Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 14, 7 April 1922 — KE ANO O KE KALAIAINA. [ARTICLE]

KE ANO O KE KALAIAINA.

(Kakauia e Z. P. K. Kawaikaumaiikamakaokaopua.) (Hoomauia mai.) Eia kekahi mea maopopo, aole i ke kanaka ke hoano hou i kekahi mea ma kona manao wale no, a haua oia mamuli o ke kaūawai o ka honua, alaila, hiki. Ina manao ke kanaka e ho-a i ke uhi, pono iaia e malama i ke kanawai o ke ahi. Ina kii aku oia i ka pohaku, aolo ia e a. Ina kii oia i ka hao, aolo ia e a. Ina makani x olo, aole a. Aka, ina kii aku oia i na moa olike me na kanawai o ke ahi, alaila a. Ina manao ke kanaka e hoomau i kona aina i ka wai, aole hiki iaia ke nana ma kona manao wale no. Pono iaia e malama i na kanawai 0 ka wai. Aole hiki iaia ke hookaho maluna o ka puu, aole hiki ke hookahi maluna o ka opala mama, a maluna o kahi aa. Aka, ina malama ko kanaka i ko kanawai o ka wai, alaila, hiki no iaia ke hooma-u 1 kona aina. A ina manao ke kanaka e kanu i ka hua palaoa, pono iaia e malama i ke kanawai o ia hua. I ole oia e malama, aole loaa iaia ka palaoa. Ma ia mea, ua maopopo no, he mea nui ke ike i na kanawai o ka honua, i kela mea i keia mea. Ina aole ike ke kanaka ia mau mea, aole hiki 'iaia ke hoano hou i kekahi mea. Ina ike kakou i na kanawai apau i pili i na mea o ka honua, a ike ole kakou i ke ano o ka hana ana, hiki ia kakou ke hoanohou i kekahi mea. Ua ike no kakou i na kanawai o ke ahi ame ka malu, aole nae e hiki ia kakou e hana i ko kaaahi, ame ka mokuahi. Ua ike no kakou i na kanawai o ka malamalama, aolo nae e hiki ke hana i ohenana. A iua ike kakou i ke ano o ka hana ana, alaila, hookahi mea hou aku i koe, o ka maa o ka lima i ka hana. Ua ike n<j kakou i ket ku'i hao, aole nae i maa ko kakou lima i kela hana, nolaila, aole hiki pono ia kakou. Ua ike no- kakou i ka oihana a ke kamana, aolo nao i maa ka lima ma ia hana, nolaila, aole e pono kakou ke hana. A loilii ka hana ana, a maa kakou, alaila, pono Ma keia mau mea i oleloia mai nei, ua maopopo, ekolu no ano nui o ka hooikaika ana. O ka hooikaika e imi i na kanawai o na mea o ka honua. O ka hooikaika e imi i lee ano o ka hana ana. 0 ka hooikaika ma ka hana io ana. 1. 0 ka hooikaika e īmi i na kanawai o na mea o ka honua. Ma na aiha ua nui ka poe hooikaika ma keia hana. O Nutona kekahi mea i hooikaika nui loa ma ia mea & loaa ke kanawai o na mea haule, a pomaikai ko ke ao nei ia-. ia. O Feranekelina kekahi i hooikaika ma ia mea, a loaa iaia na kanawai o ka uwila. Hooikaika no 0 Humeperei Davi ma ia mea, a loaa iaia na kanawai o na mea kahuli ano. Mamua aku, i ka hooikaika ana o kekahi poe, loaa ia lakou na kanawai o ke panana. 2. Eia ka lua oke ano o ka hooikaika ana. O k$ hooikaika e imi 1 ke ano o ka hana ana. Aole kā kou e pomaikai nui wale i ka ike ana i na kanawai o ka honua, ke ole kakou e hooikaika hou aku a ike i ka pili ana o ia mau kanawai i ka hana. Hooikaika o Felavioda Melefi, ame Kenita, ame Semeatona, a loaa ia lakou ke ano o ka hana ana ike panana. ' • Ua ike mua ia ka huli o ka welao 0 ke kui hao ma ka akau, a#e nae 1 ikeia ke ,panana, a na lakou i hooikaika e imi. Pela no ka lupe e pii ai ke kanaka iluna. Ua ike mua ia na kanawai o ke ea, aole nae i hiki i ke kanaka ke pii. A na Farenesa Lana i imi, o lākou me Kale, ame Robereta, a loaa ka pii o ke kanaka iluna. Ua iko mua ia no na kanawai o ka malamalama a ua ikeia no hol ke ano o ka huinakolu, aole nae e hiki ke ana i ke

