Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 17, 28 April 1922 — He Moolelo no PITA NIKOLA A I OLE Ke Duke i Haalele Aku i Kona Kulana Hanohano a Lawe Mai i ke Kulana Makaainana [ARTICLE]

He Moolelo no PITA NIKOLA A I OLE Ke Duke i Haalele Aku i Kona Kulana Hanohano a Lawe Mai i ke Kulana Makaainana

"O ko hele anā e hoololi i na kiai mai ko lakou mau wahi ] ku kiai mai, ke ano o kau mau kuhikuhi ame na kauoha ia'u, pela me ke kukui lamalama, he mau mea wale no ia, e kaa ai ka pono ma kou aoao. Aole i'o oe e Mr. Makuaia i makemake, e loaa ia'u ka poino, a make paha ma ka po nei, aka nae e hoomanao oe, iloko o kou mau manao pihoihoi me ka piha I i ka haalulu, aole e hiki ana i kou mau lima, ke paa i ka pu panapana, aki aku i kahi i makemakeia me ka pololei; a o kekahi no hoi, ua hala na la opio, na la i kauland ai oe i ke ki pu pololei, ma na kula palahalaha o Arizona, ua elemakule oe i keia manawa. Ma ke ano o kou helehelena a'u e ike aku nei, ke hoomaopopo mai la oe i ka oiaio o na olelo apau loa, au i lohe mai la, aole anei pela?" Hilinai aku la o Mr. Makuaia ihope o kona noho, ua hele hoi kona helehelena a kunahihi, a pane mai la me ka leo hookikina: "Alaila ua maopopo anei ia oe —?" . "Ua oi aku ka'u mau mea i ike, mamua o ka'u i makemake ai —ua oi aku mamua o ka'u i moeuhane ai, a ina no ka pololei o kau mau hana ia'u no ko'u pono, aole e loaa ia'u na ike he nui. I hoike aku au ia oe e Mr. Makuaia ea, aole loa ou wahi minamina iki i ko'u ola! "He elua au manawa i ki ae ai i kau pu panapanā, he hookahi. nae manawa i ku ai kou enemi, aole nae i make, elike me ka iini a kou puuwai eleele, a i ka wa i pio ai ke kukui lamalama, o kou wa iho la ia i holo ai, elike me ke ano mau o na kanaka hohewale! " M e kou ike no nae i kau hana • karaima, me ka hooko ole ia ana o kou iini, haalele ae la oe ia'u e paio me kou enemi, no ko'u ola iho; ka mea a keia kanaka i nana mai ai ia'u, he kokoolua nou, ma kau hana puuwai eleele. Ma kahi nae oka ulia laki, i lilo ai ko enemi he pio na'u, me ke kailiia ana mai o kana pu panapana a lilo ia'u. Oko holo ana hoi paha ka hewa, ina no i nohoia ae e oe ma kahi pouliuli, ina no ua lohe mai oe, i na olelo apau loa a kela kanaka i kamailio mai ai ia'u. Pehea, e hoole mai ana no anei oe, no kou pili ole i ka hewa ma kekahi ano?" "Aole e hiki ia Mr. Makuaia ke pane ae he hookahi huaolelo, i kau a mea.o kona"piha loa i ka maka'u ame ka inaina, no ke ahuwale o kona mau ano epa, a o ia ka Nikola i hoomau hou mai ai i ke kamailio ana: » "He nani ia, ua nele oe'me kekahi mea e pane mai ai ia'u i keia manawa, nolaila; e hoolohe hou mai oe. Ua hoea mai au no ka noho hana ana aku malalo ou, me ka manao maikai, e makee ana e haawi aku i ka'u mau kokua ana no kou pono ma ke ano maikai, i kulike me ko'u ano keQnimana. Ma ka po nei nae, ua kukulu aku oe ia'u imua. oka make. Ina i make o Haka Kenede i ka.po nei, e