Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 16, 21 April 1922 — KE ANO O KE KALAIAINA. [ARTICLE]

KE ANO O KE KALAIAINA.

(Kakauia e Z. P. K. Kawaikaumaiikamakaokaopua) (Hoomauia mai.) 3. Eia no kekahi. Ina hana mau ke kanaka ma ka hana hookahi, hikiwawo iaia kela hana, he lohi wale no ka poo maa ole. Ina hana oia i kekahi hana i keia la, a i hana okoa apopo, a he hana okoa aku i kela la aku, alaila, aole hikiwawo kana hana ana. Nolaila ina ho umi kanaka e noho ana, a manao lakou e hana i na waiwai ano e he umi, pono ia lakou e hana pakahi.

Aole pono ia lak.ou kc hana lakou apau ma ku hnna hookahi, a pau ia, c |iana lakou apau ma ka lua o ka hana. Ina pela, ua ino ]oa. Ua loihi ka hana ana, a ua ino ka waiwai i hnnaia. O ka mahele pono ana i ka hana, o ia ke kolu o na _aoao e nui ai ka waiwai. O ka malama ana i keia mau mea, o ia ka mea e mahuah.ua loa ai ka waiwai o ka aina. 1. O ka hooikaika i ka hana; 2, e imi i na mea kokua o ka honua; e mahele pono i na hana, i mea e akamai ai na kanaka apau, o kela uiea, keia mea ma kana liana iho. O ka malama i keia mau mea, o ia ka mea e lilo ai ka lahui kanaka hune i lahui kanaka waiwai. O ia hoi ka inea e mau ai ka noho pono ana o na kanaka. Eia ke ano o ka noho ana o na kanaka hupo loa. Hana wale lakou, o na lima, na wawae, na niho, aohe aiea paahana e ae. Nolaila, imi lakou i ka aimaka, i ka hua o ka laau, i na aa ma ka nahelehele, a i kela mea keia mea ulu wale, a haiai i na holoholona, a pela wale no akou e ola ai ,aole nae elike me na eanaka, ua aneane like me jra holoaolona. A i ka noho ana peia, aole uiahuahua na kanaka. Make no na keiki i ka pololi a make pu no hoi me kekahi kanaka inakua. Aole ola ka poe e hana pela ma na aina anu. Aia ma na aina maloko o Aferika lakou e noho ai, a ma Nuholani, a ma kekahi mokupuni, ma* !oko o ka Moana Pakipika. A ina ioaa i ke kanaka ke kakaka ame ka pua e uiake ai na holoholona, alaila ua loaa iki iaia ka mea o ka honua nana e kokua. A ina loaa ka 00, ua waiwai hou aku. Hiki no iaia !<o kii i na holoholona ahiki no hoi ke mahiai iki. Ua oi aku keia poe mamua o ka poe hana wale, o ka lima wale no, o ka niho, ame na n'awao. O ka.hanai bipi, hipa, puaa, moa, a pela aku, o ia kekahi hana hou aku a ke kanaka; a loaa iaia ka hanai holoholona, nlaila, mahiai nui oia. A ma ia hana ana, ua nui loa na mea kokua o ka honua. • Ea, ke ike mai la e ka poe o «a home hookuonoono ame ka poe e hoi aku ana iluna o na aina pula, e heluhelu me ke akahele i ka wehewehe a ke kalaiaina, e hoonaauao mai nei ia kakou e malama i kana inau a'o ana a e ]ojm i'o ana no ka waiwoi i ka mea malama a hoolohe. 0 keia ka bukc nana e kuhikuhi ia oe, a ia kakou apau i ke ano o ka hana ana. O ka lepo, o ke kipulu, o ka oopalau ,o ka bipi kauo, o ke kan, o ka ]io. Lilo no keia mau mea apau i moa kokua maniuli o ke kanaka. Nolaiia, okoa ka noho ana i ka wa nole i kokuaia. Aole nae e lako ke kanaka i ka loaa ana iaia kela mau moa kokua wale. Nolaila, imi hou oia i me«a e lako ai. A i ka imi hou ana, maheleheleia na hana, Alaila, lnko koke na kanaka i na mea apau e pono ai, a waiwai koke no hoi ka aina, a noho kiekie loa no hoi na kanaka, maluna o ka poe apau i hana ole pel.a. Ma na aina naauao, ua nui loa na mea i loaa e kokua mai i ke kanaka. Aole nae i pau na pono i ka loaa. Ua nui loa ke kokua ana mai 0 ka makani ame ka \vai, ame ka niahu mamuli o ke kanaka. Ua nui na mea i koe paha, aole i loaa i leoia wa. Ua oi loa aku na mea i ikeia i keia wa, mamua o na mea i ikeia i kela wa mamua. A e oi aku paha na moopuna a kakou, me kakou e oi nei mamua o na kupuna o kakou. Aole e pono e manao, ua pau ka lokomaikai o ke Ina pono ka imi ana a na kanaka .e hoike mai no ia i na pono hou. Ma keia olelo, «a maopopo ka hune loa o kekahi aina, ina aohe kanaka ike i na kanawai o ka honua, a ina aohe kanaka imi i na mea e pono ai na hana. Heaha auanei ke ano o ka noho ana o na kanaka, ke haule ka ike ana i ke panana ,ame na hoku, na mea e pono ia ka holoholo mokul Pehea hoi e pono ai na kanaka o keia hanauna, ke pau ka ike ana o na kanaka i na paahana, i ka hana moku, i ka hana lole, i ke kuihao, a 1 kela paahana, i keia paahana. Nolaila, he mea nui i ke kalaiaina ana, e imi i ka mea e makemake ai na knnaka ia mau mea e pono ai; o ka hoomalu hoi i na kanaka ike, ame ka poe paahana. No ke kokua ana o na mea o ka honua. ITa nui na mea e hua ai ka waiwai loaa ma ka hooikaika ana. Maloko o keia hapa kahi o ka pauku, e hoakakaia mai ai na mea & ka honua i kokua mai, ma muli o ke kannka i kana hooikaika ana i ka imi waiwai. Ina loaa ia kakou ma keia ao kekahi mea e waiho ana, he mea ia e hiki pono ai ka hana, a he mea paha e mahuahua ai ka mea loaa, o ko ka honua kokua ia mamuli o ke kanaka. Eia na mea e akaka ai: O ka malamalama ame ka mehana o ka la, he mau mea ia e waiho

