Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 16, 21 April 1922 — Page 8

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NUPEPA KUOKOA HONOLULU, T. H., POALIMA, APERILA 21, 1922.

 

HE HANA KU I KE ALOHA OIAIO

            Ma ka hui hapa-makahiki, i malamaia ae e na hoahanau o ka Hoomana o na La Hope nei ma Laie, ma ka pule aku la i hala, o kekahi mea ano nui i laweia mai e noonoo, o ia no ke kulu ana aku i home, no na hoahanau nele, pilikia a palupalu o kela hoomana; o keia kekahi o na hana pookela loa, i ku i ke kulana kokua oiaio i na hoa kanaka, o ke ano Kristiano.

            Ua hoikeia mai i keia keena, in a no ke kukuluia aku o kela home ma Laie, aole ia elike me na home e ae, o ke ano manawalea, no ka poe pilikia, aka e konoia ana no ka poe e hoi ana maloko o kela home e noho ai, e hana i kekahi mau mea, i ikeia ai ko lakou makaukau, e laa paha ka ulana moena, ka ulana papale, ka hana ie, ke kuiki kapa, ame kekahi mau hana lehulehu e ae, i kamaaina i na Hawaii, ma ko lakou lawelawe ana i kela hana, e kokua nui mai ana ia, i na hoolilo kumau, o ka malama ana i kela home, a e kokua pu aku ana no hoi ia, i ka poe apau e noho, ana maloko olaila.

            Ma ka manaoio o keia pepa, o ka hoihoi ana aku i ka poe nele, pilikia a kupono ole ka noho ana me ko lakou mau ohana, ma na wahi, i hoomakaukauia no lakou, malalo o na kokua manawale'a ana mai a ka lehulehu, aole ia he hana kokua aloha oiaio aka e hoonohoia aku lakou, me ke a'oia aku e lawelawe mai i kekahi mau hana, e hiki ana ia lakou ke lawelawe; o ia hoi, e lilo ka poe e hoi ana ma kela mau home, i poe kokua ia lakou iho, i makepono ai na kokua e haawiia aku ana ia lakou

            He uni ka põe nele a pilikia iwaena o na Hawaii on na hoomana like ole e noho mai nei i keia la, eia nae, he mau haawina i kau mai maluna o lakou, malolo o na kumu lehulehu. O ka nele ame ka pilikia o ka noho ana, mamuli o ka uhauha, ka lealea, ame na kumu ano like he hana heewa loa, na lakou ka haawi ana aku i na kokua pili dala, i ka poe o kela ano; ua hoomalhuahua aku kakou i ko lakou noho uhauha ana, mamuli o kela kauka'i mai i na kokua naa aku a na hoaloha ame na makamaka

            O ka põe pilikia i'o maoli, mamuli o ka make ana aku o na kane, ma maikai ole o ka noho ana me ka ohana, me ka loaa ole o na hana kupono, e hiki ai ke malama mai ia lakou; he mea pono loa e haawiia aku na kokua ana i ka poe o kela ano, ma ka hoihoi ana maloko o ka home, elike me ia a na hoahanau Moremona e hoolala nei; e a'o aku ia lakou i kekahi mau hana, e hiki ai ke kuai hooliloia aku i na milihini, ame na kamaaina pu.

            E hooikaika aku i kela manao, ahiki i ke ku ana i home kokua, no na hoahanau pilikia o kela hoomana; e kukulu mai i kumu alakai, no na hoomana e ae iloko nei o ka aina, e hoohaliki aku ai, no ka mea he hana kilakila, a pookela loa ia, iloko o ko lakou ola Krstiano ana.

            Ke ole makou e kuhihewa, aia he ahahui kokua i ka poe nele a pilikia, e ku nei iloko o ka hoomana Kakolika, he kokua nae ia, i kauka'i ole ia no ka poe pilikia wale no, aka e kokua pu ana i ka poe kino ikaika kekahi, ma ka loaa ana ia lakou he main hoonaauauo kiekie ana, me kekahi mau ikue, e pomaikai ai ko lakou noho ana, pela hoi ka hoolako ana aku ia lakou, me na paani hooikaika kino, e loaa ai ka ikaika kupono o ke kino.

            Aia no hoi he mau ahahui kokua manawale'a e ku nei iloko o na hoomana lehulehu o kakou; he mau ahahui nae ia i kukuluia, no ka haawi ana aku i na kokua ana iloko o ka wa o ka ma'i ua kupono no kela ahahui e ku mu aku ma na hana i hoalaia ae ai ia mau ahahui aka no na Hawaii i halawai maoli, me na auiui o ko ke kanaka ola ana, e loaa ole ai ka puukalahala ma kekeahi ano; o keia ka home kupono e hoi ae ai e noho; kahi e hiki ai i ka poe pilikia, e hoikeike maoli mai ai i ko lakou kokua ana ia lakou iho, ma ka hoauhee ana aku i na manao pilihua, a hoopiha iho ma ia makalua, i ka hauoli i'o, ka haawina paha i loaa ole aku i ka hapanui o lakou ma ko lakou mau home ponoi.