holoi ana oe i kou lima, i kihe'ahe'a meJce koko 0 kela kanaka, a maluna o'u ke kau ana mai o na ahewa ana, i make kela kanaka ia'u, ka mea hoi a'u i hana ole aku ai. v "Aole malaila wale iho la no e maopopo ai kau hana epa, aka ina nei no ko'u make, i kela kanaka, a i kau poka paha, ma ke ano ulia, aole e kau aku maluna ou na ahewa ana. O keia maoli no ka hana au i hoolala mua ai, aka nae, auhea oe e Mr. Makuaia, ua hiki loa ia'u ke ike aku, i kou kaumaha loa, no ka holopono ole āna o kela kuko palaualelo ou." "E hoomau aku i kau kamailio ana mai!" "Me ka mahalo ia oe e Mr. Makuaia, i kou haawi ana mai la, 1 manawa no'u e hoopau pono aku ai i ka'u moolelo. He hookahi o kau poka, ua ohi aku ia i ka puahiohio, a o ka lua o ka poka, ua ku aku i ka poohiwi o Haka Kenede, me ka pahi'a ana aku a kaawale mai ke kino aku o kela kanaka. Mamuli. oke kaheawai.o ke koko, ua hoihoi okoa aku au iaia no ko'u hale, malaila i holoi ai i kona eha, me ka hauhoa ana a paa me kekahi welu maemae, ua piha loa kela kanaka me ka mahalo, no ka'u mea i hana aku ai no kona pono.

"Ua haawi aku au iaia i ka wisake, he mau kiaha kana i inii ai, a elike me kau i hoike mua mai ai, he mea ka kela kanaka e kamailio mai ana ia'u, ua lilo ka'u hana maikai, i kumu e hua'i pau mai ai oia i kana mau meahuna, nolaila ua ahuwale ke karaima au e Mr. Makuaia i hana ai ia'u." "He keu oe a ke kanaka ino, o oe maoli 110 ka mea nana i koi aku i kela kanaka, e kamailio mai!" i puoho mai ai o Mr. Makuaia, me ka piha maoli.i ka huhu. "Aohē au i koi wale aku iaia e kamailio mai ia'u i kana meahuna, o ke Akua ko'u hoike ma ia mea. He pono nae ia'u ke hoike aku ia oe e Mr. M akuaia, ua kamaaina mua no au i kela enemi ou, o ke kumu paha ia o kona haha'i ana mai i kou mau ano, ame kau mau hana ia'u." "Ua kamaaina i'o anei oe i kela kanaka?" "Ae, he mau kanaka like maua i noho hana maluna f o ka mokuahi, a maua i kau mai ai no Amerika nei, pela au i kamaaina ai iaia, aole nae ma ka inoa o Haka Kenede, aka ma ka inoa o Kimo Koka. ke ike mai la oe e Mr. Makuaia, aole anei he mea ano e loa keia, ka halawai ana o kekahi mau mea i kamaaina mua ia laua iho, ma kekahi aina i malihini ia laua?" "Olelo mua mai nei oe, ua kamaaina oe i kela kanaka, ma ke ano he mau kuene oluā noluna o ka mokuahi hookahi, pela anei ka mea oiaio?" wahi a Mr. Makuaia., me konā pohihihi loa i ke ano o ke kamaaina mua ana o kela mau kanaka ia laua iho. "Ae, o ka mea oiaio loa ia, na ka nele ame ka pilikia, i kono mai ia'u e noho hana aku ma ke ano kuena noluna o ka mokuahi, pela iho la au i kamaaina ai i kela kanaka." "E hoomau aku i ke kamailio ana mai i na olelo a kela kanaka," wahi hou a Mr. Makuaia, me ka hapapa wale ana iho no o kona mau lima, ma ka aoao o kona noho, aia hoi kona mau maka, ke nana mai Ia ia Nikola, me ka liele a hulili i ka inaina. "Ina o kou makemake ia ea, alaila e hookoia al?u ana," l pane aku'ai o