae ma kela la, i nolo kona manao hau oli, me ka piha pu i ke phioihoi, i ke ano o ka holo ana a kela moho kukini, i kau a mea o ka mama maoli, a ma kona mau manawa apau e oili ae ai no ke kahua lealea, e noke ia aku ana oia i ka huro e ka lehulehu.

            Oiai nae, aia maluna o kela haole ka hialaai o na mea apau, no ka mama maoli i ka holo, ua hoopihoihoi pu ia aku ko lakou manao, i ka ike ana i ka mama o kekahi keiki opio o ke Kula Kamehameha, nona ka inoa o Milton Beamer, ka mea i hahani loa aku mahope o Charles Paddock, ma ka pahu o 100 i-a ame 220 i-a.

            He 18 walo no makahiki o keia keiki opio, a ua kau aku ka manaolana oka poe apau i ike iaia ma kela la, oia aku ana ka moho o Hawaii nei, ma keia mua aku, e hiki ole ai i koonei mau moho ke hoonahoa aku, koe wale no paha, a oili hou ae ua poe mama, maiwaena mai o ka hanauna hou, e pii ae nei.

            Ma ka nui nae o na helu i loaa i kela ame keia puulu, i komo ma na lealea hooikaika kino o kela la, ua kaa ka helu ekahi ia Kapalama, he 73 ka nui o ko lakou helu, a o ke Kula Kiekie aku o Hawaii, ka helu elua, he 38 helu, a o Kamehameha aku me 29 helu.

            No na puulu e ae i komo ma na hookuku ana o kela la, ua haule loa lakou, me ka hahani ole aku mahope o kela mau helu ae la mamua.

 

Nui na Dala i Ohiia No ka Poe Holonui

 

            O ka hopena i ikeia, mahope mai o ka Poalua o ka pule aku la i hala, ahiki i ka Poaono nei, ka manawa i makaalaia aku ai ka poe holonui i ko lakou mau ka otomobile, me ke ku-e i ke kanawai o ka holo ana o na kaa ma na alanui, o ia no ka hoowaiwaiia ana ae o ka waihona o ke kulanakauhale, ma kahi o ka $405, he mau dala i ukuia ae no na hoopa’i, ame na dala i haaleleia e kekahi mau ona o na kaa otomobile, me ka hele ole ae e hooloheia ko lakou mau hihia.

            He 73 ka nui o na hihia holonui i hooloheia e ka Lunakanawai Lightfoot iloko o kela pule, a he 30 hoi i hoopaneeia mai a ka Poakahi iho nei, me ka ohiia ana o na dala bela, i hiki aku ka huina i ka $110.

            Mamuli o ka holonui maoli o na kaa otomobile ame na kiakaa o na otomobile hoolimalima, i ku-e i ke kanawai, pela iho la i ala mai ai ka oihana makai, a hooko i ke kanawai, me ka mnaoio, ma ka hopuhopu mau ana aku i ka poe holonui, he mea ia e hapa mai ai ko lakou hakihaki ana i ke kanawai.

            Ua hoike ae ka Makai Nui rose, aole no ka manawa wale no keia makaala ana o ka oihana makai i ka poe holonui, aka e hoomauia aku ana ia no kekahi manawa.

            Ua olelo pu ae no hoi oia, o ka hapanui o na ulia poino i ike mau ia i na manawa ae nei i hala, mamuli mai no ia o ka holonui, ame ka holo hooponopono ole, aka ma keia koiia aku nae o na kaikaa, e hooholo i ko lakou kaa iloko o na palena a ke kanawai i kauoha ai, e hoemiia mai ana ka loaa ana o na ulia ma keia mua aku.

            Wahi a Mr. Kamauoha, ka mea iaia ke kuleana e haawi ai i ka laikini hookele kaa otomobile, eia no kekahi poe he mau kaa ko lakou, ke kau nei i na helu o ko lakou mau kaa i kauia ma na pepa manoanoa, e pau ana iaia i ka haehaeia, no ka mea eia na helu kauia maluna o na piula ke waiho nei, i makaukau no ka hele ana aku o kela ame keia mea kaa otomobile e kii.

           

            NEW YORK, Apr. 1.—He 18,000 mau limahana o na alahao i hooneleia me ka hana, mamuli o ka olohani ana o na limahana eli lanahu.