            Ke ku i'o he home o keel ano ma Laie, o ka hoea ana mai ia i ka piha pono ana o na hana nui a kela hoomana, e hapai mai nei ia Laie, iluna; o keia iho la kekahi hua maopopo loa, o ka uhane haipule oiaio, iloko o ka hoomana, aole hoi ma ka waha wale no ka olelo, he paakiki nae ma ka hooko ana.

            Nolaila, mai lilo keia hana kukulu home, no ka poe pilikia iloko o ko oukou hoomana e na Moremona, i mea lealea kamilio wale iho no, ake e ku aku ia iloko o ka noonoo o na hoahanau Moremona apau, a e lilo hoi i kiahoomanao, e poina ole ai ka lehulehu maloko nei o keia Teritore.

 

KA POE HOOKUONOONO O WAIAKEA.

            Ma na hoike a ke komite i kohoia ai e ke kiaaina, no ka huli ame ka noii pono ana aku i ke kulana oiaio o ka poe hookuonoono o Waiakea, ua ikeia ka pilikia maoli i keia manawa, o ke komo kuhohonu iloko o ka aie; aole wale ma ka hookaa liilii ana, aka, ma ka noho aie ana aku kekahi malalo o ka mahiko, ame na wahi e ae, i kokua mai i ke dala ma ke ano hoaie

            He hookahi mea maopopo loa i ka nana aku, mamuli o keia mau pilikia, i ike maka ia, o ia no ka hoea mai i ka wa e nele ai kekahi heluna nui o ka poe hookuonoono i na aina a lakou e paa nei i keia wa; in a e hiki ole ana ia lakou, ke hookaa aku i ko lakou mau aie apau.

            He nui no na kumu o ka pilikia ana o ka poe hookuonono ma Waiakea, aole wale no, ma ka aoao o ka poe hookuonoono, aka ma ka aoao pu kekahi o ka mahiko o Waiakea; o ka pilikia oi aku no nae, ma ka aoao o ka poe hookuonoono, i ko lakou lawe ole i ke kulana hoomakaulii i inohi.

            Ma ka manawa e pii ana ke kumukuai o ke kopaa, ua nui maoli no ka pomaikai i loaa i ka poe hookuonoono, he pomaikai, e hiki ai ke uku piha ia aku ke kumukuai o ko lakou mau apana aina, ame kekahi mau aie okoa ae; ma kahi nae o ka hoopau ana aku i kela mau pilikia, a hoolilo aku kekahi huina dala mahuahua, no na lako ame na meapaahana, e hoomauia aku ai na hana o ko lakou mau aina kanu ko ua hooliloia aku la no kekahi mau hana, i pili ole mai i ke kulana hookuonoono, o ka hopena nae i ukali aku mahope o ia mau hana naaupo, i ka wa i emi mai ai ke kumukuai o ke kopaa, o ia no ko lakou komo kuhohonu ana iloko o ka aie

            Aole no ke aupuni ka hewa, ina e kaili hou ia ana kela mau apana aina mai ka poe hookuonoono aku, no ka mea ua uhaki maoli ia no na kumu aelike, i pili i ke ano o ka hookaa ana i ke kumukuai i kela ame keia manawa, o ka mea minamina nae, o ia no ka lilo o na home nani i kukuluia ame kekahi mau hana i hoomanawanuiia, i mea poho wale; no ka poe nae i hiki ke hoopau ae ia mau pilikia i ka wa kupono, o lakou ke palekana ana.

            Aole he manaolana i koe, no ka lanakila o kela poe hookuonoono mailoko mai o ka aie ina penei iho la ke emi mau o ke kumukuai o ke kopaa, o ka mea maopopo loa, ma kahi o ka huina aie o kela ame keia, e ku nei, e pii mahuahua ae ana ia, i kela ame keia makahiki, e hoomauia aku ai ke kanu ana i ke ko; o ka manaolana wale no, e loaa ai ka lanaikla maluna o na pilikia, ina e pii aku ana ke kumukuai o ke kopaa, iloko o na makahiki pokole wale no, ehiki ana e hoopauia ae ia mau aie.

            He mea hookui-he keia i ko kakou noonoo, ko na Hawaii no ka holomua ole o ka hana hookuonoono ma Waiakea, o keia no ka haawina, i kau like aku maluna o ka poe hookuonoono no lakou, me ke akahele wale no e loaa ai ka lanakila maluna o ka aie, a me ka lako no i kinohi, me na makaukau apau, no ka hoonee ana i na hana kanu ko imua, e kaa mau ai, ma ka aoao o ka palekana i na manawa apau.

 

KA MANAO HOOMAHUAHUA HOU I KA AUHAU.

            Ma ka nana ana i ke au o ka manawa e nee nei, ke emi mai nei ke kulana holomua o na oihana apau iloko nei o ka aina, i keia makahiki, mamua o ka makahiki aku nei i hala. Ke emi mai nei na loaa o na oihana, pela no ke emi mai o na pomaikai. Ua lilo i hana paakiki i keia manawa, ka aie ana i ke dala, no na hana hoopukapuka, a ke emi nei ka waiwaiio o na mahele o na hana hoopukapuka.

