Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 16, 21 April 1922 — Ka Ninau Makeke [ARTICLE]

Ka Ninau Makeke

I o ka ir\alieliefc kahi, ehoolilo ai 0 na mea i kanaiia, a i hanaiia, me ka loaa o ke kumukuai kupooo i ka mea nanq. i luhi, ka hooulu ame ka hanai ana, kekahi nisau ano ko'iko'i o keia mau la c nee nei, ā e ol loa aku ana paha, i ka manawa e loaa ai ka holomua o ka lawelawe ana a na kanaka Hawaii c hoi aku ana maluna o na aina hoopulapula. Aole mea hoopilikia 6 ae, eHKe ma ka loaa o}e aoa o kahi e hiki ai e hooliloia aku ai kau mau mea i luhi ai. Ua like no paha ka nele i kahi e hoolilo ai kau mau mea, me he mea la, aole oe i lawelawe i kekahi mau hana,. A oa oi aku paha'ka hoopoho mamuli o keia pilikia mamua o ka make ana o kau mau mea 1 luhi ai, ina paha he mea i kanuia, a i ole mea paha i hanaiia., No ke kumu, i ka hoea ana aku o ka mea mahiai i ke o ke oo ana, 0 kana mau mea i kanu ai, o ka iini o' kela kanaka o ka loaa mai o na

kenikeni, o keia mau mea i oo r£a kona mau lima, a i ka hoouna vma aku i ka makeke, ua koloheia la, a i ole anunuia mai la na ukw k(>misina, a i ole aihueia palia o kahi mea piko pau iole, ua lilo i|no la kou luhi i mea ole. I kekahi manawa hoi, aole' i loiaa kekahi pilikia i hoikeia ae la i aaluna, aka i ka hoea ana aku o I pau mau mea i ka .makeke, ua hoeai e aku la ka kekahi poo e ao, a ua -oui loa ia mau mea ma ka makeke, a f-no ka nui, ua hoemiia mai la kau n-«u mea i luhi ai, a o ka hopena, ua n jele hou no oe ka mea mahiai. Na mau kumu hoopilikia, i hoemi i hai i ka ikaika o na kanaka i makem e mahiai, a ua haalele kekalii poe i ka mahi ana. Mamuli p ka ike o na Komisiita i keia pilikia, ua hoeueu e iho jnei lakou, e imiia na makeke i mau jwahi e hooliloia ai na mea i kanaea e na kanaka Hawaii, ame na e hanaiia aku ana e lakou. Maihuli 0 ka ikeia ana o na pilikia o ?fceia ano, ua lilo keia ninau i mea |imi nui ia e na kanaka naauao o ka fcina makua, Amerika Huipuia. 0 na mea i loaa ia lakou, e ipili ana i keia pilikia, ua lilo i mau knea e alakai mai ai i ke Komisin«l no ka hoopau ana ae i keia O kahi e hooliloia nei na mea i kaoruia, a i hanaiia e ka poe mahi ha- ( nai holoholona o keia mau la, io ia no ka Makeke Kalana a hale o Honolulu nei, ame ka e no hoi e lawelawe nei i na hana aua. I keia mau la ke huli nrl ia nei na hana uhauha dala, i ikeir< ma keia makeke. Aka, e liio ana nao keia mau hana kolohe, i alan>toi e |hiki ai e lapaauia keia ma'i. > | O ka mea i loaa mamuli o keia^imi 1 ana i maleeke, o ia no ke komo i ana aku o ke Komiaina, e kukulu i jmau ' ahahui, mamuli o poe e hqri aku nei i Molokai, a me keia mau.) iahahui, e hiki ana e kanuia na meei fciki e hooliloia, i ka wa' e nele ka makeke ia mau mea. A e hio&hui ana no hoi keia poe kanaka, a<Jle e hoolilo wale aku i ka lakou ]mau meakanu ma ke kuai liilii, amio ka hoouna mai ma ka moku i na ijWiolo liilii, aka, e hui ana, a e hooliiw ana me ka hui holookoa i kela maa : inea. ī kekahi manawa, ua nui lo.a ka uala, a i ka hoouna ana mai ii kau mau eke uala, ua waihoia kaueke me ka lilo ole no kekahi} tmau pule, a i ka hoemi ana mai, ua) poho iho la oe. I kekahi manawa hf#i ua nele ka makeke i -ka uola, a t&t. pii ae la keia mea ahiki i ka eha d; 0a o ke eke hookahi, a ua nele iho Uu nae na makeke, a pela iho la ka nemlana 0 keia mea he waiwai kuai. ' 1 mea e hiki ai e hoopauia) tkeia pilikia, e kanuia ana keia ma^/'mea 1 na malama nui o ka hua o iarf miau mea, a i ke oo ana o kau mau nrtn,ua pau aku la na mea o kela ma|a, malama i iiala 4ku, a ua koe. okoa iho la ka makeke no kau mai* meakanu. O ka rula i e hoohana, o ia no ka loaa ana oī na mea ma ka makeke i ka i nele ia mau mea. No ka mea, 1 ka manawa vjui o kekahi e uuku ana ka loaa, aka, i ka maulawa e nele ai ia mea, e pii ana ke'i3t tumukuai. O ka huikau o na mea maikai me na mea kupono ole, kekahi J{jumu pilikia o na mea e hoounaia mai|ana i ka makeke. Ina he huamoa 11 kau meakuai, aole pono e huikau na kuamoa nunui me na huamoa liiE i, no ke kumu, &ole o makemake maj| ana ka mea kuai e hooolilo i leana |dala