ana ma keia ao. lua loaa ole keia mau mea, aole ulu na niea kanu. O ko ka honua kokua ia. O ke ahi kokahi moa o ka honua i kokua mamuli o ke kanaka. Ina aole ahi, aole mo'a ka ai, aolo hiki ke hana i na mea hao, aole loaa na mea dala, na mea gula ame na mea keleawe; aole loaa ke ko ame na mea i puhiia; aole loaa ka mahu ka mea e holo ai na moku, ame na kaa; aole hoi e ola ke kanaka ma na aina anu. O ka hao kuhikuhi kekahi mea o ka honua i kokua mamuli 0 ke kanaka. Ina aole ia mea, ina, aole hiki ke holo na moku ma kahi' ike ole ia o ka aina. Nolaila, aole loaa i kekahi aina ka waiwai ame ka ike o kekahi aina. Aole hoi e hiki ke hele ma kahi loihi loa maloko o ka nahelehele, a ma kahi waoakua. A no ka loaa ana o kela hao kuhikuhi, o hiki no 1 ke kanaka ke hele ma na wahi ike ole ia mamua, a ma ka moana loa no hoi. O ka ikaika ame ka ike o na holoholona o ia kekahi mea o ka honua i kokua mamuli o ke kanaka. 0 ka ikaika ame ka laka nui o ka hipi kauo; o ka mama ame ka lokomaikai o ka lio; o ka ikaika ame ka hoomanawanui o ke kamelo; o ko oolea ame ke akahole o ka hoki, he niau mea ia e pono ai na hana he nui loa; jtokua nui lakou mamuli o ke kanaka. O ka makani, o ka waihi, o ka mahu, o ke kni pii, o ko ka honua mea ia o kokua ai i ke kanaka. Okoa ko ka honua mea kokua, okoa na mea i hanaia. O na anea kokua 1 hanaia, ua kapaia kela niau mea he mea paahana. He mea paahana ka pahiolo, a kokua ia i ke kanaka i ke oki ana, a i ka wawahi ana i ka laau. He mea paahana ke koikahi, a kokūa ia i ke kanaka i ka hoomaikai ana i ka papa. He mea paahana ka oo a kokua ia i ke kanaka i ke kohi ana i ka lepo. He mea paahana no hoi ka ohenana. No ka mea kokua ia i ko kanaka i ka nana ana i na mea ma kahi loihi aku. He mea paahana ke kapuahi hao, no ka mea, kokua ia i ke kanaka i ka hoomakaukau ana i ka ai, a i ka hoomahuahua ana i ka hale i ka manawa anu. He mea paahana ke panana. O ka hao kuhikuhi 0 ko ka honua ia, a na ke kanaka i imi a hana i ke panana, i mea kokua i kona imi ana i kahi ana i ike ole ai. He mea paahana ka huila wai. O ka wai ko ka honua, a o ka | huila o ko ko kanaka ia, a he mea j kokua hoi ia mamuli o ko ke kanaka makemake. ~0 na mea kokua o ka honua, he mau mea kuai ole ia na ke Akua mai no. ! Ua haawi waJe ia no ke kanaka, I a o na mea paahana, na ke kanaka ia mau mea, no ka mea, nana no i hana. Aka, o kekahi mau mea kokua o ka honua, aole lakou e kokua wale mai, a hoomakaukau ke kanaka I i na mea paahana. Aole mai ka wai, a hana ke kanaka i ka huila, alaila kokua mai. Aole kokua mai 1 ka hao kuhikuhi, a hana ke kanaka 1 ko panana, alaila kokua. Aole kokua ka makani, a hana ke kanaka i 1 ka pe 'a, a i ka huila paha, alaila i kokua. Ua nui nae na mea o ka honua i kokua wale mai me ka hana ole o [ko kanaka. Kokua wale mai.ka malamalama ame ke ea, ame ka mehana o ka la, ame ka ua, ma kahi ua. A o kekahi mau mea o ka honua ina hana uuku ke kanaka, kokua mai no lakou. He wahi hana uuku ka hana ana i ka pe'a waa, a kokua mai ka makani i ka holo ana. He wahi hana uuku ka hana ana i ke panana, alaila kokua mai ka hao kuhikuhi, a nui na niakahiki, aole hoi e pau ke kuhikuhi ana. A ua miliona, ua miliona paha na waiwai i laweia ma ke kuhikuhi o ia panana