            Malalo ae la o keia mau kumu, o ka hoao ana e hoopii hou ae i ke ana auhau o na waiwaipaa i keia makahiki, o kekahi ia o na hana kupono ole, e pono ai e ku-eia.

            O ka manao ana e hoemi mai  i ke ana auhau i keia makahiki, he hana ia a na luna oihana o ke Kulanakauhale, a Kulana o Honolulu nei, i makemake ole ai, me ka hoouna okoa ia ana o kekahi komite e hui pu me ka Puuku Lewis Jr., no ke kukakuka ana, i wahi e hoemi ole ia mai ai ka auhau waiwai i keia makahiki.

            O ka poe hookaa auhau, o lakou ka i ike i ke ko'iko'i maoli o ka auhau a lakou i uku ai i na makahiki ae nei hala, a e hooiaia ae ana ia ko'iko'i, ina e hookoia ana ka manao hoopii hou i ka auhau i keia makahiki.

            Aole no paha he manao hewa, ka hoomahuahua hou ana ae i ka auhau, ina he mau kumu kupono, ko ia hoomahuahua hou ana ae. Ma na nea a kakou i homaopopo ai iloko o ke au o na luna oihana o ke kulanakauhale e noho mai nei, me he mea la, he hana lealea loa na lakou, me ka nana ole ae i ka ili ana aku o ka auamo ana i na haawe ko'iko'i maluna oa ka poe hookaa auhau; ka hoomahuahua ana i ka ukuhana o na limahana o ke kulanakauhale, i kela ame keia manawa, a lakou e ike ai, ke wa pono ia, a ma kekahi olelo ana ae hoi, e hoao ana lakou, e hao elike me ka hiki, i na waiwai o ka lehulehu, ma na ukuhana oiaio ko lakou wa e noho ana ma ka oihana.

            O keia iho la no ke kumu nui ko'iko'i, o ka makemake ole ia ana e hoemi mai i ke ana auhau, ua ike kela mau luna oihana kulanakauhale, o ke emi mai o ka auhau, o ka hoemi pu ia mai ia o na ukuhana o kekahi poe, e ohi nei i na uku nunui o ka mahina, oiai nae, aole no he like o keia manawa, maia kela manawa mai e ukuia ana lakou, me na ukuhana i emi loa iho, i ka mea e loaa nei ia lakou i keia la

            O ka ninau nui apuni ka honua nei i keia la, o ia no ka hoemi ana mai i na hoolilo o ke aupuni, aole o ke ku mau aku o ia mau hoolilo, a ma ka auhau ka hoopii, i wahi e hiki ai ke ukuia kela mau hoolilo.

            O Hawaii kekahi i komo pu iloko o keia ninau hookahi, nolaila o ka hana kupono loa, o ia ka hoemi ana mai i na hooilo o ke aupuni, o ka oi loa aku, ma na ukuhana nunui a kekahi poe e ohi nei, a iloko hoi o ia manawa hookahi, e hoemi pu ia iho ka auhau.

            No ke kulana uhaai maoli o ka hooliloia ana o na dala o ka lehulehu, ke kumu o ka hoopiiia ana o ka auhau; ina e laweia ke kulana hoomakaulii, i na manawa apau, aole he manawa a ka lehulehu, e auamo ai i na haawe kaumaha o na auhau nunui, e hookauia aku ai maluna o lakou.

 

            Piha ke anaina haipule kakahiaka oluna o Puowaina, ma ke kakahiaka Sabati aku la i hala, no ka hoomanao ana, i ke ola hou ana mai o Kristo mai ka make mai. Nani maoli kela manao ohohia o ka lehulehu o keia kulanakauhale, i akoakoa aku, no ka hoomanao ana i kela la ano nui, me ke ke'a i kauia ai o Kristo, e ku mai ana imua o ko lakou alo Ina o kekahi hapa o ka poe i komo iloko o kela anaina hoomanao, no ke ala hou ana mai o Kristo mai ka make mai, a o lakou kekahi iwaena o ak poe heenalu a auaukai mawaho ae nei o Waikiki, alaila aole no he lilo ae, o na Iudaio na lakou i hookau aku ia Kristo ma ka laau ke'a, me ka hooho ana: "E kau Iaia ma ke ke'a! E kau Iaia ma ke ke'a!"

 

            Pololei wale o Kiaaina Farrington i hoakaka ae ai i kona manao, he mea pono i na Repubalika oiaio apau, e like i mau lala no na kalapu Repubalika; e hele mau i na halawai a kela mau kalapu e malama ai, a e hoomakaukau ia lakou ma na ninau ano nui apau i pili i ko kakou hooponopono aupuni, kuloko, ame ke aupuni makua. Waiho auanei a kahi o ke noi kulana oihana, wikiwiki ke ake mai i na kakoo ana aku a na komite hooko, o ka poe o kela ano, he pono e haawiia aku he mau haawina a'o maikai loa ia lakou, aia wale no, a he mau lala lakou no kekahi kalapu Repubalika, alaila haawiia aku na kakoo ana, a ae pu ia aku hoi, e loaa ia lakou ke kulana oihana i manaoia. Ua hoea mai i ka manawa a ka poe ko'iko'i iloko o na aoao kalaiaina kuloko o kakou, e ku mai ai imua, aole o ka noho aku o kuono, a na ka poe liilii ka hooikaika ana, a ma kahi o ka ohi ana i na pomaikai kaa aku la ia lakou, ke o-ku na mai imua!