no na mea ana i hoihoi ole ai. Nolaila, o hookaawaleia ana na huamoa nunui me na huamoa liilii, a o ke alanui e hiki ai o hanaia keia mea, 0 ia no ka loaa ana o ka ahahui o na kanaka hanai moa» ?ela no na uala aole e pono e huikan na uala nunui me na uala liiliii aka, e hookaawaleia keia mau uala, i hiki ai e loaa ke kumukuai maikai no ia mau mea. He kumukuai okoa ko na mea nunui a he kumukuai okoa ko na mea liilii. Alaila i ka makemake ana o ka m«a dala i mea nunui, ua loaa iaia i mea, me ka pololei, aolo hoi i huikau mō na mea liilii. O kekahi pilikia e ikeia nei i keia la e ka poe hanai puaa, o ia no ka emi ino loa o ke kumukuai, q loaa aku ana i ka mea hanai puaa, ame ka pii maoli o ke kumukuai i ka mea kuai puaa i ka makeke. Ua ulu m&i. keia pilikia mamuli o' ke kolohe o ka poe pakaukau puaa. O ka laau lapaau o keia pilikia, o ka hui o ka poe hanai puaa a na lakou ponoi no e pepelii, a e hoolilo aku i ka lakou puaa. Mamuli o keia, e ike aku ana kakou i ika hoka o na Pake, e hoopiipii mai nei i na keneka o ka paona puaa, aka, ina he puaa kuai aku kau, e haawiia mai ana i kahi dala uuku loa. , Pela no hoi ka bipi. Ina e loaa ana kahi e pepehiia ai kau bipi, a e hikl ana ia oe ke hootylo aku ma ka paona, e ike aku ana kakou i ke emi mai o na paona bipi ma ka makeke. 1 keia la, eia keia mau oihana, iloko 0 na lima o na Pako, a ke lilo nei lakou i poe waiwai, mamuli o keia mau hana a lakou, a o kakou o ka poe ai i'o puaa, ame i'o bipi, keia e hoowaiwai aku nei i keia lahuL Aole no lakou la ka hewa, aka, no kakou no, no ke kumu, ua hiamoe kakou, a i ko kakou ala ana ae, ua lilo aku la koia oihana ia lakou la. Nolaila, e kii aku kakou, a e lawe mai i Veia mau mea iloko o ko kakou mau lima, a e ohi pu ana kakou 1 na pomaikai i lilo pau loa ia lakou I la i keia mau la.