 

Apono ke komite Kuwaena ia Rawlins

 

            Ma ka halawai a ke komite kuwaena Repubalika o ke Teritore o ka noho ana ma ke kakahiaka o ka Poakahi nei i apono ai ia kino ia Wm. T. Rawlins i pani ma kahi o ka Lunakanawai Horace W. Vaughan ma ke ano i lunakanawai no ka aha apana federala. Ma ka Poalua iho nei i pau ai ko Lunakanawai Vaughan kau ma ka oihana.

            Elua mau inoa i waihoia ae mamua o ke komite no ka noonoo ana oia ko ka lunakanawai John De Bolt ame ko Wm. T. Rawlins. Ma ka manawa o ke koho ana o na hoa he 21 baloka i hookomoia no Wm. T. Rawlins a he eha no ka lunakanawai De bolt, a ua hoolokahiia ke koho ana no W. T. Rawline mahope iho.

            He mau mahine lehulehu i hala aku nei ua apono ke komite kuwaena Repubalika ia John W. Cathcart i pani ma kahi o Lunakanawai Vaughan a ia Wm. T. Rawlins i pani ma kahi o Lunakanawai J. B. Poindexter, ma ka la 16 o Maraki o keia makahiki ae, e pau ai ko Lunakanawai Poindexter kau ma ka oihana, eia nae ua make e aku la o Mr. Catheart me ka hikiwawe loa. Ma kekahi manawa i hala koke aku nei ua hooholo ka Ahahui a ka papa loio Hawaii o Lunakanawai De Bolt ke pani o ka Lunakanawai Vaughan a ua hooholo pu ia ma ia manawa ke apono ana i kekahi kanaka okoa no ke pani ana ma kahi o Lunakanawai Poindexter.

            He mau mahina lehulehu i hala aku nei ua apono ka aoao kalaiaina Repubalika ia Lunakanawai John De Bolt i pani ma kahi o Lunakanawai Williams S. Edings, ke kokua lunakanawai kiekie elua e pau ana kona manawa ma ka oihana ma ka la 26 o Sepatemaba o keia makahiki. He hana keia i laweia ae a noonooia mahope iho o ko ka ahahui a na Loio Hawaii o ke apono ana i ka inoa o Lunakanawai Alexander Lindsay Jr., no ke pani ana ma kahi o Lunakanawai Edings.

 

            HOUSTON, Texas., Apr. 3.—He elua mau pailaka mokulele i make ianei i keia la mamuli o ka a ia ana o ko laua mau mokulele e kau ana i ke ahi.

 

Ewalu Kaukani Baloka ka Oi o H. A. Baldwin

 

Loaa Mai ka Hoike Pololei o ke Koho Kuikawa i ke Keena o ke Kakauolelo

 

NUI NA POE AOLE I KOHO MA KEIA KAU

 

Loaa ka Lanakila Oi Kelakela ia H. A. Baldwin ma na Apana Koho Apau Loa

 

            Mahope iho o ka loaa ana mai o na hoike oiaio, no ka hopena o ke koho baloka kuikawa i hala aku nei, no na moho elele lahui, maloko o ke keena o ke kakauolelo o Hawaii nei, ua ikeia, aia ma kahi o ka 8063 baloka ka oi aku o H. A. Baldwin, mamua o L. L. McCandless ka moho elele Demokarata, a he 5661 hoi baloka, ka oi aku mamua o ka heluna baloka ke hoohuiia ae o na moho apau ekolu, i holo ku-e aku ia H. A. Baldwin.

            Mailoko mai o ka huina o 28,923 mau mana koho baloka apuni ke Teritore, i loaa ke kuloana e koho baloka ma ke kau kuikawa aku la i hala, he 4,710 poe i koho ole. O ka huina nui o ka poe i koho i ko lakou mau baloka, he 24, 213, mailoko ae nae o kela heluna nui, he 584 mau baloka i kiolaia, no na kumu lehulehu.

            O keia malalo iho nei, ka hoike oiaio o ka heluna baloka i loaa i kela ame keia moho, elike me ia i hoonohonohoia ma na apana:

            Apana1, Hawaii Hikina—Mrs. Mary Atcherley, 21; Baldwin, 1871; Jonah Kumalae, 586; McCandless, 785. Na baloka i kiolaia, 70.

            Apana 2, Hawaii Komohana—Mrs. Atcherley, 10; Baldwin, 1258; Kumalae, 283; McCandless, 387. Na baloka i kiolaia, 111.

            Apana 3, Muai, Molokai, Lanai—Mrs. Atcherley 54; Baldwin, 3134; Kumalae, 101; McCandless, 755. Na baloka i kiolaia, 101.

