Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 17, 28 April 1922 — KE ANO O KE KALAIAINA [ARTICLE]

KE ANO O KE KALAIAINA

(Kakauia • Z. P. K. Kawaik*am&iikamakaokaopua.) (Hoomauia mai). "Mai noho oe i ka hale o loaa oe i ka huliia, a o ko kakou hui hope ka hoi ia; nolaila, ina kakou," o ka eleu aku la no ia o kekahi poe mamua, a o kekahi poe mahope, iwaena keia o ko ia nei mau hoa paani e hoi nei. I keia manawa ua emi, aka, ina hoohanaia na holoholona, alaila, ua oi loa aku ka ikaika o keia wa, mamua o kela wa, i ka manawa i nui ai na kanaka Heaha hoi ka mea e hoohana ole ia aif He mau mea hakalia na mea ikaika e ae apau loa, o ka wai, o ka makani, o ka mahu a o ia mea aku, ia mea aku. O ko ka holoholona ikaika ua kokoke ia. Eia na hana kaumaha i keia manawa, o ke kii aku i ka laau ame na pohaku, nme na mea kaumaha, ua aneane pau ke kaumaha o na kanaka; nolaila, he mea nui ka hoohana i na holoholona. Pono e hoohana i na lio amo na bipi ame na hoki. Ina pau ia mau hololiolona i ka hoohanaia, pomaikai na kanaka, waiwai koke ka aina, a waiwai pu mo na 'lii. I ka mahiai ana, aole hiki na mea ikaika e ae, o na holoholona wale no.

Aole hiki i ka makani, aole hiki i ka wai, aole hiki i ka mahu. Hc uuku no hoi' na mea paahana i hoo pili pu ia mo na holoholona, i mea e hiki ai ka lak(fti hana. O ka auamo, o ke kaulahao, ko ka bipi; a o ke kaa no hoi kekahi. Ina oka hoki amo ka lio ame ke kamelo, ua uuku no na moa paahana i hoopili pu ia me lakou i mea e hiki ai na hana.

2. Na mea ikaika ola ole. Eia na mea ikaika ola ole, i kokua nui mamuli o ko kanaka, o ka pauda, o ka, piakani, o ka mnhu amo ka waihi. Ua hoohanaia kela mau mea apau, a ua nui loa ka hana i hanaia e ka pauda, o ke kaua, o ka pepehi i na holoholona ame na manu, a o ka wawahi pohaku. Ho mea waiwai loa ka pauda i ka wawahi ana i ka pohaku. Ina hana ke kanaka i ka la hookahi, a hou aku i ka pohakn i puka uuku, a hookomo i ka pauda, alaila hana koke kela i ka hana hiki 010 i na kanaka he iwakalua alaila, he mea nui loa ka pauda i ka hana ana i na alanui ma kahi pohaku, a i ka eli ana i na muliwai, ame ka hana ana i na alanui hao. Ina loaa 010 ka pauda, aolo paha e hiki kela mau hana.

O ka pauela ka moa nui i ka eli ana i ko dala, a i ko gula ; a i ko keleawe, a i ka piula, amo ka liao, ame na mea apau loa iloko o ka pohaku. O ka pauela ka mea ikaika o na mea apau loa i ka hahai i na holoholona, ajne na mea i koloho mai i ke kanaka. Ina lona ike k» pauda, aole ona maka'u i na holoholona hihiu, ame na iliohae apau loa. Aka, o kela mau hana apau, ua uuku, he m6a nui okoa ke kana ana o na kanaka. Ina loaa i kekahi kaua ka pauda a loaa ole i ka hoakaua, alaila ua make koke ka moa pauda ole i ka mea pauda Nolaila o ka pauda kekahi mea ikaika i makemake nui ia e ka poe kaua apau.

A ina he pono ke kaua ana, ulaila na pono i'o maoli no. No ka moa, o ka pauda ka mea e hee ai me ka make uuku. I ka wa mamua i ka manawa i kaua ai na kanaka me k» ihe, ame na pahi, ame na laau palau, alaila, ua nui loa na mea make, uuku ka poe make i keia wa i ka pauda. I kela wa, i ka hoouka ana, ua kokoke loa no kekahi kaua i kokahi kaua, a kaua maoli no kekahi kanaka me kekahi kanaka, a pela no na kanaka apau. I keia manawa no ke kaawale aku o na kanaka pili koko mai kekahi i kekahi, nolaila ua uuku iho ka poe make.