 

            Elike me ka hoohemahema o ka oihana makai, i ka hooko ana aku i ke kanawai, pela no i hakihaki mau ai ka lehulehu i na kanawai i kauia e ka ahaolelo. Ua ma'u maoli ka hiamoe ana o na makai, me ka hopuhopu ole i ka poe auaukai ma Waikiki, i hakihaki i ke kanawai i kauia, no ko lakou hele olohelohe ana ma na alanui, me na lole auaukai wale no. Ua hala na la o ka pouliuli o Hawaii nei, ka manawa e hele wale ana o nakana, nolaila ua kupono no e hopuia na wahine ame na kane, e hele ana ma na alanui, e hoikeike ai i ko lakou mau kino olohelohe, i mea e a'oia ai lakou, oloko o ke kai kahi kupono o ia ano hana, aole ouka nei o ka aina ma na wahi heleia e ka lehulehu.

 

            Ina ua ha'oha'o kekahi poe, no ka hoopuka ole ia aku o kekahi mau manao a lakou i kakau mai ai no ka nupepa, alaila aole ia malalo o kekahi kumu okoa ae, aka no ke kakau i na manao pilikino; a o kekahi, no ka huikau o ka manao ame ka pololei ole maoli o ke kakau ana i ka olelo makuahine

 

Nuhou Kuloko

            Ma ka hora eha o ka auwina la o keia Poaha ae, Aperila 27, e malamaia ae ana he anaina hoomanao no ka piha ana o ka hookahi haneri makahiki o ka Peresidena U. S. Grant, mawaho o ka Paka Memoriala.

 

            Ua hele na kui'neki o ke Kuokoa a ohuohu e oili aku nei, me ke koe no o na palapala a na makamaka o ka hoouna ana mai i keia keena, no ka loaa ole o na keena kaawale e kau aku ai ma keia kelepa, e hoomanawanui mai no a kekahi wa okoa aku.

 

            Eia ka poe noi, i na aina o Kalamaula, Molokai ke holomoku nei i ka waiho ana ae i ka lakou mau palapala noi me ke Komisina Home Hawaii, ma ke koho wale aku me he mea la, o na makua he mau keiki ka lakou, ka poe mua e haawiia ana ke apono, no ka hoi koke ana i Molokai, iloko ae nei o ka mahina o Augate.

 

            Ma ke Sabati, Aperila 30, e holo kaapuni aku ana ka mokuahi Kilauea i ka Mokupuni o Oahu nei, no ka lawe hoomaikaikai ana, i na malihini ame na kamaaina pu, i makemake, e ike i ka hiona o Oahu nei, mai ka moana mai. He ewalu dala ka uku no keia huakai makaikai.

 

            Ma ka Poakahi iho nei, i lawe ae ai na Lunakanawai E. C. Peters ame A. Perry, i ka laua hoohiki oihana, no ke kulana lunakanawai kiekie, a no ke kokua lunakanawai.

 

            Mai ka la ekahi mai nei o ka mahina o Ianuari, ahiki i ka pule aku i hala, ua hiki aku ka huina o na dala i ohiia e ka puuku kulanakauhale, no na auhau kaa otomobile ma kahi o ka $190,000; a ua manaoia, e hiki aku ana i ka $220,000, ka huina o ka auhau kaa e ohiia, ke hoea i ka mahina o Dekemaba.

 

            Eia na alakai o ka aoao Repubalika, ke malama mau mai nei i kekahi mau halawai kukakuka no ka hoonipaa ana i ka ikaika o ka aoao, no na hoonee kalaiaina o keia mau aku; a o na alakai Demokarata pu kekahi, e imi mai nei i wahi e hoopulapula hou ia ai ka ikaika o kela aoao.

 

            Piha oluna o Puowaina, i na kanaka ma ke kakahiaka o ke Sabati aku la i hala, no ka malama ana i ka halawai haipule kakahiaka, no ka hoomanao ana i ke alahou ana mai o Kristo, mai ka make mai.

 

            I kulike ai me na hoike o na hoolilo o na moho elel lahui i holo iho nei ma ke koho baloko kuikawa i hala aku la, ua hiki aku na hoolilo o McCandless no kona puka ole ana i elele lahui, ma kahi o ka umi kaukani dala, a he elima haneri dala hoi ko H. A. Baldwin.

 

            E malama ae ana ka Ahahui o na Kaikamahine o Hawaii i ka halawai mkhiki hoolaule'a, ma Hanaiakamalama, ma ka hora 3 p. m. o ka Poaono, Aperila 29, 1922. Ua makemakeia na lala apau e hoea mai ma ia halawai, me ka lawe pu mai i elua mau malihini.

 

            Ma ke kakahiaka o ke Sabati iho nei, i hoea mai ai ka Lunakiai Jos. Uahinui o Molokai, a ma ka Mikahala, o ke ahiahi o ka Poalua aku la i hala, i huli hou aku ai oia no kona home ma Kaunakakai. He o ia mau no ka ulumahiehie o ka lunakiai o Molokai nui a Hina.