Nikola, me ka hakilo pono loa ana i kona haku, ina no ka manao o kela kanaka e hoopoino mai iaia, ua makaukau oia i na wa apau e kupale nona iho. "Ua kamailio mai o Haka Kenede ia'u, i ko olua noho hana like ana ma Kolorado, pela ma ke Awawa Sana Lui, ko olua poho ana ma ka hana eli gula. Hoike pu mai oia, no ko olua hui hou ana ma Pueholo, Arizona.' Ma kela wahi i hoomaha iho ai o Nikola i kana wamailio ana mai, no ka mea ke noho pono mai la o Makuaia iluna aia hoi kona mau maka ke nana mai la mahope o Nikola, i ka akau ame ka hema, o ia no oe o kekahi holoholona, i paa'iloko 0 ka umii, i ka hiki ole kp hemo ae. "E hoomau aku i ke kamailio ana mai!" wahi a ua o Makuaia, me ka aneane e- hiki ole 4aia ke kamailio mai, i kau a mea o ka hele a haalulu. • "Ma kela hui hou ana o olua me Haka Kēnede, ua kuai iho la i kekahi mau lako eli gula, a hele aku la olua no ka Waoakua Gila. O, ke hoomanao la no oe e Mr. Makuaia i na poino he nui maloko o kela waoakua, e laa ka wela, ke one, ka pohaku ame ka mehameha, aka nae, ua paa ko manao aole oe e hoohokaia, ma keia huli ikaika ana i ka waiwai. ' "Ua nui kou poho, i na makahiki mamua aku, pela no hoi 1 me Haka Kenede, a ua paa ka olua hoohiki, e papalua mai (ko olua waiwai, mamua o na mea i puehu mai ia olua aku He waoakua kela i nele i ka wai. koe wale no ka waL a na

hoki hoounauna c halihali aku ai. Aohe he w; |i loaa ir.;i oka hookahi haneri mile ka mamao; o ka mea wale ;i - C puni ana ma na aoao apau o kela waoakua, o iti no kr n* a pohaku ame ka wela, ua like maoli me ka Lua ihi o "Ua ike kou mau maka i na iwi lehulehu o na kan.ikii ,na holoholona, maloko o kela waoakua/ O k rkahi ku ? 'noho ana malaila, ina no he lio hookahi kona, : lole n<> ! ( v manaolana no kona ola. Pehea, aole anei o kei a ka tm\; , "He keu oe ake kanaka hoopunipuni!" i i puoho ;.1 ' 0 Mr. Makuaia, me ka lalau ana aku o 4cona lim i 1; eia nae, ua ku ino ae la o Nikola iluna, a holo a |<u la n,< K i ana aku i ka lima o Makuaia, a mahope o kc t laua ana, i kailiia mai ai eia he pu panapana, mailok p mai .. ! xil o Mr. Makuaia, me ke kiola ana āku i ka pu. ira kihi o kela rumi, me ka pane ana aku o ua o 1 likola: j * "He makemake anei kou e Mr. Makuaia e p ipalua karaima ekaeka i hana ai? Aia anei iloko o leou li. i, k. , ri , a ka noonoo, e hapala hou iho i kou inoa maem jic, me kr kari. ima pepehikanaka ?" Aohe wahi mea a onioni ae oua o Makuaia tno ka : riori ua lilo maoli oia he pio na Nikola, ua ikaika loa k rla paa i;i a Nikola ma ke kania-i o ua kanaka nei, a ke oana al u i l (Jl3 helehelena, ua hele maoli a pii ka uli, .nolaila kii aku ' tl a j kekahi kiaha wisake, a hookomo iho la ma ka waha. n. he wahi mea a pohala ae o ua kanaka nei, ke 1 eakali iv.alir la no o Nikola, o ka hala o kekahi mau m hmke, ; lc mea ia e auhee aku ai kela ano kuhaiki o kona; hnku Uoko o kela manawa a Nikola e kakali la, n laopop.. 