Eia kekahi pono nui o ka pauda. No ke kaawale ana, aolo i inoino ka manao kekahi i kekahi elike me ka manawa kokoke kekahi i kekahi, a ikea na maka. Aole hoi i lilo ka naau o ke kanaka eliko me ka naau o ke tiga, i ka makemake e haehae aku; aole hoi i lilo i pohaku ma ko aloha ole 0 i-a paha ka mea i uuku ai ka luku i ka mana,wa e hee ai kekahi. Mamua, nui loa ka luku ana. I Jceia wa aole luku.

2. Eia ka lua ona mea ikaika ola ole, i hoohanaia e ke kanaka, o ka makani. Ma ka moana kahi i hoohalia nui loa ia ai ka makani. Ua ike no ka poe naaupo i ka hookauwa i ka makani. Aolo paha aina ike ole ia mea. Ua hanaia ka pe'a i mea e holo ai na waa ma na aina apau. O ka makani no ka mea 0 holo ai na waa uuku ame na waa nui, ame ka moku kalepa, ame ka moku lawai'a, ame ka manuwa. No ke akamai o ke kanakaj ina pa maika makani mahope, ua pono, a ina pa mai ma ka aoao, ua pono, a ina pa mai ma kela aoao ua pono no. A ina pa mai mamua, hiki no ke hoopiipii. I?a- i ikaika loa ka makani, hoemiia ka pe'a, a ina uu.ku iho, alaila, hana ka pe'a a nui, a" pela no e hookauwa ai ke kanaka 1 ka makani, no kona akamai no. No ka pono loa o ka makani ma ka moana, aole i imi nui ia ka ikaika e ae e hooholo ai i na moku.

Ua imiia nae, a ua pono ma na muliwai, a ma na moanawai, a ma na kai malie. Aole pono nui ka mea e ma ka moana, o ka makani no. Hiki no hoi i ka makani ke hana i kekahi hana mauka. Ua ikea no maanei kona pauma ana i ka wai, a na ka makani no i wili i ka palaoa ma. kekahi aina, a hana i kekahi mau hana e ae. Aole nae i pono loa ka maka/ni, no ka mea, aole mau loa kōna ikaika, a liuwili no hoi ia. I kekahi manawa, mai ka hikina mai, a i kekahi manawa, mai ke komohana mai.

O ia kekahi mea i makemake 010 ia ai ka makani, i mea e hana ai i ka hana. Eia hoi kekahi mea pono o ka makani, ua uuku na mea paahana e hoopili aku, i mea e hiki ai na hana. Aole hoi i maloeloe, a molowa ka makani, elike me na holoholona, aole hoi e pololi, aole waiwai i lilo i ka hanai aaa ame ka malama ana.

3. Eia ke kolu o na mea ikaika ola ole, o ka waihi. Eia ka maikai 0 keia ikaika. Ua mau loa, ua uuku ka waiwai i lilo i ka hana ana, a ua nui loa ka ikaika. Oia ka mea 1 hoohana nui loa ia mauka o a& mea ikaika ola ole apau. Mai keia wa aku ka wa kahiko loa aku Na ka wai no i 010 ka papa, na ka wai no i ku'i ka hao* na ka wai i wili i ka palaoa, na ka wai no i wili i ke ko, na ka wai i hana i ka pepa, na ka wai i kahi i ka papa, wili i na hoana, kahi i ka nuluhulu, hilo i ka lopi, ulana i ka lole, hana i na pu, kawili i ka pauda, kawili i ka lepo, i mea pa, anai i na pohaku, hana i na mea e ae he nui loa. Na ke kanaka no e malama a no ka wai ka nui o ka ikaika.

Eia kekahi mau mea pilikia i ka hoohana i ka wai. Ua maloo i kekahi manawa, a ua uuku paha ka wai i kekahi manawa. A i kekahi manawa ua nui loa ka wai, a holomoku mai la, a ino ka aina, a naha ka hale, a lilo na huila wai. ' O ia kekahi mea nui ke hanaia ka hale, ame ka huila maloko o ka hawai. A ina hoopaaia ka wai, a hookaheia ma kahi e, ua nui loa ia hana. He waiwai nui nae ka waihi, ame ka waikahe ikaika. Kokua nui loa ia mamuli o ka ke kanaka hana ana. (Aole i paU.)