            Apana 4, Oahu—Mrs. Atcherley, 33; Baldwin, 4595; Kumalae, 472; McCandless 2142. Na baloka i kiolaia, 137.

            Apana 5, Oahu—Mrs. Atcherley, 24; Baldwin, 2664; Kumalae, 670; McCandless, 2330. Na baloka i kiolaia, 108.

            Apana 6, Kauai ame Niihau—Mrs. Atcherley, 21; Baldwin, 1407; Kumalae, 127; McCandless, 475. Na baloka i kiolaia 57.

            Huina nui—Mrs. Atcherley, 163; Baldwin 14,937; Kumalae 2239, McCandless, 6874. Na baloka i kiolaia, 584.

 

Hoopukaia he Palapala Hopu No Tenney Peck

 

            No ka hewa holonui a no ko kau ole i kukui mahope o ke kaa i hoopukala ae ai elua mau palapala hopu no Tenney Peck mai ke keena ae o ka Makai Nui rose ma ka auwina la o ka Poukahi nei. I kulike me ia a na luna aupuni kalana o ka hoike ana ae ua kauohaia o Tenney Peck e hele ne i ka halowai a ua hooko ole ae nao oiu i ko kauohu, no ia kumu i hoopuka okoa ia ae ai na palapala hopu nona. Ma ke kakahiaka o la Poakolu iho nei ka hoolohoia ana o kona hihia mamua o ka Lunakanawai Lightfoot o ka aha hoomalu.

            He kanakolu poe piliwaiwai ki-pa a lulu i paa ae i ka hopuia o ka Makaikiu McDuffie ame kona mau kokua ma ka po o ka Poaono o ka pule i hala aku la, a no ka hoea ole ana ae o ia poe imua o ka aha e pane no ko lakou mau hihia ua poeeokeo ke aupuni kulanakauhale, i na dala bela $200 i laweia.

            Mailoko ae o na hihia he 61 ka nui i kaheaia no ka hoea ana ae mamua o ka aha ma ka Poakahi nei he 20 i hoea ae no ka hoolohe ole i ke kanawai e pili ana i ka holonui a he $200 i ohiia mai na hoopa’i, na koina ame na dala bela i lilo wale i ke aupuni. Ua hoolo o A. L. Frees ame William C. Forter i ko laua hewa no ke kumuhoopii e ku-e ana ia laua he holonui me ka nana ole i ko hai pono, eia nae, ma ka manawa keia o ka hooloheia ana o ko laua mau hihia ua ike ka aha i ka pili o ka hewa ia laua a ua kauia aku ka hoopa’i o $10 pakahi me na koina o ka aha.

 

            ELYRIA, Ohio, Apr. 2.—Mahope o ka hala ana o na makahiki ehiku oka aihueia ana o kekahi uwaki gula mai ka home aku o Hunter, ua hoihoi hou ia mai ia maloko o kekahi wahi puolo me kekahi mau hoakaka pokole, no ka lilo ana o ka mea nana i aihue i ua uwaki nei i mea hooikaika ma na hana Kristiano.

 

Halawai Ae ka Elele Baldwin Me na Wahine

 

Hookipaia Aku Oia me ke Ohohia e ke Kamaliiwahine ma Pualeilani Hale

 

NUI NA WAHINE I HUI PU AE ME KA ELELE

 

Hoakaka o Baldwin no ka Loaa Ana o ka Lanakila Iaia ma o na Wahine La

 

            Mamuli o ka makemake ana e hui kino me ka Elele Lahui Baldwin, i akoakoa ae ai na wahine i hiki aku ma kahi o ka 400 ka nui, ma Pualeilani, ka home o ke Kamaliiwahine Kalanianaole, ma ke ahiahi o ka Poalua nei, a ma ia manawa i loaa ai he manawa maikai loa, no ka elele lahui hou ame na wahine Hawaii, e hoohala ai i kekahi mau hora ma ka hoohauoli ana, a no ka hookamaaina pono ana aku o kekahi i kekahi.

            Ma ka manawa o ka hoea ana aku o ka Elele ame Mrs. Baldwin no Pualeilani, ua apoia mai laua me ke ohohia e ke Kamaliiwahine Kalanianaole, a hookipaia aku maloko o kona hime.

            Oiai maloko o ka rumi hookipa i komo aku ai na wahine Hawaii, he poe lunanui no na kalapu a ke Kamaliiwahine Kalanianaole i kukulu ai, me ka lululima pu ana me ka elele hou iloko o na manao ohohia; no ka mea ua kamaaina no ka Elele Baldwin ame kana wahine i ka hapanui o lakou.