 

NA MARE

------

            George N. Smythe ia Lily L. Kekuewa, Aperila 1.

            Benjamin Weeks ia Elizabeth Kaaea, Apr. 12.

            Moses P. Kema ia Agnes Kalauokaaea, Apr. 15.

            Paul Koahou ia Anna Kahoohuli, Apr. 17.

            Wm. N. Jackson ia Mary Mahiai, Apr. 17.

 

NA HANAU.

            Na F. Machado ame Margaret Akana, he kaikamahine, Mar. 30.

            Na Moses A. Apana ame Emma Imaikalani, he keikikane, Apr. 12.

            Na Harry Hanakahi ame' Ida Jackson, he kaikamahine, Apr. 12.

            Na Jack K. Hao ame Rose Pakela, he kaikamahine, Apr. 14.

            Na Jos. B. Fernandez ame Rose L. Luis, he keikikane, Apr. 15.

            Na Harris H Dontis ame Emil K. Kane, he keikikane, Apr. 16.

            Na Dan H. Kaluhiokalani ame Phoebe Lawelawe, he kaikamahine, Apr. 16.

 

NA MAKE.

            Kinoiki Kaili, ma ke alanui Kula, Apr. 12.

            Esther K. Moffet, ma ke alanui Elizabeth, Apr. 13.

            Pukila, ma ke alanui Puowaina, Apr. 14.

            James Auld, Sr., make alanui Halepupule, Apr. 14.

            S. Kekoa, ma ke alanui Puowaina, Apr. 16.

            M. K. Hanakahi, ma ke alanui Alapai, Apr. 16.

 

Nuhou Kuwaho

 

            PARIS, Apr. 13.-- He palapala ka i hoounaia aku e ke komisina koi poho o ke kaua i Berlin i keia la, e hoapono ana i ka olelo hooholo mua a ke Komisina e pili ana i ka uku ana mai i na koipoho a na aupuni huiia. Ua hoakaka hou ia maloko o ia palapala ina e hiki ole ana i ke aupuni o Kelemania ke hooko mai i na koipoho ma ka la 31 o Mei, e hookoia aku ana na uku hoopa'i apau.

 

            LONDON, Apr. 17.-- He ahi nui ame ka luku wale ana i na Kristiano ke holomua mai la ma Samsoun, ma ke kapakai o ke Kai Eleele o Asia Uuku, he umi la i hala ka haalele ana aku a ka mokuahi Italia ia awa, elike me ka lono kelekalapa mai Atenai mai i keia la. Ma ka olelo a na aliimoku ua hoounaia aku he lono ma ke kelekalapa uweaole i ka mokukaua Amerika e ku kokoke ana ma kela wahi, e noi ana no ke kokua.

 

HIKI MAI KE KOMITE S. L. DESHA O NA EKALESIA HUIIA KEALAKEKUA AME LANAKILA

----------------

            Ma ke Sabati, la 9 o Aperila nei, he ahaaina berena ma ka luakini o Napoopoo, Kahikolu, mahope iho o ka pau ana o ka haiolelo. O kana nanehai ma Nalii 2, 5:2. E pili ana i kekahi kaikamahine u'i opiopio o ka aina a ka Iseraela, i laew pioia mai e ka poe haowale o Suria, a ua noho lawelae aku la na ka wahine a Naamana.

            Malia paha ua hele keia kaikamahine i ke kula i ka lapulapu wahie, a laoa hoi i na koa haowale o ka lilo no ia. A nolaila he mea kaumaha no ka noonoo o ka makua i ka nalowale ana. Aka, o na a'o ana a na makua i keia kaikamahine, oiai o ka lahui Iseraela, he lahui lakou i maa i ka malama ia Iehova, a i ka manawa e noho ana keia kaikamahine ke kona mau haku, aia hoi, ua loaa ia i ka ma'i lepera kona haku kane Naamana, ka luna o ka poe kauwa a ke alii o Suria, he kanaka ko'iko'i oia imua o kona haku.

            I aku la oia i kona halu wahine, ina o kuu haku ma ke alo o ke kaula ma Samaria, ina ua hoola mai kela iaia i kona lepera. A hele aku la kekahi, a ha'i aku la i kona haku, i aku la penei a penei ka olelo ana a ke kaikamahine no ka aina o ka Iseraela. A makia ua hilinai na haku o keia kaikamahine, no ke ano hoolohe i ka laua olelo.

            Oiai o ka hana a keia kaikamahine, he hana no nona e make ai, aole ia e ola. Ina paha e hele ana o naamana a ola ole, a e nui ana ka huhu. He nui loa aku na mea waiwai i koe no keia kaikamahine.

            Mahope o ka pau ana o ka haiolelo, he ahaaina berena ame waina. Nui no na hoahanau i hiki ae. A piha no ke anaina haipule. Elua bebe i bapetizoia, a mahope o ka pau ana o ka ahaaina berena, a hookuu na hana, ua holo hou ke komite no Lanakila, a hoopau loa na hana ahaaina a ka Haku.