1,, r , la iaia, he hookahi kumu o ka nawaliwali o 1 koua hak,.. no ka elemakule; aole no ka nui maoli o konat mau niak .h.k: oiai he kanaka o Mr. Makuaia, ma kahi o ke kanan!Kt niakahiki, aka no kona komo nui iloko o na hana li le ole. prln ; n j aku ai kona kahiko, mamua o kona mau nial nhiki. No ka hapaha hora kela kakali ana a Nikola, un h. i 1,,, r ... la ka noonoo maikai me ka ikaika' iloko o Mr : Makinia. ! i. ; . kaa ae la kona mau maka, a pane ae la i ka n bi.ni ara iv.; "Heaha kau mea i manao ai e hana mai ma luna 'k ' n ana me ka hele a kunahihi o na maka. "Aohe a'u mea i manao ai e hana aku maluoia nu, ~;-<j , |P au he kanaka i like aku me Haka Kenede, |:a m,<kt :n P loaa iaia ke dala, ma ka hooweliweli ana ia <)e. l"n fVI i-na mea a Haka Kenede i kamailio mai ai ia fu no ; Kamerona, ke makemake nei au, e hoike mai oe i kn moa . i:,;. olua i hana aku ai maluna o kela kanaka!" I kela lohe pono ana mai o Mr, Makuaia i J<a in >a 1. l , ;i j Kamerona, hooikaika wale ae la no oia i kana *>ni ana i!;- : ~ kona noho, a upo'i iho Ia kona mau maka, a i ke kaakaa ra ae, i mai la: # "Alaila, ua maopopo anei na mea apau i hai |aia ia or < \ . kola ? " "Ae, ua lohe au i na mea apau mai ia Haka Kom a 0 kau moolelo ka'u e ake aku nei e lohe mai k< *u ma\j ponoi mai!" : Noho pono ae la o Mr. Makuaia iluna o k» >na nnho. nan.i mai la hoi ia Nikola, me ka hele o na maka a hulili me ka hphu, a pane mai la: "Ina ua kamailio mai kela kanaka ia oe, owa 11 ka moa nana 1 pepehi ia Beni Kamerona a-make, alaila ua loa mai oia ia oe. O ka mea oiaio !oa, a ke hoohki nrj n:i imua o ke Akua ma ka lani, o Haka ka mea nana i pr; rhi iaia a make. Nana i hou ia Beni Kamerona me ka pahi nia ke kua. 'Aole loa au i lihi>launa aku i kela karai «īa, ma na no apau." "Alaila o Haka Kenede anei ka mea nana i pepehi ia l'eii Kamerona a make?" wahi a Nikola, me kona hele mai la a piha i ka hoowahawaha ia Mr. Makuaia ame leona kok ma kela hana karaima. "Oia maoli no ka mea nana i pepehi iaia a m; īke. ke !i<- ',:ki nei au imua o ke Akua ma ka lani." "Ke hooili mai nei oe i na ahewa. ana malun m o HakaiKenede, no ka pili iaia o ke karaima pepehikanaka »•: pehea Wr> ee i haalele aku ai iaia, a liolo oe me ka lawe ana i kn wai. a ir anei ua pili ke karaima pepehikanaka ia oe, me ko ike n- > he wai e pono ai kela kanaka? Heaha ka like t|e o ka p< : r!;i ana a Haka Kenede ia Beni Kamerona, me kv tu niea i l.an.i aku ai maluna o Haka Kenede? He hookahi 511» manao i• ko o olu'a a elua, o ia ka pepehikanaka!" "O, e kuu Akua, uwoki kou kapa ana mai Mt*u e Xik■ «T.i. i ka pepehikanakal" i kuwo okoa ae ai'o Mr. N (akuaia, :v> ka mea ua hoalaia mai kona noonoo, mamuli o |i ji Nikoln 11 u me he mea la ke ike okoa aku !a no oia, i na hiona a: au o kela mau la a laua e hele like ana me Haka Kone<l<- ' 1 ina i maopopo ia oe na mea apau e Nikola, ina ? *>le oe e n ke mai i ka hoehaeha ia'u!"