hookahi. A o kekahi mea paahana, hemea nui loa i ka hana ana, a ino koke. Oia ke ano o na huila mahu e' holo ai ka moku ame na kaa. I ka hoololi ana i na mea o ka honua i ano hou, eia ka mea nui, o ka ikaika. I 010. kela mea, aole hiki kekahi hana. Aole hiki ka mahiai, aole hiki ka lawai 'a, aole hiki na mea paahana, aole hiki ke hoanohou ma ka lawelawe ana. Aole nae no ke kanaka walo no ka ikaika. Ua nui na mea i oi aku ka ikaika mamua o ko ke kanaka. Ina he hana nui, a nui na kanaka, alaila, hikiwawe, no ka mea, ua nui ka ikaika. A ina uuku na kanaka, a loaa ia lakou ka ikaika no kahi e mai alaila, ua like kela mau kanaka uuku, me na kanaka he nui, ke loaa ole i ka poe nui ka ikaika o kahi e. Nolaila ua imi ka poe akamai» i na mea ikaika apau loa, i mea kokua mamuli o ke kanaka. O kekahi mea ikaika, aole kokua i ke kanaka. Ua ikaika ka hokuwelowelo i kona holo ana, aole nae i kokua i ke kanaka, no ka mea, aolo kaula, aole mea i pili aku ia mea, i mea e hiki ai. Nolaila, he meanui ka imi i mea e hiki ai ka ikaika ke kokua mai. O ia ka olelo i koe iloko o keia hapa kahi o ka pauku. Ua maheleia na mea kokua i ke kanaka, i elua ano nui. I. Eia ke ano ona mea mua, ua ikaika. 11. Eia ke ano o ka iua o na mea kokua, he mau mea paahana, he mau mea i hoopili pu ia me ka ikaika, i mea e pono ai. 1. O ka ikaika. Elua no ano ikaika. Ho mea ola kekahi mea ikaika, a he mea ola ole kekahi mea ikaika.

3. O na niea ola, o ia na holoholona kauo ame na holoholona amo. ame na holoholona holo. O ka bipi kauo, o ka lio, o ka hoki, o ke kamelo, o ka elepani, a ma kekahi aina 0 ka ilio no; o lakou na mea mua i kokua i ke kanaka ma ka ikaika. 1 ka wa e noho naaupo ana na kanaka, aole kokua mai na holoholona ia lakou. Noho walo na holoholona, ai i ka ai a moe, aole hana iki. A i ka hoonaauaoia ana o na kanaka, eia ka hana mua, e haawi aku i ka hana na na holoholona. Ua oi loa aku ka iknika o ka lio ame ka bipi, aane ka hoki, inomua o ko ke kanaka. Aole hoi i nui ka hana ke hanai ia lakou. Ua nul okoa ka hanni ana i ke kanaka. Ulu wale ka J«kou ni. aole i mahiia. Na lakou no i hoiliili. Aole i knhuia, aole i kaluaia. Aole lakou o komo kapa; a ma keia aina aolo lakou e noho hale. Nolailn, ua uuku ka hana i lilo i. ka hanai ana i na holoholona hana. Ina hana akamai ko kanaka, hiki no iaia ke hanai i na bipi ka.no he umi, a i ole ia eha no. A e hiki no i kela kanaka hookahi me kana mau bipi ko hana i ka hana a na kanaka. A ina hana na kanaka apau pela, alaila, ua hoonui paumiia ka poe ma Hawaii nei. Ina pela, alaila, ua pa-umi na mea i hanaia, a pnumi no hoi ka waiwai loaa mai. T keia nianawa, he mea e eha loa ai ka naau ka noonoo ana i ke emi nui o na kanaka o keia paeainn. Mamua, ua nui na kanaka, nui ka ai, nui ke kapa, nui ka upena, nui ka waiwai auhau, nui ka waiwai o na 'lii no ka mea, ua nui na kanaka, a hiki' na hana nui. (Aole i pnu.')