            Mahope o ka malama ana i kela anaina ike i akoakoa aku ai na mea apau mawaho o ke kahua manienie, kahi a ke kalapu himeni e paani mai ana ina mele hoonanea.

            “Ke manao nei au o ke kukulu ana a oukou e na wahine i na kalapu, malalo o ke alakai ana a ke Kamaliiwahine Kalanianaole, o kekahi ia o na hana luaole,” i hoakaka aku ai ka Elele Baldwin imua o kela anaina. “Ua hoolilo aku oukou e na whaine i na kane, i poe noho mai a nana i ka oukou mau hana. Ina no hoi i like aku ka manao hana o na kane, me ka hapalua o ka oukou hana e na wahine e oi aku ana ka maikai e loaa i ko kakou aina.

            “Ua hoomaopopoia ka mana o na kalapu ame ke Kamaliiwahine apuni na mokupuni. Ua kaahele aku o McCandless ma na wahi apau, me ka hoahewa ana ia’u, no ko’u noho hoaloha ole me ke Keikialii i hala. Ua lilo keia i mea hoopilikia mai i ko’u hooikaika kalaiana ana. I ka manawa i lohe ai na Hawaii, eia ke Kamaliiwahine ke kakoo nei ia’u, a ke kukulu nei i na kalapu, i wahi e loaa ai ka lanakila ia’u, ua olelo ae la na Hawaii o na mokupuni apau i ka oiaio ole o na olelo a McCandless, o ko lakou huliamahi mai la no ia ma ke kokua ana a loaa ka lanakila.

            “He mau hoaloha pilipaa loa maua me ke Keikialii, no na makahiki he 20. I ka wa i hoea ae ai ka nuhou kaumaha no kona make ana i Maui, ike koke iho la au i ko’u hooneleia ana mai i ka hoaloha maikai loa.

            “Ke olelo aku nei au me ka hunahuna ole iho, ma o ka hooikaika ana la a ke Kamaliiwahine ame kona mau kalapu, i loaa ai ia’u ka lanakila. Ina aole kana kakoo ana mai ame kana hoohulihuli ana, malia he moolelo okoa ke oili ae ana.

            “Ua hiki ia’u ke olelo ae, e hoomau aku ana au i na hana i pau ole a ke Keikialii e waiho mai la iloko o ka ahaolelo lahui, no Hawaii nei, o ka oi loa aku, me ka bila hoopulapula, ka mea pili kokoke loa aku i kona puuwai.

            “Ina e hiki ana e loaa ia’u ke kanawai hoopulapula, e oluolu ana ko’u manao, ina no aole he mea e ae e loaa mai ana ia’u no Hawaii nei, o ka mea nui wale no, o ka hoopau pono aku i ka hana i koe a ke Keikialii.

            “Ua ike maoli iho no au, o na wahine ka poe na lakou i hapai ae ia’u iluna, no ka holo ana i Wakinekona, a e hoao aku ana au ma na ano apau i wahi e hoopomaikaiia ai na lede o Hawaii nei, a ina he mau hana kaokoa kekahi a oukou i makemake ai ia’u e hana mai, mai hoohakalia, i ke kakau ana ae ia’u.”

            Ua nui na himeni i meleia ma kela ahiahi, a he mele kekahi i hakuia no ka Elele Baldwin, ma ka pau ana o kela mele, i hooleiia mai ai oia i kekahi lei rose, a ma ka haalele ana aku a ka Elele Baldwin i kela anaina, i wehe ae ai oia i kela lei, a hookau aku la maluna o ke Kamaliiwahine Kalanianaole.

 

Loaa na Hoopii Hoahewa i na Kiure o Hawaii

 

E Komo Okoa ana na Lunanui o ka Banako o Hilo Iloko o Kekahi Poino Nui

 

MIOIA KEKAHI MAU DALA NUI E LAKOU

 

Hooliloia na Waiwai o ka Lehulehu ma ke Ano Kolohe me ke Apuka Maoli Ia

 

            O ka hopena o na hana o na hana noii a huli pono, a ke kiure kiekie o Hawaii, o ka noho ana mai nei, ma ka pule aku la i hala, no ke kulana o ka People’s Bank ame ke Security Trust Company o Hilo, o ia no ka loaa ana o na hoopii hoahewa e ku-e ana i na poo o kela mau hui, no ka hewa aihue i ka waiwai i haawiia aku na lakou e malama, pela hoi me ka hewa apuka.