"Ina pela, ke koi aku nei au ia oe e hoike mai i ka oi.iii». me ka huna ole aku i kekahi mea!" wahi a Nlkola m r ka leo kn «•., a ke ike mai la o Mr. Makuaia, aole kela he ma u ulēlo alelo wale no i kamailioia aku, aka ua kamailie ia aku « ke kui'o; a ke ike pu mai la no hoi ua o Mr. M ikunia, 1,« ki naka o Nikola, e hiki ai iaia ke hilinai ma no ]-enna aole he hoopunipuni a'he epa paha iloko ona! Ina pela, ke koi ?iku nei au ia oe e hoike t ihi i ka ' ' ' me ka huna ole aku i kekahi meal" wahi a Nik |>la nie 1-a ' kuoo, a ke ike mai la o Mr. Makuaia, aole kela he man • N ! palaualelo wale no i kamailioia aku, aka ua kan* eiilioia :■ k me ke kui'o; a ke ike pu mai la no hoi ua o*Mr # Maknnia. '>• kanaka o Nikola e hiki ai iaia ke hilinai mai no 1 fona h"., aole he hoopunipuni a he epa paha iloko ona. Heaha hou aku auanei ka'u mea e hoike aku? ai ia ««'. 1 no hoi oe i na mea apau mai ia Haka K enedc ma:!" Aia he alua moolelo o na hana apau o ka r a f <Jii kanaka ka u i maopopo ,a koe aku, nolaila m? p ia oe ; mai no au e lohe ai ,a mai hoao oe e huna mai i; i'u aku! No kekahi mau minuke ,aohe wahi mea a pa pe mai ' i' Makuaia, me he mea la e noonoo ana paha oia, in(i nn n<> hoike mai i na mea apau imua o Nikola ,aole p aha. a i i kana hanft pono e hooko ai. ka piailio ! > "E haawi mai oe i kiaha wisake no'u e Nikola, l:c li;h: nei au maluna ou. Aole loa au i hoike iki i keia i peahun: o kekahi kino ola, ia oe wale no, a nau ia e ike il 10. aole - he kanaka ino loa elike paha me kau i nana mai ai i-i'u 1 h ' a manawa." Hooko aku la o Nikola i ke kauoha a kona hal cvi, a i ana ae o Mr. Makuaia i kona kiaha wisake, hook du iho i kiaiia maluna o ke pakaukau, a hoomaka mai la e kaniail; O keia meahuna a'u e hoike aku ana ia oe e Ni Jcola, lir meahuna ia a'u i hunakele loa ai no na makahiki he omi-ku■:•■iina-lima, ka mea nana i hoolilo mai ia'u i kanaka elen aakule; a ninha o ko u hoike ana aku ia oe i keia meahuna. he mea ia « ••"' mamaia ae ai ka ukana; nui, nana i hoopilikia m iu niai i ■^ ::1 noonoo, iloko o na la o ko'u ola ana. "Ua loaa mua no ia'u* ka ike, pehea ka loihi o I to'u him.ikeie loa ana i keia meahuna, e hua'iia ae ana no i& i ] te akea, i kahi la; no ka mea ona hana o keia ano, aole ia < nalo ki manawa mau loa. Ua loaa nui ke dala ia'u, ua h< loikaika no au, no ka pono,o ka\i mau kaikamahine elua, |ne ko'M h'" lilo ole no ko'u mau makemake iho, oiai aole he hauoli : o ko u ola ana." Ma kela wahi o ka Mr. Makiiaia kamailio ai la mai. maha iho a oia, aia mail no riae ka nana ana a > likola nia ra maka o kona haku, e haikilo pono ana, ina paha rjo ka h<"»a> i 1 kela kanaka e hoopunipiini mai iaia, a i ka nana ai |a mai a M' Makuaia a ike, aia na maka o ke kanaka opio mal una om. a <•' kakali aku ana o kona hioopau pono mai i kana m polelo. i.i ī pane hou mai ai: «■ j Aole i loaa ia'u ka iiioa mua loa o kela kanaka t o kona ino wale no a mskou e kapa aku ai iaia, ma na aina hanai hpl ' holona o Haka. Ua ilōj maoli au, he kanaka ino loa o W Keneae la'u i noho pu ai e hana like me ia ma ke t Iwawa 1 Lui, eia nae, aole no au lie kanaka hemolele. Ua r fiaikni ma«■>!' ko njaua noho ana i ktnohi, aka i ko maua pono tma, ha«V ,f mai la oia ia ū, me kona komo ana iloko o kekahi l«.'»k"ika. muh mai o ka wahine. CAoic i <>au)