kiekie o ka la, ame ka mahina, u na Hadfelei i hooikaika i ka iini, a loaa iaia ka Aeananala, alaila Kiki pouo ko ana i na mea o ka lani, a pomaikai ka poe holomouna iaia. Ua ike mua ia na kanawai o ka mahu, i kona ikaika, ame kona pahu ana, aole nae i ikeia ka^mokuāhi. A na Robereta Fuletona i hooikaika, a loaa ke ano o ka hana ana, a nana no i kuhikuhi i ka poe paahana, a hana lakou i ka mokuahi. Me ia no hoi ka hana a na kumu. Ua ikeia no ke kanawai o ke Akua, aole nae e pomaikai nui wale na kanaka i ke kanawai, a na ke kahuna o kuhikuhi i ke ano o ka hana 'ana, alaila, ola ke kanaka. Ua ike no kakou apau, i ka howa, ke hewa ke aupuni, a Ike no hoi kakou i ka malu, ke malu ke aupuni. fAole nae e hiki ia kakou ke hooponopono, a na ke kalaiaina e kuhikuhi mai i ke ano o ka hana ana, alaila pono. Ua ike no hoi kakou i ka ma'i ke ma'i kakou, a ua ike no hoi kakou i ka laau lapaau. Aole nao 0 hiki pono ia kakou ke lapaau, a kuhikuhi mai ke kahuna lapaan i ke ano o ka lapaau ana, alaila hiki3. Eia ke kolu o ke ano o ka hooikaika ana, o ka hooikaika ma ka hana io ana. O lakou ka poo 1 ol'eloia he poe hana. 0 lakou no ka poe hoano hou i ka waiwai a malaila no ka hoonui o na kanaka mai o a o. O lakou no ka poe muhiai, ka poe lawai'a, ka poo holomoku,, amo ka poe paahana apau loa. 0 koia mau hana ekolu, pono i ke kanaka hpokahi i kekahi manawa. A i ole o pono na hana ekolu, pono elua. Elua o keia mau hana i-i Faranekelina, iaia i imi ai i na kanawai o ka uwila, no ka loaa no iaia na kanawai o ka uwila, a loaa no hoi iaia ko ano o ka h.ina ana i ka uwila, amo ka palo aku i ka uwila. Elua no hana ia Nutona, iaia i imi ai i ke ano o ka makmalnma. Loaa no iaia na kanawai o ka tialamalama, a loaa no hoi iaia kc ano 0 ka hana ana i ka ohenana. Aole nae laua i hana i na mea a laua 1 imi 'ai. Na na kanaka pauhana okoa ia. A o kekahi kanaka, ua imi no oia a loaa ke ano o ka hana ana, a nana iho no i hana maniuli 0 kona imi ana. Pela o Kika<ii Arekarifa. He kanaka paahana oia, a imi oia a loaa ko ano o ka huila nui e hilo ai ka lopi, a hana iho la. Pamaikai nui hoi no ko ke ao nei iaia. īna he poe naauao na kanaka paahana apau loa, a ina 1 iko lakou 1 na kanawai o na mea o ka honua, ina ua nui loa na meahou c loaa ia lakou. 0 ia kekahi mea e pomaikai ai na aina, o ka naauao o ka po& hooikaika. O ka poe Negero ma Aferika„ he poe akamai lakou i ka hana i na mea liilii, a he poe ikaika no hoi ma ka hana ana i kekahi mea, a ua mama lakou i ka holo ana; aole nae lakou i ike i na kanaw&i o na mea o ka honua; aole nae lakou i akamai i ka imi i ke ano o ka hana ana i na mea hou. Nolaila, aole lakou i lako i na mea maikai. Kuai no lakou ma Europa, i na mea komo, i na mea i kela mea maikai keia mea maikai. Aole hoi i lako pono lakou i ka ai, make no i kekahi manawa i ka wi. O ia ka poino o ka poe ike ole i na kanawai o na mea o ka honua. I keia manawa ua ike nui ia na kanawai o na mea o ka honua, nolo iko nui ka poe kahiko. Ua oi aku ke akamai o ko Europa mamua o ko ka honua nei apau. Ua akamai iho nei nō lioi o Amehika Huipuia. Uel oi aku ka pomaikai ame ka oluolu o ka noho ana o ke kanaka kuaaina loa ma Europa mnmua o ko ke alii o ka aina nui ma Aferika, a ma na mokupuni maloko o ka moana Pakipika. O ke kuaaina ma Europa, he hale maikai no kona, a ua lako ka hale i na mea o pono ai. Ho puka aniajti no, kahi e komp mai ai ka malamalama, ā ua maikai no kona wahi moe. He lole no kona, aole ia e komo i ka ili holoholona. ame ka ili laau. 'Ua lako no oia i ka