            He ekolu mau luna nui o kela mau hui i loaa na hoopii hoahewa i ka kiure kiekie, oia ke Senatoa Russell H. A. Truslow ame Leslie Forrest, he mau kumu hoopii ko’iko’i loa, ina e hiki ana ke noolaioia, ma ka manawa e hooloheia ai ko lakou mau hihia, e komo okoa aku ana kela poe iloko o ke anu o Alika, no ka lakou mau mea i hana aku ai i ka waiwai o ka lehulehu.

            He eono mau kumu hoopii hoahewa e ku-e ana ia Mr. H. A. Truslow, ka hope peresidena a lunanui o ka banako, i loaa i na kiure kiekie, o ia kona lawe aihue ana i na waiwai i waihoia aku malalo o kana malama ana.

            No Mr. Leslie Forrest hoi, ka mea uku dala, he mau kumu hoopii hoahewa ka i loaa i na kiure e ku-e ana iaia, no ka hewa lawe aihue i ka waiwai o ha’i, i hui pu ia me Senatoa Russell, a he mau kumu hoopii hoahewa kaokoa hoi kekahi, no ka hewa apuka.

            No Senatoa Russell hoi, ke poo o ka hui Security Trust Company, a he luna hooko no ka banako, ua loaa pu na hoopii hoahewa e ku-e ana iaia, i kulike aku me na hoopii ahewa i loaa ia Mr. Forrest.

            Ua kauia ka bona o kela mau luna nui o na hui poino, ma kahi o ka elima kaukani dala pakahi.

 

Na Kumu Hoopii

 

            O na kumu hoopii e ku-e ana ia Mr. Truslow, o ia no kona hoolilo ana aku i na mahele iloko o ka hui aila, i onaia e William McCallum, nona ka waiwaiio o $3250; pela ka hoolilo ana i mahele o Wm. McCallum iloko o ka hui mokuahi Atlantic Gulf and West Steamship Co., nona ka waiwaiio o $7350.

            Ma kekahi kumu hoopii hoahewa hoi, e ku-e ana iaia, no ka hoolilo ana i na mahele i onaia e Mrs. Hattie S. Lewis, he kanalima ka nui, iloko o ka hui Steel Company, nona ka waiwaiio o $2787, pela pu hoi ka hoolilo ana no ka pono o ka hui Security Trust Co. he 800 mahele iloko o ka mahiko o Olaa, i onaia e Manuel Branco, nona ka waiawiio o $6900.

            Maloko hoi o kekahi mau kumu hoopii hoahewa, e hoakaka ana ia i ka lawe ana o Mr. Truslow, ma ke ano aihue, no ka pomaikai o ka Security Trust Co, i ka huina o $10,664. Ma kekahi kumu hoopii aku, e ahewa ana ia Mr. Truslow no ka hoolilo ana aku i ka huina o $1300, he waiwai no ka mahiko, no ka pono o ka hui loio o Russell ame Fred Patterson. Ua hoolilo pu aku oia no ka pono o J. A. M. Osorio i ka huina o $1769, ma ke ano aihue, he waiwai hoi no ka mahiko.

            Ma kekahi kumu hoopii hou aku, o hoakaka ana ia i ka lawe aihue ana o mr. Truslow, ma ke ano kelohe, ia ka huina o $20,000 mai ka People’s Bank aku, no ka pono o ke Security Trust Co., a ua komo pu aku o Senatoa Russell ma ke kokua ana i wahi e holopono ai kela manao kolohe.

            Ma ke ano nui ke olelo ae, he umikumamalua ka nui o na kumu hoopii hoahewa i loaa ma ka noii pono ana a ke kiure kiekie, a ua hiki aku ka huina o na dala a ka lehulehu i koloheia e na lunanui o kela mau hui ma kahi o ka $200,000.

            Ma ka oleloia, aole e kala kahike i ikeia ai ka pilikia, ma ke ano o ka lawelaweia ana o na hana maloko o kela mau hui, iloko o ka 1918, ka manawa no e noho kiaaina ana o Charles McCarthy, a ua haawi aku ke kiaaina i kana mau a’o ana i le;a ,ai ;imamio. e jpp[pmp[pmp o la ;alpi ,ai jama a [p;p;eo. alajo mp mae a jia

o ,ap;o oa ae la ,ea poaop o le alea.

(E nana ma ka aoao Ewalu)