            Ua paa loa ka hale kahu o Napoopoo. Ma ka Poalua nei i paa loa ai i ke pili piula ka hale kahu, a he ku maoli i ka nani ke nana aku; a ma keia mua aku e nana aku ai na luna ekalesia ame na hoahanau no na hemahema i koe.

            Ma ka eleu no paha, aohe lua o ka hooholomua i na hana imua. Piha mau no na anaina haipule. Mai noho i na hale ma ka la Sabati; eleu mai, hele mai i ka hale o ka Haku.

            Eia aku no o Opukahaia ke nana mai la ia oukou e na moopuna o Napoopoo, i ko oukou hele ole i ka pule.

            Z. P. KALOKUOKAMAILE.

Napoopoo, Apr. 13, 1922.

 

HAIOLELO A KA LUKAENLA KING MA KAWAIAHAO.

------------

            Mamuli o ke noi ana mai o Rev. Akaiko Akana ia'u e hele mai ianei e kamailio ai, nolaila, ua ae au i kana kono me ka hauoli. Ua manao au he hanohano, a he hana maikai ma ko'u aoao, ka hele ana mai ianei e launa pu ai me oukou i keia la. Aole au he kakaolelo akamai; a, aole no hoi au e hoou'iu'i i ka olelo ana; aka, e hoike ana au i ka mea i pili loa me ko'u puuwai; he mea hoi na kakou Hawaii e noonoo nui ai; i ko kakou noho'na o keia mua aku.

            I ka hapanui o oukou, ua ike ia'u ma ke ano he koko Hawaii ko'u. Owau kekahi o na mamo hapalima o ka ohana hapa-haole kahiko loa. O ka makuakane o ko'u makuahine, ke kanaka Hawaii elua, i noho ai iluna o ka Aha Kiekie o Hawaii nei; a o kekahi o oukou ke hoomanao nei no paha i ko'u makuahine.

            Ua hanauia au ianei; hanaiia ianei; hoonaauaoia ma ke kula kiekie malalo o Polopeka Scott. Ua hookohuia au i haumana no ke Kula A'o Kaua Moana o Amerika Huipuia, e ko kakou Alii i hala i ke ao hoi ole mai; ke Keikialii Jonah Kuhi Kalanianaole; ka mea hoi a kakou i minamina nui ai, mamuli o kona haalele koke ana mai i keia ola ana; ka mea hoi a kakou e poina ole ai; a o ka mea hoi nona ka moolelo e hoopaaia aku ana ma ka papainoa hanohano o na alii o kakou i hala e aku i ka po.

(Aole i pau)

 

HOOPA'IIA HE MAKAI NO KA HOEHA I KA LAWEHALA.

--------------

            He pinepine na manawa a kekahi mau makai i lawe ae ai i ka mana o ke kanawai iloko o ko lakou lima, eia nae, he kakaikahi na makai i hoopiiia ae a hookolokoloia maloko o ka aha hookolokolo hoomalu no ka hewa hoeha i na lawehala. O ka makai Obeda Kapaona kekahi o na makai i hoopiiia ae no ka hoeha ana i ka lawehala, ma ka noho ana o ka aha hoomalu ma ke kakahiaka Poalua nei e hoolohe i kona hihia, ua ike ka aha i ka pili o ka hewa iaia a ua kauia mai ka hoopa'i o $25 maluna ona.

            I kulike me ka hoakaka a ka moolelo e pili ana i keia hihia e hakilo ana o Kapaona no kekahi kanaka e lawe ana i kekahi puolo ana i hoohuoi ai, o Mar Choon he Korea, kekahi o ia mau kanaka ana o ka hoohuoi ana. I ka loaa ana aku o keia Korea iaia me ka puolo ana e paa ana, a i ka wehe ana ae o ke Korea i kana puolo aohe mea e ae maloko he laa kamaa kahiko wale no, a no ka ike o Kapaona aohe kana mea i manao ai ua hookuu aku la oia i ke Korea. Ua kapa mai la ke Korea ia Kapaona i ka aihue no ka laew ana hookahi dala mailoko ae o kona pakeke, a no ka huhu o Kapaona no ia kapaia ana mai ona i ka aihue ua hopuia ke Korea a laweia mai i ka halewai a hookomoia ae he hoopii nona. I kela hiki ana ae a ke Korea i ka halewai ua hookomo pu ae la oia he hoopii e ku-e ana ia Kapaona no ka hoeha, no kona kuiia ana aku ma ka wahi a haki kekahi mau niho ona. Ma ka ninaninauia ana o Kapaona e ka Makai Nui Rose, ma ka Kapaona pane he mau niho kui ko ke Korea, nolaila ua hookuuia ke Korea, eia nae eha la mahope mai ua hoopukaia ae he palapala hopu no Kapaona no ka hewa hoeha, a no ia hewa i kauia mai ai ka hoopa'i o $25 maluna o Kapaona. O Wm. T. Rawlins ko Kapaona loio, a o A. M. Brown ko ke Korea. Ua hoohalahala o Rawlins i ka olelo hooholo a ka aha imua o ka ahakaapuni.