ai, ame ka i'a, aole ia e pololi. Ua nui no kona mea paahana e hiki pono ai kana hana. Aole pela kekahi alii maloko o Aferika, a ma na aina naaupo. Ua loaa ke aniani i ke kuaaina ma Europa. E noonoo kakou i ke kumu i loaa ai. Eia ka mea mua, o ka ike i na kanawai o ke one, he hehee, i ke ahi, he prfa, e puka ka malamalama ke hooheheeia. A ikeia kela mau mea, alaila, he mea nui ke ike i ke ano o ka hana ana. Ina o ke one wale no, a o ke ahi, aole hehee ko one. Nolaila, pono e ike mua i ka laau e hehee ai, ame ke ano o ke kawili ana, ame ke ano o ke kapuahi, ame ke ano o ka hanu ana i ka ipu no ke one. Aole nae e hiki i ka poe hawawa ke hana i ka hale hana aniani, a akamai loa, hiki. No ka mea, aole pono ka halo liilii, aolo hoi o pono e ku ke kia maloko. Aolo o ia mau mea wale no. O ko kumuwaiwai o hoomaka ai, o ia kekahi mea nui, no ka mea, ua nui loa ka waiwai lilo i ka hoomakaukau ana. A pono i kela kanaka waiwai 'ke imi i poo kamana e hana i ( ka hale; i poe ku'i hao, e hana i*na mea hao, i poe hana i ka pohaku lepo hehee ole; a i poe hana khpuahi. Pono no hoi o imi i na kanaka ike a akamai i ka īnplama ana i ko ahi, a i ke puhi ana* i ke aniani, a i ke kahe ana, a i ke kahakaha ana, a i ka okioki ana. A pau keia mau m«3a i k"a loaa, alaila, o ka hooikaika io i ka liana, o ia ka mea nui i koe; a pono no e hooikaika mau me ka hoomaha ole i ke ao ame ka po; alaila, loaa ke aniani. Ma keia hooikaika ana, ua lilo kela mea ino, a waiwai 010, o ke one, i mea maikai loa, i mea i makemake nui ia mai o a o. No ka naauao, a no ka ike ana i na kanawai o na mea o ka honua, a no ka ike i ke ano o ka hana ana, nolaila mai kela mea maikai. Hiki no i ka poo iko ke hoolilo i na welu kapa popo wale, a pelapela no hoi, i pepa keokeo maikai, a o ia no ko lakou luna hoounauna mai kela welau a keia welau o ka honua, e kii aku i ka waiwai, a e hai aku i na mcahbu. Malaila no i hoomaopopo ai ke aloha o ka naau, ame. ka ehaehu maloko. Malaila no e laha aku ai ka iko ame ka naauao, ame ka moa e pomaikai ai; 0 ia ka waha e kamailio ai ke kanaka me kona aloha ma ka aina e. Malaila no e kuikahi ai na aupuni, a o ia hoi ka mea e maopopo ai ka manao kaua. 0 ia ka mea poina ole ai na mea kahikō, a he kumu ia e paa ai ka waiwai, aole lilo, aole nalowale, a o ia hoi ka mea o pāa ai keia manao e hoikeia aku nei. 0 ka welau no, ka mea ino loa. No ka hooikaika keia mamuli o ka manao amo ka Aole anei i maopopo, o ka o ka mana no ia. Malaila mai no na mea apau e pomaikai ai. Ma ka iko ka oi ana o ke kanaka mamua o ka holoholona. Aōle pono ka poe ike ole i na hana, ke manao e loaa ole ia lakou, loaa no. 1 ka makahiki o ka Haku 1700, aole lakou i hana lole ma Beritania, he uuku wale no. Kii no lakou i ka lole paina ma Beregiuma, a na ko Geremania i hana i ke kalakoa, ame ka 1010 keokeo o kela aina e hana nei i ka 1010 no ko ka honua nei apau. I ka makahiki 1705 hookahi miliona hookahi haneri me kanahiku tausani, ewalu hanen me kanawalu paona huluhulu i hanaia ma Beritania. A i ka makahiki 1817, hookahi haneri me kanakolu-kumama-kahi miliona, eiwa haneri me kana* limakumamakahi tausani paona i hanaia. Ahiki i ka makahiki 1900, heaha ka mea e akamai ole ai na kanaka o keia paeaina elike me ko Beritania i keia waf Pomaikai na alii ame na kanaka i hele mua, a hoomaka i ka hana e pono ai. E aloha nui mai na moopuna ia lakou, a e mahalo nul ia, elike me kakou e mahalo nui nei ia Petero. ka nui o Euaia. E oi aku no ke kaulana maikai ana o ko lakou inoa, mamua o I<!aisa£h, ame ko BonepatL

Nalaila ka hoomalu ana i k& poe hooikaika ma ka imi ana i na mea hou. 1. He mea kino ole ka iko, aiue k i naauao. Aple hiki i ka lima ke hoopa aku, aole hoi iit e ili tnai i ko kfiki, mai ka makua mai. Nolaila, o ka poe hooikaiku ma ka imi i na kanawai o ka ho»ua, a i ke ano o ka hana ana i ka mea hoit, a loaa ka mea a lakou e imi ai, !ie "waiwai ano e wale no keU wai"*ai, aole i.like me ka waiwai i pea i ka lima. He waiwai lilo ole ia i ka aihue, a waiwai pa:x 010 i ka haawi ame ke kuai aku. (Aole i pau.)