            Eia hou iho no ia makai i hoopau ia mai ka oihana makai mai, Solomon Kalima, mamuli mo ia o kekahi pu panapana i laweia mai eia mai kona wahi i hoounaia aku ai me ka hoohuoi ana hoi o ka mea non ka waiwai i ka nalowale honua ana o ia mau waiwai, i ka huli ia ana aku o kona home ua loaa aku la na waiwai ana i lawe ai.

            Ua hooopauia mai hoi oia e ka Makai Nui Rose no ka loaa ana hoi o kela kina'una'u ma kona aoao, he makai hou wale iho nei no keia o ke komo ana, he hookahi mahina, a loaa koke no kela poino.

 

KE KUAI HOEMI MA KA MAKEKE METROPOLITAN

----------

            Mamuli o ka ike ana o Lui, ka ona a lunanui o ka Makeke Kuai Bipi Metropolitan, i ka lawa ole o na i'o hipa a hoi wale he heluna nui o ka poe o ka hoea ana aku malaila, ma kalakou kuai hoemi o na i'o hipa ma ka Poakolu ame ka Poaono o ka pule aku la i hala, ua hoomahuahua ae oia i ka nui o na i'o hipa ma ka Poakolu aku la i hala, me ka hooloihi ana aku i na hora ahiki ka hora 3 o ke ahiahi, eia nae, o ka mea i ikeia, mamua o ka hoea ana aku i ka hora 3 ua puehu iho la ua mau i'o @ipa nei a hoi nele hou no kahi poe.

            O na i'o hipa e kuai hoemiia nei malaila, o ia no na i o uha mua, he mau i'o hou wale no, no ke kumukuai o @ keneka o ka paona. Aole wale no o na i'o hipa ke emi malaila, aka o na i'o bipi ku, na i'o palupalu a momona i kupono loa no ka hana kaula ana, na iwiaoao koala, na i'o pala, ame kekahi mau i'o e ae no apau.

            Eia he heluna nui o na Hawaii ke hele nei malaila e kuai ai i ka lakou mau i'o bipi i keia manawa. O kekahi o ia mau Hawaii, ua hoike aku lakou ia Lui i ko lakou hele mua ana malaila, ua hoea aku lakou malaila ma ke ano hoopepe a hoomaauea, aka, i ko lakou ikemaka ana i ke emi maoli no o na i'o bipi malaila, hui pu me ka maemae o na mea apau, ua hoauhee loa ia aku kela mau manao ho-amaauea, mai ia lakou aku, a i keia wa eia lakou ke hele mau nei malaila e kau ai i ka lakou mau i'o bipi.

            Wahi a Lui i hoike mai ai he kau hoemi no ka lakou ma ka la apopo, a pela no me ke kakahiaka o keia Poakolu ae ahiki i ka hora ekolu.

 

            Ma ka po o keia Poano iho, ka la 22 o Aperila nei, e malama ae ana ke Kalapu Demokarata o ka Mahele 12, Apana 4, he halawai na ke kalapu, ma kahi o Mrs. Lawelawe, ma ke Alanui Hema. E loaa no ka bukeinoa o na lala o ke kalapu ma ia wahi hookahi, no ka poe e makemake ana e hoopaa i ko lakou mau inoa.

           

            Ma ka noho ana o ka halawai a ka Ahahui Pa I@ina o Puuomao, Moanalua ma ke Sabati aku nei i hala, i hooholoia ai, e malama hou ia ka halawai, ma ke Sabati mua o keia mahine ae, no ka uku ana mai o ka poe i hoopalaleha, i ko lakou kuleana a pela hoi ke koho ana i na lunanui hou, no keia makahiki e nee aku nei.

 

KE PAILA E MAI NEI NO KA IPUHAO KALAIAINA

------------

            Oiai, he makahiki okoa a @ i koe, alaila hoea mai i ke koho wae moho no na kulana oihana o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei, eia na Demokarata ame na Repubalika ke haha e mai nei a @ keia manawa, i na moho kupono @ ke kulana meia, kekahi o na @ oihana ano nui loa mamuli o ka @ lana e ae.

            Ma na mea i hoomaopopoia e na Demokarata ame na REpubalika, @ aole i loaa i ka Meia Wilson, @ kulana ikaika, elike me ia i ka @ e holo ana o Joseph J. Fern no @ kulana; ua hapaiia aku oia a @ ma kela kulana hanohano, mamuli o ke kaa ana o ka hapanui o na @ ka papa o na lunakiai i na Demokarata; malalo nae o keahi @ me ka Lunakiai Kumalae, e hoo@ ka lakou mau hana, elike me ka @ Lunakiai Kumalae hoakaka, a o ke kumu no hoi ia o kona unuhi @ kona inoa, mai ka lilo ana i waho no kela kulana.

            Ua hoole nae ka Meia WIlson i ka pololei o kela mau hoakaka o ka Lunakiai Kumalae, no ka hanaiia ana he aelike o kela ano, o @ wale no i hoomaopopo, elike me ka lawelawe mau ana o na lunakiai ka lakou mau hana me ka maikai a pela hoi me na hoaloha o ka Lunakiai Kumalae, pela no ka loaa o ko lakou noho ana ma ka lakou mau hana iho.

            Ua ikeia nae ke okaikai, ma@ o kekahi mau hoa o ka papa lunakiai me ka Meia Wilson, e @ kulana mawaena o ka Lunakiai Lumalae ame ka meia, a pela pu me ka Lunakia Pacheco, a i ka nana aku, aole he hana maalahi, ka mana @ o ka Meia Wilson e holo mol@ ke kulana meia.

            Ua hoikeamaka okoa ia ae kela kulana okaikai, i ka manawa iho nei i holo moho ai o L. L. McCandless, no ke kulana elele lahui, ma ka holo kuokoa ana mai o ka Lunakiai Kumalae, a ina aole e pau ana kela ano mawaena o Kumalae ame ka pohai Demokarata i kakoo aku ia McCandless ame ka Meia Wilson alaila e hoea loa mai ana i ka manawa e ku mau aku ai kela pilikia ma keia kau koho baloka ao o na luna oihana kulanakauhale.

            Wahi hoi a ka Lunakiai Pachecho ua ku-e oia i ko ka Meia Wilson paa hou ana aku i kela kulana, aole nae no kona hele okoa aku e hooikaika i wahi nona e wae ole ia ae @ aka ina no ka waeia o Wilson, i moho na ka aoao Demokarata no ke kula na meia, alaila aole oia e hooikaika ana, i wahi nona e puka ai.

            O kekahi o kana mau kumu @ ikaika i ka Meia WIlson, o ia no kona hookohu ana aku i kekahi haole malihini kakauolelo @ o ka pololei wahi ana, he kulana kela e pono ai e holo aku i kekahi mea kamaaina.

            O kekahi o kana mau kumu kue o ia no ka maliu ole mai o ka meia i na manao o ka papa, ma @ta@i@ pili ana i ke kahua e kuku aku ae i ka hale aupuni no ke kulanakauhale. Ma kahi o ke kahua a ka papa i manao ai, he okoa loa ka manao o ka meia, me ke kauaka ana aku maluna o na manao o ka lehulehu, e kakoo mai iaia, o kela ano hana, wahi a pacheco, ua @ ae oia i na hana apau iloko o kona lima, me ka nana ole mai i ka papa o na lunakiaia.

Jarret ame Heen.

            Ma ka manawa i make aku ai ka Meia Fern, o ka Loio Kalana. @ ka mea mua loa i uiia aku, no kona lilo i panihakahaka ma kona wahi, ua hoole mai oia i kela manawa. I ka ike ana hoi o na Demokarata, aole he manaolana i koe, no ka loaa he lanakila ia McCandless no ke kulana elele lahui, ua hoopu hou ia aku ka Loio Kalana Heen, e lilo oia i moho elele lahui, ua hoolo mai no nae oia i ka holo ana no kela kulana.

            Aia ka manao nui o kekahi poe Demokarata maluna o ka Makai Kiekie Jarret. Aka ma ka aoao nae o Mr. Jarrett, he oi ae kona makemake e noho no oia ma ke kulana oihana ana e paa nei i keia manawa, o ke kumu wale no paha e hiki hou ole iho ai iaia ke paa i kela oihana, o ia ka hookohu mai o na Repubalika i kanaka okoa ma kona wahi, i ka wa e pau ai o kona hookohu.

            Ua paa loa ka manao o kekahi mahele nui o na Demokarata, ina @ no ke kaawale o ka Makai Kiekie Jarrett, mai ka noho ana ma ke kulana ana e paa nei keia manawa, alaila e hookikinaia aku ana oia e holo moho no ke kulana @, ai ole no ke kulana elele lahui paha.

            Ua maopopo i na Demokarata @ Jarrett wale no ka mea hiki e @ nui i na baloka o na kanaaka Hawaii, a ma ko lakou noonoo, he oi ae kona lilo ana i meia, mamua o ke kulana elele lahui, oiai e hiki ana iaia, ke hana aku i na pea e pono ai na Demokarata, ke lilo oia i @ mamua o kona lilo ana i elele lahui.

            Ua noho hamau loa nae ka Makai Kiekie Jarrett i keia manawa, me ka hoakaka ole ae i kona manao, no ka holo moho, no kekahi o na kulana ano nui, e akeia nei, e kaa ka hanohano o ka paa ana i na Demokarata koe wale no ka noho malie ana aku nana, ahiki i ka hoea ana mai i ka wa hakoko kalaiaaina.

Ka Moho a na Repubalika

            Oiai nae na Demokarata e # ana i ka moho kupono, a ikaika, no ke kulana meia no ke Kulanakauhale a Kaiana o Honolulu nei, aole i noho wale na Repubalika, no ka mea ua houpuupuia ae ka inoa o ka Lunakiai Chas. Arnold, oia ka mea kupono a makaukau e lilo i meia.

            He nui na Repubalika kupono loa i manaoia no ke kulana meia, ua manaoia nae, ua oi aku ko Mr. Arnold kamaaina i na hana apau o ke kulanakauhale, a ua hiki hoi iaia ke paa ia kulana me ka hanohano e loaa ai na nema ole ana aku iaia.

 

E alawa ae e ka poe i kuleana ka pa ilina o Puuokamalii, a o Kalaepohaku hoi ma kekahi inoa, i ka hoolaha hoomaemae e puka aku nei makekahi wahi o keia pepa.